کۆبونەوەی ستەمکاران لە تاران: ئەردۆغان‌و پوتین‌و رەئیسی

“ئێران‌و ڕوسیاو تورکیا.. ئۆردوگای ستەمکاران لەتاران، هەر لەچینی کەمە!”

بەم مانشێتە رۆژنامەی “لی فیگارۆ”ی فەرەنسی بۆچونی لەسەر ئەو کۆبوونەوە سێ قۆڵییە دەردەبڕێت  کە رۆژی سێشەممە 2022/07/19 لە تارانی پایتەختی ئێران بەڕێوەچو، کە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیاو ڤلادیمیر پوتین سەرۆک کۆماری ڕووسیاو ئیبراهیم ڕەئیسی سەرۆک کۆماری ئێرانی کۆکردەوە.

رۆژنامه‌ فه‌ڕه‌نسییه‌كه‌ ئاماژە بەوە دەکات جەنگی ئۆكرانیا هاوپه‌یمانی دژه‌ رۆژئاوایی له‌نێوان ئه‌و وڵاتانه‌دا به‌هێز كردووه‌ كه‌ به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌شیان له‌گه‌ڵ یه‌كتردا هه‌یه‌.

 ئاماژەی بەوەشکردووە، “تەنها شتێک کە ون بوە سەرۆکی چین، شی جین پینغە بۆ تەواوکردنی گروپەکە…کە سێ سەرۆکی دەسەڵاتخواز بە بەرنامە تەحەدای سیستەمە دیموکراسیەکانی ڕۆژئاوا دەکەن، ئەمڕۆ لەتاران لەلوتکەی سێ قۆڵی نێودەوڵەتیدا کۆدەبنەوە، دوای سەردانەکەی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەم کۆبونەوەیە تایبەت بو بەسوریاو ئۆپراسیۆنی چاوەڕوانکراوی سوپای تویرکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان‌و پرسەکانی پەیوەست بەهاوکاری سەربازی‌و ئەمنی‌و سیاسی‌و ئابوری‌‌، کە بەرەنگاربونەوەی سیاسەتکانی ئەمەریکا لەم ناوچەیەدا خاڵی هاوبەشی نێوانە.

لۆ فیگارۆ جەغت لەوە دەکات کە سەرۆکەکانی تورکیا، ئێران‌و روسیا، سەرەڕای ناکۆکی نێوانیان، هەموویان چەندین دۆسیەو پرسی هاوبەشیان هەیە بۆ گفتوگۆکردن.

لەکاتێکدا ئەردۆغان دێتە تاران بۆ ئەوەی ئەو تیشکە سەوزە بەدەستبهێنێت کە پێویستیەتی بۆ دەستپێکردنی “ئۆپەراسیۆنی تایبەت”ی خۆی لە دژی شەڕڤانانی كورد لە باكوری سوریاو دەیەوێت پشتێنەیەکی ئەمنی‌و “ناوچەیەكی ئارام” لەسەر سنورەکانی دابمەزرێنێت.

روسیاو ئێران‌ تورکیا سێ هێزی سەرەکی کاریگەرن لەگۆڕەپانی سەربازی‌و ئەمنی‌و سیاسی سوریادا، تورکیا پێویستی بەڕەزامنەدی‌و هاوکاری ئەو دو وڵاتە بۆ ئەوەی ئۆپراسیۆنەکەی دەستپیبکات.

ئایەتوڵڵا خامنەیی، رابەری کۆماری ئیسلامی، لەم سەردانەدا بەسەرۆک کۆماری تورکیای ڕاگەیاندوە، هەر ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیی ئەنقەرە بۆ سەر باکوری سوریا، “زیان” بە ناوچەکە دەگەیەنێت.

خامنەیی لە میانی دیدارەکەیدا لەگەڵ ئەردۆغان رایگەیاند، ئۆپەراسیۆنێکی لەو شێوەیە “زیان بە سووریا دەگەیەنێت، زیان بەتورکیا دەگەیەنێت، زیانیش بەناوچەکە دەگەیەنێت”. هۆشداریدا لەوەی کە ئەگەری ئەو هەنگاوەی تورکیا سودی بۆ “تیرۆریستان” دەبێت.

خامنەیی کە قسەی کۆتایی لەسیاسەتە باڵاکانی کۆماری ئیسلامیدا دەکات، وتی “ئێران، تورکیا، سوریاو روسیا دەبێ لە ڕێگای دیالۆگەوە ئەم کێشەیە چارەسەر بکەن.

رەئیسی میوانداریی ئەردۆغان‌و پوتین دەکات لەیەکەمین کۆبوونەوەی سێ قۆڵیدا لەسەر ئاستی سەرۆکەکان لەساڵی ٢٠١٩ەوە، کە لە چوارچێوەی “پرۆسەی ئاشتی ئاستانە” بە ئامانجی کۆتایی هێنان بەجەنگی سوریا کە لە ساڵی ٢٠١١ەوە سەریهەڵداوە.

رووسیا، ئێران‌و تورکیا لە سەرەتای سەرهەڵدانی جەنگی سوریاوە ڕۆڵێکی سەرەکییان هەبوە. پاڵپشتی مۆسکۆو تاران بۆ بەشار ئەسەد، بووە هۆی گۆڕینی هاوکێشە مەیدانییەکانی سەر زەوی لەبەرژەوەندی هێزەکانی ئەسەد، لەکاتێکدا تورکیا پشتیوانی لەگروپەکانی ئۆپۆزسیۆن کردوە.

ئەردۆغان دوو مانگ لەمەوبەر هەڕەشەی دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی سەربازی کرد بۆ سەر ئەو ناوچانەی کە لەژێر کۆنترۆڵی هێزەکانی سوریای دیموکراتدان، کە شەڕڤانانی کورد بڕبڕەی پشتی ئەو ناوچانە پێکدەهێنن، کە لە سنووری تورکیاوە دەستپێدەکات و درێژدەبێتەوە بۆ ناوچەکانی منبەج و تەل رەفعەت لەریفی پارێزگای حەلەب لەباکوری سووریا.

تورکیاو گروپە چەکدارە سورییە ناڕازییەکانی هەواداری، لەساڵی ٢٠١٦ەوە بەشێکی فراوان لەناوچە سنوورییەکان لەباکور کۆنترۆڵ کردووە.

ئەنقەرە ترسی لەبوونێکی بەهێزی کوردی سوریا لەسەر سنوورەکانی خۆی هەیە، کە ببێتە هۆی بەهێزبوونی پێگەی گەریلاکانی پەکەکە لەناوخۆیدا.

خامنەیی دڵنیایی دایە ئەردۆغان کە تاران “بەدڵنیاییەوە ئامادەیە هاوکاریت بکات لە شەڕی دژی تیرۆردا”، جەختی کرد لەسەر پێویستی “ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر، بەڵام هێرشەکەی (تورکیا) لە سوریا سودی بۆ تیرۆریستان دەبێت، چونکە بەگوتەی خامنەیی “تیرۆریستان تەنها لەگروپێکی دیاریکراودا سنوردار ناکرێن”، وەک ئاماژەدان بەوەی تورکیا تەنها پەکەکە بە”تیرۆریست” دەزانێت.

سوپای تورکیا دەیەوێت ئۆپەراسیۆنێکی نوێ بۆ سەر دو ناوچەی ژێر کۆنترۆڵی یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) دەستپێبکات، کە هێزێکی کوردییەو لەلایەن ئەنقەرەوە تۆمەتبار دەکرێت بەوەی سەر بەپارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)یە.

ئەردۆغان لەکۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە تاران رایگەیاند “سورین لەسەر ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنەکەمان لەباکوری سوریا، چونکە ئەو گروپانەی لەباکوری سوریان بەڕاستی کێشەیەکی گەورەن بۆ ئێران‌و تورکیاو دەبێت بەهەماهەنگی‌و هاوپەیمانی دژی ئەم ڕێکخراوە تیرۆریستییانە خەبات بکەین”.

ئا: ئاوێنە