چیرۆک بۆ منداڵان.. ملوانکەکەی دایەگەورەم.. نووسینی: رەزا شـوان

ماڵی دایەگـەورەم لە گەڕەکـێکی شاری (مەهـابـاد) ە، لە رۆژهەڵاتی کوردسـتان. لەگەڵ کوڕە بچووکەکەیدا، خاڵە (دڵشـاد) م، لە خـانوویەکی گەورەدا دەژین، کە شەش ژووری تێـدایە.

 ئـەم خانـووەش لە بـاب و باپیـرانیـانەوە بـۆیـان مـاوەتـەوە.

مـاڵی ئێمـەش لـە گەڕەکـێکی تـری شاری مەهـابـاد دایـە، زۆر لە مـاڵی دایەگـەورەمەوە دوورنین، زوو سەردانی یەکـتری دەکـەین. بە تایبەتیش دایەگـەورەم زوو زوو سەرمان ڵێدەدات. زۆر ئێمەی خۆشدەوێت.. هەر بە (کچە جوانەکەم ) ناوم دەبـات. من و دایکم و باوکـم و کـاکە (خەبـات) یشـم زۆر ئـەومـان خـۆشـدەوێـت و زۆریـش رێـزی لێـدەگـرین.

ئەمساڵ مـن لـە پـۆلی پێنجـەمی قـوتابخـانەی بنـەڕەتی دام. هـەر لە سەرەتـای سـاڵەوە، دایـەگەورەم پـێی وتـم: خەنـدە گـیان، کچـە جـوانـەکەم. ئەمساڵ بۆ جـەژنی نەورۆز مـن دەستێ جـلی تـازەی کوردیـت بە دیـاری بـۆ دەكـڕم.

دوو رۆژ لە پێش جەژنی نەورۆز دا، دایە گـەورەم هـات بۆ ماڵمان، دەستێ جـلی تازەی کوردی رەنگاوڕەنگی زۆر جوانی بۆ کڕیبـووم و بـۆی هـێنام. لەبەرم کـرد.. زور جـوان و پڕ بە بەربرم بوون زۆر سوپاسی دایەگەورەم کرد. هەر لە منداڵیمەوە زۆر لە شەوان دایەگەورە چـیرۆکی فـۆلکلۆری کوردی زۆر خۆشی بۆ دەگـێڕامەوە. زۆربەیانـم لەبیرە.

داوام لێکـرد کە بـۆ ئەمشەویش چـیرۆکـێکی کـوردی تـرم بـۆ بگـێڕێتـەوە.

دایەگەورە: خەنـدە گیـان، ئێستا چـیرۆکێکی بەسەرهاتی راستی خۆمـت بۆ دەگـێڕمەوە.

پـرسـیم: بەسەرهـاتـێکی خـۆشـە یا نـاخـۆشـە؟

دایـەگـەورە: ناخۆشە و خۆشیـشە. منـداڵ بـووم، لە تەمەنی تـۆدا بـووم، واتە دە ساڵان بـووم. لە پۆلی چوارەمی سەرەتاییدا بـووم. کچۆڵەیەکی جوانکیلە و خۆشەویست بـووم. تەنیا خوشکی سێ بـرا بـووم. هەموویان منیان زۆر خۆشـدەویست، بە تایبەتیش دایکم. وەکو ئێـستا بەر لە جـەژنی نـەورۆز، دایکـم دەستی جـلی تازەی کوردی رەنگـاوڕەنگی بـۆ دووریـم. ملـوانکـەیـەکی زۆر جـوانیـشی کـردە ملـم. کـاتی خـۆی بـاوکـم پـێشکەشی کردبـوو. ملوانکەکە زۆر جـوان و موورووەکـانی هەریەکە لە رەنگـێک بـوون. زۆر لە دڵمـدا جـوان و شیرین بـوو، بێجگە لە جوانییەکەی، دیـاری و یادگـاری دایـکم بـوو. کە دەچووم بۆ قوتابخانە، لە ترسی ئەوەی کە نەبچڕێتەوە یا ون نەبێت. لە ملم دامدەکەن و لەنـاو شـتـێکـدا لـە شـوێنـێکی ماڵـەکەمـان دامـدەنـا.. کـە دەهـاتـمەوە لـە ملـم دەکـرد.

رۆژێـک کە لە قوتابخـانە گەڕامەوە. هەرچـەنـدم کرد نەهـاتەوە بیـرم کە ملوانـکەکەم لە کوێ دانـاوە. لەگەڵ دایکمدا زۆر گەڕاین، بەڵام نەمانـدۆزییەوە. گریـام و خەمێکی زۆرم خوارد. دایکم دڵمی دایەوە و وتی:”خەم مەخۆ ملوانکەیەکی ترت بۆ دەكڕم” بەڵام رازی نەبـووم، هـیچ ملوانکەیەک وەک ئـەو ملـوانکەیەم دڵخۆشی نەدەکـردم. نـەدۆزرایـەوە.

سـاڵ رۆیی و سـاڵ هـات، گەورە بـووم و بـووم بە کـچـێکی تەواو. شووم بە (دیاکـۆ) ی باوە گـەورەت کـرد. سێ کـوڕ و دوو کچـمان هـەیە، کە یەکـێکـیان (دڵسـۆز) ی دایکـتە، ئـەوی تریـان پـوورە (میـدیـا) تە. دایکیـشـت شـووی کـرد، تـۆ و کاکە (خەبات)ی براتی هەیـە. دوای ئەو هەمـوو رۆژگـار و تەمـەنە.. ملـوانـکە بـزربـووەکـەم لەبیـرنەچـۆوە و جـاروبـار کە دەهـاتەوە بـەرچـاوم، هـەنـاسەیـەکی قـووڵـم بـۆی هـەڵـدەکـێـشا.

پـرسـیم: هـەر نـەدۆزرایــەوە؟

دایـەگـەورە: خـەنـدە گیـان، وەکـو دەزانـی و بینـیـوتـە، کـە ژوورێـکی گـەورەمـان لـە خانـووەکەمانـدا هـەیە و کـلیـلـمان کـردووە. لـە کـاتی دایـک و باوکمـدا، هـەر شتـێکی زیادەمـان ببـوایە، یا پێویستیمان پێی نەمـایە، یا شتێکی تازەمان بکڕیایە، کۆنەکەمان دەخستە ئەو ژوورەوە. شتی هەمەڕەنگەی جوان و کۆن وکەلەپووری بەنرخی تێدایە.

پێری لەگەڵ خـاڵ و خاڵـۆژنتدا بڕیامان دا، کە هەموومان شتەکانی ناو ئەو ژوورە پاک بشۆرین یا بیـان سـڕینەوە و سەرلەنـوێ بـە رێـکی دایـان بنـێین. ژوورەکـە پـڕبـوو لە جاڵجـاڵـۆکە. قـۆرییـەکی گـەورەی چـینی جـوان لەسەر رەفـتی قـەد دیـواری ژوورەکە دانـرابـوو. دامگـرت بۆ ئـەوەی کە لەگـەڵ ئەو شـتانەدا دایبنـێم کە بـۆ شـۆریـن دامـان نابوون. خڕە خڕێک لە قـۆرییەکەوە هات.. قەباغی قۆرییەکەم لادا.. بینیم ملوانکەکەم لەنـاو قـۆرییەکە دایە. خەریکـبوو لە خۆشییا گەشەگەداربـم و ببـوورێمەوە. قـسەم بـۆ ناکـرا. هـاتەوە بیـرم کە ئـەو رۆژەی نەمانـدۆزییـەوە، خـۆم پیـش ئـەوەی کە بچـم بـۆ قوتابخـانە خستمە نـاو ئـەم قـۆرییەوە. پاک شۆریم و کردمە ملم. وا هەستم دەکرد، کە کـیژۆڵـە جوانکـیـلەکەی ئـەو رۆژەم، کە بـۆ یەکـەمـین جـار دایـکـم لـە مـلی کـردم.

پـرسـیم: ئەی کـۆا ملـوانکەکـەت.. لە ملـت نییە.. بۆ نەتهـێنا تـا پێـشـانی منی بـدەیت؟

دایـەگـەورە: کچـە جـوانـەکـەم.. وەرە پێـشـەوە.. چـاوەکـانـت بنـووقـێـنە.

چـوومـە پێشەوە و چاوەکـانم نووقـانـد.. ملوانکەکەی کردە ملم و وتی: پێشکەشـت بێ. کە چاوەکانم کردەوە و ملـوانکەکەم بینی.. خەریکـبوو لە خۆشیا باڵبگـرم و هەڵـبـفـڕم. باوەشم لە دایە گەورە دا. تێر تێر روومەتەکـانیم ماچکـرد.. زۆر زۆریش سوپاسم کـرد.

دایـەگـەورە: خـەنـدە گیـان، کچـە جـوانـەکەم.. ئـاگـات لـە ملـوانـکـەکەت بێـت، بـزری نەکـەیت، تـا وەکـو مـن خەفـەتی بـۆ نەخـۆیـت.

وتـم: دڵـنیابـە زۆر ئاگـام لـێی دەبێـت.. چـونکە ئەمـە جـوانتـریـن دیـاری و یـادگـاریی تـۆی دایـەگـەورەی خـۆشـەویسـتمانـە.

نەرویـج: ٢٠٢٠