خوێندنەوەی كتێب . مه‌ریه‌م قازی

ناوی ڕومان: ئیلشا

نووسەر: دیدار مەسیفی

ئەم رۆمانه باسێكی دوور و درێژه له ئەم گرفت و كۆیرەوەرییانەی تاراوگەكان تووشییان دێت و بەرەوڕووی دەبنەوه . من وەك خوێنەرێك بەپێویستم زانی كه ئەم رومانه تا ئەو جێگایەی كه بوم كرا بناسێنم و پێم وایه ئەم باسە ئەگەر بێتوو به چەندین زمانی زیندووی دنیا وەربگێڕدرێتەوه و بكرێتە شانۆ و فیلم و… دەتوانێ دەورێكی باڵای هەبێ له جێ بەجێ بوونی هێندی یاسای نەتەوەیی و نێونەتەوەیی بۆ بەرگری هەرچی زیاتر له مافی مرۆڤ و چۆنییەتی چاوەدێری رێكخراوە نەتەوەیی و نێو نەتەوەییە كان بەسەر چۆنییەتی پەڕینەوەی هەموو ئەم كەسانەی به هۆگەلی جۆراوجۆر له شوێنێك بۆ شوێنێكی تر ئەڕۆن. بە تایبەت له وڵاتانی وەك ئێمه دا كه بە هۆی سەقامگیر نەبوونی دادپەروەری و ئازادییەكانی تاك و نەبوونی كار و هەل و مەرجی نالەباری رامیاری و ئابووری و دەیان گرفتی دیكه ، دیاردەی ڕاكردن بۆته بەشێك له ژیانی دانیشتوانی ناوچه وبە میلیونها كەس  ئێستا به سە ر هەموو وڵاتانی دەرەوەدا بڵاو بوونەتەوه .ئەم كتێبه ئاوڕدانەوەیەكی باشی هەیە بەسەر گشت پەیوەندییەكانی ئینسانی له سەرتاسەری جیهاندا و چونییەتی تەعامولی ئەم كۆمەڵگایه له مەر كێشه و گرفتی تاكەكاندا. بیرێكی قوڵ ناخی خوێنەر دەهەژێنێ و رێك بەڕەووڕووی ئەم راستییەی دەخاتەوه كه له بەشێكی ئەم جیهانەدا له نێو بەلەمێكی ئاوارەی سەر دەریایەكی نامێهرەباندا ژیان به ناجوانمێرانەترین شێوه مانا دەكرێته وه و كتوو پڕ تێدەگەی كه له وانەیە ئەم بەلەمه هەر هەمان نوێنەره كارەسات ئامێزەكەی ئەم جیهانە بێ كه سەردەمانێك له زەمەنێكی زور دووری بەر له ئێستادا نوح له كەشتییەكەی خۆیدا  بریاری نەجات و رزگاری پێدا به مرۆڤ ! و ئەم حەوت رۆژه هەر هەمان حەوت رۆژێك بێ كه گویا  خوا لەم ماوەیەدا جیهانی خوڵقاندووه ! بەم جورەیە كه ئەم ڕۆمانه سنووری هەموو زەمەن و شوێنەكان دەبەزێنێ و كێشە ناوچەیەكە زورواوەتر ، فڕێدەداتە سەرنێوچاوانی  ویژدانی شارستانەیەت كه لە سەرەتاو تا ئێستا چ مەودایەكی تێپەڕاندووه و ئێستا بەرەو كوێ دەڕوا؟ و ئەم هەمووه كارەساتانە چۆن چارەسەری دەكرێن و كێ بەرپرسه و …

 هەر بۆیه له سەرەتای ڕوماندا باسی نەخۆشییەكی پڕ مەترسی و چارەسەنەكراوی شێرپەنجەی خوێن دەكا كه هەموو دەمارەكانی كەسایەتی ڕۆمان – دڵشاد نەبی – داگرتووه و لە ژێر كاریگەری خۆیدا هەموو گەی لەشی بنكۆڵ كردووه. دڵشاد نەبی سەر بە چینێكی مامناوەندی له وڵاتێكی سەركوتكراوی ژێرچەكمەی زۆرداراندایه، زانكوی به نیوە چڵی بەجێهێشتووه و كتێبەكانی بابی دەورێكی باڵای هەبووه له چۆنییەتی بیر و بۆچوونەكانیدا له سەرەتای منداڵییەوه دایك و بابی دەمرن و دەگەڵ تاقە خوشكەكەی ژیانێكی ئاسایی تێپەڕاندووه بەڵام ئەم ژیانه بەرەورووی هێندێ پرسیاری كردۆتەوه توشی راكردن و نەخۆشی كردوە. ئەو ناتوانێ مل به چارەنوسێكی تاڵ بدات و هەر بەم هۆیەرادەكاته شوێنێكی تر بۆ ئەوەی له ماوەی ئەم سەفەرەی دا بەسەر زۆر رووداوی تاڵ دا بكەوێت و له نزیكەوە هەموو شت چاتر هەست پێبكا و له پاشان بیخاته بەر سرەنجی خوێنەران، له راستیدا ئێمه دەگەل نووسراوەیەكی دەستكرد رووبەروو نین بەڵكوو بەسەرهاتێكی راستەقینەیە كه پرسیارێك بەباڵای هەموو جیهان سازدەكا و هەموو بیرمەندێك له بیرەوە دەبا بۆ گەڕان بەدوای چارەسەرێكی گشتی.

دڵشاد نەبی سەرەتای ڕۆمان دیاریدەكا كه بۆ چی نەخۆشه و هۆكاری ئەم درده چییه و دەڵی: « پێنج شت باخچەی سەرمییان هەڵوەراند، تەقەی برا كوژی، سەختی رێگای قاچاغ، دووری خوشكه تاقانەكەم، دەردەسەری ژیانی كەمپ و ژانی بێدەسەڵاتی له چۆنییەتی دەستتێكەڵ كردنەوەیەكی رەها دەگەڵ دۆستەكچەكەی خۆی…»

غەم و پەژارەی نەخۆشێكی تاراوگە كه له دوامین رۆژەكانی ژیانی دا بەسەر وڵاتێكی ازاد و سەرسەوز داكەوەی تا وەك گەڵارێزانی پاییز رەنگ زەرد و وشك بەسەر زەمینه تەڕ و سەوزەكانی دا ببارێ كه سەد ئەوەنده نالەباری ژیانی هاوڵاتییانی بۆ روون دەكاتەوه و لەوێ چاتر له مانای ژیان و ناوی خۆی وەكوو یەك مرۆڤ بیردەكاتەوه و تەنانەت رەهەندێكی فەلسەفی دەبەخشێتێته ناوی خۆی و چێژی نووسراوەكەی دەڕواتە سەرێ و بە دۆستەكەی دەڵی: « ئێڤا گیان من لەوەتا هەم گیرۆدەی ناوی خۆمم ، دڵشاد نەبی! نازانم من چیم؟ پێغەمبەر و نەبییەكی دڵشادم یان نەعلەتێكی ئەزەلیم و لە وەتی هەم شەیتانێك به گوێم دا دەچرپێنێت: دڵشاد نەبی! دڵشاد نەبیت!» 

ڕادەی خەیاڵبڵاوی نووسەر لەژێر كاریگەری هەل ومەرجی ژیانی دا بەرچاوه و بەشێك له خەونەكانی هەر لە درێژەی خەمەراستییەكانی خۆیەتی :

« له خەونەكەیدا هەیوانی ماڵەكەی بەرامبەر، پەنجەرەكەی پڕ بوو له گوڵ و باڵندەی بچووك كه به دەنووكه بچووكەكانیان قیسارەیەكی زێرینییان هەڵگرتبوو و دەیانهێنایه باخچەكە . قیسارەكە سەری بڕاوی كچێكی لەسەر بوو كه كت و مت له سەری خوشكه تاقانەكەی دەچوو. باڵنده سیحراوییەكان پاش ئەوەی قیسارەكەیان له ناو‌ەندی باخچەكە دادەنا یەكە یەكە دەنیشتن و دەبوونه بازنەیەكی رەنگاورەنگ…»

« لە ناو شەپۆلی ساردی دەریا سەد جار دەمردن و دەژیانەوه عزراییل له پشتەوە تەنها یار و یاروەرییان بوو كه دەمێك دەستی له سەر شانیان و دەمێكیش دەیخسته سەر دەمیان…»

له كاتی وادا كه ژانی جەرگبڕی رووداوەكان دەگاته ئاستێك كه زمانی ئاسایی له دنیای رێئاڵی راستەقینه بۆ گێڕانەوه زەفەری پێنابا سوری رێئال باشترین شێوەیە بۆ دەربڕینی مەبەستی نووسەر. یەكێك له تایبەت مەندییەكانی ئەم ڕۆمانه بە عەینیەت گەیاندنی زەینیەتی كەسایەتی ڕۆمانەكەیه. ئەگەر شەڕی دنیاگری یەكەم بەهەموو ئاكامی دڵتەزێنی خۆیەوه بوو بە هۆی سەرهەڵدانی شێوازی سوری رئال ، ئاواش هەل و مەرجی نالەباری شوێنی ژیانی نووسەر ئەم رەوتەی بۆ زیندوو كردۆتەوه هەڵبەت تەنیا له چەند شوێنێكی دیاریكراودا:

«ئەوەی لەو گەڕەكانە دەژیان ماڵێك نەبوو كەسێكی له یەكێك لەوچوار مەیدانه نەفەوتابێت: شۆڕشی شاخ له حەفتاكان و هەشتاكان ، ئەنفالی هەشتاكان، شەڕی براكوژی له هەشتاكان و نەوەدەكان، ساڵی دووهەزار و رێگای هات و نەهاتی قاچاغ.» وەبەڵام رێگای قاچاغێك واوەتر له شوێنی ژیانی نووسەر، رێگایەك كه دەگەڵ دەستڕێژی خەستی ژەندرمەكان دەست پێدەكا، شێتانه له پێدەشتەكانی چیای جوودی بۆ نەجات له شان و ملی گەمییەكەی نووح وەسەر دەكەون و له پاشان له نێوان هەڵبژاردنی قاپەپڕ له ژەهرەكەی سوكراتیس و شمشیره تیژەكەی ئەسكەندەر دا دەمێننەوه له دواییدا وەك ئەشیلۆس دەكەونه دەریای سپی ناوەراست بەترسەوه خۆیان  به لێوارە جوانەكانی ئیتالیا هەڵداوەسن و دەسته سڕ و بریندارەكانیان دەكەوێته سەر گونی هەیكەلی داوود و دەگیرێن یان دەكەوێته سەر مەمكی چەپی ئەفرۆدێت و له چیای ئەڵپیش قوتار دەبوون… دڵشاد نەبی له دوای ئەم رێگا پڕمەترسی و سەمەرەیه كه تێدەگا ژیان چ لۆغزێكی سەیره و لەم تەنیایەی غوربەتە دا تامەزرۆی كردنەوەی ئەم لۆغزە دەبێت. كه لەوانەیە مەرگ مەودای نەدا. هەروەك هەل و مەرجی نالەباری ژیان له وڵاتانی وەك ئێمه دا هیچكات مەودای بەئەنجام گەیاندنی ئەم پڕۆسەیەی ناسین نادات . بۆیه بیر و ئەندیشەی دڵشاد دەبێته قەرەباڵغی كتێبخانەیەك كه وشه و رستە و پەرەگرافەكانی خەیاڵی وەك مووەكانی قژی هێواش هێواش پێهەڵدەوەرێنێ و دەبنه دەسته سڕەكەی گیرفانی گۆتەنبەرگی زانا و دوایەش دەبن به ناوی دراكولا و بە كابووسی خەو. تە نا‌نەت پیتی (د) كه له دەستپێك و كۆتایی ناوی (دڵشاد) دا هاتووه دەبێته دوو داڵی مردووخۆر كه چاوەڕوانی مردنی دڵشاد دەكەن!

نووسەر بۆ روونكردنەوەی هۆكاری ئەم بێدەرەتانیه دێتە سەر گێڕانەوەی چۆنییەتی بەجێ هێشتنی وڵاتێكی نامەدەنی و دوا كەوتوو بۆ سە شارستانییەتێكی پێشكەوتوو له ژێر چاوە دێری تاقمێك قاچاغچی كه جگه له بەرژەوەندی خۆیان و وەگیر خستنی پارەیەكی زیاتر بەهەر قیمەتێك كه بكرێ له بیری هیچ شتێك دانین و هەوساری چارەنووسی ئەم جەماعەته دەكەوێته دەست ئەوانه . شێكی هێندە ڕاچڵەكێن و بێرەحمانه كه ئەگەرچی خوێنەری وردبین تێدەگا كه قاچاغچیەكان بۆ خۆیان بەشێكی گرینگن له قوربانییەكانی ئەم هەل و مەرجه دژێ ئینسانییە و ناكرێ بەتەنیا تاوانبار بكرێن بەڵام لە هەمانكاتێشدا بەم قەناعەتەش مان دەگەیێنێ له چارەنووسی جیهانیش له راستیدا هەر كەوتۆته دەست تاقمێك قاچاغچی سەوداچی كه بۆ بەرژەوەندی خۆیان هەموو كارێك دەكەن و جگه له قازانج له بیری هیچ شتێكی تر دانین. بەردەدارییەكی مۆدێڕن كه تەواوی گەی لەشی كۆمەڵگای جیهانی تەنیوە و پێدەچێ ئەم رەوته بەردەوام درێژەی هەبێت .

دڵشاد لەم سەفەرە مێژوویەی دا زۆر بابەتی كۆمەڵایەتی ،ئابووری ، رامیاری و تاك كەسایەتی و تەنانەت ناخی زەینیەتی خۆی دەپشكنێ و خوێنەر هاوسەفەر دەكات بۆ ئەم جیهانه بەربڵاوه مەعریفەتییەی كه بۆ خۆی پێیدەگات بۆ وێنه خوێن شلەیەكی سووره كه جاروایه گەش و پڕه له رەمزی ژیان كه بەدەمارەكانی تاكەكاندا دەگەڕێ و بە نرخه ، جاری وایه دژ به ژیان و وەك ئەژدەهاكی سەر شارێگاكان بین بە دەماری قوربانێكانییەوه دەنێ و تەڕایی لە جەستەی ئەواندا دەبڕێ و جارواش هەیە زۆر بێنرخ و قیمەت زۆر ئاسان بەدەست كەسێكەوه بەدەم چەقۆیەكەوه دەڕژێته سەر عەرزی بێئەوەی كەس بەفریای بێت…كەڵە شینكۆف یەكێك لەوچەكانەیه كه جاروایه شەڕی براكوژی پێكراوه و جاروایه جەشنی زەماوەندی پێرازاوەتەوه، جاروایه خوێنی ئاوارەیەكی له شەوێكی زستاندا پێرژاوەته سەر بەفرەكان و جار وایه بۆ ئیعدامی تاقمێك به بڵیمەت كه سەربەرزانه له بەرابەر جوخەی ئێعدامدا راوەستاون كەڵكی لێوەردەگیرێ ،دەنا ئەوه ئاسنەواڵەیەكی سارده كه لەشی گەرمی مرۆڤ هیشتا به بێ ئەو هەست به هێمنایەتی ناكا و له تەواوی دەنگ و هەراكانی جیهاندا تەنیا تەقەیەك لە ئەم ئامێره دەبیسرێ و بەس!  مناڵ بوونەوەرێكه كه دوای نۆمانگ له دایك دەبێ ، برسی دەبێ توونی دەبێ ،دەگری ،پێدەكەنێ و ئەگەر له دەریایەكی نامێهرەبان دا ڕۆ بچێ له بەر وەكە مەلە نازانێ دوای چەند جار ڕۆچوون كه هاتەوە سەر ئاو خنكاوه و ئەو بەشه له دم و چاوی كه دەكەوێتە وە سەر ئاوەكه زۆر شێوەی مانگ دەدا كه به تاقی ئاسمانەوه هەڵپەسێرابێ وژن ئەم هەیكەلە له بارەیە كه بۆ نەجاتی گیانیان دەبێ هەرشەوه یەكییان بخزێته باوەشی قاچاغچییەكان و  هەموو ئەوانە له م سەفەرەی دا رووی دەدا،  لەم سەفەرەدایه گرینگترین بەشی كێشەكه دەگەڵ زەینیەتی خۆی ساز دەبێ لە بەر ئەوەكه دەبینێ له هیچ بارێكەوە تەنانەت له باری چۆنییەتی تەعامول دەگەڵ داخوازەكانی جنسی خویدا به رۆژ نییه و بە گشتی پرۆسەی ئینسانی تێنەپەراندوه و عەقلانییەتێكی زانستی به هیچ شوێنێكییەوه دیار نییه ! ئەم رۆمانه لە هەموو بوارەكانی كۆمەڵایەتی ئابووری رامیاری و بە تایبەتی دەروونناسی و هەموو زانستەكانی تری مرۆڤایەتی جێگای سرەنجه و زۆر واوەتر دەروا له باسی دیاری كراوی ناو رۆمانەكەوه . پێمان دەڵێی: یاساكانی نێو نەتەوەیی و نەتەوەیی پێویستییان بەئاڵ و گۆڕ هەیە، كێشەی نەتەوایەتی وبرسییەتی و دابین نەبوونی مافی منداڵان و ژنان و بەگشتی مرۆڤ بەردەوامه، كێشەی تاك له زۆریەك له وڵاتان چارەسەر نەبووه و ئازادی تاریف نەكراوه ، چەوساندنەوەی گشت جیهان له ژێر پۆیاغی ساماندارەكانی جیهاندا درێژەی هەیه  …

 ڕۆمانێكی مۆدیرن و شارەزا بەسەر تەكنیكی نوسینەوه دا . مۆدێڕن بەم هۆیە كه رەخنەگرانەیه، زانستییه، له زەینیەتی تاكەوه دەست پێدەكا دەگاته سەر كێشەكانی كۆمەڵایەتی و ئابووری و رامیاری، هەرچەند كه نووسەر ئادرێسی شوێنێكی تایبەت دەدا و داڵغەی سەرەكی ئەو ناوچەییە بەڵام دەرەنجامی باسەكەی دەبێته كێشەیەكی جیهانی و تا ئەو جێگایەش كه بۆی لواوه خۆی له بڕیار دان و قەتعی كردنی بیرۆكەكانی پاراستووه بە پێچەوانه هەموو شتی بردۆتە ژێر پرسیار بەبێ ئەوەی بۆ وەڵامێكی قەتعی حەولی دابێت،

هەر بژی كاكه دیدار مەسیفی و قەڵەمت بەردەوام بێت.

سه‌رچاوه‌ : وێبلاگی تایبه‌تیی مه‌ریه‌م   قازی {jcomments off}