یەکگرتوویی و بوێری لە شانۆی هەڵبژاردنەکادا، حەسەن قارەمانی

بایکۆتی هەڵبژاردن نە تەنیا وەکوو هەڕەشەیەک بۆ سەر دەسەڵاتدارانی کۆماری ئیسلامی بە واتای لەقکردنی پایەکانی حوکمڕانیان بە ئەژمار دێت، بەڵکوو بەمانای چالاکبوونی کۆمەڵگە بۆ پیشاندانی دژکردەوە دژی ئەم ڕێژیمە.

 بایکۆتی هەڵبژاردن و نەچوونە سەر سندووقەکانی دەنگدان لەلایەن کۆمەڵگەی کوردستانەوە هەڵوێستێکی بوێرانەیە و پێویستی بە یەکگرتویی و یەکڕیزیی نێوماڵی کورد هەیە.

“یەکگرتویی و بوێریی” هەڵگری هێمایەکی قووڵە و ڕەنگدانەوەی بنەما بنەڕەتییەکانە و هەڵچوونی سیاسیی بەرەو پێش دەبا. یەکیەتیی نێوماڵی کورد تەنیا بە مانای یاریکردن لەگەڵ چەمک و وشەکان نییە، بەڵکوو بەشێک لە ستراتیژیی و نەخشە ڕێگای سیاسییە. بە واتایەکی دیکە بانگەشەیە بۆ حیزب، گرووپ و ڕێکخراوی جۆراوجۆری کۆمەڵگەی کوردی کە لە لەتبوون و پەرتەوازیی خۆبپارێزن و یەکگرتوو و یەک دەنگ بن. یەکگرتن و یەکڕیزیی لەنێو هێزە سیاسییەکان و کۆمەڵگەدا بۆ بایکۆتکردنی هەڵبژاردن ڕەمزی سەرکەوتنی گەلی کوردە دژی ئەم ڕێژیمە.

لە ناوچەدا بەدرێژایی مێژوو دابەشکاریی نەتەوەیی و سیاسیی بوونی هەبووە و ئەم دابەشبوونە نێوخۆییانە هێندێک جار لەمەڕ یەکگرتویی بە کۆمەڵ ڕێگر بوون. بۆیە “یەکگرتوویی” دەبێتە بیرخستنەوەیەک بۆ تێپەڕاندنی ئەو ئاستەنگانە و بونیاتنانی پلاتفۆرمێکی هاوبەش بۆ دروستکردنی داهاتووییەکی دێموکراتیک‌تر. بایکۆتکردنی پرۆسەی هەڵبژاردن تەنیا کردەوەیەکی تەکنیکی نییە؛ بەڵکوو  هەڵوێستێکی بوێرانەیە کە بەپێچەوانە نۆڕمەکان، باوەڕێکی قووڵی بە ئەگەری هەر گۆڕانکارییەک هەیە. کردەوەی بوێرانەیە داوا لە هەموو تاک و تاقمێکی نێو کۆمەڵگەی کوردیی دەکات بە ئیرادەیەکی پتەو و تێکۆشان بۆ بونیاتنانەوەی داهاتووییەکی باشتر ڕووبەڕووی هەر زوڵم و زۆر و نادادپەروەییەکی کە ئەم ڕێژیمە پێکی هێناوە ببنەوە.

لەم چوارچێوەیەدا لەگەڵ چەمکی “ئازایەتی” بەواتای هەڵوێستگرتن لەمەڕ بێدادیی و زوڵم ڕووبەڕوو دەبینەوە کە دەتوانین وەکوو تەواوکەری بوێریی پێناسەی بکەین. ئازایەتی خۆی لە ئامادەبوون دایە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی لەگەڵ ئاڵنگارییەکان کە دژی گۆڕانکاریین. لەوانەش ئەو مەترسی و نادڵنیاییانەی کە ڕەنگە لە گواستنەوە بۆ نەزمێکی سیاسی نوێدا سەرهەڵبدەن، خۆی دەردەخات.

سروشتی بایکۆت وەک کردەوەیەکی چالاکانە و بوێر و یەکگرتوو گرینگی تایبەت بە خۆی هەیە. دوای شۆڕشی ژینا لە ساڵی ڕابردوو، بایکۆتکردنی هەڵبژاردنی ئەمجارە کە بەڕێوەیە نیشانەی “نا” گوتنێکی دیکە بە دژی ستەم و زوڵم و زۆرداری.

بایکۆت دەبێتە هۆی ڕەتکردنەوەی شانۆی هەڵبژاردن و خەباتە بۆ داهاتووییەکی دادپەروەر لە کوردستان دا. ناونیشانی “یەکگرتوویی و بوێریی” بایکۆت بۆ داهاتووییەکی دادپەروەر لە کوردستان” هەڵگری بانگەوازێکی گرینگ و دیدێکی بەهێزە بۆ گەلی کورد. لەم ڕوانگەیەوە بایکۆت نوێنەرایەتی کردەوەیەکی شۆڕشگێڕانە دەکات و، کردەوەیەک کە بە یەکڕیزی و بوێریی دەجووڵێت و هەوڵی داڕشتنی داهاتوویەک دەدات کە دادپەروەر و دێموکراتیک بێت. لە هەمان کاتدا وشەی “ئازایەتی” لە ناونیشانێکدا  جەخت لەسەر پێویستی ڕووبەڕووبوونەوەی  لەگەڵ  زوڵم زۆری دەکاتەوە. ڕاوەستان لە دژی سیستمە پاوانخوازەکان پێویستی بە بوێریی لەلایەن هەر تاک و گروپێکەوە لەنێو کۆمەڵگەیی کوردیدا هەیە. بوێریی پرسیارکردنە لە دامەزراوەکان، ئازایەتی ڕزگاربوونە لەو ستەمانەی کە مێژوویان دیاری کردوە و ئازایەتی خەباتکردنە بۆ داهاتوویەکی باشتر.

بایکۆت دەبێتە هێمایی هێزی بەکۆمەڵ و بیرخستنەوەیەک کە دەسەڵات لە دەستی ئەو کەسانەدایە کە کۆمەڵگا پێکی دێنێت. بوێریی کردەوەیەکە شانۆییەکی وەکوو هەڵبژاردن ڕەت دەکاتەوە. “یەکیەتیی و بوێری” وەک تەوەرەکان لە بایکۆت زیاتر درێژ دەبنەوە و ئاماژەن بۆ دیدێکی فراوانتر بۆ داهاتوو. یەکگرتوویی بەمەبەستی بایکۆتکردنی هەڵبژاردن نەک تەنیا دژکردەوەیە بە دژی ئەو ڕێژیمە، بەڵکوو بونیادنانی پێکهاتەیەکی سیاسی درێژخایەن بە دژی ئەو ڕێژیمە. هەروەها ئازایەتیش نەک تەنیا بەمانای بەرەنگاروبوونەوە لەگەڵ دەسەڵاتە پاوانخوازەکانە بەڵکوو بۆ بونیادنانەوەی بەشداریکردن لە واقیعێکی سیاسیی نوێدا پێویستە.

بوێریی بانگەوازێکە بۆ گەلی کوردستان کە ملکەچی بێ‌هیوایی یان بێباکی نەبن، بەڵکوو ئامێز بگرن بۆ ئازایەتی و یەکڕیزی بۆ دروستکردنی سەردەمێکی سیاسی نوێ. بیرکردنەوە لە هەڵوێستی ژیرانە و بەرپرسیارانە و بایکۆتکردنی هەڵبژاردنی پاوانخوازانە، لەو چوارچێوەیەدا کە گەلی کورد خۆی تێدا دەبینێتەوە، ئەوپەڕی بایەخی هەیە. تەنیا مەسەلەی سیاسەت نییە؛ بابەتی داڕشتنی ئاراستەی داهاتوویی کۆمەڵگا و دەربڕینی ئیرادەیەکی بەکۆمەڵ بۆ گۆڕانکارییە.

بایکۆتکردنی هەڵبژاردن کردەوەیەکە لە کردەوەی سیاسی سادە تێ‌دەپەڕێت. دەرکەوتەی ئیرادەی بەکۆمەڵی خەڵکە کە چیتر ستەم قبووڵ ناکات و خوازیاری بەها دێموکراتیکەکانە. هەروەها خەباتکردن بۆ وەدەستهێنانی دادپەروەری و  مافی مرۆڤ، پەیامێکی ڕوونە بۆ دەسەڵاتداران کە چیتر خەڵک بە شێوەیەکی پاسیڤ ملکەچی ئەو سیاسەتانە نابن کە نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکانیان ناکا. مەسەلەکە تەنیا ڕەتکردنەوەی سیستەمی سیاسی ئێستا نییە بەڵکوو مەسەلەی ڕەخساندنی فەزای گۆڕانکاریی بونیاتنەرە. بایکۆت دەبێتە سەکۆیەک بۆ یەکخستنی گەلی کورد و پێکهێنانی هاوکاری هاوبەش دژی ستەمکاری. دەرفەتێکە بۆ تێپەڕاندنی دووبەرەکی نێوخۆیی و دروستکردنی بزووتنەوەیەکی بەهێز و یەکگرتوو بۆ گۆڕانکاری. بەم شێوەیە بڕیاری مامەڵەکردنی یەکلاکەرەوە دەبێتە پێکهاتەیەکی سەرەکی لە بونیاتنانی دژایەتییەکی بەردەوام و کاریگەر. بایکۆت دەبێتە دەربڕینی کۆنکرێتی بێزاری خەڵک و ڕێگایەک بۆ وەرگرتنەوەی دەسەڵات بەسەر داهاتووی خۆیاندا.

هەروەها بایکۆت دەبێتە جۆرێک لە بەرخۆدانی ناتوندوتیژی، کە خەڵک مافی خۆی بە دەسەڵاتێکی ناڕەوا و ستەمکارەوە بڵێت” نەخێر” بەکاردەهێنێت. گەلی کورد بە خۆبواردن لە بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پاوانخوازانە، سیستەمی سەپێنراو ڕەتدەکاتەوە و نیشان دەدات کە ئامادەی خەباتە بۆ وەدەستهێنانی مافە سەرەتاییەکانی. “نا” گوتن بە ڕێژیمێکی نادادپەروەر و ستەمکار لە چوارچێوەی کوردستاندا، دەبێتە هێمای ئیرادەی گەل بۆ ئەوەی چیتر تەحەمولی سیستەمی سەپێنراو نەکات و ئامادەیی خەبات بۆ مافە سەرەتاییەکانی خۆی دەکات. بەم شێوەیە ئەم ستراتیژە دەبێتە کردەوەیەکی ئاشتیانە، بەڵام کاریگەر، خۆڕاگری و دەربڕینێکی ڕوونی ئیرادەی گەل.

بایکۆت تەنیا بەشدارینەکردن لە هەڵبژاردن نییە؛ بایکۆت کردەوەیەکی وشیارانەیە بۆ بەرەنگاربوونەوە و ڕەتکردنەوەی سیستەمی باو. گەلی کورد بە دوورەپەرێزی لە بەشداریکردن لە پرۆسەی هەڵبژاردن نەک هەر کاندیدە یان لایەنە سیاسییە تایبەتەکان ڕەتدەکاتەوە، بەڵکوو خودی بنەمای نەزمی پاوانخواز سەپێنراو ڕەتدەکاتەوە. لێدوانێکی بوێرانەیە کە ئاماژەیەکی بەهێز بۆ حکوومەت و باقی جیهان دەنێرێت کە چیتر خەڵک شانۆیەکی سیاسی قبووڵ ناکات کە مافەکانیان پشتگوێ بخرێن.

ئەو بەرەنگارییە ناتوندوتیژییەیی کە بایکۆتەکان نوێنەرایەتی دەکەن، میتۆدێکە کە لەسەر بنەمای نافەرمانی مەدەنی دامەزراوە. ڕێگایەکە بۆ ئەوەی خەڵک بە شێوەیەکی ئاشتیانە ناڕەزایەتی دەرببڕن و خۆیان لە هاوکاریکردن لەگەڵ سیستەمێک بەدوور بگرن کە بە ناڕەوا و ستەمکاری دەزانن. گەلی کورد بەشێوەیەکی کراوە و ئاشتیانە مافی خۆی بۆ وتنی “نا” مومارەسە دەکات. بە بایکۆتکردنی هەڵبژاردن، پابەندبوونی خۆیان بە گۆڕانکاری پیشان دەدەن بەبێ بەکارهێنانی توندوتیژیکە دەتوانێت ستراتیژییەکی کاریگەر بێت بۆ تێکدانی پێکهاتە تاکڕەوەکان.

بایکۆتکردنی دەسەڵاتە دیکتاتۆرەکان کردەوەیەکی چالاکانەیە بەمەبەستی لابردنیان لەسەر دەسەڵات و  دامەزراندنی سیستەمێکی خەڵکی و دێموکراتیک. گەلی کورد بە بایکۆتکردنی پرۆسەی هەڵبژاردن، ڕەوایی لە ڕێژیم دەستێنێتەوە کە ماوەی ٤٥ ساڵە بەشێوەی غەدارانە هەوڵی پاراستنی دەدا. بەم شێوەیە بایکۆت دەبێتە ئامرازێکی بەهێز بۆ پێناسەکردنەوەی واقیعی سیاسیی و پێکهێنانی گۆڕانکاریی کە ئەوپەڕی قازانج بۆ خەڵک بەدی بێنێ. کۆمەڵگەی کوردستان بە کەلکوەرگرتن لە پرۆسەی بایکۆت وەک فۆرمێک لە بەرخۆدانی ناتوندوتیژ دەرخەری ئەوەیە باوەڕمەندە بە گۆڕانکاری بەبێ پەنابردن بۆ توندوتیژییە. خەڵک بە بەشدارینەکردن لە هەڵبژاردن و بایکۆتکردنی پیشانیدەدەن کە چیتر هەڵبژاردنی ڕواڵەتی قبووڵ ناکەن و ئامادەن بەرەنگاری ببنەوە بۆ ئەوەی بتوانن چارەنووسی ڕاستەقینە خۆیان وەدەست بێنن. هەروەها بایکۆت دەبێتە هێمای خەباتی بەکۆمەڵ بۆ ئازادی و دادپەروەری. ئەگەر کۆمەڵگەی کوردستان بەشێوەیەکی یەکگرتووانە لەم هەڵبژاردنانەی ئێستادا بەشداری نەکا، هاودەنگی و یەکڕیزیی خۆی لەپێناو داهاتووییەکی دێموکراسیدا پیشان دەدات. کردەوەیەکی ئاشتیخوازانەیە کە خەڵک لەژێر ئاڵایەکی هاوبەشدا یەکی دەخات و بەرەیەکی بەهێزتر لە دژی ستەم دروست دەکات.

ئەم فۆرمەی بەرخۆدانی ناتوندوتیژی تەنیا ستراتیژییەکی کورتخایەن نییە بەڵکوو ڕوانگەیەکی درێژخایەنە بۆ گۆڕانکاری. گەلی کورد بە دوورەپەرێزی لە پرۆسەی هەڵبژاردن، ئاماژەیەکی ڕوون دەنێرێت کە ئامادەیە بۆ بەشداریکردن لە سەردەمێکی سیاسی نوێدا کە بەڕاستی دەنگی دەبیسترێت و ڕێزی لێ بگیرێت.

لەم بەستێنە قووڵترەدا بایکۆت نە تەنیا نەبوونی بەشداریکردن بەڵکوو دەبێتە کردەوەیەکی بوێرانەی بەرخۆدانی ئاشتیانە و بەکۆمەڵ کە دەتوانێت دیمەنی سیاسی بۆ ئایندەیەکی دێموکراسیتر و دادپەروەرتر لە قاڵب بداتەوە.

هەڵوێستێکی بوێرانەیە کە دەتوانێت ببێتە هۆی تەحەددای دەستبەجێ، بەڵام دەتوانێت بناغەیەک بۆ گۆڕانکاری بەردەوام دروست بکات. کردەوەیەکە، کە ئاماژەیەکی بەهێز دەنێرێت کە گەلی کورد ئامادەیە دەستبەسەر چارەنووسی خۆیدا بگرێت و ئایندەیەک دابڕێژێت کە ئازادی و دادپەروەری تێدا بێ. لەم نێوانەدا ئۆپۆزسیۆنی کوردستانی دژبەری ڕێژیم  بە دامەزراندنی بنەمایەکی ڕوون و هاوبەش بۆ بایکۆت، دەتوانێت هاوکاری هاوبەش بەهێز و یەکگرتوو بخاتە ڕوو، متمانە و کاریگەرییەکەی زیاتر بکات. ئۆپۆزسیۆنی کوردیی بۆ ئەوەی کاریگەریی ڕاستەقینە دروست بکات، پێویستە بۆ ئەوەش کار بکات دەنگی ناڕازیی خەڵک بە گوێی کۆمەڵگەی جیهانی بەگەینێ. بە تیشک خستنە سەر سروشتی ستەمکارانەی سیستەمی سیاسیی و بە داوای پشتیوانی و هاوپشتی لە کۆمەڵگەی جیهانی، ئەوان دەتوانن گوشارەکان بۆ سەر کۆماری ئیسلامی زیاتر بکەن. سزا نێودەوڵەتییەکان، دیپلۆماسی و وشیارکردنەوە هەموویان ئامرازی ئەگەرین کە دەتوانرێت بۆ پشتیوانیکردن لە هەوڵەکانی ئۆپۆزسیۆن بۆ گۆڕانکاری بەکار بێنێت. دەنگێکی یەکگرتوویە کە بە ڕوونی پێوەندی بە زلهێزەکانەوە دەکات کە ئێستا کاتی گۆڕانکارییە و چیتر گەل ستەم و سووکایەتیکردن وەک بەشێک لە واقیعەکەی قبووڵ ناکات.

بایکۆتکردنی شانۆی هەڵبژاردن و وازهێنان لە دەسەڵات هیچی کەمتر نییە لە کردەوەیەکی شۆڕشگێڕانە. نەک هەر یەکڕیزیی نێو گەلی کورد بەڵکوو ئیرادەیەکی بوێرانەی دەوێت بۆ ڕزگاربوون لەو زوڵمەی کە تووشی بووە. هەڵوێستێکە کە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە خەڵک ڕەتیدەکەنەوە بەشێک بن لە گەمەیەکی سیاسی دەستکاریکراو و لەبڕی ئەوە هەوڵی چارەنووس و بەشداری دێموکراسی دەدەن.

هەرچەندە ڕەنگە هەست بکرێت کە زۆر درەنگ بووە بۆ کردار، بەڵام زۆر گرینگە تێبگەین کە هەرگیز درەنگ نییە بۆ شەڕکردن بۆ ئەوەی کە ڕاستە. ئەوەی کە زۆر خاڵی تر هەن کە ڕەنگە ئێستا بە زۆر درەنگ هەژمار بکرێن، نابێت ببێتە بیانوو بۆ بێکردەوەیی یان بێباکی. بەپێچەوانەوە پێویستە وەک وەبیرهێنانەوەیەک سەیر بکرێت کە هەر ساتێک کە تێدەپەڕێت دەرفەتێکە بۆ دەستپێشخەری گۆڕانکاری و کارکردن بۆ داهاتوویەکی دادپەروەر و دێموکراتیک. بزووتنەوەیەکی یەکگرتوو بەمانای ئیرادە دروستکردنی گۆڕانکاری ڕاستەقینەیە. گەلی کورد بە یەکخستنەوەی هێز خۆی دەتوانێت فشارێکی یەکجار زۆر بخاتە سەر ڕێژیم. داهاتووییەک کە بە دادپەروەری و دێموکراسی بسرابێتەوە، شتێک نییە کە پێت بدرێت، شتێکە کە دەبێت وەدەستی بێنیت. گەلی کورد کە ئێستا ڕووبەڕووی تەحەددا و ئاستەنگ بۆتەوە ڕێگای بزووتنەوەیەکی یەکگرتوو و دەتوانێت ئەو ئاستەنگانە تێپەڕێنێت. بایکۆتکردنی شانۆی هەڵبژاردن “نا” گوتن،  هەڵوێستێکە کە پێویستی بە یەکڕیزی و بوێری هەیە.