بابه‌ته‌کان
من زۆر وێنە و نوسراوان لە سەر فەیسبوکەکەم بڵاو دەکەمـەوە نەک هەر ئیخۆم بەڵکوو ئی هەرکەس کە پێم وابێ قازانجێکی بۆخەباتی گەل و شۆڕش هەیە،
مایـەی رێـز و شانـازییە بۆ گەلی کوردمـان، کە لەنـاو خـێزانەکانی رەوەنـدی کورد، لە ئەوروپا و لە ئەمریکا و ئوسترالیادا، چەندین کچ و ژنی کوردمان لە بواری ئاکادیمیدا،
ئێوارە درانگان منداڵەکانم ئاگادار کردەوە بۆ ئەوەی خۆیان کۆکەنەوە و بەرەو ماڵ بچن. چەند لە منداڵەکان لە ژوورەکانیتر بوون و کە چووم بە شوێنیاندا، هیچیان لەوێ نەبوون.
ئازادی لە زمانی ئینگـلیزیدا (فـریـدۆم) ە. لە بنەڕەتـدا وشەی فـریدۆمی ئینگلیزی لە رووی ئیتیـمـۆلـۆژییەوە، پەیـوەنـدی بە وشەی (فـرێنـد) واتە (هـاوڕێ) وەوە هـەیە.
I پاییزی ساڵی ١٩٧٨ لە زانستگای سەنعەتی تاران قسەکانی تێگەیشتنی سیاسی حزبی توودە و چەپەکانی ئێرانی دەنواند، بەڵام قسەی سیاسی و بەڕۆژ بوون.
خەڵکی خەباتگێڕی کوردستان!
هاونیشتمانانی ئازادیخواز!
هۆگرانی هزر و کەسایەتیی بەرزی د.قاسملووی ڕێبەر!
پزشکیان ساڵی ١٣٣٣ی هەتاوی لە بنەمالەیەکی تورکی ئازەری و گۆیا لە شاری سابڵاغ لە دایک بووە و دەورەی سەرتایی خوێندنیشی هەرلەوێ تەواوکردوە. دەڵین دایکی کورد بووە.
لە لاپەڕەی زانستی رۆژنامەی دێر تاگەسشپیگلی ئەڵمانی، بێرنهارد شولتس لە بابەتێکدا لەمەڕ بەناوبانگترین تەوژمی فیکری( قوتابخانەی فرانکفۆرت) باسێکی کورت و چڕوپڕ بڵاو دەکاتەوە..
هه‌ر که‌س له ده‌ورانی ژیانیا هه‌نێ شت یان رووداوی بۆ دێته پێشه‌وه، جا ئه‌وانه خه‌مبارانه بن یان شادیبه‌خش نرخ و به‌های تایبه‌تی خۆیان هه‌یه.
لەو باوەڕەدام بە خوێندنەوەی ئەم نووسینە، هەمـووتان سەرسامی بلیمەتی ئەم کچۆڵە ئەمـریکـییە دەبـن. کە لە تەمـەنی دوو ساڵیـدا بـوو بە بچـووکتریـن ئەنـدامی “مێـنسا”.
“ديبەیتی نێوان نەخۆش و شێتەکە گڕی لە دیموکراتەکان بەردا…بازەکە بەسەرشانی کام بەربژێری دوای بایدن دەنیشێتەوە؟”
لـەو دنیا پـان و بـەرینەدا گەل و نـەتەوەی فـرە هـەن ،هەمویان نیشتمان و زمان و فەرهەنگ وکلتورو ناوی تایبەت بە خۆیان هەیە، بـۆ وینە کوردستان، هیند و پاکستان و…
لەگەڵ بوونی مـرۆڤ لەسەر هەسارەی زەویـدا، خەیاڵ و خەیاڵکردن هـاودەمی مـرۆڤ بووە. خەیاڵ بەشێکی گرنگە لە ژیانی رۆژانەمان.
پێشەکی
دوکتۆر قاسملوو بە یەکێک لە پێشەنگترین ئابوریناسە کوردەکان و ئابووریناسێکی بەرچاو لە سەرتاسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دادەنرا.
” ئای کە ئازاراوییە هەر تۆپێ بچێتە گۆڵەوە بە گۆڵ دابنرێ“…
کاتێك خەباتی ڕزگاری نەتەوەیی بە ئاکامی خۆی دەگات، کە بە شێوەیەکی گشتگیر کەڵك لە هەموو شکڵ و جۆرەکانی تێکۆشانی سیاسی و چەکداری وەربگرین.
ئەلبرێت شڤایسەر دەڵێ: “جوانترین پەیکەرێ مرۆڤ بەدەستی بهێنی ئەوەیە لە دڵی خەڵکدا بێت “.
رووداوەکانی ٧ ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣ پرسی فەلەستینی گەیاندە داوای چارەسەری دوو دەوڵەت. لە ئێستادا چەند دەوڵەتێکی باکوور و خواروو و ناوەراستی ئەوروپا( ئیرلەندە، ئیسپانیا و نەرویج) ڕۆژی ٢٠٢٤/٥/٢٨ بە فەرمی دان بە دەوڵەتی (فەلەستین)دا دەنێن.
کچـۆڵەیەکی ئیـماراتی ـ لە دوبـەی (ئـەلـمەهـا راشـید ئەلـموهـێری) تەمـەن (٣) ساڵان، لە ئەمساڵدا (٢٠٢٤) بوو بە بچووکترین نووسەر و بە بچووکترین نووسەری زنجـیرە کـتـێـب بۆ منـداڵان لە جـیهـانـدا.
رۆژی (11/5/2024) له کتێبخانه کوردی له ستۆکهۆڵم کۆڕێ سه‌باره‌ت به کتێبی (مانای ژیانم؟ کوبرای عه‌زیمی – ئاماده‌کردنی سیمینی ئیفتخاری) به به‌شداری به‌ڕێز (سیمین ئیفتخاری) و به‌ڕێزان (دوکتور سوهه‌یلا قادری و دوکتور هاشم ئه‌حمه‌دزاده) به‌ڕێوه برا.
پروفیسۆر شه‌هرزاد موجاب و زانکۆ بۆ کوردستان
(هه‌ژار موکریانی) و (خانم و خانمان)
هه‌ژار موکریانی
به‌ڕێز ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ری له لاپه‌ڕه (319)ی کتێبی: {ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ری بیره‌وه‌ری و یادداشت (1948 – 1980)} به‌و جۆره ئه‌نووسێ :
پێشینیانی ئێمەی کورد سەرەڕای ئەوەی دەرەتانی خوێندن و نوسینیان نەبووە ، یان زۆر دەگمەن بووە، ئەو دەگمەنەش لە لایەن دەسەڵاتی حاکم ڕێگە پێنەدراو و بگرە قەدەغەش بوو،
رەئیسی، سەرۆککۆماری ئێران کە بە ڕووداوی کەوتنەخوارەوەی هێلیکۆپتەر گیانی لەدەست دا، ڕابردوویەکی خوێناویی هەبووە و دەستی لە کوشتنی هەزاران کەسدا هەبووە.
ئەدەبیاتی منداڵان لە جیهاندا، مێژوویەکی فراوان و گەورە و شکۆمەند و دەوڵەمەندی هـەیە. دەگـەڕێتەوە بۆ سـەدەی حـەڤـدەیەم. کـاتێک کە دەقـە ئەدەبیـیە سەرەتـاییەکـان،
کۆمه‌ڵه و بواری نووسین، له کتێبی {ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ری بیره‌وه‌ری و یادداشت (1948 – 1980)} دا گه‌لێ جار ئاماژه به ناوی (کۆمه‌ڵه) کراوه .
ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ره‌ی: کۆمه‌ڵه له ڕوانگه‌ی مارکسیستییه‌وه و به‌پێی لێکدانه‌وه‌ی رێبه‌ره‌که‌ی فوئاد مسته‌فاسوڵتانی، له‌و باوه‌ڕه‌دا بوو که ئه‌م ڕژیمه تازه‌یه که‌لی کورد تووشی شه‌ڕ ده‌کات.ل (468) کتێبی ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ری بیره‌وه‌ی و یادداشت.
ئـازادی جـوانتریـن و شـیرینتریـن و گـرنگـتریـن وشـەیە لە جیهـانـدا. ئـازادی و ژیـان گـیانـێک لە دوو جەستەدان. ژیـان بەبێ ئـازادی، ژیـان نییە و هـیچ واتا و خـۆشییەکی نییە.
ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ری: من ئه‌و کات زۆر له نزیکه‌وه نه‌مده‌ناسی و نه‌شمده‌زانی له چ ئاستێکی رێکخراوه‌که‌ی خۆیدایه
ڕۆژی ٥ مەی سەرۆکی هـەرێـمـی کـوردستان کاک نێچیروان بارزانی ، دەگەڵ دەستەیەکی ڕەسمی هەرێم سەردانی کۆماری ئیسلامی ئێرانیان کرد.
ئیمڕۆ ١٢/٥/٢٠٢٤ هەڵبژاردنی پەرلمانی ئیسپانیایە و حکومەتەکەی پێدرۆ شانسێز سەرۆک وەزیران و سەرۆکی پارتی سۆسیال دیموکرات کە نایانەوێ ئیسپانیا پارچەپارچە بێت پێویستیان بە دەنگی پارتەکەی کارلێس پێنجیمۆندتی سەربەخۆخوازی کاتالانییە
ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ری: پاش گیانبه‌ختکردنی فوئاد مسته‌فاسوڵتانی، هیچکام له رێبه‌رانی کۆمه‌ڵه به‌ناوی سکرتێری گشتی یان رێبه‌ر ده‌رنه‌ده‌که‌وتن .
کچۆڵەی روخسارشیرینی بەریتانی (بێـلا جـەی دارک)ی تەمەن پێنج ساڵان، بچووکترین نووسەری ساڵی (٢٠٢٣) یە لە هەموو جیهانـدا، کە ناوی لە ژمارەی پێوانەیی فەرمی جیهانی “گـینس” تۆماراکـراوە.
” ئەو کەسانەی ناتوانن ھۆشیاری بگۆڕن دوورن لە پێشکەوتن” بردنادشۆ
“ئەو درۆنانەى بەشى پلاندانانى کێڵگەى غازى کۆڕمۆڕى پێکاوە دورستکراوى چین‌و پەرەپێدراوى ئیرانن، بۆیە تیرەکان ڕوو لەئێران دەکەن بەوەى کێڵگەى غازى کۆڕمۆڕى لەڕێگەى میلیشیا شیعەکانەوە بەئامانج گرتبێت.
ئۆسکارمان . ئاڵمانی کۆی کردوونەوە. سدێق بابایی بە کوردی هۆرامی وسۆرانی و ئاڵمانی لە دوو توێ کتێبێکدا لە ئاڵمان بە جاپی گەیاندوون.
چـیرۆکـێکی راسـتەقـیـنەی گیانبەخـشینی دایکـێکە لە کاتی بوومەلـەرزەکەی ژاپـۆن.
کوردستان ڕەنگە تاکە وڵاتی سەر گۆی زەوی بێ کە وەک کۆمەڵە دورگەی بێ دەریا بێتە بەرچاو و زۆر لە خەڵکەکەی نامۆ بەیەک مابێتنەوە. تاکی کورد گەر وەک ئەندامانی یەک نەتەوە، پشتئەستوور بە زانینی مێژوو،
“هەستی هاوبەش شاکۆڵەکەی بوونی نەتەوەیە“
مانگرتنی سەندیکای بزوتنەوەی چینی کرێکارانی ” ئەمریکا” لە شاری ” شیکاگۆ” لە ١ی مانگی ئایار ١٨٨٦ دەستی پێکرد. لە رێکەوتی ٤ ی مانگی ئایاری ١٨٨٦ لە شاری ” شیکاگۆ ” لە وڵاتی” ئەمریکا “،
ئەگـەر بە وردی مێـژوو بخـوێنینەوە، ئـەم راستیـیەمـان بـۆ دەردەکەوێـت، کە هەمـوو گۆڕانکارییە گەورەکان و هەموو بـزووتنەوە گەورەکان، هەمیشە لە سـایەی خەبات و تێکـۆشان و سـووربـوون و سەرگـەرمی و سەرەکـێشی و سەرسەخـتی لاوانی خـوێـن گـەرم و گەشبـین و
لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان دوو ڕێکخراوی سیاسی کە دوایە بوون بەیەک دروست ببوون، کە بۆ وەدەست هـێنانەوەی مافە زەوتکراوەکانی نەتەوەی کورد خەباتیان دەکرد.
لە کۆن و لە ئێستاشدا، وڵاتی میسر لە بواری ئەدەبیاتی منداڵانی عـەرەبدا، پێشەنگی وڵاتانی عەرەبە. لە سەردەمی فەرمانڕەوایی (محەمەد عـەلی پاشا:١٧٦٩ـ ١٨٦٩) ز، کە بە (عـەزیـزی میسـر ) و بە ( دامەزرێنـەری میسـری نـوێ ) ناودەبـرێـت.
ڕووداو و پێکدادانەکانی ماوەی ڕابردوو کە ئیتر لە حاڵەتی ئۆپێراسیۆنی نهێنی و شاراوە هاتە دەر و بوو بە هێرشی نیزامی بۆسەر خاکی یەکتر (کۆنسولگەریش خاکی دەوڵەتان بە حیساب دێت)، بۆچوونەکانی بەسەر ئەو دوو لایەنەی کە ئاماژەیان پێکراوە دابەشکرد.
١- داگیرکەرانی کوردستان
زەینەب بۆز، شوێنەوارناس /ئارکۆگێکی تورکە و لە پیشەکەیدا زۆر سەرکەوتووە… لەسەر داخوازی خۆی دەزگەیەکیان بۆ دژایەتی قاچاغی کولتوور لە وەزارەتی کولتووری تورکیا بۆ دروست کردووە .
پوختەکەی: دەڵێ: ڕەنگە لە هێرشی داهاتوودا ئێران پارچەی ئەتۆمی لە راکێتی بالستی ببەستێ ..
حەماس لە ٧/١٠/٢٠٢٣ ی زاینی هێرشی بۆ سەر ئیسرایل کرد. لەو هێرشەدا زۆر کەسی مەدنی کوژران و زیاتر لە ٢٠٠ کەسیشیان بە دیل گرت. هێندێک لە دیلەکان ئازاد کراون.
رەنگە هیچ هاوکێشەیەک لە دونیادا بە ئەندازەى هەڵهێنانى مەتەڵى پەیوەندی و ململانێى نێوان ئێران و ئیسرائیل ئاڵۆز نەبێت، چونکە لەلایەک وەک دوو هاوئامانجى ستراتیژى لە ناوچەکە دەردەکەون کە کۆمەڵێک بەرژەوەندیی هاوبەش پێکیانەوە دەبەستێتەوە،
دوو ساڵ جارێک لە (کۆپنهـاگن) ی پایتەختی دانیمارک، یان لە پایتەخـتی وڵاتـێکی تر. بـە بـۆنـەی یـادی رۆژی لەدایکـبوونی، کـەڵـە نـووسـەری بـواری ئـەدەبیـاتی منـداڵان (ھـانـز کـریـستـیان ئەنـدەرسـین) کـە بە (بـاوکی چـیرۆکی ئەفـسانـەیی بۆ منـداڵان) لە جـیهـانـدا ناسراوە.
یەکەم: لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا ئامریکا و ئورووپا بە هۆی پەرەگرتنی بەرنامەی مووشەکی کۆماری ئیسلامی، سیستمێکی بەرگری مووشەکی چەند توێژیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دامەزراند کە شەوی ڕابردوو کارایی ئەو سیستمەمان دیت.
گۆڤـارەکانی منـداڵان، ئەو گۆڤـارە نووسراو و چاپکـراون، کە بەپـێی قـۆناغـەکانی تەمـەن و گـەشـەکـردنی منـداڵان، بابـەتـەکـانیـیان تـایبـەتـین بـۆ منـداڵان،
لەم ڕۆژانەدا بیروەرییەکانی (مەلەکە مستەفا سولتانی)م بەناوی (سێبەری قەلەبەرد لەسەر ئەڵمانە و تاڵەسور)دا خوێندەوە کە بریتییە لە (٥٢٣) لاپەڕە.
سیستێمی قەییوم لە ساڵی ٢٠١٦ وە لە تورکیا جێ بە جێ کراوە بۆ بەرێوەبردنی ئیدارەی خۆجەییەکان. هەر لەو ساڵەرا چەندین سەرۆک شارەوانی کورد کە بە دەنگی زۆربەی خەڵک براوەی یەکەم بوون،
بۆ ئه‌وه‌ی بڕۆینه ناو باسه‌‌که‌وه پێویسته له‌و چه‌ن بابه‌ته‌‌ی خوارۆ بڕوانین:
1 – {دوای ئه‌م، پیره‌مێردی شاعیر (1867 – 1950) کۆمه‌ڵێ له شیعره‌کانی مه‌وله‌وی و رۆحه‌که‌ی (واته به سۆرانی کراوه‌که‌ی) له دوو به‌رگ
رەچـەڵـەکی وشـەی “مـۆنـۆلـۆگ” لـە وشـەی یـۆنـانی لاتـیـنی ” مـۆنـۆس” بە واتـا “تەنیا” و “لـۆگـۆس” بە واتـا “قـسەبـکە” سەرچـاوەی گـرتـووە.
هەڵبژرادن شێوەیەکی دێموکراسی و گەلیە. لە رێی هەڵبژرادنی پاک و بێ گەرد گەل دەتوانی بڕیار بدات کە چی جۆرە ئایدەلۆژی و رێبازی سیاسی دەوێ.
محەممەد ئاغای قاسملوو گەورە پیاوی خۆشناوی شیمالی کوردستان، دوو لە کوڕەکانی لە دوو ڕۆژی مێژووییدا، یەکیان چاوی بە دونیا پشکووت و یەکیان ماڵئاوایی لە نیشتمانی کرد.
وتارەکەی بەڕێز کەک محەممەدی سولەیمانیم خوێندەوە ،کە لە پێوەندی دەگەڵ ڕێزگرتن لە بۆنـە نەتەوەییەکان و شەهـیدان دا نوسرابوو.
رۆژی سێـشەممە (٢/ نیسان/٢٠٢٤) یای (٥٧) ەمین ساڵـڕۆژی دامەزرانـدنی (رۆژی جیهـانی کـتـێبی منـداڵان)ە. هەموو ساڵـێک لە رۆژی (٢/ نیسان) دا، بەم بـۆنەیەوە، لە سەرانسەری جیهانـدا، لە قـوتابخـانەکان و لە کـتێـبخـانەکانە گـشتی و
پێشەوا و سەرکردە و پێشمەرگەکانی کوردستان گیانی خۆیان فیدای ئازادی و سەربەستی گەلی کورد کردووە. شەهیدانی کوردستان بەرژەوەندی گەلی کوردیان وەپێش بەرژەوەندی تاکە کەسی،
ڕێزگرتن لە ڕۆژی شەهیدانی کوردستان، نەك دواکەوتووی نیە، بەڵکوو وەفاداریە بە ڕێبازی سیاسی و نەتەوەیی ئەو تێکۆشەرانەی لە پێناوی ئازادی کوردستاندا گیانی بەنرخیان بە کوردستان بەخشیوە.
رەخنە نەک تەنیا لە ئەدەبـدا، بەڵکو پێویستییەکی گـرنگە لە هەمـوو بـوارەکانی ژیـانی مـرۆڤـدا. ژیـان بەبێ رەخـنە پێـشناکەوێـت. ئـەوەی مـن لـەم نووسـینەمـدا مەبەسـتـمە، رەخـنەی ئـەدەبی زانسـتی و پیشەییـە، لە ئەدەبـی منـداڵان و هـەرزەکارانی کوردمـان.
لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان ناوچەیەک کە لە ڕەوتی مێژوودا بۆ تێکۆشانی ئازادی وەستاوە، شۆڕشێکی بەهێز لە پانتاییەکی بێ‌وێنەدا وەڕێ کەوتوە.
٤- ناسیۆنالیزمی کوردی و شوناس لە تورکیادا: سەرلەنوێ لێکدانەوەی چەمک و تێگەیشتنەکان. گوینەش موراد تەزجور
مـن لە پـۆلی شـەشی بنەڕەتـیم، کـاکـم کامـەران لە پـۆلی پـێـنجی ئامـادەییە. کاکـم زۆر حـەزی لە دەنـگی بـاڵـندەیـە، بە تایبـەتیـش لە دەنـگی کـەو. بـۆیـە دوو کـەوی جـوانی کڕیبوو.
جەژنی نەورۆزی کوردەواری ریشە و مێژووکی دوور و درێژی هەیە. جەژنی نەورۆز چوار هێمای گرینگی هەیە بۆ گەلی کورد. ئەو چوار هێمایانە بریتین لە:
پێویستە بە یاسا حکومەت و پەرلەمانی کوردستان، رووبەری ئەو بیرە توندرەو، تیرۆرە کولتوری و نەتەوەییە ببنەوە، کە دژی هەموو جوانیەکان و کولتور و مێژووی کورد و کوردستانن
وڵاتان چۆن ئەو شەڕە دەکەن؟ مەترسییەکانی شەڕی سایبەری چین لەسەر دەزگا هەواڵگرییەکان و دامەزراوەکانی وڵاتان؟
ساڵی ١٣٨٨ دوای خۆپیشاندانی خەڵک و نیگەرانییەکانی دەسەڵات، ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی لە کۆبوونەوەیەکی تایبەتدا ڕایگەیاند کە ئەگەری شۆڕشی دووەم زۆرە،
پێش چەند ساڵێک، دوای مەرقێکی زۆر دیوانی شاعیر جەلال مەلەکشام دەستکەوت .. هەر زوو خوێندمەوە و وتارێکی دوورودرێژم لەسەر نووسی بەناونیشانی
(بە ھەگبەیەکی کوردانەوە، گەشتێک بە دیوانەکەی (جەلال مەلەکشا) دا )
وتارێکی خاتوو Susanne Güsten ە کە ساڵانێکی زۆرە لە تورکیاوە ڕاپۆرت بۆ رۆژنامەی دێر تاگەسشپیگلی ئەڵمانی دەنێرێ!…
لە ئایینی ئیسلام دامانگی ڕەمەزان لە پلەی سێهەمی ئەرکدار کراوەکاندایە واتە نوێژو زەکات و ڕۆژووی ڕەمەزان.
لەم سەردەمە پڕ لە ئالۆزییە، بە بێ زانیاریی ڕاستەقینە، تێگەیشتن لە زانیاریی و دەوری زانیاریی لە سەردەمی زانیاریی، مامەڵەی گونجاو بۆ مرۆڤ لە ژیاندا هاسان نییە. ڕاپەڕینی ژینا( ٢٠٢٢-٢٣) و هەڵبژاردنی نوێنەرانی مەجلسی “ئێران”
ئەگەر باسی راپەڕینی 5ی ئاداری 1991 بكەین, ناتوانین باسەكە دەرباز بكەین بێ ئەوەی بچینەوە سەر جەنگی كەنداوی دوو و راپەڕینی باشووری عێراق كە ئیسلامی سیاسی شیعە ناوزەدیان كردووە بە راپەڕینی شەعبانییە,
دوێنێ یەکشەممە ٣ی مارسی 2024، سەد ساڵ بەسەر دەرکردنی فەرمانی قەدەغەکردنی قوتابخانە و کۆمەڵە و میدیای کوردی لەلایەن حوکوومەتی تورکیا تێ پەڕی.
رۆژی (13/1/2024) له ساڵۆنی (شیستا) له ستۆکهۆڵم کۆڕێ بۆ ناساندن و گفتوگۆ و فرۆشتنی کتێبی {(سێبه‌ری قه‌له‌به‌رد) به پێنووسی به‌ڕێز مه‌له‌که مسته‌فاسوڵتانی} له لایه‌ن خودی نووسه‌ر و به‌ڕێزان (ئارێز محه‌ممه‌دی و ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌ندری) به‌ڕێوه برا.
رۆژی (13/1/2024) له ستۆکهۆڵم کۆڕێ بۆ ناساندن و گفتوگۆ و فرۆشتنی کتێبی {(سێبه‌ری قه‌له‌به‌رد) به پێنووسی به‌ڕێز مه‌له‌که مسته‌فاسوڵتانی} له لایه‌ن خودی نووسه‌ر و به‌ڕێزان (ئارێز محه‌ممه‌دی و ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌ندری) به‌ڕێوه برا.
زاراوەی رۆمـان کە بە زمـانی ئینگـلیـزی (نـۆڤـيـل)ە، لە زمـانی ئیتالیش (نـۆڤـیلا) یە، کە لە کۆی وشەی (نـۆڤـێـلـۆس) وەرگـیراوە، لە رەچـەڵەکـیشدا وشەکەیەکی لاتـینیـیە، بە واتـای (نـوێ) دێـت.
زوان بە گردی دیاردێوی کۆمەڵایەتین. مادام کۆمەڵگاو ئانزانیەتی بەردەوام ئینا جە ئەوەڤاڕیای و گەشەکەردەینە، زوانیچ ئەوەڤاڕیایش مەێ سەرەرە و گەشەکەرۆ. زوان یۆ چا دیاردانە کە چەنی ئانزانی پێڎا بۆ،
رۆژی (13/1/2024) له ستۆکهۆڵم کۆڕێ بۆ ناساندن و گفتوگۆ و فرۆشتنی کتێبی {(سێبه‌ری قه‌له‌به‌رد) به پێنووسی به‌ڕێز مه‌له‌که مسته‌فاسوڵتانی} له لایه‌ن خودی نووسه‌ر و به‌ڕێزان (ئارێز محه‌ممه‌دی و ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌ندری) به‌ڕێوه برا.
بەدرێژایی مێژووی مرۆڤایەتی شەڕ لە بەرۆکی ئەم جیهانە دانەبڕاوە و سووپا و لەشکرە سەربازییەکان بۆ سەرکەوتن بەسەر یەکتردا تاکتیک و پیلان و تەرفەندی نوێ و کاریگەریان بەکار هێناوە بۆ سەرکەوتن بەسەر بەرامبەرەکانیاندا.
برینداری هێرشی مووشەکی بۆ سەر کۆیە
ئـێـمـەی کورد لە ڕۆژ هەڵاتی کوردستـان نـیزیک بە (٨٠ ) ساڵە لە شانۆی هەڵبژاردنی سەردەمی سیستمەکانی پاشایەتی و کۆماری ئیسلامی دەبینین و بەشداریمان کردوە و نەکردوە!
لە ماوەی چەند مانگی ڕابردوو، ئێران و هەموو میلیشیاکانی سەر بە ڕژیمی کۆماری ئیسلامی لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، خەریکن بە شێوەی هەماهەنگ هەموو ناوچەکە بەرەو ئاراستەیەک دەبەن
بایکۆتی هەڵبژاردن نە تەنیا وەکوو هەڕەشەیەک بۆ سەر دەسەڵاتدارانی کۆماری ئیسلامی بە واتای لەقکردنی پایەکانی حوکمڕانیان بە ئەژمار دێت، بەڵکوو بەمانای چالاکبوونی کۆمەڵگە بۆ پیشاندانی دژکردەوە دژی ئەم ڕێژیمە.
بڕیارە ١١ی ڕەشەممەی ١٤٠٢ هەتاوی، بەناو هەڵبژاردنەکانی مەجلسی شوڕای ئیسلامیی ئێران و شەشەمین خولی مەجلیسی بەناو خوبرەگانی ئێران بەڕێوە بچێ.
سیاسەتی ڕازیکردن شکستی هێنا. ئەمریکا پێویستی بە گەڕاندنەوەی سیاسەتی بەرپەرچدانەوەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەر شوێنێکی دیکە.
بەبێ گوێدانە جۆری ڕێژیمی دەسەڵاتدار، لانی کەم دوانزە ملیۆن کورد لە ئێران هەمیشە لە مافەکانیان بێبەش کراون.
ڕژیمی ئێران، شانۆی بە ناو هەڵبژاردنەکانی خۆی بۆ دوانزەهەمین دەورەی پەرلەمانی ئێران لە ڕێکەوتی 01-03-2024 بەڕێوە دەبات.
خەبات لە پێناو رزگاریی نەتەوەیی دا، پێواژۆی دەرباس بوونە لە قۆناغە تەژی لە نسکۆ و دابڕان و رێگا پڕ لە هەوراز و نشێوەکان دا، کە سەرکەوتن بە بێ قوربانیدان لەو پێواژۆیەدا،
ساڵ پەنجـاو حـەوت بـوو، بەرلەوەی چەمـۆڵەی زریان هـەناسه فـێنكەكانی شـنەی با بتاسێنێ، بەرلەوەی گوڵاڵه سورەی دوای نەورۆز چرۆی ئارەزوی بژاكێ،
12ی فیبریوەری رۆژی جیهانی دژ بە چەكداركردنی منداڵانە لە جیهاندا, چەكداركردنی منداڵانی كەمتر لە 15 ساڵ بە پێی پەیمانامەی رۆما وەك تاوانی جەنگ سەیر دەكرێت،
له به‌شی (دوو)دا باسی ئه‌وه کرا که له کتێبی (سێبه‌ری قه‌له‌به‌ردا) په‌یتاپه‌یتا ناوی (کۆمه‌ڵه) دێت و ده‌ڕوات، به‌ڵام بێئه‌وه‌ی چه‌ند دێڕێ سه‌باره‌ت به کۆمه‌ڵه نووسرابێت تا خوێنه‌ر بزانێت کۆمه‌ڵه چییه. با له‌و نموونه‌‌یش بڕوانین:
سەر بەخۆیی جەوهـەری بونی مرۆڤە ،لە تاکڕا بگرە تا دەگاتە کۆمەڵگا و حیزب و سازمان و هیتر. هەرکەس سەربەخویی نەبێ ناتوانێ بڕیاری خۆی بدا و ڕاو بۆچوwنی خۆی دەر ببڕێ.
لەم ڕۆژانەدا ژن و پیاوێکی ئێرانی کە بە ناوی ئەفغانی هاتبوونە سوید و پەنابەرییان وەرگرتبوو، دەرکەوت کە ئێران ئەوانی بۆ کوشتنی جوولەکەکان ناردووە لە سوید.
و. لە ئینگلیزییەوە محەمەد حەمەساڵح تۆفیق چاپی مەکتەبی گەشەپێدانی بیر و ھوشیاری سلێمانی- ٢٠٢١ بەرگی- ١ – ٥٤٤ لاپەڕە
له به‌شی یه‌که‌مدا به‌پێی توانا باسی ژیانی (تایبه‌تی) به‌ڕێز (مه‌له‌که مسته‌فاسوڵتانی)م کرد. لێره‌دا ئه‌ڕۆمه سه‌ر باسه سیاسییه‌کانی کتێبی(سێبه‌ری قه‌له‌به‌رد)
و. لە ئینگلیزییەوە محەمەد حەمەساڵح تۆفیق چاپی مەکتەبی گەشەپێدانی بیر و ھوشیاری سلێمانی- ٢٠٢١ بەرگی- ١ – ٥٤٤ لاپەڕە
بــا ڕابــردو بــە نــەوەی نــوێێ بـنـاسـێـنـیـن، مەلا برایم مەجید پوور
هـیرۆ باجەلان یەکەم باڵيۆزی ئەمریکی بە رەچەڵەک کورد.. رەزا شـوان
خەرمانی چاوەڕوانیمان، دڵکەش قادر
گەڕان، برایم فەڕشی
كچێك لە وەهم، هاوار تەیب
گوڵبژێرێک لە وتەکانی ناوداران دەربارەی ئازادی.. رەزا شـوان
بۆ باوەشت، ئیلهام موڕادی
مستند «رسیده و نرسیده»؛ در کردستان عراق بر پناهجویان ایرانی چه می‌گذرد؟
ئێمە هەڵەمان کردووە!! ، برایم فەڕشی
سێبەری تەنیاییمان، دڵکەش قادر
وێنەکان لە یادی 35 ساڵەی شەهید د.قاسملوو و کاک عەبدوڵای قادری ئازەر
ترسی ڕێژیم لە قاسملوو، هەردی سەلیمی
ڕاگەیەندراوی کۆمیتەی گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە ئاڵمان بەبۆنەی کۆچی دوایی هاوڕێی تێکۆشەر “ئەمیر خەیاتی”
بەیاننامەی ناوەندی بەڕێوەبەریی گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران بەبۆنەی تێپەڕینی ٣٥ساڵ بە سەر تێرۆری د. قاسملوودا
چۆن میراتی سیاسی و خەباتگێڕانەی قاسملوو بەرینە پێش؟، برایم لاجانی
مەسعودی پزشکیان سەر کۆماری تازە، مەلا ئیبڕاهیمی مەجید پور
قوتابخانەی ڕەخنەیی فرانکفۆرت، پوختەکەی: هەڵۆ بەرزنجەیی
دیده‌بان حقوق بشر: ماموران جمهوری اسلامی از «قوه قهریه کشنده» علیه کولبرها استفاده می‌کنند.
ئه‌فسه‌ر‌ه‌که‌ی سپیکانی، سه‌عی سه‌قزی
زیـرەکـتریـن منـداڵی جیهـان.. رەزا شـوان
نگاهی بر تاریخچه حکمرانی و یا کشورداری کوردی در کوردستان، آرام قلی‌زاده
بُرد بزرگ ملت ایران، شکست تحقیرآمیز جمهوری اسلامی؛ پس از این چه باید کرد؟، جمشید برزگر
دیبەیتی نێوان نەخۆش (بایدن) و شێتەکە (ترەمپ )، گۆران دوكانی
قاسمی سلێمانی شاری سەردەشتی بە كیمیابارانكردن دا ، بۆ حكومەتی عێراقی شاری سەردەشتی هەڵبژارد لەو كات و ساتەدا؟.عەلی مەحمود محەمەد- خۆشەویستی نێشتمان، مەلا برایم مەجید پوور
حذف دو سال جنایت از کارنامه‌ء دولت ایران توسط (جاوید رحمان)، سەعی سەقزی
هەڵبژاردنەکانی ٨ی پووشپەڕ هیچ ڕەواییەتێک بە کۆماری ئیسلامی نادەن- گرنگییەکانی خەیاڵ و خەیاڵکردن بۆ منـداڵان.. رەزا شـوان
نوقمبوونی کەشتییەکی پەنابەران لە کەناراوەکانی ئیتالیا- جزییات هولناک از جانباختن پناهجویان در آبهای ایتالیا
تێڕوانینەکانی دوکتۆر قاسملوو سەبارەت بە ئابووریی کوردستان لەسەر بنەمای کتێبی”کوردستان و کورد”!، حەسەن قارەمانی
ڕاگەیاندراوی ناوەندی بەرێوەبەریی گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران سەبارەت بە ئازادکردنی گەورە تاوانبار حەمید نووری
پێویست بە ژماردنی شەوەکان ناکا، دڵکەش قادر
یاری تۆپی پێ و ڕازێک، ، هەڵۆ بەرزنجەیی
ئازاد کردنی قاتڵ حەمید نووری لە مێدیاکانی سوید دەنگدانەوەی زۆری هەبوو، ساڵە نەڵۆسی
نماینده پارلمان سوئد استرداد حمید نوری را توهین به سیستم قضایی این کشور دانست، ایران اینترنشنال
چەند وتەیەک لە پێوەندیی دەگەڵ کۆچی دوایی مامۆستا مەجیدی پاڵانی دا!، برایم لاجانی
مهران عباسیان ، خبرنگار ایران‌اینترنشنال در سوئد در پی تهدید جدی امنیتی به خانه امن منتقل شد
خەباتی سیاسی و چەکداری لە شاخەوە گەیووەتە نێوشارەکانی ڕۆژهەڵات ، محەممەد سلێمانی
لە چلەی کامیل ژیردا…، هەڵۆ بەرزنجەیی
بەدەوڵەتبوون لە پەراوێزی زەبروزەنگ دا!، هەڵۆ بەرزنجەیی
کچۆڵەیەکی سێ ساڵان بوو بە بچووکترین نووسەری جیهـان.. رەزا شـوان
رێکخراوه‌ی (ژنان) یان رێکخراوه‌ی (یایان)؟، سەعی سەقزی
ئێران بە هاوکاری گروپە تاوانکارەکان کردەوەی تێرۆریستی لە سوید دەکا، ساڵە نەڵۆسی
سرویس امنیتی سوئد: ایران برای انجام اعمال خلاف خشونت‌آمیز از باندهای تبهکار در سوئد استفاده می‌کند
(بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان!)، به‌شی هەشتەم، سەعی سەقزی
(بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان!)، به‌شی حه‌وته‌م، سەعی سەقزی - ئــــەزمــون بــۆ فــێــربــونــە ، مەلا برایم مەجید پوور
داستان کوردتباران وابستە بە جمهوری اسلامی و سلطنت طلبان، دکتر میرو علیار
بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان!، به‌شی شه‌شه‌م، سەعی سەقزی
لە بیرەوەریی پێشمەرگەیەکدا، بەشی حەوتەم، عەزیم ئەلیاسی
سەرۆککۆماری مرۆڤکوژ، ئیدریس هاشمی
داوایەك روو لەو لیست و پارت و پارێزەورو كەسایەتیانەی ئەزموونیان لە دادگاكانی عێراق هەیە
سەرهـەڵـدانی ئـەدەبی منـداڵان لە ئەمـریـکا.. رەزا شـوان
دەبێت ڕۆژێکی نیشتمانی بۆ گۆڕە بە کۆمەڵەکان لە کوردستان دیاری بکرێت
(بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان!) بەشی پێنجەم، سەعی سەقزی
ناوەندی بەڕێوەبەریی حیزبی دێمۆکڕات: حەق وابوو ڕەئیسی لە مەحکەمەی خەڵکیدا دادگایی و بە سزای کردەوەکانی گەیشتبا
انتقاد قانون‌گذاران اروپایی از واکنش مقامات اتحادیه اروپا به مرگ رئیسی: با عاملان سرکوب ایرانیان «ابراز همبستگی» نکنید- (بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان!) ، به‌شی چواره‌م، سەعی سەقزی
ئبیراهیمی رەئیسی بە لوتکە گەیشت.
رەئیسی نەهاری نەخوارد، ئیسرائیل تۆڵەی وەعدەی سادقی لێ کردەوە
هێلیکۆپتەری هەڵگری رەئیسی لە ناوچەی جولفای پارێزگای تەورێز تووشی رووداو بووە.
تاهیر مەحموودی: شەپۆلی دەسبەسەرکردنی چالاکی سیاسی و مەدەنی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان
گرنگییەکانی ئازادی دەربـڕین بۆ منداڵان.. رەزا شـوان- (بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان!)، به‌شی سێیه‌م، سەعی سەقزی
- سەفەرەکەی کاک نێچیروان بۆ ئێران، مەلا برایم مەجید پوور
ئازادیخوازەکانی کاتالۆنیا وستەمکارانی مەدرید، لەبەردەم تاقیکردنەوەیەکی نوێ دا، هەڵۆ بەرزنجەیی- بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان!، به‌شی دووهه‌م ، سەعی سەقزی
بێـلا جـەی دارک بچـووکـتریـن نووسـەری جیهـان.. رەزا شـوان
کاک “فەتاح ئاغا” خاوەن فیکر بوو… بەشی٢ـ٢، هەڵۆ بەرزنجەیی- بیره‌وه‌ری و یادداشته ناڕاسته‌کان! ، به‌شی یه‌که‌م، سەعی سەقزی
مانیتورینگ حقوق بشر ایران: هر شش ساعت یک زندانی در ایران اعدام می‌شود
ئەو درۆنەى لە کێڵگەى غازى کۆڕمۆڕ دا (چینى – ئێرانى) بوو، ئا: وریا حسێن
بەشێک لە حکایەت وبەسەرهاتە هەر کۆنەکانی ناوچەی کەنوولە ـــ کرماشان کە پێش نزیک بە ١٢٠ ساڵ، و.سەدیق بابایی- گیانبەخـشینی دایکـێک لە پێناوی منـداڵەکەی ، رەزا شـوان
دەرسیم: ڕابە ڕابە ئەم وەگەڕێن وڵات، برایم فەڕشی
کامیل ژیر لە دەفتەری نەمری دا 1934-2024، هەڵۆ بەرزنجەیی
مولوی عبدالحمید خواستار رسیدگی «بی‌طرفانه» حکومت ایران به پرونده قتل نیکا شاکرمی شد.
رۆژی جیهانی کرێکاران پیرۆز بێت، عوسمان کەوکەبی شاد
لە بیرەوەریی پێشمەرگەیەکدا، بەشی شەشەم، عەزیم ئەلیاسی
