مروری بر سناریوهای مختلف درباره رویارویی احتمالی جمهوری اسلامی و اسرائیل

در پی دو حمله مرگبار به فواد شکر، ارشدترین فرمانده حزب‌الله، و اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در بیروت و تهران در هفته گذشته، خاورمیانه در آستانه رویارویی مستقیم جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل قرار گرفته است.

اگرچه اسرائیل، برخلاف حمله مرگبار به فواد شکر، مسئولیت عملیات از پا درآوردن هنیه را نه پذیرفته و نه رد کرده است، جمهوری اسلامی از همان دقایق آغازین انتشار خبر، انگشت اتهام را به سوی این کشور گرفت.

مقامات ارشد جمهوری اسلامی و در راس آنها علی خامنه‌ای، رهبر حکومت ایران، و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی ٩ روز گذشته بارها تهدید کرده‌اند که به‌ویژه حمله بامداد چهارشنبه ١۰ مرداد به اسماعیل هنیه در داخل خاک ایران را بی‌پاسخ نخواهند گذاشت.

همزمان، گروه‌های مورد حمایت حکومت ایران به‌ویژه حزب‌الله لبنان به عنوان اصلی‌ترین بازوی نیابتی جمهوری اسلامی نیز تهدید کرده‌اند به اسرائیل حمله خواهند کرد.

بخش فارسی صدای آمریکا در اینجا با بررسی دست‌کم ١۰ گزارش منتشرشده در رسانه‌های معتبر جهان، عمده‌ترین سناریوهای مطرح‌شده درباره رویارویی احتمالی جمهوری اسلامی ایران و گروه‌های نیابتی‌اش با اسرائیل را مرور می‌کند.

غالب کارشناسان بر این باور هستند که کشته‌شدن فواد شکر و اسماعیل هنیه بی‌پاسخ نخواهد ماند و اختلاف‌نظر آنها درباره شرکت‌کنندگان، نحوه، گستره، و اهداف مورد حمله و همچنین عکس‌العمل اسرائیل به آن است.

حمله به اماکن دیپلماتیک اسرائیل و مراکز یهودیان در سراسر جهان، حمله به «مراکز مخفی» اسرائیل در کشورهای همسایه ایران، حمله مستقیم جمهوری اسلامی از خاک ایران به اسرائیل، حمله مستقیم گروه‌های نیابتی به‌ویژه حزب‌الله به اسرائیل، و حمله هماهنگ‌شده جمهوری اسلامی و گروه‌های نیابتی‌اش به اسرائیل از جمله عمده‌ترین سناریوهای مطرح‌شده هستند.

پایگاه اینترنتی المانیتور روز پنجشنبه ١١ مرداد در گزارشی نوشت از جمله گزینه‌های احتمالی مد نظر جمهوری اسلامی برای پاسخ به حملات مرگبار اسرائیل به فرماندهان گروه‌های نیابتی‌اش، حمله به مراکز دیپلماتیک اسرائیل (همانند بمبگذاری انتحاری ١٩٩٢ در سفارت اسرائیل در آرژانتین) و یا حمله به مراکز یهودیان در سراسر جهان (همانند بمبگذاری ۱۹۹۴ آمیا در آرژانتین) است.

یک سناریوی دیگر، حمله جمهوری اسلامی به «مراکز مخفی» اسرائیل در کشورهای همسایه و به‌ویژه کردستان عراق و آذربایجان است.

روزنامه بریتانیایی تلگراف روز جمعه ١٩ مرداد در گزارشی نوشت که بر خلاف مقامات ارشد سپاه پاسداران که طرفدار حمله مستقیم به مراکز نظامی اسرائیل در تل‌آویو و دیگر شهرهای این کشور هستند، مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری جدید ایران، از حمله با اخطار قبلی به «مراکز مخفی» اسرائیل در کشورهای همسایه به‌ویژه آذربایجان و کردستان عراق حمایت می‌کند.

طبق گزارش، «معاون‌های» پزشکیان به تلگراف گفته‌اند که او نگران «تبعات جدی» حمله مستقیم به اسرائیل است. آنها به نقل از پزشکیان گفته‌اند که ایران خوش شانس بود که در رویارویی فروردین با اسرائیل، وارد جنگ همه‌جانبه نشد.

این افراد افزوده‌اند که پزشکیان طرفدار ارسال تسلیحات پیچیده‌تر به حزب‌الله و رویارویی این گروه به جای حکومت ایران با اسرائیل است.

یکی دیگر از اصلی‌ترین سناریوها، حمله مستقیم جمهوری اسلامی به اسرائیل همانند حمله‌ای است که در نیمه‌شب ۲۵ فروردین است که طی آن بیش از ۳۰۰ فروند موشک و پهپاد به سوی اسرائیل شلیک شد.

نشریه پولیتیکو روز دوشنبه ۱۵ مرداد به نقل از یک کارشناس مسائل نظامی نوشت حکومت ایران ممکن است با استفاده از موشک‌های بالستیک میان‌بُرد و موشک‌های کروز از خاک ایران به اسرائیل حمله کند.

گمانه‌زنی‌های زیادی درباره اهداف احتمالی مورد حمله حکومت ایران و یا گروه‌های نیابتی‌اش وجود دارد.

روزنامه بریتانیایی گاردین روز پنجشنبه ١٨ مرداد به نقل از برخی «مقامات» گزارش داد حکومت ایران احتمالا سرگرم بازنگری درباره مقیاس و شکل حمله خود به اسرائیل در پاسخ به کشته‌شدن اسماعیل هنیه است.

مقامات مزبور به گاردین گفته‌اند که به‌رغم عدم حمایت صریح دولت‌های مسلمان از حمله نظامی ایران به اسرائیل، این حمله احتمالا به تعویق نخواهد افتاد.

بر اساس گزارش این روزنامه بریتانیایی، جمهوری اسلامی احتمالا به جای حمله به غیرنظامیان اسرائیلی، مسئولان حمله مرگبار به اسماعیل هنیه به‌ویژه موساد و سازمان‌های وابسته به آن را هدف قرار خواهد داد.

شبکه خبری الجزیره روز سه‌شنبه ۱۶ مرداد در گزارشی به نقل از کارشناسان، حمله احتمالی حکومت ایران به اسرائیل را «قریب‌الوقوع» و «حساب‌شده» دانست.

به گفته یک تحلیل‌گر موسسه جنگ و صلح، مقامات ایرانی در تلاش هستند پاسخ آنها به کشته‌شدن هنیه حامل این پیام باشد که «اقدامات تجاوزکارانه همچون ترور» نباید در خاک ایران ارتکاب یابد و در عین حال به «چرخه تشدید» تنش و خشونت منجر نشود.

یک تحلیل‌گر اسرائیلی نیز به الجزیره گفت هر اندازه شواهد درباره هماهنگی ایران بیشتر و زمان شروع حمله طولانی‌تر شود، احتمالا این حمله «کنترل‌شده‌تر» و «خویشتن‌دارانه‌تر» باشد.

اما یک سناریوی دیگر، مبتنی بر اقدام مستقل و بدون هماهنگی گروه‌های نیابتی ایران به‌ویژه حزب‌الله علیه اسرائیل است.

شبکه خبری سی‌ان‌ان روز چهارشنبه ١٧ مرداد به نقل از «دو منبع آگاه از مسائل اطلاعاتی» گزارش داد که ممکن است حزب‌الله مستقل از حکومت ایران، به اسرائیل حمله کند.

به گفته یکی از این دو منبع، حزب‌الله سریع‌تر از جمهوری اسلامی در حال آماده‌شدن برای حمله به اسرائیل است و ممکن است «طی روزهای آینده» به اسرائیل حمله کند.

چند منبع دیگر به سی‌ان‌ان گفتند که حکومت ایران هنوز سرگرم آماده‌کردن طرح چگونگی پاسخ دادن به اسرائیل است.

یک مقام نظامی آمریکایی به سی‌ان‌ان گفت که به باور ایالات متحده، جمهوری اسلامی برخی- و نه همه- آماده‌سازی‌های یک حمله عمده به اسرائیل را تدارک دیده است.

دومین منبع اطلاعاتی آگاه به سی‌ان‌ان گفت با توجه به قرابت جغرافیایی لبنان و اسرائیل، ممکن است حزب‌الله برخلاف جمهوری اسلامی بدون اخطار اولیه به اسرائیل حمله کند.

او افزود در حال حاضر مشخص نیست که آیا جمهوری اسلامی و حزب‌الله حمله احتمالی به اسرائیل را به صورت هماهنگ انجام خواهند داد یا خیر. به گفته این منبع اطلاعاتی، این احساس میان برخی از مقامات وجود دارد که ممکن است حزب‌الله و حکومت ایران درباره چگونی اقدام در برابر اسرائیل همسو نباشند.

بر اساس یک سناریوی دیگر، جمهوری اسلامی و گروه‌های نیابتی‌اش به طور هماهنگ به اسرائیل حمله می‌کنند.

العربیه روز چهارشنبه ١٧ مرداد در گزارشی نوشت لزوم هماهنگی میان گروه‌های نیابتی ایران موجب تاخیر در حمله به اسرائیل شده است.

بر اساس این گزارش، حمله ایران و حزب‌الله به اسرائیل «حساب‌شده» و «سنجیده» خواهد داد.

العربیه به نقل از یک استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه اوتاوا نوشته است که حکومت ایران باید «به دقت» پاسخ خود را بسنجد تا از یک طرف حمله‌ای شدیدتر از ۲۵ فروردین علیه اسرائیل انجام دهد و از طرف دیگر این حمله آنقدر شدید نباشد که موجب آغاز جنگ گسترده شود. به گفته او، این «موازنه ظریف و خطرناکی است که ایران، حزب‌الله، و متحدان‌شان باید برقرار کنند.»

روزنامه تایمز اسرائیل روز یکشنبه ۱۴ مرداد به نقل از یک کارشناس نوشت که محتمل‌ترین سناریو، حمله مستقیم موشکی و پهپاد ایران به اسرائیل همزمان با حملات حزب‌الله خواهد بود. به گفته او، عمده حملات از خاک ایران و لبنان انجام خواهد شد.

این کارشناس افزود که اگرچه همزمانی حملات از همه جبهه‌ها کار را برای سامانه‌های پدافند هوایی اسرائیل دشوار خواهد کرد اما اسرائیل می‌تواند از پس حملات جمهوری اسلامی و نیابتی‌هایش برآید.

به باور این کارشناس، بر خلاف حمله فروردین که در آن یک پایگاه هوایی در جنوب اسرائیل و یک پایگاه نظامی در بلندی‌های جولان را هدف قرار دادند، این بار احتمالا به اهداف بیشتری حمله شود.

یک کارشناس اسرائیلی به المانیتور گفت نه ایران، نه حزب‌الله، و نه اسرائیل قصد آغاز جنگ همه‌جانبه را ندارند. او افزود چنانچه اسرائیل به مراکز هسته‌ای ایران حمله کند، ایران به حزب‌الله دستور خواهد داد با تمام توان به اسرائیل حمله کند.

یک کارشناس اسرائیلی دیگر نیز به المانیتور گفت که حکومت ایران و نیابتی‌هایش در اقدامی هماهنگ به اسرائیل حمله خواهند کرد و در مقایسه با حمله اواخر فروردین ماه، گسترده جغرافیایی بیشتری از اسرائیل را هدف قرار خواهند داد. اما جمهوری اسلامی در این حمله از تمام توان خود استفاده نخواهد کرد.

یک استاد علوم سیاسی در دانشگاه آمریکایی لبنان نیز به الجزیره گفت حملات ایران و نیابتی‌هایش، به‌ویژه حزب‌الله، به اسرائیل هماهنگ‌شده خواهد بود و این حملات به گونه‌ای انجام می‌شوند که به جنگ منطقه‌ای ختم نشوند.

اما بر اساس برخی تحلیل‌های دیگر، پاسخ جمهوری اسلامی و حزب‌الله شدید خواهد بود.

بر اساس یک سناریوی دیگر، حزب‌الله به پایگاه‌های نظامی اسرئیل یا زیرساخت‌های حساس مانند پالایشگاه‌های حیفا و یا بندر حیفا حمله خواهد کرد و در تلاش خواهد بود با عبور از مرز مشترک، کیبوتص‌های شمال اسرائیل را تصرف کند.

طبق این سناریو، همزمان سلول‌های خفته حماس در اسرائیل و کرانه باختری به یهودیان حمله خواهند کرد و تلفات میان اسرائیلی‌ها بالا خواهد بود.

پولیتیکو نیز با مطرح کردن این سناریو نوشت که به منظور به حداقل رساندن زمان موجود برای واکنش اسرائیل و متحدانش و همچنین درگیرکردن بخشی از توان دفاعی آنها، نیروهای نیابتی حکومت ایران در لبنان، سوریه، و عراق رگباری از موشک به سمت اسرائیل شلیک می‌کنند.

طبق این تحلیل، هدف جمهوری اسلامی از چنین سناریویی وارد کردن هزینه‌های واقعی به اسرائیل به منظور بازداشتن این کشور از انجام حملات مرگبار به رهبران گروه‌های نیابتی تهران خواهد بود.

آکسیوس روز چهارشنبه ١٧ مرداد در گزارشی یادآور شد پیش از سخنان تهدیدآمیز روز سه‌شنبه حسن نصرالله، سردبیر روزنامه الاخبار نزدیک به حزب‌الله، در صفحه نخست این روزنامه نوشت که احتمالا تل‌آویو هدف حمله قرار خواهد گرفت و غیرنظامیان کشته خواهند شد.

به نوشته این روزنامه، مرکز عمده سازمانی که تصمیم درباره کشتن فواد شکر را گرفت و در آن شرکت کرد، هدف چنین حمله‌ای قرار خواهد گرفت.

آکسیوس در ادامه افزود که احتمالا منظور این روزنامه نزدیک به حزب‌الله، مرکز فرماندهی ارتش اسرائیل یا موساد و یا پایگاه‌های دیگر سازمان‌های اطلاعاتی در شمال تل‌آویو است. تمامی این مراکز به محله‌های غیرنظامی نزدیک هستند و احتمال کشته‌شدن غیرنظامیان اسرائیلی زیاد است.

پل سالم، تحلیل‌گر در موسسه خاورمیانه، با محتمل دانستن رویارویی حکومت ایران و حزب‌الله با اسرائیل دو سناریوی آتش‌بس غیررسمی پس از این رویارویی و یا تشدید تنش‌ها به جنگ تمام‌عیار منطقه‌ای را مطرح کرد و افزود در هر دو حالت آمریکا از اسرائیل حمایت خواهد کرد.

مقامات ارشد اسرائیل طی روزها و هفته‌های گذشته بارها با اشاره به قابلیت‌های دفاعی و تهاجمی این کشور هشدار داده‌اند که پاسخ شدیدی به هرگونه حمله خواهند داد.

جویش کرونیکل جمعه ١٨ مرداد گزارش داد که مقامات ائتلاف تحت رهبری آمریکا برای دفاع از اسرائیل به این کشور هشدار داده‌اند به حمله احتمالی ایران و نیابتی‌هایش پاسخی بیش از اندازه شدید ندهد.

طبق این گزارش، دشواری موفقیت‌آمیز بودن حمله به مراکز هسته‌ای زیرزمینی ایران و «تحقیرآمیز» بودن حمله به گروه‌های نیابتی در پاسخ به حمله مستقیم ایران ممکن است اسرائیل را به حمله به مراکز نظامی همچون انبارهای موشکی یا پایگاه نیروی دریایی ایران سوق دهد.

صرفنظر از زمان، نحوه، شدت، و گستره رویارویی «قریب‌الوقوع» حکومت ایران و/یا گروه‌های نیابتی‌اش با اسرائیل، غالب کارشناسان بر این باور هستند که خاورمیانه طی دهه‌های اخیر هرگز به اندازه مقطع کنونی به جنگ تمام‌عیار منطقه‌ای نزدیک نبوده است.

منبع: صدای امریکا