گەڕان بە دوای وڵات دا٠ بەشی یەکەم . عەبدولڕەحمان میرزایی

نووسەرانی مێژووی ئیران نەیاندەویست کەسەردەم و دێرینەناسینی هخامەنشییەکان(١)جیدی بگرن

نرخاندنێک کە هندێک مێژوو نوسی بەناوبانگی جیهان لەسەربناغەێ مێژووی ئیرانداکردویانە ئەم کەماسییە قەرەبوو دەکاتەوە ولەبەرئەوە کەبەڵگەنامە مێژووییەکانی ئەوسەردەمەبە پرسە سەرە کییەکان ئاماژە ناکات وگەلێک دەگمەن ونایاب ولە ئاستێکی زۆرنزمدان٠

ئەم نرخاندنە بەدەسمایەیەکی ئەۆتۆپێویستی نی یەودیسان لەبەرئەوە کەپشکێنەران بەیارمەتی وەهابەڵگەگەلێک چوونەتەسەرمژاری هخامەنشی یەکان وەکوبناغەدانەرانی یەکەمین ئیمپراتۆری جیهان٠ لەنرخاندنی سەرهەڵدانی ئەم ئیمپراتۆریەدا تووشی ڕوانگە وبۆچوونی جۆربەجۆرنابین٠ بەم جۆرە ولەم حاڵەتەدا کەپێشتر لە بابەتەکەی بەسەرهاتی کورش و ڕێگا چارەی یەهودا بەشێوەیەکی نۆێ سەیری پرسەکەمان کرد وەکو ئیشارەیەکی کورت٠

دوو تێکست دەکەین بەنموونە٠ یەکێ لەوانە نرخاندنەکەی ر.گیرشمەن دێرینەرناسی پڕناوودەنگی کۆنە٠ کەکتێبەکەی نێوی ئیران لەدەسپێکەوە تائیسلامە٠ ئیستابە وردی ٥٠ ساڵ لەنووسینی دربازبووە وئەوی دیکەیان مێژووی ئیمپراتۆری هخامەنشییەکان،کاری مەزنی پرۆفیسۆربریان،کە١٣ ساڵ پێش لەپاریس بڵاوبووەوە٠ هەروەهاکارە تەمەن درێژەکەی ڕحمەتی پیرنیا،ئیرانی دێرینەنووسراوەیەک کە ئیستا زیاترلە ٨٠ ساڵەیە و لە دوواییدا کتێبە ڕاسپاردە بەڵام شایانی کەڵک وەرگرتنی ئاغای ع٠ شاپورشەهبازی لە ژێرناو و نیشانی کورش مەزندا کە ٣٩ ساڵ پێش لە ئیستاچاپ کراوە٠

لەم نرخاندنەدا پشکنیومن٠ لەبەر ئەوە دەکرێ بووتری کە ئامانجە سەرەکییەکان لە ٨٠ ساڵ پێش لەئیستاوە لەم کتێبە باسی لێکراوە٠ هەرکام لەم چوارلێکدانەوە سەرەکیانەپاڵی بەدەیان یان سەدان لێکدانەوەی لاوەکییەوە داوە٠ دەتوانین بێژین هەموو ئەوخاڵەگرنگانە…(بۆئەندامانی خێڵێک کە دووایی لەسەردەمی داریوش داخۆی بەستەوە بەسەرکردەیەک بە نێوی هخامەنش و سەرزەوینێک بەنیوی ئیران و لە مێژووی سەردەمدا بە هخامەنشییەکان ناوبانگیان دەرکرد٠ پێشترناونیشانێکیان لێ نازانین و  دیارنی یە کاتی هاتنیان بۆ جۆغرافیای هەنووکەیی ئیران چ ناونیشانێکیان بوو٠

لەمەبەدوواوە بەناوکردنی ئەوان وەکو پارسی لەناچاریدایە و ئەندامانی خێڵێک کە دەبوا دەربارەی هخامەنشییەکانەوە بووترایە لە پێش چاومان گرتووە٠ (١)کتێبەکەی مامۆستا بریان کەبەوپەڕی بوێری و لەهەمان حاڵیشدا لەپێش چاوگرتنی هەندێ شت نووسراوە،بەڵام بۆگەڕان بەدووای هەندێ مژاری وورددا،دەوڵەمەندە،دەتووانی بۆباس کردن دەربارەی بناغەی مێژووی ئیرانەوە،کۆمەلێ قسەی سەردەمی پێ بێت٠ سەرەڕای ئەمانە هەژاری بەڵگەنامەکان لەناسینی هخامەنشییەکاندا بەوڕادەیە کە٤٥ ساڵ نێوان نووسینی کتێبەکەی گیرشمەن و بریان نەبووە بەهۆی جیاوازی ناوەرۆکەکەیان٠ هەڵبەت کتێبەکەی بریان ژمارەیەکی زۆر تاقە پاراگرافی تێدایە کەدەربارەی دەورانی(٢)هخامەنشیدانووسراوە و شێوەی تێ ڕوانینی لەوبارەوە نیشان ئەدات٠

ڕەوشتی بەێانی مامۆستا بریان لەو تێ ڕوانینانەدا،جۆریکە کەئەبێ بەهۆکاری دوودڵی و تەوەری سەلماندنی باسەکان رۆشن نی یە٠بەڵام ئەم کەم و کووڕییە بۆ چەسپاندنی مێژووی هخامەنشییەکان،دژواری هەموومێژوونوسانە،بەم بۆنەوە پێکڕا بەناچاری هخامەنشییەکانیان وەکو کۆچبەرانی ئیرانی ناساندووە و لەرێگا جۆربەجۆرەکانەوە ڕوو بە بەرزاییەکانی ئیران(نجد ایران)پاڵیان پێوە ناون بەڵام چۆن دەکرێت کەهۆزێک پێش لەوەی هاتبێتە ئیران،بە ئیرانی،ناوبکرین؟