عەلی مەحموود محەممەد
لە ماوەی هەزاران ساڵدا كەركووك لەناو سنووری قەڵادا قەتیس ما بوو, لە كۆتایی سەدەی 18 ەوە , كەركووكی دەرەوەی قەڵا گەورەترەوە بوو لە كەركووكی ناو قەڵا .
تایبەتمەندییەكانی شاری كەركووك
كەركووك وەك هەر شارێكی لە شارەكانی ئەم گەردوونە , ئەو هۆكارانەی بە شێوەی گشتی ,
یاسای پێشووی هەڵبژاردنی كوردستان یەكێك بوو لە یاسا باشە دگمەنەكانی جیهان, كۆپیەكی یاسای هەڵبژاردنی هۆڵەندا بوو, بەڵام بە هەموار كردنەوەو گۆڕانی بۆ چەند بازنەیی تێكدرا,
هەموو خەریكی سەیركردنی ئەو مەهزەلە ئاست نزمەین بە ناوی بانگەشەی هەڵبژاردن لە كوردستان دەگوزەرێت, قسەكەرەكان هەموو بێ بەرنامەن, مام ڤاندام لە چاویانەوە چومسكییە,
بەپێی بەدواداچوونمان لە ماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوو، تیمێكی وەزارەتی بەرگری عێراق بۆ گەڕان و پشكنین بۆ دۆزینەوەی ونبووانی وڵاتی كوەیت، بە بەكارهێنانی ئامێری قورس شۆفەل و حەفارە بە شێوەی دوور لە زانستی هەڵدانەوەی گۆڕی بە کۆمەڵ
21ی ئابی 2006 بۆ پرسی دادگاییكردنی تۆمەتبارانی تاوانەكانی جینۆسایدی گەلی كورد و پرسی جینۆساید و بنەماڵەی قوربانیان و خەڵكی كوردستان رۆژێكی مێژوویی گرنگ بوو،
10ی ئاب لە كۆبوونەوەیەكی داخراودا بە زۆرینەی 9 كەس لە كۆی 16 ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك, لە میوانخانەی رەشید لە شاری بەغدا لە دووری 258,6 كیلۆمەتر لە تەلاری ئەنجومەنەكە,
بەڕێز كاك ئەبوبەكر كاروانی وتارێكی بەناوی “رۆڵی نوخبە لە راستكردنەوەی هەڵەكان و قووڵكردنەوەی پێكەوە ژیان”, لە تۆڕە كۆمەلایەتییەكان بڵاو كردۆتەوە سەبارەت بە پرسی كوردە ئێزیدییەكان , لەسەر وشە بە وشەی بابەتەكەی سەرنجم هەیە,
زیاتر لە 1200 ساڵە ئێزیدییەكان لەسەر ئەم خاكە جینۆساید دەكرێن, هەموو ئەو تاوانانەی داعش ئەمرۆ ئەنجامی داوە, بە درێژایی ئەو مێژووە بەردەوام بووە, زیاتر لە 127 جار بە زیاترەوە كۆمەڵكوژییەكانیان دووبارە بووەتەوە “خیری شنكالی : تعریف الدیانە اڵایزدیە لڵالمان “.
لە یادی 26 ساڵەی دامەزراندنی دادگای دادی تاوانكاری نێودەوڵەتی ICC, رێكەوتی 17-7-2024 لە شارەكانی سلێمانی , كەركوك, هەولێر, چەمچەماڵ , هەڵەبجە,
751 كەسایەتی بنەماڵەی ئەنفال و شەهید و قوربانی كیمیاباران و پێشمەرگەی دێرین و چالاكوانی جینۆساید و نووسەر و توێژەر, پەرلەمانتاری خانەنشین و تێكۆشەری دێرین,
ئەنفال مەرگی خێراو لەسەرخۆی بە ئازاری گەلێك بوو, مەرگێك پرۆسەی روح كێشانەكەی 197 ڕۆژی خایاند, ڕژێم شەوی دەدایە دەم ڕۆژەوە بۆ قەسابیكردنی لادێنشیینەكانی كوردستان و
ئەگەر باسی راپەڕینی 5ی ئاداری 1991 بكەین, ناتوانین باسەكە دەرباز بكەین بێ ئەوەی بچینەوە سەر جەنگی كەنداوی دوو و راپەڕینی باشووری عێراق كە ئیسلامی سیاسی شیعە ناوزەدیان كردووە بە راپەڕینی شەعبانییە,
12ی فیبریوەری رۆژی جیهانی دژ بە چەكداركردنی منداڵانە لە جیهاندا, چەكداركردنی منداڵانی كەمتر لە 15 ساڵ بە پێی پەیمانامەی رۆما وەك تاوانی جەنگ سەیر دەكرێت،
كۆڕبەندی ئەمساڵی دافۆس 2024, وەك رابردوو لە چیاكانی ئەڵپ لە شارۆچكەی دافۆسی بەرشیچوە چوو, ئەمساڵ كۆنگرەكە لە ژێر ناونیشانی بنیاتنانەوەی متمانە بوو,
ئەم جەنگە بۆ حەماس و لیكۆد شەڕێكی باش بوو, چونكە لە بەرنامەی هەردولایاندایە یەكتری تەواو بكەن, حەماس هەموو جوو, لیكۆدیش حەماس و جیهاد, راگەیاندنی جەنگ لە 7ی ئۆكتۆبەر دەرگاكەی كردەوە بۆ جێبەجێكردنی بەرنامەی دوورو نزیكەكانیان,
هەرچی پارت و كەسایەتی فاشیستی جوو هەیە, لە كابینێتەكەی ئێستای لیكۆد بەسەركردایەتی نەتەنیاهۆ كۆبوونەتەوە” یاش و شاس و زایۆنیزمی دینی و یەكێتی نیشتمانی و ئیسرائیل ماڵمانەو ……., “,
ماوە ماوە كە جاشێك دەمرێت بەهەر هۆكارێك بێت, منداڵاكانیان كە پێشتر هەندێكیان خۆیان وەك مرۆڤی سەردەمی و باش دەناساند, تەنانەت زۆریشیان ئۆپۆزسیۆنن,
ئۆپەراسیۆنی ئەنفال بە بەشداری سوپای عێراق و هێزە تایبەتەكان و ئەمن و ئیستخباران و …. بە هاوكاری زیاتر لە 366 فەوجی جاش و دەیان مەفرەزە خاسەی جاشی كورد ئەنجامدران.
كۆمپانیای هەواوی لە رێكەوتی 15ی سەپتەمبەری ساڵی 1987 بەسەرمایەی تەنها 21000 یوانی چینی واتا تەنها 3000 دۆلار دامەزرا, بارەگای سەرەكی لە شاری شینجینی چینە,
لە یادی سێ ساڵەی مەرگی جەلادی گەلانی ئێران قاسم سلێمانی لە شاری سلێمانی یەكێك لەوانەی بەشداربوو وە وتەی پێشكەش كرد بەڕێز كاك محەمەدی حاجی مەحمود بوو, گوایە لە وتەكەیدا زانیاری نەبیستراوی بڵاوكردۆتەوە,
شكاندن و سوتاندنی بەرفراوانی وێنە و پەیكەرەكانی قاسم سلێمانی لەسەرتاسەری ئێران, شایی و هەڵپەڕكێی گەنجانی مهاباد لە یاداوەری كوشتنی سلێمانی,
وەفیق عەجیل حەمود سامەڕائی 1-7-1947-30-8-2022, سوپا سالاری خانەنشین و جێگیری بەڕێوەبەری هەواڵگری عێراقی و تۆمەتباری ژمارە یەكی لیستی داواكراوانی ئەنفال لە كۆی 423 كەسی داواكراوو, سێشەمە 30-8-2022 لە لەندەن بە نەخۆشی شێر پەنجە مرد.
ئۆپەراسیۆنی لێدانی نەوتی کەرکوک یان فەتحی یەک، یەکەم ئۆپەراسیۆن بوو ئێرانییەکان لە ناوخۆی عێراق بە هاوکاری پێشمەرگەی ینک ئەنجامیاندا،
لەسەر هۆكاری تاوانی كۆمەڵكوژی بارزانیەكان, هەندێك لە سەركردەكانی ی ن ك هەڵوێستی خۆیان دەربڕیوە, ئەوانەی من بزانم بەڕێزان تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا,
كەریم ئەحمەد سكرتێری پێشووی حیزبی شیوعی عێراق و كوردستان لە بارەی شەڕی قەندیلی دووەوە دەڵێت:” ئێران و پدك لەسەر ئەوە رێكەوتبوون كە پێكەوە هێرش بەرنە سەر ناوچەی حاجی ئۆمەران و چۆمان و باڵەك
كاتێك لە رێكەوتی 19-8-2003 تیرۆریستان بارەگای نەتەوە یەكگرتوووەكانیان لە میوانخانەی قەنات لە شاری بەغدای پایتەختی عێراق تەقاندەوە,
فارس نیعمە محیاوی Neama Hussain AL-mihiwai Faris لەدایك بووی 3-7-1940 دانیشتووی شاری ڤیەنای پایتەختی نەمسا, لە ساڵی 1983 ەوە فەرماندەی فەیلەقی 1 و 5,
تەنانەت كەناڵەكانی راگەیاندنی ئێرانیش هەموو دوبارەی دەكەنەوە كە پارتی شەریكە ئۆپەراسیۆنی سەركەوتووی فەجری دوو بووە, بە پێچەوانەی زۆرینەوە,
لەسەر ئۆپەراسیۆنی فەجری دوو ناسراو بە هێرشی حاجی ئۆمەران دەبوایە ئێستا كۆمەڵێك زانیاری لە بەردەستدا بوایا, كە بۆ راڤە كردنی هەمە لایەنەی ئۆپەراسیۆنەكە پێویستن,
بەهۆی جەنگی ئێران – عێراقەوە دەرفەت رەخسا بۆ حكومەتی عێراقی پەلاماری دڕندانەی كوردستان بدات, بە بەهانەی تێوە گلانی بە جەنگەوەی پارتی, یەكێتی, حسك, بزووتنەوەی ئیسلامی, حیزبواڵلە
دوای 22 ڕۆژ لە كیمیابارانكردنی گوندەكانی بالیسان و شێخ وەسانان لە باشووری كوردستان بەهۆی بوونی بارەگای پاسدار لە گوندەكەیان, لە رێكەوتی 16-4-1987لە باشووری كوردستان،
كۆڵۆمبیا یەكێك لە وڵاتانی ئەمەریكای لاتینە, روپێوەكەی 1141748 كم چوار گۆشەیە, ژمارەی دانیشتووانی 51049498 كەسە, داهاتی نەتەوەیی 295 ملیار و 610 ملیۆن دۆلارە, داهاتی تاكی 5752 دۆلارە لە ساڵێكدا.
تۆمەتبارانی ئەنفال هەر ئەو 423 كەسە نین كە دادگای باڵای تاوانەكان بە ناو ( قائمە باسماو الاشخاص المگلوب اتخاژ الاجراوات القانونیە بحقهم) لیستی ناویانی بڵاوی كردۆتەوە.
لە سەروبەندی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم ئەوەی بیوتایە سەرۆكی هەرێم راستەوخۆ هەڵبژێردرێت بۆیان كفرێكی گەورە بوو,
رۆژی شەممە رێكەوتی 19-3-2022, بەڕێز لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكی پێشووی ینك سەردانی ناوچەی گەرمیان و مۆنمێنتی ئەنفالی كرد لە دێ بنە, سێ رۆژ پێش ئەوەش بەشداری مەراسیمی یادی كیمیابارانی هەڵەبجەی كۆمەڵەی قوربانیان بوو,
زۆر کەس هەن لە ناو گردەلوول و گێژەڵووکەی شەڕدا لە ناو هێرش و تۆپبارانی دوژمن کە بە قورستین چەک و چۆڵی سەردەم دێنە سەریان شەهید نابن،
لە لایەكەوە دەیانەوێت زۆرینەی سوارەی حەمیدییە بكەنە كورد و لەوێوە تاوانی كۆمەڵكوژی ئەرمەنیەكان بەسەریدا ساغ بكەنەوە 1, واتە مارەكە بەدەستی كورد بگرن,
له رێكهوتی 20-6-1987دا, بیرۆی باكووری پارتی بهعس, كۆبونهوهیهك دهكات, لهو كۆبونهوهیهدا بڕیارێك دهدات تیایدا ژیانی گهلێك به تهواوی دهگۆرێت, ئهویش بڕیاری شوومی ژماره 4008 بوو,
ئەگەر باسی كۆڕەو بكەین ناتوانین باسەكە دەرباز بكەین بێ ئەوەی بچینەوە سەر شەڕی كەنداوی دوو و راپەڕینی باشووری عێراق كە ئیسلامی سیاسی شیعە ناوزەدیان كردووە بە راپەڕینی شەعبانییە,
كورتەیەكی مێژویی لەسەر پۆلیڤییا
پۆلیڤییا بە ناوی سیمۆن بۆلیڤوار (1738-1830) ەوە ناو نراوە, كە زۆر لە وڵاتانی ئەمەریكای لاتینی ڕزگار كرد لە داگیركاری (كۆڵۆمبیا, فەنزویلا, پیرۆ, پۆلیڤیا),
كورتەیەكی مێژویی لەسەر پۆلیڤییا
پۆلیڤییا بەناوی سیمۆن بۆلیڤوار (1738-1830) ەوە ناو نراوە , كە زۆر لە وڵاتانی ئەمەریكای لاتینی ڕزگار كرد لە داگیركاری (كۆڵۆمبیا, فەنزویلا, پیرۆ, پۆلیڤیا),
دەمەوێت جیا بم و جیاش قسە بكەم, نە وەك گەشتیارانی باشووری بۆ شیمالی ئیران بدوێم, وە نە وەك سیاسیە پڕۆ ئیرانیەكان لەمەڕ كوردایەتی بە فایلەوە دروشم بدەم,
رەنگە ئەو جوامێری و هۆشیارییەی لە ناخی مرۆڤدا دەچەسپێت، گەورەتر و فراوانتر و گشتگیرتربێت لە هەموو بڕوانامە ئەکادیمییەکان،
بزوتنەوەی مێژوو، رەنگدانەوەی گۆڕانكاری یە كۆمەڵایەتی و ئابووری و فەرهەنگی و زانستی وسیاسییەكانە لە سەر هەڵدان و دامركاندنەوە،
بەرواری 9-3-2006 , ر ش ر ناسراو بە ر ر سەركردەیەكی كۆمەڵە, سكاڵا لەسەر حكومەتی ئێرانی بەرامبەر بە تاوانی كۆمەڵكوژی 71 پێشمەرگەی گوردانی شوان
مرۆڤ كە بیركردنەوەی باشی هەبوو بۆ كردارەكانی, ویستی لەسەر چاكەكاری و خزمەتی مرۆڤ بێت, كرداری خراپ ناكات,
لە كاتێك رۆژ لە دوای رۆژ هێزی كڕینی دۆلار لە دابەزینە, كەچی هێشتا پێوەری 1,9 دۆر بۆ رۆژێك بۆ دەرچوون لە هەژاری نەگۆڕاوە,
بەڕێز شاسوار عەبدوالواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 22ی ئەم مانگە وتارێكی لە ماڵپەڕەكان بڵاو كردۆتەوە بە ناوی ” هەرچی گۆڕانکاری و شۆرشە،سەرەتا بچوک و کەمینە بوون “,
ڕۆژی17-7 بە ڕۆژی دادپەروەری لە جیهان دەناسرێت و ساڵانە لەو یادە بەشێوەی جۆراو جۆر لە سەرتاسەری جیهان رێزی لێدەگیرێت و یاد دەكرێتەوە,
كیمیابارانكردنی گوندی گۆپتەپە لە بەرواری 3-5-1988، سەرەتا و دەستپێكی ئۆپەراسیۆنی ئەنفالی چوار بوو
ئەنفال مەرگی لەسەرخۆی گەلێک بوو جار جارە لەسەر خۆو جاری دیش شێتانە , ئەو تراژیدیای مەرگە ١٩٦ ڕۆژی خایاند و درێژ بوەوە بۆ ناو ھەموو لایەنەکانی ژیانی ئەوانەی بەر شاڵاوەکەی کەوتن,
ناكرێت مێژووی كوردستان لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردوودا, لە مێژووی گشتگیری پەیوەندییەكانی لایەنە كوردییەكان لە گەڵ ئێرانیەكان جیا بكەیتەوە, باجی ئەم پەیوەندییانە ئەوەندە گەورە بوون,
15 ساڵی تەواوە، لە پای ئەو تاوانانەی عێراق بەرامبەر بە خەڵكی كوردستان لە رابردوودا ئەنجامی داوە، داوا دەكرێت سەرۆك كۆماری عێراق وەك رەمزی باڵای وڵات داوای لێبوردن بكات،
548 ساڵ لەمەوبەر تورکمانە سونییەکان لە رێگای سوپای ئاق قۆینلوەوە هاتنە کەرکوک پاش داگیرکردنی عێراق، دوای 39 ساڵ لەو مێژووە سەفەوییەکان بە سەرۆکایەتی ئیسماعیل سەفەوی کەرکوک داگیر کەن بە بێ شەڕ و تورکمانە شیعە قزڵباشییە تورکمانەکان دێنە ناوچەکەو جێگیر دەبن تیایدا،