شاعیری ناوداری منداڵان (دایکی سۆلاڤ) , رەزا شوان

( دایکی سۆلاڤ ) ناوی تەواوی ( سەبریە نوری قادر ) ە، لە ساڵی ( ١٩٢٨) لە شاری سلێمانی لە دایک بووە، ئاستی خوێندنی قۆناغی، قوتابخانەی سەرەتایی تەواو کردووە،

هەر لە منداڵییەوە هۆگری خوێندنەوەی شیعر و وێنەکێشان بووە .. هەر لە تەمەنی  منداڵیدا چەند شیعرێکی سادەی بۆ جوانی بەهار و شاخەکانی گۆیژە و ئەزمەر نووسیوە .. دایکی سۆلاڤ لە ساڵی ( ١٩٩٦) ەوە، وەکو پەنابەرێکی کورد لە وڵاتی ( سوید ) لە شاری ( ئۆپسالە) دەژی و، پاسپۆرتی هاوڵاتی سویدی هەیە .. دایکی سۆلاڤ شەش کچ و کوڕێکی هەیە، کە هەموویان لە هەندەرانن و، زانکۆ و پەیمانگایان تەواو کردووە . 

دایکی سۆلاڤ لە ساڵی ( ١٩٥٦) دا بۆ یەکەمین جار لە رۆژنامەی ( ژین ) دا بابەتێکی بە ناونیشانی ( ئافرەت و ژن و ماڵ ) بڵاوکردەوە، کە تێیدا داکۆکی لە سەربەستی ژنان کردووە .. لە ساڵی ( ١٩٥٧) تیشدا، هەر لە رۆژنامەی ( ژین ) دا، شیعرێکی بۆ لافاوە دڵتەزێنەکەی شاری سلێمانی لەو ساڵەدا بڵاوکردۆتەوە .. دوای ئەوە چەند هۆنراوەیەکی تری بۆ منداڵان و، چەند بابەتێکی دەربارەی داکۆکیکردن لە ئازادی و لە مافی ژنانی کورد، لە رۆژنامەی ( ژین ) و لە گۆڤاری ( دەنگی مامۆستا ) دا، بڵاوکردوونەتەوە .. دایکی سۆلاڤ لەو سەردەمەدا، داوای لە ژنانی کورد کردووە، کە واز لە باڵاپۆشی و لە رووپۆشی ( عەبا و پێچە ) بهێن و، بە جلی رەسەن و جوانی کوردییەوە دەرکەون، دایکی سۆلاڤ، خۆی کرد بە پێشڕە و بە نموونە و بە رێچکەشکێن .. وەکو خۆی گێڕایەوە لە ساڵی ( ١٩٥٦) دا، رۆژێکیان لەگەڵ خاتوو ( هێرۆ ) ی کچی شاعیری گەورەی گەلەکەمان مامۆستا ( گۆران ) .. لە بەردەم سەرای شاری سلێمانیدا خۆی و هێرۆ، عەباکانیان لە خۆیان کردۆتەوە و خستوویانەتە ناو عەلاگەوە .. لەو رۆژەوە بڕیاریان دا کە چیتر عەبا نەپۆشن، داواشیان لە ژنانی کورد کرد کە واز لە (باڵاپۆشی) و ( رووپۆشی ) بهێنن، کە ئەمە چاولێکەرییەکی بێگانەیە، پێویستە بە جلی رەسەن و جوانی کوردییەوە دەرکەون، ئەوەشی گوت کە لەو رۆژەدا: ” خەڵکییەکی زۆر ئافەرین و دەستخۆشییان لێکردین و، هەندێ ئافرەتیش، کە چەوساوەی پیاوسالاری بوون، ئەم کارەی ئێمەیان پێ بوێرانە  و چاونەترسی بوو .. ”  ئیتر لەو رۆژەوە، دایکی سۆلاڤ لە هەموو شوێنێکدا و، لە هەموو بۆنەیەکدا، بە زۆری بە جلوبەرگی جوانی کوردییەوە دەبینرێت .. دایکی سۆلاڤ بێجگە لەم نازناوەی، کە بە ناوی کچی چوارەمی ( سۆلاڤ ) ەوەیە، چەند شیعر و بابەتێکیشی، بە ناوی خوازراوی ( خوشکە کوردێک ) ەوە، بڵاوکردوونەتەە .. تا ئێستا چەند خەڵاتێکیان پێ بەخشیوە .. بەڵام شایانی گەلێ لەو خەڵات و رێزلێنانە زیاترە کە لێی گیراون  .. تا ئەمڕۆش تاکە ئافرەتی شاعیرە، کە لە بواری شیعر نووسین بۆ منداڵانی کورد دانەبڕاوە .. تا ئێستا تەندروستیشیی باشە .. دایکی سۆلاڤ لە بەلچیکا و، لە ئەڵمانیادا، کوڕی خوێندنەوەی شیعری منداڵانی سازکردووە، لە چەند کەناڵێکی ئاسمانی کوردیشدا، دیمانەیان لەگەڵدا کردووە و، شیعری بۆ منداڵان خوێندۆتەوە، لە بارەی ئەزموونی خۆی لە بواری شیعری منداڵان قسەی کردووە، لە ساڵی ( ٢٠٠٣ ـ ٢٠٠٤) دا، لە حەوت ژمارەی گۆڤاری ( نی ڤۆخ ـ بەهاری تازە ) کە لە ( نەرویج ) دەردەچێت، شیعری بۆ منداڵان بڵاوکردۆتەوە .. چەند شیعرێکیشی بۆ منداڵان لە گۆڤارێکی کوردی، کە لە وڵاتی ( ئوسترالیا ) دەردەچوو بڵاوکردوونەتەوە .. چوار پارچە شیعریشی بۆ منداڵان لە گۆڤاری ( کوردیلەکان ) کە لە وڵاتی نەرویج دەردەچێت بڵاوکردوونەتەوە .. ( کوردیلەکان وەرزە گۆڤارێکە بۆ منداڵان ـ کۆمەڵەی منداڵانی کوردە ـ لە نەرویـج ) بە زمانی کوردی و نەرویجی دەری دەکەن . ( دایکی سۆلاڤ ) یش، نووسەرێکی بەشداربووی ئەم گۆڤارەیە .. هەروەها لە چەند ژمارەیەکی گۆڤاری ( تەوار) یشدا، کە لە سلێمانی دەردەچێ، چەند شیعرێکی بۆ منداڵان و، چەند بابەتێکی دەربارەی ژنان بڵاوکردوونەتەوە .. لە ( بەلچیکا ) و ( ئەڵمانیا ) و لە ( سوید ) کۆڕی شیعری خوێندنەوەی بۆ منداڵان سازکردووە، باسی لە ئەزموونی خۆێ لە بواری ئەدەبی منداڵاندا کردووە، لە ( چەند کەناڵێکی ئاسمانی تەلەفزیۆنی ) کوردیشدا، دیمانەیان لەگەڵەدا کردووە .

 

( دایکی سۆلاڤ )، کەڵەشاعیرێکی ناسراوی بواری ئەدەبی منداڵانی کوردە، یەکەمین ئافرەت بوو، کە لە رێی شیعرەوە، ئاراستە و رێنمایی منداڵانی کوردی کرد و .. دەکات، شیعرەکانیشی سادە و ئاسانن، بە زمانێکی شیرین و پەتی و رەوان دایان دەڕێژێت، کە زۆر نزیکن لە ژیانی ساکاری منداڵانی کوردەوە .. ( سروشتی جوان و ئەفسووناوی جوانی کوردستان ) یش، بوونە بە ئیلهام و بە هەوێنی شیعرەکانی، بۆیە منداڵانی کوردمان چێژێکی زۆر لە شیعرەکانی وەردەگرن و، بە ئاسانیش لەبەریان دەکەن و، بەشێکیشیان ئاوازیان بۆ دانراون و، بە گۆرانییەوە دەیان ڵێنەوە و، لە تەلەفزیۆنەکانی کوردستانیشدا تۆمارکراون .. دایکی سۆلاڤ تا ئەمڕۆش، بەردەوامە لە نووسینی شیعر و چیرۆکەشیعر بۆ منداڵان .. تا ئێستا ئەم کتێبانەی خوارەوەی چاپ کردوون و بڵاوی کردوونەتەوە :

 

(*) چەپکێک وەنەوشە ـ ١٩٨٢ ـ لە بەغدا چاپکراوە، کۆمەڵە شیعرێکە .

(*) ئاسۆگە ـ ١٩٨٢ ـ لە بەغدا چاپکراوە، کۆمەڵە شیعرێکە بۆ منداڵان

(*) بەهەشتی منداڵان ـ ١٩٨٣ـ  لە سلێمانی چاپکراوە، کۆمەڵە شعرێکە بۆ منداڵان .

(*) قاسپەی کەو ـ ١٩٨٥ ـ لە سلێمانی چاپکراوە، کۆمەڵەشیعرێکە بۆ منداڵان .

(*) سروودی خۆر ـ ١٩٨٧ ـ  لە بەغدا چاپکراوە، کۆ ەڵەشیعرێکە بۆ منداڵان .

(*) زەنگی ژیان ـ  ١٩٩٨ـ  لە سوید چاپی کردووە، کۆمەڵێک شیعرە بۆ منداڵان .

(*) داپیرە و مام رێوی ـ ١٩٩٨ ـ  لە سوید چاپکراوە، چیرۆکەشیعرێکە بۆ منداڵان .. دایکی سۆلاڤ ئەم چیرۆکە شیعرەی لە هەمان چاپدا، بە پیتی لاتینی کوردی و بە پیتی عەرەبی .. نووسیوەتەوە، کە دێڕەکان بە هەردوو شێوەکە بەرانبەر بە یەکترین .. چیرۆکەکەش چیرۆکێکی ئەندێشەیی فۆلکۆری کوردییە و بە شیعر دووبارە دایڕشتووە .

(*) کۆمەڵێک شیعر و کورتە چیرۆک و ئۆپەرێتیشی ئامادەی چاپکردنن ..بەڵام گرانی نرخی چاپکردن و پاڵپشتی نەکردنی دوای خستوون .

 

دایکی سۆلاڤ، دەستی وێنەکێشانیشی هەیە، وەک خۆی باسی کرد، کە ( ٥٢) وێنەی سەرکردە قارەمانەکانی کورد و، ئافرەتە ناودارەکانی کوردی کێشاوە و، لە ئەرشيفی تایبەتی خۆیدا پاراستوونی .

ئەمانەش چەند نموونەیەکن ( لە شیعرەکانی دایکی سۆلاڤ بۆ منداڵان ) کە بەشێکیان تا ئێستا نەخراونەتە کتێبەوە و چاپ نەکراون :

      

      ئاسکە نەخشینە

ئاســکە بچـــکۆلەی کـــێوی

جــوان و ســـرک و بــزێوی

شاجـــــــوانی ئـــــــــاژەڵانی

هونەرمــــــەندی کــــــێوانی

بــــــازدان و هەڵـــــگەڕانت

ئـــــــــەڕازێنن ژیـــــــــــانت

کام لوتکەی چـــیا ســـەختە

بۆ هونـــــەری تۆ تــــــەختە

ئەی لەشــولار نەخشــــــینە

چـــــــــاوکەژاڵە زێــــــــڕینە

لە دەست راوچی و دوژمنان

وەخـــتە بفـــڕیت بۆ ئاسمان

(ئەم شیعرە لە ژمارە ـ ٥ ـ  ی ساڵی ٢٠١٢، لە گۆڤاری کوردیلەکان دا بڵاوکراوەتەوە)

 

     ئامۆژگاری دایک

رۆڵـەم ئەی خۆشەویســتم

ئـاوات و هــیوا و هەســتم

کۆرپـــەم ئـــاواتی دواڕۆژ

بە شیری پاک کرای گۆش

ئێــــستا کە تـۆ منــــــــاڵی

بە تەمەن وا شەش سـاڵی

کە چــوویتە قوتابخـــــانە

گـوێ بگـــرە لە وانـــــــە

رێـــزی مامۆســتا بـــگرە

پـــــــەڕاوەکـەت مــــەدڕە

دەنگ نزم بە و لەسەرخۆ

رۆڵـــەم دووربـــە لە درۆ

ئەم چـەند ئامۆژگــــارییە

باشن و بۆ تۆ دیـــــارییە

( ئەم هەڵبەستە یەکەمین هەڵبەستی ـ دایکی سۆلاڤ ـ ە، کە بۆ منداڵانی نووسیوە و، لە کتێبی قاسپەی کەودا بڵاوی کردۆتەوە .. بەڵام دوای بڵاوکردنەوەی دووبارە دەستکاری کردوون و لێی گۆڕیون و، بەو شێوەیەی سەرەوە، دایڕشتۆتەوە )

      وڵاتەکەم

 

وڵاتەکــــەم بــــاوکمە

نیشــــــتمان دایـــکمە

خاکەکەم زۆر شیرینە

بەهەشتـێکی رەنگینە

      دایــە و بابــە

دایـــــە، دایـــــە گـــــــیان

بابـــــە، بابــــــە گـــــــیان

ئێـوە منـــتان پێ گەیــــان

بە ئازار و رەنـجی شـــان

بــەرەو هیـــواتان بــــردم

فێری خوی جوانتان کردم

لە گوێمــــایە لای لایــــــە

بە دەنگی خۆشی دایــــــە

کە پێــی وتم نیشــــــتمان

شیرینــــــــترە لە گیـــــان

       چۆن نان ئەخۆی

پێـش ئــەوەی کە نـــان بخـــۆم

دەسـت و دەمـم پــاک ئەشــــۆم

بە روویـــــــەکی خۆشــــــــەوە

لە نـــان ئەچـــــمە پێشـــــــەوە

قســــە و پەلـــە پــــەل نــــاکەم

جـلوبەرگــــــم پیـــــس ناکـــــەم

ورد ورد ئەجـــووم پارۆکــــــەم

سەیــری هیــچ کەس ناکـــــــەم

بە کەوچک ئەخۆم جوان جوان

چنــــگ ناخـــەمە چێشــــتەکان

کە نـانەکەمــــــــان کـرد نـــۆش

ئەڵێم : دایە گیان دەست خـۆش

           فریشتە

گوڵــین ، گــوڵی کوردســــتانین

ئێــمە شەمـــــامەی بێســــتانین

گـــوڵاڵە و نێـــرگزی دەشـــتین

بە وێنەی پـــەری بەهـەشــتین

ئێــمە هـــــەڵاڵەی شاخــــــانین

گوڵ و خوچەی نـاو باخـــــانین

هەموو یەک دڵ و یەک گـیانین

فریشـــــتەی پــاکی یــــەزدانین

پەپـــوولەین لەســەر گـــوڵانین

چـــاوەڕێی شــــادی جیــــهانین

بۆ نیشــــتمان شــادی ئەکــەین

وڵاتــــمان ئـــــاوەدان ئەکــەین

        ژینی نوێ

شــیرینە .. کوردیلـــەکـان

ئێوەن هیوای دواڕۆژمـان

بیر و هۆش فــراوان کەن

کوردســتان ئــاوەدان کەن

کۆمپیوتەر لەبــەر دەسـتە

( داتاش ) گەلێ مەبەستە

مێشـک پڕکــەن لە زانـین

بۆ زانیاری و رێگای ژین

هەوڵـــــدەن بۆ هەمیــشە

زانـست بکــەن بە پیــشە

بە خوێنـدن و هۆشــیاری

بۆ گـەل ئەبـن بە دیـــاری

تێبــکۆشــن بۆ ژیــــــــان

لەژێـر ئـاڵای کوردســتان

(ئەم شیعرەی لە ساڵی ـ  ٢٠٠٨ـ دا نووسیوە و، پێشکەشی کردووە بە گۆڤاری ـ کوردیلەکان و، لە ژمارە ـ ٣ ـ ئەم گۆڤارەدا بڵاوکراوەتەوە )