بەبۆنەی ٢٥ی نۆڤەمبەر ساڵڕۆژی خەبات دژ بە توندوتیژی بەرانبەر بە ژنان،  نەرگس هاشمی

خەبات دژ بە توندوتیژی بەرانبەر بە ژنان بێگومان لە زۆر بوارەوە دەکرێت لەسەری قسە بکرێت. بۆ نموونە توندوتیژیی شاراوە.

یەکێک لەو توندوتیژییانەی بەرانبەر بە ژنان دەکرێت توندوتیژیی شاراوەیە. ئەمە گرنگە تێبینیی بکرێت و زۆر گرنگە، چونکە بەزۆری ئاماژەیە بۆ ئەو توندوتیژییانەی کە لە کایە تایبەتەکاندا ڕوو دەدەن، لە دەرەوەی دیدی گشتی، ئەمەش وا دەکات دەستنیشانکردن و دەستوەردان قورس بێت. بۆ نموونە دەستدرێژیی جەستەیی، دەستدرێژیی دەروونی یان توندوتیژیی سێکسی لەخۆ دەگرێت کە دەتوانێت لەناو ماڵ یان چوارچێوەی تایبەتیی دیکەدا ڕووبدات. ئەم جۆرە توندوتیژییە زۆر جار شاراوەیە و ڕەنگە ژنان بترسن لە ڕاپۆرتکردنی بە هۆکاری جۆراوجۆر، لەوانە ترس لە تۆڵەسەندنەوەی زیاتر.

توندوتیژیی شاراوە ململانێیەکی بەهەندە چونکە بۆ دروستکردنی میکانیزمی سەلامەت بۆ ژنان، بۆ ڕاپۆرتکردن و داوای پشتیوانی، پێویستی بە ستراتیژیەت هەیە. یاسادانان، چالاکییەکانی پشتیوانی و پەروەردە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە ڕووبەڕووبوونەوە و کەمکردنەوەی توندوتیژیی شاراوە بەرانبەر بە ژنان. هەروەها دروستکردنی هۆشیاری و گۆڕینی هەڵوێست بەرانبەر بە توندوتیژی لە پەیوەندییە تایبەتەکاندا زۆر گرنگە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم کێشەیە.

لێرەدا چەند خاڵێک بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان دەخەمە بەرچاو کە گرنگە کاریان لەسەر بکرێت:

1.  یاسادانان: بەهێزکردن و جێبەجێکردنی یاساکانی پاراستنی ژنان لە توندوتیژی، هەروەها سزای توند بۆ تاوانباران.

2.  پەروەردە: جێبەجێکردنی بەرنامەی پەروەردەیی لە قوتابخانە و کۆمەڵگاکان بۆ بەرەوپێشبردنی پەیوەندیی ڕێزدار و ڕەزامەندی و یەکسانی.

3. چالاکیی پشتیوانی: فراوانکردنی بەردەستبوون و دابینکردنی داراییی شوێنی نیشتەجێبوونی داڵدەدراو، سەنتەری قەیرانەکان و ڕێکخراوەکانی پشتیوانی بۆ ئەو ژنانەی کە بوونەتە قوربانیی توندوتیژی.

4. هۆشیارکردنەوە: دەستپێکردنی هەڵمەت بۆ هۆشیارکردنەوەی توندوتیژی دژی ژنان و لێکەوتەکانی، هاوکات تیشک بخەنە سەر ئەوەی کە کێشەیەکی کۆمەڵایەتییە.

5. چاودێریی تەندروستی: دڵنیابوون لەوەی کە پیشەیییەکانی چاودێریی تەندروستی ڕاهێنراون بۆ ناسینەوە و پشتگیریکردنی ئەو کەسانەی کە بوونەتە قوربانیی توندوتیژی و پێشکەشکردنی یارمەتیی پزیشکی و پشتیوانیی دەروونیی کۆمەڵایەتیی گونجاو.

6. تەکنەلۆژیا و ئاسایش: پەرەپێدان و بەرەوپێشبردنی چارەسەری تەکنەلۆژی بۆ زیادکردنی ئاسایش، وەک ئەپلیکەیکەیشنی پەیوەندیی فریاگوزاری و سیستەمی چاودێری.

7. هاوپەیمانیی نێر: بەشداریکردنی پیاوان وەک هاوپەیمان لە بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان بە پێشخستنی لێپرسینەوە و ململانێێ نۆرمەکانی پیاوسالاریی تێکدەر.

8. دەستپێشخەریی شوێنی کار: ناساندنی سیاسەتی شوێنی کار کە بەڕوونی توندوتیژی دژی ژنان ئیدانە بکات و ژینگەیەکی سەلامەتی کارکردن دروست بکات.

9. هاوکاریی نێودەوڵەتی: بەشداریکردن و پاڵپشتیکردنی هەوڵە نێودەوڵەتییەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و پێشخستنی مافەکانی ژنان لەسەر ئاستی جیهانی.
10. توێژینەوە و هەڵسەنگاندن: بەردەوامبوون لە لێکۆڵینەوە لە هۆکار و دەرەنجامەکانی توندوتیژی دژی ژنان و هەڵسەنگاندنی کاریگەریی ڕێوشوێنە جۆراوجۆرەکان بە مەبەستی گونجاندنی ستراتیژییەکان بە تێپەڕبوونی کات.

***

ئەمڕۆ 2023-11-25 لەلایەن یەکێتیی ژنانی دیمۆکراتی کوردستانی ئێران، کۆمیتەی سوید بە هاوبەشی لەگەڵ کۆمیتەی دەرەوەی وڵات لە ستۆکهۆڵم سمینارێک گیرا بە ناونیشانی ڕۆژی جیهانی بۆ نەهێشتنی توندوتیژی دژ بە ژنان.

گرنگیی ئەم سمینارە لەوەدا بوو کە زۆربەی بەشداربووان پێک هاتبوون لە ژنان بە جلوبەرگی کوردییەوە. ئەمە دەیسەلماند کە ژنی کورد چەندە ئازادیخوازە و چەندە درێژەپێدەری ڕێگای “ژینا”ن. دروشمی ژن، ژیان ئازادی هەرگیز لەسەر زاری ژنی کورد کپ نابێتەوە.

لەو سمینارەدا سۆران عەلیپوور، چالاکڤانی سیاسی (توندوتیژی، دیسپلین، دەسەڵات)، ناهید حوسەینی شاعیر (چەند کۆپلەشیعرێک)، کیژان کەریمی، پاریزەر (توندوتیژی دژی ژنان لە ڕووانگەی یاسایییەوە) و د. سۆزان فەتحی، پزیشک (کاریگەریی توندوتیژیی داگیرکەر لەسەر تەندروستیی ژنان) بابەتیان لەو بارەیەوە بڵاو کردەوە.

نووسین: نەرگس هاشمی، ستۆکهۆڵم، 2023-11-25