گەڕیان بەشۆن ناسنامەدا . بەشی سێ. عەبدولڕەحمان میرزایی

 یەکەم یونانی زەمانێک کەهاتەنێوخاکی ئەمڕۆی یونانەوە،لەڕووی سواڵەتەخۆڵەمێشی یان زەردی چەرخی سواڵەت کەبەبەرهەمی ئەوانەدەناسرا و نێویان مین یان،و ناوبانگەکەشیان هەرمین یان بوو

٠ بەڵام ئیستادەزانین کەئەم سواڵەتانەنەبەرهەمێکی تازەهێنراوی یونانی زمانەهیرشبەرەخایاڵییەکان،بەڵکوبەرهەمی ئاڵوگۆڕێکی پەیتاپەیتای تەکنولۆژیای سواڵەتگەری ناوچەییە و هیچ نیشانێکی لەئاڵوگۆڕی ناکاو ولەپڕ لەشێوەی خۆلقاندنی سواڵەتدا نی یە و ساکارانەبەهاتنی کۆچبەرانەوەدەیلکێنن٠ تەنانەت بە گشتی ئیدعاکراوەکەشەڕکەرەهیند و ئوروپییەکان،دەوروبەری ٢٠٠٠ ساڵ پ..ز لەهەرێمێکی فرەدوورکەوتووەوە کۆچبەری یونان بوون،بەڵام بچوکترین شایەتی دێرینەناسینی وەهاکۆچبەرییەکی دوورو درێژمان پێ نیشان نادات و بەڕواڵەت تازەهاتووەکانی یونانی زمان،ئەوپەڕی لەناوچەی پاڵدەستی ب ،ئوسی بۆئاتین کۆچبەربوون(نانسی دماند،استاددانشگاه ئیندیانا،تاریخ یونان باستان،متن ا‌‌سلی،ل٢٠ )ئەوجۆرە کە ج ،پ٠

مالوری لەنووسراوەێەکی بەنرخدا(مێژوولکەی پشکنینی پرسی هیندوە ئەوروپی)بەدوواێ پرسەکەدا دەچێ شوێنی سەرهەڵدانی ئاریاییەکان بەڕادەیەک پژوبڵاوە کەلەگەمەو سەرقاڵییەوەنزیکە٠ ڕیشەێ بیری سەرهەڵدانی شارستانییەت،بەهێزوتوواناێ تاکەهۆز،لەڕاستیدا لەڕاستیدا سەرچاوەکەێ لەمژاری نۆ‌‌ح و کورەکانی وباهۆزە مەزنەکەێەوە هەڵدەقۆڵیت،کەپەیوەندی بەیەک مرۆڤی بلیمەتی هەڵبژاردە و پاڵوێردراو خۆداوەندی هەرێمی زەویی خۆشحاڵدەکات٠ لەسەرئەم باوەڕە ڕۆڵەی تاوانکارانی ئازادکراوی پێشترلەلایەن خۆداوەندەوە یارمەتیدەدرێت و تەمەن درێژو هێزی لەشی زۆرترو قۆرسایی جەستەی فراوان تر ودیمەنێکی جوانترو دەتووانێ تۆخم و تووی ێ زۆرترلەشوێن خۆێ بخاتەوە٠ لەبیری زۆرینەێ خەڵک و نەتەوەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وئوروپادا پەیوەندی بەوەهابنەماڵەێەکەوە،بۆخۆشەویستی وسەرقاڵی دەروونی و دڵڕفێنی گۆڕدراوە وهەروەهاکەدەزانین خەڵک و شارستانیەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەنەوەو وەچەکانی نۆح دەزانن٠

تایبەتمەندییەفەرهەنگی وشارستانیەتی ئاریاکان،هەندێ مرۆڤی زاناوپشکێنەرلەوباوەڕەدان کەهۆزە ئارییەکان خەڵکانی چەق و پڕتووانا و قایم کردەوەڕاست و مل کەچی یاسا و خۆلقێنەری خاوەن شەرافەت و بە بڕیاربوون٠ شوێنەواری فەرهەنگی و شارستانی کەلەوانە بەجێ ماوە،دان بەوەدا دەنێ کەلە گەشەخوازی یاساناسین و نەریت دۆسی کۆمەڵایەتی گەیشتبونەپلەیەکی بەرز٠ بەجەرگی وبۆیری لەنێوئەوانەداجێگای رێزونرخی تایبەت بووە وڕۆحی پاڵەوانی ودۆژمن بەزاندن وخۆپاراستن بەرانبەر بە ڕووداوە کۆتووپڕییەکان گەشەکردووە وبنەماڵە وخێزان وخێڵ وهۆزەکەیان لەلازۆرخۆشەویست بوو و بۆڕاگرتنی دەسکەوتەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی ئامەدەگییان هەبوو٠

لەپێش چاوگرتنی زنجیرە پڵەکانی کۆمەڵ و بڕواکردن بەسیستەمی حکوومەتی و هەست بەبەرپرسایەتی کردن ،ئەرکەبەردەوامەکانی ڕۆژانەیان بوو ولەبەردژواری فراوانی ژیانی ڕۆژانە وبیری دۆژمنانی هەمیشەیی،بیری ڕاگرتنی یەکیتی ویەکگرتوویی کۆمەڵایەتی یەکێ لەهۆکارە حاشاهەڵنەگرەکانی نهێنی مانەوەی ئەوانەبوو…ئەوەی کەلەخەبات وهەوڵدانی ئەوانە،لەدەسپێکی مێژووی سەرهەڵدانی ئاریاییەکان لەئاسیای ڕۆژئاوا وناوچەجۆربەجۆرەکانی ئیرانی ئیستاداماوەتەوە،ئاشکراێ دەکەن کەاریاییەکان هەمیشەلەپێناوی ئیخلاق و ئایین دا ژیاون و تەنانەت لەسەردەمەهەرەدژوارەکانی ژیاندا پێ یان لەسەرمەزنی خۆپاراستنی دەرونی و شەروەف وپیاوەتی بەرانبەری و مرۆڤایەتی داگرتووە٠ (دکتررضاشعبانی،مبانی تاریخ اجتماعی ایران،ل٢٣)خۆزگەاغای شعبانی تەنانەت یەک نموونەلەشوێنەوارەمادیی وفەرهەنگی وشارستانیەتی بەجێ ماولەئاریاییەکانی بناساندایە کەلانی کەمی ڕۆشنی بکردایەتەوەئەوانەلەچ سەرزەوییەک ژیاون و شارستانییەت،بەوهەموپەیوەندەکۆمەڵایەتییەکانیان لەچ ئاستێکدابووە!