مێژووی ئەدەبی منداڵان ــ بەشی چوارەم ــ رەزا شوان

لەم بەشەدا ، زۆر بە کورتی باس لە ( مێژووی ئەدەبی منداڵانی کورد) دەکەین. 

داگیرکەرانی رەگەزپەرست ، لە هەر چوار پارچەی کوردستاندا

، لە داگیرکردنی کوردستانەوەتا ئەمڕۆ ، لە قوتابخانەکاندا بە تۆبزی منداڵانی کوردمان فێری زمانەکانی تورکی و فارسی و عەرەبی دەکەن .. بۆیان نییە بە زمانی کوردیمان بخوێنن ، تەنها لە باشووری کوردستاندا نەبێت .. داگیرکەرانی کوردستان هەوڵی ئەوە دەدەن کە منداڵانی کوردمان ، زمانی شیرینی کوردیمان لەیاد بکەن ، فریویان دەدەن بۆ ئەوەی پشت لە داب و لە نەریتە رەسەنەکانی گەلەکەمان بکەن .. بە هەڕەشە و بە چاولێسوورکردنەوە دەیانەوێ منداڵانی کوردمان هەڵگەڕێننەوە و ، هەست و نەستی کوردایەتی  و ، سۆز و خۆشەویستیان بۆ کوردستان کاڵ بکەنەوە .. دەیانەوێت منداڵانی کوردمان بە زمان و بە کولتوورێک ئاشنایان بکەن ، کە بەلای منداڵانی کوردەوە نامۆن و دوورن لە کولتووری رەسەنی کوردیمانەوە .

بەڵام لەگەڵ ئەم هەموو هەوڵە گڵاوانەیاندا ، نەیانتووانیوە منداڵانی کوردمان لە خشتە بەرن .. نەیان توانیوە هەستی قووڵی کوردایەتی و ، سۆز و پەرۆش و خۆشەویستی و ئینتیمابوون بۆ کوردستان لە دڵی منداڵانی کوردماندا دەربکەن .. نەیان توانیوە بەر لە خەبات و کۆڵنەدان و پێداگرتن و خۆڕاگریمان بگرن و ، بێ هیوامان بکەن .

ئێمە لەژێر بۆردوومانی فڕۆکە و تۆپ و تانکدا ، لە ناو ئەشکەوت و لە پەنای شاخە سەرکەشەکانی کوردستاندا ، لەشۆڕشدا بووین و ، بە دەستێکمان چەکمان هەڵگرتبوو ، سەرسەختانە بەرگریمان لە کوردستان دەکرد و .. بە دەستەکەی کەشمان پێنووس و کتێبمان هەڵگرتبوو .. بە زمانی شیرینی کوردیمان ، منداڵانی کوردمان فێری نووسین و خوێندنەوە و زانیاریی گشتی دەکرد .. بە کوردایەتی و کوردستان پەروەری گوشیانمان کردوون .. رۆژانەش پێکەوە سروودی ( ئەی رەقیب )مان دەچڕی .

لە شاخیشدا ، بایەخمان بە ئەدەب و هونەری منداڵانی کورد دەدا .. گۆڤاری منداڵانمان دەردەکرد و ، منداڵانی کوردمان شانۆگەرییان پێشکەش دەکرد .. ئەم قسانە پەیامێکە بۆ داگیرکەرانی کوردستان ، تا ئەوە بزانن کە خەیاڵیان خاوە ، کە بتوانن خولانەوەی بۆ پێشەوەچوونی رەوڕەوەی کوردایەتی و کوردستان پەروەریمان بوەستێنن .

دڵنیام و گەشبینم ، کە لە سایەی تێکۆشان و بەرخودانیدا ، زووبێت یا درەنگ مافە رەواکانمان وەردەگرین و ، بڕیار لە چارەنووسی خۆمان دەدەین .. ئەمەش خەون و وڕینە نییە و ، خواست و هیوای هەموو کوردێکی کوردستان پەروەرە .

لەگەڵ ئەو هەموو نەهامەتییانەی کە بەسەر گەلی کوردماندا هاتوون ، لەگەڵ ئەو بێ نازییەی منداڵانی کوردمانی تێدان .. دەتوانم ئەوە بڵێم کە لە رووی زیرەکی و بلێمەتی و دانایی و هزر و بەهرە و زەینتیژییەوە ، منداڵانی کوردمان ، لە منداڵانی گەلانی تری جیهان ئەگەر زیاتر نەبن ئەوا کەمتر نین .. ئێمە نابێت ئەدەبی منداڵانی کورد ، لەگەڵ ئەدەبی منداڵانی ئەو گەلانەدا بەراورد بکەین کە چەندین ساڵە ئازادن و ، خاوەنی بڕیار و دەسەڵات و دەوڵەتی خۆیانن .

مێژووی سەرهەڵدانی ئەدەبی منداڵانی کورد ، دەگەڕێتەوە بۆ بوونی کورد لەسەر خاکی کوردستانی پیرۆزدا .. رەگ و ریشەی لە ئەفسانە و داستان و لە حیکایەت و چیرۆکە ئەندێشەیی و میللییەکاندا هەیە .. کورد خاوەنی بە سەدان ئەفسانە و داستان و چیرۆک و حیکایەت و مەتەڵ و ، خاوەنی بە هەزاران بەیت و بالۆرە و گۆرانیی فۆلکلۆرییە .. ئەم ئەفسانە و داستان و چیرۆکانەش ، دایکان وباپیران و داپیران ، لە گوێی کوانگ و ئاگرداندا ، بە تایبەتیش لە شەوارەکانی شەوانی درێژی زستاندا ، بۆ جگەرگۆشەکانیان گێراونەتەوە .. نەوە لە دوای نەوەشماندەماودەم بە زاری بۆ یەکتریان گێڕاونەتەوە .. هەندێ لەو داستان و مەتەڵ و چیرۆکە ئەندێشەیی و ئەفسانەییانەمان ، تا ئەمڕۆش منداڵانی کوردمان ، تام و چێژێکی زۆریان لێ وەردەگرن .. بۆ نموونە :

( تیتلە و بیبلە ، مریشکە قوندە و مامهۆمەر ، دەنکەهەنارە ، ئەژدیها و کوڕە ئازاکە ، قەڵای دمدم ، دوانگزە سوارەی مەریوان ، مشکە خان دەچێت بۆ شاری شووکردن ، پیرێژنی جادووکەر و چەرخ و فەلەک ، گۆڕنەتەڵە ، سیمرخ ، بەختیار و بەدبەخت ، پاڵەوانی بازیبەند لە قۆڵ ، … هتد )

بە دەیان چیرۆکی ئەفسانەیی و خەیاڵئامێزیشمان هەن ، کە پاڵەوانەکانیان ، شتی خەیاڵین یا جەستەیی و سرووشتین ، یا ئاژەڵ و باڵندەن .. وەکو : خێو ، دیۆودرنج ، لۆژەند ، ئەرژەنگ ، سیمرخ ، پیرێژنی جادوکەر ، ئەسپی باڵدار ، ئەژدیها ، حەزیای حەوت سەر ، بووکی دەریا ، جنۆکە ، چەتەوڵ ، شومقار ، چەقەڵی دز ، رێویی فێڵباز ، فریشتەی خێران ، …هتد . هەموو ئەو داستان و مەتەڵ وچیرۆکە ئەفسانەیی و خەیاڵێیانەش ، بەشێکی گرنگن لە کەلەپوور و لە کولتووری رەسەنی گەلەکەمان .

زۆربەی کەڵەنووسەرانی جیهانی لە ئەدەبی منداڵاندا ، وەکو سەرچاوەیەکی گرنگ سوودیان لە ئەفسانە و لە داستان و لە چیرۆکە خەیاڵی و فۆلکلۆرییەکانی گەلەکانیان وەرگرتوون و ، ئیلهامی پێ بەخشیون و ، کردوویانن بە هەوێنی چیرۆک و شیعر و شانۆگەرییەکانیان .. لەوانەش : هانز ئەندەرسن کریستیان ، برایانی گریم ، لافۆنتین ، زەکەریا تامر ، لەتیف هەڵمەت ، … هتد ..

لای لایە و گۆرانیی دایکان بۆ کۆرپەکانیان ، بەشێکی گرنگن لە ئەدەبی منداڵانی کورد .. دایکانی دڵسۆز و میهرەبانی کوردمان ، لەگەڵ راژەنینی لانکی ساواکانیاندا .. لەگەڵ زڕەزڕی موتومووروو و پۆیلە و زەرتکە و پەتکەی هەڵواسراوی قەد کەمەری لانک و بێشکەکانی ساواکانیاندا.. لەگەڵ خڕوهۆڕی بازنگەکانی قۆڵە ناسکەکانیاندا .. لەگەڵ زرینگەی پلپلەی خڕخاڵی پێیە قنجەکانیاندا .. بە لای لایەی شیرین و بە گۆرانی خۆش بە لاواندنەوەی پڕ لە سۆز ، بە سەدا و سۆزێکی خۆشتر لە خۆشترین موزیک و ئاواز بەیتی کوردی و گۆرگانە شەوێیان بۆ دەڵێن .. گوزارشت لە سۆز و لە خۆشەویستییانبۆ جگەرگۆشەکانیان دەکەن .. هەر بە لای لایە ژیریان دەکەنەوە و ، بە خۆشییەوە دەیانکەنە خەو .. بە هەموو شێوە زارەکانی زمانی کوردی و ، لە هەموو ناوچەکانی کوردستانی بەریندا ، بە سەدان لای لایەو بەیت و کۆپلە هۆنراوەی فۆلکلۆری و شیعری ناسکی تازەشمان هەن .. کە بەسەر زاری دایکانەوەن یا دایکان خۆیان دایان دەنێن و بە ئاوزەوە بۆ منداڵەکانیان دەیان ڵێن .. گەلی کوردمان ،لە ریزبەندیی هەرە پێشەوەی گەلە دەوڵەمەندەکانی جیهاندایە لە بواری لای لایە و گۆرانی بۆ مندڵان..هەندێ لەم لای لایانەمان نیشتمانین ، یا توانج و تانە و پەلاری سیاسین .. ئەم دێڕانە  چەند نموونەیەکن ، لە لای لایە وگورگانە شەوێی کوردیمان  بۆ منداڵان :

لای لایــــــــــە ، رۆڵـــــــــە لای لایــــــــە

شەوگـــار درەنــگە بۆ خــــەوت نایــــــــە

ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ

لای لایــــــــــە ، رۆڵــــــــە لای لایـــــــــە

هیــوای دواڕۆژم ، لە دەست تۆدایـــــــــە

ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ

لای لایــــەت بۆ ئەکەم لە ئێــــــــــوارەوە

سەبەبـــــــکارت بـــێ بە ســـــــــێدارەوە

ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ

لای لایـــــــــە کۆرپـــــــــەکەم بخــــــەفێ

خــەو خـــێر وەبـان دیـــــدەی بکــــــەفێ

            ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ

گورگــــانە شــەوێ ، گورگــــانە شــەوێ

بەرخــە بچـکۆلەم ، خــەوی لێ بــکەوێ

لـوورەی تۆێ نـاوێ ، لای لایــەی ئەوێ

ئــەڵێ لە مــــــاڵی ئێــــــــمە دوور کەوێ

چەندین گۆرانیی فۆلکلۆریشمان بۆ منداڵان هەن ، کە منداڵانی کوردمان بە تاک یا بە کۆمەڵ ، لەگەڵ یاری کردندا بە ئاوازەوە دەیان ڵێن .. ئەمانەش چەند نموونەیەکی ئەو گۆرانییە فۆلکلۆرییانەمانن :

 

هـەیــــــــاران و مەیــــــــاران

یاخــوا داکـــــــاتە بــــــــــاران

بۆ فەقیـــــر و هــــــــــەژاران

ـ ـ ـ ـ ـ

 هـــە ، وازی ، وازی ، وازی

ئـــــەوەی نەیـــــــات بۆ وازی

خوشـکی بــــدەن بە قــــــازی

ـ ـ ـ ـ ـ

هـەللــور ، بللــور تـەکــــــامە

زەرد و ســوور و شەمـــــامە

ئــــاوە بــەرە ، دەنـــکە زەرە

مێـخم کـوتی ، مێـخ هەڵبەزی

تیکەی راستم ، ئەمەی گەزی

          ـ ـ ـ ـ ـ

بـــــــــووکە  بە بـــــــــــارانێ

سەعـــــــاتی جــــــــــــــارانێ

ئـــــــــاوی بـن دەغـــــــــڵانێ

لە شەوانی جەژنی نەورۆزیشدا ، بە تایبەتیش لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا، منداڵان بە کۆمەڵ دەگەڕێن و ، لە دەرگای ماڵان دەدەن و ، داوای نەورۆزانە و شیرینی دەکەن :

هەتــــــــەرێ و مەتـــــــەرێ

نـــــــەورۆزە وەرنــــە دەرێ

نـــــــــــــەورۆزانەمان دەرێ

ـ ـ ـ ـ ـ

هەلاتـــــــران و مەلاتــــــران

دایــک و بــاوکی جنۆکـــــان

دایـکم نـاردمی بۆ هێلکـــــان

ئەمانە و بە دەیان دێر و کۆپلە هۆنراوە و گۆرانیی منداڵانمان هەن ، کە بە ئاوازەوە بوونەتە  وێردی سەر زمانی منداڵانی کوردمان .. بە دڵنیاییشەوە ، لە لای دایکانی کوردیشمان ، بە دەیان دێڕ و بەیتی لای لایە و ، گورگانە شەوێ و ، کەمتیاری سمپان و ، چەندین گۆرانیی رەسەنی خۆشی کوردیمان بۆ منداڵان هەن .. پێویستە کۆبکرێنەوە و بخرێنە بەر باس و شیکردنەوە و لێکۆڵينەوە .. پێش ئەوەی لە یاد بچنەوە ، چونکە لای لایە بەشێکی گرنگە لە ئەدەبی منداڵان و لە فۆلکلۆر و لە کەلەپووری گەلەکەمان .

ئەدەبی منداڵانی کورد ، لە قۆناغی نوێدا ، لەم شێوە مۆدێرنەی ئێستادا ، ئەدەبێکی تازەیە لە ئەدەبی کوردیماندا ، لە قۆناغی تاقیکردنەوە و دەق گرتندایە ، لە دەستپێکی رێگادایە و بەرەو پێشەوە هەنگاو دەنێت .. ئەگەرچی لە رووی چەندێتی و چۆنێتیەوە بێ بەرنامە و بێ پلانە و بە شێوەیەکی کارناسی نییە .. تا ئێستا رەخنەگرمان لە بواری ئەدەبی منداڵانی کورد دا نییە ، گەر هەشبن زۆر کەمن و ، رەخنەگرانێکی ئەکادیمی و پیشەیی و پسپۆرنیین .. ئەو کتێب و کتێبۆکانەی کە وەکو لێکۆڵێنەوە لە بارەی ئەدەبی منداڵانی کوردەوە چاپکراون .. لە پەنجەکانی دەستەکانمان تێ ناپەڕن ، زۆریشیان تەنها گوزارشت لە را و بۆچوونی خودی نووسەر دەکەن .. ئەمڕۆ پێویستیمان بە نووسەرانی ئەکادیمی و رەخنەگرانی شارەزای بۆاری بەشەکانی ئەدەبی منداڵان هەیە .. پێویستە نووسینەکانیشمان بۆ منداڵانی کورد ( هۆنراوە ، چیرۆک ، شانۆگەری ، پەخشان ، …) بەپێی پێوەر و بنەما و پرانسیپ و خواست و خولیای منداڵانی کورد و ، ئینتیمابوون بۆ کوردستان و بۆ مرۆڤایەتی بن .. پێویستە لە ئەدەبی ئامۆژگاری تەڵقین ئاسایی و لەپەروەردەی کلیشەدار و رێنمایی وشک و سنوورداری داب و نەریتە نەشیاوەکانی سەردەمیانە و جیهانگیری لابدەین ..  چونکە لە ئەمڕۆدا تەکنۆلۆژیای نوێ داهێنانی سەیر و سەمەرە هێناوەتە کایەوە .. هزر و بیر و هۆشی منداڵانیش گەشتر و فراوانتر بوونە .. بێگومان نە منداڵانی ئەمڕۆمان وەکو دوێنێن نە خواست و پێویستییەکانیشیانهەمان پێویستی و خواست و هیوای نەوەی پێش خۆیانن .. منداڵانی ئەمڕۆمان نەوەی تەلەفزیۆنی رەنگاوڕەنگ و ئینتەرنێتن ، چاوکراوەتر و زۆرزاتر و هزر بڵاوترن و هیواخواسترن ، بۆیە پێویستە ئاوڕێکی جیدی لە منداڵان بە گشتی و ، بواری ئەدەبی ئەدەبی منداڵان بە تایبەتی بدەینەوە .. چونکە ئەوانەی تا ئێستا کراون و هەن ، لە ئاستی گرنگی و هەستیاریی رۆڵی منداڵانماندا نین ، ئەوە لەبەرچاو نەگیڕاوە ، کە کوردیلەکانی ئەمڕۆمان نەوەی داهاتوون و ، دەبنە دەسەڵاتدار و بڕیار لە چارەنووسی کورد وکوردستان دەدەن .. کەواتە پێویستە ئەم ئامانجە لەبەرچاو بگرین .. لە پێناوی ئایندەیەکی گەشتر و شیاوتر بۆ کورد و کوردستان .. لە رێی رۆشنبیری و ئەدەبی منداڵانەوە ، کوردیلەکانمان بە راستی ودرووستی گۆش و پەروەردە بکەین .

مێژووی نوێی ئەدەبی منداڵانی کورد ، دەگەڕێتەوە بۆسەدەی بیستەمی رابردوو ، بە تایبەتیش بۆ نیوەی دووەمی سەدەی رابردوو .. کۆمەڵێک لە شاعیرە ناسراوەکانی کوردمان،  لە پاڵ نووسینی شیعربۆ گەورەکان ، منداڵانی کوردیشیان فەرامۆش نەکردوون و ، بە شیعری ناسک و ئاسان ، دڵی منداڵانیشیان خۆش کردووە .. بەڵام تا ئەمڕۆش هەندێ لە شاعیر و نووسەرانی ئێمە ، وا بیر دەکەنەوە  کە نووسین بۆ منداڵان ، پایە و ناوبا گیان دێنێتە خوارەوە .. ئەمانە ناوی هەندێ لە شاعیرە نەمرەکانی کوردن ، کە بە شیعرە ناسک و خۆشەکانیان بۆ منداڵان ، خویان لای منداڵانی کوردمان شیرین کردوون 🙁 پیرەمێرد ، فایق بێ کەس ، گۆران ، هەژار موکریانی ، زێوەر ، موفتی پێنجوێنی ، جگەرخوێن ، قانیع ، کامەران موکری ، نەجمەدین مەلا ، یونس دڵدار ، نووری شێخ ساڵح ،کامەران بەدرخان ، عوسمان سەبری، دڵزار ، تیرێژ ، قەدری جان ،… هتد )

لەبەر نەبوونی سەرچاوەی پێویست لەبەر دەستمدا لەم کاتەدا ، بە باشم زانی پەلە نەکەم و ، پۆلین کردنی قۆناغەکانی مێژووی ئەدەبی منداڵانی کورد بۆ دەرفەتێکی تر دوابخەم ، تازانیاری بە هەڵە بڵاونەکەمەوە .

کۆنترین کتێبی چاپکراو بۆ منداڵانی کورد ، کتێبی ( نووبەهارا بچووکان ـ نەوبەهاری بچووکان ) ـە ، لە دانانی شاعیری نەمری کورد (ئەحمەدی خانی : ١٦٥٠ ـ ١٧٠٧) کە لە ساڵی ( ١٦٨٢) دا ، چاپکراوە .. نەوبەهاریبچووکان بریتییە لە فەرهەنگۆکێکی شیعری ، وشەی عەرەبی و ماناکەی بە کوردی ( عەرەبی ـ کوردی ) یە ، کە ئەحمەدی خانی بە شیعرەوە دایناوە .. بۆ ئەو منداڵە کوردانەی کە ئارەزووی فێربوونی زمانی عەرەبییان هەبووە ، کە زما ی ئایین بووە .هەر لەم شێوەیەش ، ناوداری کوردمان ( شێخ مارفی نۆدێ: ١٧٥٢ـ ١٨٣٧) ، لە سلێمانی فەرهەنگۆکێکی شیعری ( کوردی ـ عەرەبی ) بە ناوی ( ئەحمەدی ) یەوە ، بۆ ( کاک شێخ ئەحمەدـ سلێمانی) ی کوڕی دادەنێت تا فێری زمانی عەرەبی ببێت .. ئەم کتێبە جاران فەقێکان لە مزگەوتەکاندا دەیان خوێند .. هەروەها شەهیدی نەمرمان مامۆستا ( شاکیر فەتاح : ١٩١٤ ـ  ١٩٨٨) فەرهەنگۆکە شیعرێکی بۆ مندانی کورد داناوە ( ئینگلیزی ـ کوردی ).. ئێستاش چەند فەرهەنگۆکێکی تری فێرکردن بۆ مندڵان دانراون و چاپکراون ، کە وشەی کوردی و وشەی زمانەکانی تریان لەخۆ گرتووە .

( نەوبەهاری بچووکان ) و ( ئەحمەدی ).. لە چەندین شاری کوردستان و دەرەوەدا ، دووبارە و دەبارە جوانتر چاپکراونەتەوە  .. دوو کتێبی شیعری فێرکردنن بۆ منداڵانی کورد .. بەشێکن لە ئەدەبی منداڵانی کورد و لە کەلەپووری گەلەکەمان . زوریش لە شاعیرانی کورد و جیهانی، لە کۆن و لە ئەمڕۆشدا .. شیعری زانیاری و فێرکردنیان بۆ منداڵان نووسیوە .

شەهید مامۆستا ( شاکیر فەتـاح ) ، هەشت چیرۆکی بۆ منداڵان ، لە زمانی عەرەبییەوە گۆڕیون بۆ سەر زمانی کوردی و ، لە ساڵی (١٩٣٥) دا ، لە کتێبێکدا لە شاری بەغدا چاپی کردووە ، چیرۆکەکانی بە کوردییەکی پەتی و ئاسانداڕشتوون . دیزاین و وێنەکانی ناوەوەی کتێبەکە رەنگاوڕەنگن .. هەندێک لەم چیرۆکانە کرابوون بە بابەتی کتێبی خوێندنەوەی کوردی ، بۆ پۆلەکانی قوتابخانەی بنەڕەتی .. هەر مامۆستا شاکیر فەتاح ، لە ساڵی ( ١٩٤٨)دا ، کتێبی ( هاوڕێ ی مناڵ )ی بە چاپ گەیاندووە . شایانی باسیشە مامۆستا شاکیر فەتاح ، لە کۆتایی شەستەکان و سەرەتای حەفتاکاندا ، پرۆژەی گۆڕینی ( سەد کتێب بۆ منداڵان ) بۆ سەر زمانی کوردی ئامادە کردبوو ، کتێبەکانیش بابەت هەمەجۆرە بوون ، چەند کتێبێکی لێ چاپ کردن .. بە داخەوە رژێمی بەعسی شۆڤێنی بواریان نەدا پرۆژەکەی تەواو بکات و ، لەسەر رووبەڕووبوونەوە و هەڵویستی کوردایەتی و ، را دەربڕيینی بە راشکاوی و ئازایەتی شەهیدیان کرد .

مامۆستای کۆچکردوو ( عەبدولواحید نووری )ش کتێبێکی بە ناوی ( پیرۆزی مناڵ )لە ساڵی ( ١٩٤٠) دا، لەچاپخانەی ( ژین) لە سلێمانی چاپ کردووە .. بە کوردییەکی جوان دایڕشتووە .. بابەتی کتێبەکەش دەربارەی منداڵانە .

بزووتنەوەی ئەدەبی هاوچەرخی منداڵانی کورد لە باشووری کوردستاندا ، لە ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیستەمدا ، بەرەو پێشەوە هەنگاوی نا و خۆی سەلماند .. هەر لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی رابردوودا ، دەتوانین ئەوە بڵێین کە قۆناغی زێڕینی ئەدەبی نوێی منداڵانی کورد سەری هەڵدا و ، کۆمەڵێک لە نووسەر و شاعیر و شانۆنووس و هۆنەرمەندی وێنەکێشی بە توانی بواری منداڵان ، خویان بە نووسینی ئەدەبی منداڵان و وێنەی منداڵان و شانۆی منداڵانەوە سەرقاڵ کرد .. شوێن پەنجەیان ، لە لەدایک بوونی ئەم بزووتنەوەیەدا دیارە .. لە دوای راپەڕینە مەزنەکەی ساڵی ( ١٩٩١) کەوە ، تا ئەمڕۆ ، ئەدەبی منداڵانی کورد ، وەکو بوارێکی ئەدەبی سەربەخۆ و گرنگ و هەستیار .. بایەخێکی زیاتری پێدرا و ، نووسەرانی باشیش هاتوونەتە کایەوە .. چەندین کتێب و گۆڤاری منداڵان ، دیزایین رەنگاوڕەنگی جوان چاپکران و چاپ دەکرێن .. ئەمەو دامەزراندنی بەڕیوەبەرێتی رۆشنبیری منداڵان ـ سەربە وەزارەتی رۆشنبیری و لاوان و، خانەی رۆشنبیریی منداڵان ، ماوەی منداڵان لە هەندێ لە تەلەفزیۆنییە لۆکاڵییەکان و سەتەلایتەکانی کوردستاندا .. بوون بە هاندەر بۆ نووسەرانی ئەم بوارە .. ئەگەرچی هێشتا پشتگیری و هاندان و یارمەتیدانی نووسەرانی ئەدەبی منداڵان وەکو پێویست نین و ، هاوکاری مادی ناکرێن بۆ چاپکردنی نووسینەکانیان .. بەڵام من گەشبینم کە ئەم بزووتنەوەیە هەر بەرەو پێشەوە هەنگاو دەنێت.. تابێت هەموو بەشەکانی رۆشنبیری و ئەدەبی منداڵانی کورد لە رووی چۆنی و چەندایەتییەوە زیاتر و زیاتر گەشەدەکات و رەسەنایەتی خۆی دەسەلمێنێت .

لێرەدا دەمەوێت ناوی ئەو شاعیر و نووسەرانەی باشووری کوردستان بهێنم ،کە لە بواری ئەدەبی منداڵاندا ، بەرهەمی چاپکراویان پێشکەش بە منداڵانی کوردمان کردوون ( هۆنراوە ، چیرۆک، شانۆنامە ، ئۆپەرێت ، … هتد ) ، هەندێکیان کۆچی دواییان کردووە و ، زۆربەشیان لە ژیاندان و بەردەوامن لە نووسین بۆ منداڵان .. ناوەکان :
( فەرەیدوون عەلی ئەمین ، عەلی عەبدوڵڵا شەونم ، عومەر عەبدولرەحیم ، کاکەی فەلاح ، رەمزی قەزاز ، عومەر عەلی ئەمین ، لەتیف هەڵمەت ، دایکی سۆلاڤ ، جەزا عەلی ئەمین ، شکور مستەفا ، عەتا قەزاز ، محەمەد فەریق حەسەن ، تاهیر ساڵح سەعید ، روستەم باجەلان ، رەزا شـوان ، کوردستان موکریانی ،  هۆشیار حسەین ، ئەحمەد ئیسماعیل ئیسماعیل ، محەمەد رەشید فەتاح ، کەماڵ بورقای ، نوری سەعید قادر ، ریواس ئەحمەد ، فەهمی کاکەیی ، عوسمان دەرویش شکور ، کەریم شارەزا ، یاسین قادر بەرزنجی ، عەلی مەندەلاوی ، محەمەد ساڵح کلێسەیی ، رزگار کەریم سەعید ، کەریم شارەزا ، بورهان قەرەداغی ، کاوەی ئەحمەد میرزا ، ێبراهیم ئەمین باڵدار ، سمکۆ ناکام ،کازم کۆیی ، عەزیز مەلا رەش ، سەعدوڵلا شێخانی ، گرفتار کاکەیی ، فازیل جاف ، فازیل شەوڕۆ ، عوسمان محەمەد هەورامی ، عەلی حەمەرەشید بەرزنجی ، عەزیز رەشيد حەریری ، بەدران ئەحمەد حەبیب ، سەلام عەبدوڵڵا ، کەریم مستەفا ، ئیسماعیل رۆژبەیانی ، نەجیبە ئەحمەد ، سەبری بۆتانی ،… هتد )

لە دوای باشووری کوردستان ، کۆمەڵێک شاعیر و چیرۆکنووس و شانۆنووسی بەتوانا و ناسراوی بواری ئەدەبی منداڵانمان ، لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا بایەخیان بەم بوارە دا .. کە هەندێکیان بە زمانی کوردی و فارسی بۆ منداڵان دەنووسن .. لەوانەش :

( سیمین چایچی ، عەلیڕەزا محەمەدیان ، کەلسووم عوسمان پوور ، گوڵاڵە ستاوەند ، سەحەر میهرەبانی ، عەبدولڕەحمان فەهیمی، شیلان گەیلانی ، سوغرا کەریمی ، سەلاح نیساری، عەفیفە مەحموود زادە ، سۆران حوسێنی ، لەیلا ساڵحی ، سەلام قادری ، یونس رەزایی، عەلیڕەزا قاسمی ، خاڵەند ئەحمەدی، ئەمین گەردیگلانی ، سوارە فەتووحی ، ئەحمەد بەهرامی ، فایەق بەتاش ، عەلی بیداخی ، و … هتد )

ئەوەی جێی سەرنج راکێش و مایەی خۆشی و شادیمانە ، لە نێو نووسەرانی ئەدەبی منداڵان لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا ، رێژەیەکی باش لە خوشکانی نووسەرمان هەن .. بۆ نموونە ئەم چیرۆکە شیعرە ( ماـسی خانم )لە نووسینی (عەلیڕەزا محەمەدیان) ـە:

ماسـی خـــانم نــــاو دەریـــــا

چــارشـــێوی دا بە سەریـــــا

کەفـــتە رێــگە خــرتە خــرت

شـــیرین شــــیرین وردە ورد

ماسـی خــانم کەوشی نـــەوو

ماڵەکەیـــان حەوشی نــــەوو

وەختی چوو بۆ سەر کووجی

چـــاوی کەفـــتەو بە جی جی

جـی جـی زەردەواڵـــــە بــوو

مــــناڵ ئــەو بەرمـــــاڵە بوو

ماسـی کەوشــی لە پـــــاکەند

وتی ئـــیمڕۆ بۆ تــۆم ســەند

ئیــــــتر بەســـــــە نەگیـــری

با بێــــژن چـــــەنێ ژیـــــری

بە پێویستم دەزانم کە زۆر بە کورتی ، ئامەژە بە خزمەتی لەبەرچاوی هەندێ لە شاعیر و نووسەرانی ناسراوی گەلەکەمان ، لە بواری ئەدەبی منداڵانی کوردیمان لە هەر چوار پارچەی کوردستانی شیرینمان بکەم :

(*)فەرەیدوون عەلی ئەمین : شاعیر و چیرۆکنووسێکی زۆر بە توانا و شارەزای ئەدەبی منداڵان و ، جیهانی پاکی منداڵان بوو ، تۆژەرێکی پەروەردەییبوو .. شیعر و چیرۆکەکانی بۆ منداڵان زۆر ناسک و ئاسان و رەوانن ، چەند کتێبێکی بۆ منداڵان بە چاپ گەیاند لەوانەش : ( پیاوە بچکۆلەکە )، ( باخچە ) ، (پاڵەوانی دوارۆژ ـ شیعر)ـە ، کتێبێکی چیرۆکی تری خۆشی هەبوو کە گۆڕیبووی بۆ سەر زمانی کوردی ، بەداخەوە سەرناوی ئەم کتێبەیم لە یاد نەماوە .. کتێبێکیشی هەیە بە ناوی ( دنیای مناڵ و ئەدەبی مناڵ ) ، لێکۆڵینەوەیە لە ئەددبی منداڵانی کورد ، ئەم کتێبەیەم بۆ پەیدا نەکرا تا بزانم مامۆستا فەرەیدوون لەم رووە چی نووسیوە ، مامۆستا فەرەیدوون عەلی زۆر زیاتری پێ مابوو ، بەڵام مەرگ بواری نەدا ، تا ئەوەی پێی مابوو پێشکەشی منداڵانی بکات.

(*) عومەر عەبدولرەحیم : مامۆستا عومەر عەبدولڕەحیم ، توانایەکی باڵای هەبوو لە نووسینی شیعر و چیرۆک و شانۆگەری و ئۆپەرێت بۆ منداڵان .. چەند شانۆگەرییەکی جوانی بۆ منداڵان نووسیوە ، لە چاپکراوەکانی مامۆستا عومەر عەبدولڕەحیم :

( پاڵەوانی دوارۆژ : ١٩٥٨) کۆمەڵە شیعرێکە بۆ منداڵان لەگەڵ مامۆستا فەرەیدوون عەلی ئەمین پێکەوە دایان ناوە.. ( شانۆگەری منداڵ ـ حەوت تێکستی شانۆییە ) ـ لە سلێمانی ـ ١٩٧٢ چاپکراوە .. کە بە یەکەمین کتێبی دەقی شانۆگەریی چاپکراو بۆ منداڵان دادەنرێت .. ( کچ و قوتابخانە ) لە ساڵی ( ١٩٥٦) لە سلێمانی چاپی کردووە .. چەندین شانۆگەریی تریشی بۆ منداڵان نووسیوە.

(*) عەلی عەبدوڵڵا شەونم ( ع. ع . شەونم ) ، یەکێکە لەو مامۆستا دڵسۆزانەی ، کە ماوەیەکی زۆرە سەرقاڵی نووسینی شیعرە بۆ منداڵان .. تا ئێستا چەند کتێبێکی شیعری بۆ منداڵان چاپ کردووە ، شیعرەکانی بوونەتە ویردی سەر زمانی منداڵانی کورد .. بۆ نموونە شیعری ( بەبە بەبە بچکۆلە ـــ مەگری مەگری بەرخۆلە) ، ع . ع . شەونم خاوەنی سروودی ( جەژنە جەژنی کوردستانە ، جەژنی نەورۆزە  … ) یە . مامۆستا شەونم ( خەڵاتیئیبراهیم ئەحمەد ) یان پێ بەخشی .

(*) کاکەی فەلاح ( حەمە حەمەئەمین قادر : ١٩٢٨ـ  ١٩٩٠)مامۆستا کاکەی فەلاح نۆۆسەرێکی هەڵکەوتووی بواری ئەدەبی منداڵان بوو ، چەندین شیعری ناسک و شیرینی بۆ منداڵانی کورد نووسیوە و ، لە چەند بەرگێکدا چاپی کردوون ، چەند چیرۆکە شیعر و ئۆپەرێتێکی بۆ منداڵان نووسیوە ، ئەمە ناوی هەندێ لە چاپکراوەکانین :

( جگەرگۆشەکان ) ، ( چۆلەکەی پاساری ـ ١٩٨٣)  ، ( سروود ) ، ( ئۆپەرێتیقوتابخانە ) و چەندین بەرهەمی تر .. مامۆستا کاکەی فەلاح خاوەنی شیعری : ( شەشپەپوولەکەی گۆشەی باخەکەم … هەر بۆ ئێوەیە ئاخ و داخەکەم ) کە هونەرمەندی كۆچکردوو خاتوو ( مەرزییە فەریقی ) کردوویە بە گۆرانی و ، لە تەلەفزیۆندا تۆماری کردووە.

( نووسەر ئەم بابەتە : من پەیوەندییەکی باشم لەگەڵ مامۆستا کاکەی فەلاح دا هەبوو .. کە شیعرێکی تازەی بۆ منداڵان بنووسیایە ، بۆ بەرنامەی ـ جیهانی منداڵان ـ ی دەنارد ، لە تەلەفزیۆنی کەرکوک ، کە من ئەم بەرنامەیەم بۆ ماوەی دە ساڵ ئامادە دەکرد .. چەندین جاریش لە چاپخانەکەیدا ـ چاپخانەی کاکەی فەلاح ـ لە سلێمانی ، پێکەوە دانشتووین و باسی شیعری منداڵانی بو دەکردم ، لە چلەی ماتەمینیشیدا ئامادە بووم)

(*) مامۆستا رەمزی قەزاز : شوێن پەنجەی لە بواری ئەدەب و راگەیاندنی منداڵانی کوردا دیارە و کاڵ نەبۆتەوە ، لە ساڵانی كۆتایی پەنجاکان و سەرەتای شەستەکانی سەدەی رابردوودا ، لە بەشی کوردی ی رادیۆی بەغدا دا ، بەرنامەی ( بەهەشتیمنداڵان ) ی ئامادە دەکرد و پێشکەشی دەکرد .. خوالێخۆشبوو دوو کتێبی چیرۆکی چاپکراویشی بۆ منداڵان هەیە : ( گۆڕنەتەڵە ) و ( راستی و ئازایی )

( نووسەری ئەم بابەتە : من خۆم بە قەرزارباری مامۆستا رەمزی قەزاز دەزانم .. منداڵ بوو لە پۆلی پێنجەم و شەشەمی قوتابخانەی بنەڕەتیدا بووم لە شاری کەرکوک .. هەفتانە چاوەڕێی بەیانیی رۆژی هەینیم دەکرد ، تا گوێ لە بەرنامەکەی مامۆستا رەمزی قەزاز بگرم .. لە رێی ئەم بەرنامەیەوە بوو ، هۆگری خزمەتکردنی جیهانی منداڵان بووم و ، بڕیارم دا ئەگەر بتوانم لە داهاتوودا ، خزمەتی بواری نووسین راگەیاندنی منداڵانی کورد دەکەم ، بۆیە هەرگیز مامۆستا رەمزی قەزاز لەیاد ناکەم ..)

(*) دایکی سۆلاڤ ( سەبریە نووری قادر) : یەکێکە لەو ئافرەتە شاعیرە کوردانەی ، کە بە پەنجەکانی دەستمان هەژماردەکرێن  . دایکی سۆلاڤ رۆڵێکی بەرچاوی لە بواری ئەدەبی منداڵاندا هەیە و ، تا ئێستاش بەردەوامە لەم خزمەتە پیرۆزەیدا ، ئێستا لە شاری ( ئۆپسالە ـ سوێد ) دەژی ـ نووسەر : زوو زوو بە تەلەفۆن قسە دەکەین و شیعرە تازەکانی بۆم دەخوێنێتەوە ـ من پێشنیاری ئەوەدەکەم کە دایکی سۆلاڤ شایانی ئەوەیە (خەڵاتی ئیباهیم ئەحمەدی ) ساڵی (٢٠١٤)ی پێ ببەخشن ..دایکی سۆلاف تا ئێستا حەوت کتێبی شیعر و چیرۆکە شیعری بۆ منداڵانی کوردمان چاپکردووەن.. ئەمانەش ناوی شەشلە چاپکراوەکانین : (بەهەشـتی مـنداڵان)، ( سروودی خـۆر ) ، (زەنگی ژیان ) ، ( قاسپەی کەو ) ، ( داپیرە و مام ڕێوی ) ، ( چەپکێ وەنەوشە )

(*) عومەر عەلی ئەمین: خوالێخۆشبوو مامۆستا عومەر ناودارێکی تری کوردمانە ، بە درێژایی تەمەنی لە بواری شانۆ و ، بواری ئەدەبی منداڵانی کورد و ، پەروەردەی منداڵاندا خزمەتێکی مەزنی کردووە  .. چەند کتێبێکی چیرۆک و چەند شانۆنامەیەکی بۆ منداڵان چاپکردوە .. مامۆستا عومەر عەلی ، باوکی هونەرمەندی گەورەی گەلەکەمان دەرهێنەر و نووسەر و شانۆکار مامۆستا ( گەزیزە) خانە .. کە کاریگەریی باوکی لەسەری هەبوو .. ئەمانە ناوی هەندێ لە بەرهەمە چاپکراوەکانی مامۆستا عومەرە کە پێشکەشی منداڵانی کوردی کردوون : کتێبی ( مام یارمەتی ) چیرۆکێکە بۆ منداڵان ، کتێبی ( دیاری بۆ شانۆی منداڵان ـ سلێمانی ـ ٢٠٠٠) کتێبی ( دیارییەکی تر بۆ شانۆیمنداڵ ــ منداڵان ــ سلێمانی ــ ٢٠٠٦)

(*) لەتیف هەڵمەت : یەکێکە لە کەڵەشاعیر ولەنووسەرە گەورەکانی ئەم سەردەمە ، لە بوارینووسینی شیعر و چیرۆک بۆ منداڵان ، شیعر و چیرۆکەکانی زۆربەیان بە زمانی ناسک و ساکاری منداڵەوە نووسراون و ، بە کوردیەکی پاک و ئاسان و رەوان داڕێژراون ،بێ گرێ و گۆڵن ، ترپە و سەروای شیعرەکانی هێندە ناسک و سووک و شیرینن ، منداڵان بە ئاسانی لەبەریان دەکەن ، بۆیە زۆربەی شیعرەکانی کراون بە گۆرانی و ، بە دەنگی منداڵان دەوترێنەوە ، من لەتیف هەڵمەت ، لە (هانز کریستیانئەندەرسن) ی دانیمارکی و ( زەکەریا تـامر) ی عەرەب و ( کـرالچـیف) ی بولگاری و ( لافۆنتین) ی فەرەنسی ، بە کەمتر نازانم .. لەتیف هەڵمەت تا ئێستا دوانگزە کتێبی شیعر و چیرۆکی بۆ منداڵان چاپ کردوون . ( خەڵاتی ئیبراهیم ئەحمەد ) یان پێ بەخشی .. ناوی هەندێ لە کتێبەکانێتی بۆ منداڵان : ( جوانــترین دێ )، ( هێــــلانەیەکی تر ) ، ( پرسیار لە منـاڵ ) ، ( کاتژمـێر ) ، ( پشیلەیەکپاسکیل لێدەخوڕێ ) ، ( مانـگ لە نێوانی هەزار و یەک ئەستێرە دەنوێ ـ لە عەرەبییەوە گۆڕیوێتی بۆ کوردی)

(*)محەمەد ئەمین بوز ئەرسەلان : نووسەرێکیزۆر بە توانا و ناسراوی باکووری کوردستانە ، ئێستا لە ( ئوستۆکهۆڵم ـ سوێد ) دەژی تا ئێستا نزیکەی سی کتێبی شیعر و چیرۆکی بە کوردی بۆ منداڵان نووسیوە ، ئەم ژمارەیەش ، ژمارەیەکی پێوانەییە و ، تا ئێستا هیچ نووسەرێکی تری کوردمان لە بواری ئەدەبی منداڵاندا ، نەگەیشتوونەتە نیوەی ئەم ژمارەیە .. ( نووسەر : زۆر هەوڵم دا تەلەفۆنی بزانم و پەیوەندیی لەگەڵدا بکەم و ناوی هەندێ لە کتێبەکانی لێ وەربگرم ژمارەی تەلەفۆنەکەیم دەست نەکەوت)

(*) سیمین چایچی : لە دایکبووی رۆژهەڵاتی کوردستانە ، شاعیرێکی ناسروای کوردە ، خاتوو سیمین چایچی لە بواری ئەدەبی منداڵانیشدا شوێن پەنجەی دیارە ، تا ئێستا چەند شانۆنامەیەکی شیعریی بۆ منداڵان نووسیوە ، لەوانە ( تیـــتل و بیـــبل ) ، کە چیرۆکێکی ئەندێشەیی فۆلکلۆریی کوردیمانە ، خاتوو سمین بە شیعر دایڕشتوتەوە .. دوو کتێبی شانۆنامەی چاپکراویشی بۆ منداڵان هەیە .. ( شاری ئاشتی و خاڵخاڵۆکە ) ، دووەمیان ( شای مشکان ) لە ( ٢٠٠٧) لە سلێمانی چاپی کردوون .

(*)ئەحمەد ئیسماعیل ئيسماعیل : نووسەرێکی بە توانا و ناسراوی کوردمانە ، لە ساڵی ( ١٩٦١) لە شاری ( قامیشلو) ی پاڵەوان لە رۆژئاوای کوردستاندا لە دایک بووە .. بە زمانی عەرەبی دەنووسێ ، چونکە رژێمی رەگەزپەرستی بەعس ، جگە لە زمانی عەرەبی رێیان نەداوە منداڵانی گەلانی تر بە زمانی خۆیان بخوێنن و بنووسن ، بە تایبەتيش منداڵانی کوردمان ،.. مامۆستا ( ئەحمەد ئسماعیل ئیسماعیل )یەکێکە لە قوربانیانی ئەو سیاسەتە شۆڤێنییە .. مامۆستا ئەحمەد لە بواری نووسینی شانۆی منداڵاندا ، توانایەکی باڵای هەیە ، تا ئێستا ئەم شانۆنامانەی بۆ منداڵان چاپکردوون :

( توبة الثعلب ـ تۆبەی رێوی ـ ٢٠٠٠) چوار دەقی شانۆییە ، ( حیکایة الأشقیاء الثلاثة ـ چیرۆکی سێ چەقاوەسووەکە ـ  ٢٠٠٩) دوو شانۆگەرییە ، ( أحلام الحمار الكسول ـ خەونەکانی گوێدرێژە تەمەڵەکە ـ ٢٠٠٠)  شانۆگەرییەکە ، ( الطائر الحکیم ـ باڵندەیەکیدانا ـ ٢٠١٠) ، ( السور ـ شـوورە )، ( الحقل المنیع ـ کێڵگەیەکی سەخـت ـ ٢٠٠١) ، ( القاضي محمد ـ قازی محەمەد ) .. ئەحمەد ئیسماعیل ئیسماعیل ، چەند خەڵاتیێکی سوری و نێودەوڵەتی ورگرتووە .. لە چەندین فیستیڤاڵی نیودەوڵەتی منداڵان بەشداری کردووە ، لەوانەش لە وڵاتانی : شاریقە ، فەلەستین ، مەغریب ، عێراق .

( هەورامان وریا قانیع) حەوت لە شانۆنامەکانی ئەحمەد ئیسماعیل ئیسماعیل ی لە عەرەبییەوە ، گۆڕیون بۆ سەر زمانی کوردی بە ناوی ( حەوت شانۆنامە بۆ منداڵان ) لە ساڵی ( ٢٠٠٨) دا ، لە سلێمانی چاپی کردووە .

ناوی ئەو گۆڤارە کوردییانەی کە بۆ منداڵان دەرکراون یا ئستاش بەردەوام دەردەکرێن:

(*) گۆڤاری ( گڕوگاڵی منداڵانی کورد : ١٩٤٦)یەکەمین گۆڤاری منداڵانی کوردە ، لە مێژووی ئەدەبی منداڵانی کورد دا ، بە زمانیشیرینی کوردیمان لە ساڵی ( ١٩٤٦) دا ، لە  سەردەمی ( کۆماری کوردستان ) لە مەهاباد دەردەچوو . گۆڤاری گڕوگاڵی منداڵانی کورد لە ( چاپخانەی کوردستان ) لە شاری مەهابادی شیرین چاپ دەکرا .. تەنها سێ ژمارەی لێ چاپ کرا .. ژمارەی ( دووەم )و ( سێیەم) لەلای مێژوونووسی کوردمان دکتۆر ( کەماڵ مەزهەر) هەیە.. کۆپییەکانی هەر ئەم دوو ژمارەیە لە کتێبخانەی کۆڕی زانیاری کورد ـ لە بەغدا هەبوو .

(*) گۆڤاری ( ئەستێرە : ١٩٧٢) ژمارەی یەکەمی ئەم گۆڤارە لە لە ساڵی ( ١٩٧٢) دا لە شاری بەغدا ، لە لایەن بەڕێوەبەرێتی رۆشنبیری کوردییەوە دەرکرا ، تەنها دوو ژمارەی لێ دەرکرا ، ژمارەی یەکەم  شەهید ( سـاڵح یوسفی ـ سەر نوسەر) ی بوو ،بەڵام ژمارەی ( دووەم) دکتۆر ( ئیحسان فوئاد ـ سەرنووسەر)ی بوو ، حکومەتی عێراق دەستی بەسەر ژمارەی دووەمدا گرت ، لە بەر ئەوەی سەرنووسەرەکەی دکتۆر ئیحسان لە پێشەکییەکەیدا ( کەرکووکی بە شارە جوانەکەی کوردستان ) ناوبردووە .. هەروەها بەعسییەکان ، نیگەران ببوون ، لە بڵاوکردنەوەی چیرۆکێکی شاعیر و چیرۆکنووسی شەهیدمان ( دڵشاد مەریوانی )کە لە ژمارەی دووەمی ئەستێرەدایە ، دەقی چیرۆکەکەیم لە یاد نەماوە .. ئەوە دەزانم کە بابەتی چیرۆکەکەی ئەمە بوو ( لە وڵاتانی دنیادا لە جەژن و بۆنەکاندا ، فرۆکەکانیان ، نوقڵ و شیرینی و بووکە شووشە و دیاری بۆ منداڵان هەڵدەدەنە خوارەوە .. کەچی فرۆکەکانی عێراق بۆمب و فیشەکی مەرگ بەسەر منداڵانی کورد دا دەبارێنن … )

دەمەوێت هەڵەیەکی کاک ( بورهان قەرەداغی ) راست بکەمەوە ، کە لە لاپەڕە ( ٦٩) ی کتێبەکەیدا ( شانۆی مناڵ ـ چاپی یەکەم : ٢٠١١ ـ سلێمانی ) نووسیوێتی : ( یەکەمگۆڤاری منداڵان کە لە سلێمانی دەرچووبێت ، گۆڤاری ئەستێرە یە کە لە هاوینی ساڵی ١٩٧٢دەرچووە ، سەرۆکی نووسین ـ ساڵح یوسفی بووە ) کاک بورهان قەرەداغی ئاماژەشی بەوە کردووە ، کە ئەم زانیارییەی لە لاپەڕە ( ٣٧٨) ی ( بەرگی سێیەم)ی کتێبی ( سلێمانی شـارە گەشـاوەکەم ـ نووسینی : جەمـاڵ بابـان ، ئاسۆ بابـان ، ئومـێد خالید )وەرگرتووە .. هەڵەکە لە کاک بورهانەوە بێت یا لە مامۆستا جەماڵ بابان .. بۆ دڵنیابوونیان لەوەی کە لە سلێمانی دەرنەچووە و لە بەغدا دەرچووە .. لە هەردوو ژمارەکەشدا نووسینی منی تێدایە ، هاورێیەکی هونەرمەندی وێنەکێشیشم ( حمید ) کە ئێستا لە ئیتالیایە ، قوتابی بوو لە زانکۆی بەغدا ، وێنەی چەند بابەتێکی هەردوو ژمارەکەی کێشاوە ، ئەمەو شەهید ( ساڵح یوسفی ) یش لە بەغدا دەژیا و لە سلێمانی نەبووە ، من هەردوو ژمارەکەیم هەبوو ، لە کۆڕەوەکەی ساڵی ( ١٩٩١) دا تیاچوون .

(*) ناوی چەند گۆڤارێک کە ئێستا لە کوردستان و لە دەرەوەی کوردستاندا دەردەچن:

( پەپوولەـ منداڵپارێزی کوردستان دەری دەکات) ، ( منداڵانی باوە گوڕگوڕ ـ لە دەزگای ئاراس دەردەچێت )، (سمۆرە ـ خانەی سمۆرەدەریدەکات ) ، ( گوڵەکان) ، ( هەنگ ) ، ( جگەرگۆشەکان ) ، ( نێرگز ـ رۆژهەڵاتی کوردستان ) ، (منداڵی سەردەم ) ، ( دنیایمنداڵان ـ منداڵپارێزی رۆژهەڵاتی کوردستان دەری دەکات ) ، ( سروە ـ رۆژهەڵاتی کوردستان) ، ( هێلانەی منداڵان )، ( خەنـدە ) ، ( گۆران ) ، ( بەرخەکەم ) ، ( کەڤر ) ، ( کۆلارە ) ، ( کوردیلەکــان ـ کۆمەڵەی منـداڵانی کورد ـ لە نەرویــج ـ دەری دەکـات ) ، ( رووداوی منداڵان ) ، ( دیلانا) ، ( کەنـاری) ، ( تۆم و جیری ) ،(شۆخ و شەنگ ـ لە رۆژ هەڵاتی کوردستان دەردەکرێ ) ، ( مشــکە ـ دەزگای ئـــــاراس دەری دەکرد ) ، ( تاو تاو) … هتد . زۆربەیان تا ئەمڕۆش دەردەچن ، هەندێکیان ئێستا وەستاون .

(*) (یەکەمین کۆنفرانسیئەدەبی منداڵانی کورد ) ئەمساڵ لە ( ٦ / ٧ / ٢٠١٣)لە شاری ( دهۆک) سازکرا ، کە کۆمەڵێک لە چیرۆکنووسان و شاعیران و رۆشنبیرانی بواری ئەدەبی منداڵان، لە شارەکانی باشووری کوردستان و باکوور و رۆژهەڵاتی کوردستان بەشدارییان تیا کرد .. هیوادارین کونفرانسی دووەم لە لایەن وەزارەتی رۆشنبیری و لاوانی کوردستانەوە سازبکرێت و ئامادەکارییەکی باشتری بۆ بکرێت و نووسەران و شاعیران و رەخنەگران و شارەزایانی پسپۆری بواری ئەدەبی منداڵانی کورد ، لە کوردستان و دەرەوەدا بانگ بکرێن و ، پرۆگرامێکی تۆخمەتری بۆ دابنرێت و .. تەسەلتر تاوتوێی بنەماکانی پێشخستنی ئەدەبی منداڵانی کورد بکرێت .

لە کۆتاییدا ، داوای لێبووردن لەونووسەر و شاعیرانە دەکەم ، کە ناوەکانیانم لە یاد نەماون ، یا نووسەرانی تازە هەڵکەوتوون و،  لەگەڵئەو ناوانەی سەرەوەدا ، ناوم نەبردوون ، بە هۆی ئەوەی حەڤدە ساڵە لە دەرەوەی کوردستانم و ، هەموو بەرهەمە چاپکراوە تازەکانم نەدیون .. ئێوەی خۆێنەرانی دڵسۆزیش دەربارەی ئەم نووسینەم .. هەچ رەخنە و پێشنیار و گلەیی و تێبینییەکتانهەیە بۆئیمایلەکەم ـ لە خوارەوە یە ـ بینێرن ، بە ئەوپەڕی خۆشحاڵی و بە دڵفراوانی و سوپاسەوە لێتانی وەردەگرم و ..لە نووسینەکانی داهاتوومدا لەبەرچاویان دەگرم .. هیوای گەشەکردن و پێشکەوتنی رۆشنبیری و ئەدەبی منداڵانی کوردمان دەخوازم .

 )  r.shwan@hotmail.com(

رەزا شوان /نەرویج : ١٤/ ٩/ ٢٠١٣