یادکردنەوەی١٠ی خاکەلێوەیەکی ترو ئیترهیچ! ؟نووسینی: جەمیل ئەحمەدی

ئەمساڵیش لە حاڵێکدا بیرەوەری تاڵی ١٠ی خاکەلێوەمان یادکردەەوە کە ترووسکایی نووری هێوای سەرکەوتنمان هەر کزە

و رزگاری نەتەوەکەمان ئامانجێکە کە بە حەسرەتەوە لای هەر تاکێکی کۆمەڵگەمان بە ئاوات دەخوازرێ ! پێیم وایە هەرکام لە ئێمە ئەگەر بۆ جارێکیش بووە ئەم پرسیارە مۆعتەرزەمانە کوتووە یان بیستووە کە بۆچی یادە مێژوویەکانمان هەر بە پەیام و هەڵپەڕکێ یان داگیرساندنی مۆمێک تێپەر دەبێ!؟ بە لە بەرچاو گرتنی بابەتەکە لە روانگەیەکی گشتیترەوە، دەتوانین بڵێین پرسەکە خۆی لە قەیرانی نەبوون و هەوڵ نەدان بۆ داڕشتنی بەرنامەی ستراتیژی دەبینیتەوە. رەنگە ئێمەی کورد وا راهاتووین لە گەمەی سیاسیدا گرینگییەکی ئەوتۆ بە لایەنی ستراتیژی نەدەین، یان بە واتەیەکی دیکە کۆییەک لە فاکتەرەکان لە درێژایی مێژووماندا وامانی راهێناوە کە ئەم پرسە داوێنگیرمان بێ.

هەندێ کەس پێیانوایە هۆی بنەمایی ئەم گرفتە لەوەدایە کە خوێندنەوەی مێژوویمان لاوازە و کەسانێکی دیکەش کزی باری ئابووری بە بنەما دەگرن. ئەگەرچی هەردووی ئەم ئیدیعایانە لە دیدی مندا تەواو کەری یەکترن و هیچ دژایەتیەکی گەوهەرییان لەگەڵ یەکدا نیە. بۆیە لێرەدا لەگەڵ ئاگاداریمان لە باری چەند فاکتەری بابەتەکە، بەحوکمی موناسبەت و بە مەبەستی بابەتیانەتر کردنەوەی پرسەکە، لە ئەسلی چەند رەهەندی چاو دەپۆشین و تێدەکۆشین خوێندنەوەیەکی خێرامان هەبێ لە سەر کارتێکەری لاوازیی خوێندنەوەی مێژویی و لێکەوتنەوەی لاوازی لە بیری و بەرنامەی ستراتیژمان ولە ئاکامدا بە ئایدیالیزە بوونی کردەی سیاسەتی کوردی. هەروەک لە دەرئەنجامدا تێدەکۆشین بە هاوردنەوەی نموونەیەکی زیندوو هەڵئنجراوێکی لۆژیکی بەدینە دەستی خوێنەرەوە.

سیاسەتی رۆژبەڕێکردن ووەک خاڵی بەرامبەری بیری ستراتیژی، خەسارێکی مەزنە لە سیاسەتی ئێمەدا شۆڕ بۆتەوە و جەستەی هێواکانمانی وا تەنیوە کە هەندێ جار ئەوەندە تووشی ناهۆمێدیمان دەکا کە دەست لە پەلەقاژە دەکێشین و بە هیوای قەزا و قەدەر تەسکینی خۆمان و داماویمان دەدەین و لە چاوەڕوانیی مونجییەکدا هەست بە زیندوویی دەکەین!
سیاسەتی رۆژبەرێکردن و نەبوونی بیری ستراتیژی گۆڕەپانی سیاسەتی کوردی تووشی “ئایدیالیزم”ی پەتی کردووە. بە جۆرێک یان” ریال پۆلیتیمان” لەبیرکردووە یان تێگەیشتنێکی پێچەوانەمان لێ پەیدا کردووە و بە چەشنێک سیاسەتی خۆکەمزانی و پاشەکشەی بەردەوام لە بەرامبەر دوژمندا، بە واقیعگەرایی سیاسی دەزانین. دیارە ئەمە بە ئەو واتەیە نیە کە سیاسەتمان وەکوو کورد دەبێ بەتاڵ بێ لە ئایدیالیزم بە تایبەتی ئایدیالیزمی ئەخلاقی. خودی بابەتی خەباتی شۆرشگێڕانە و خۆبەختکردنی ئاگاهانە لە رێ ئەرکی پیرۆزی رزگاری نەتەوەیدا لە راستیدا گەوهەرێکی ئیدیالیستی هەیە و شەهیدگەلی سوورخەلاتمان ولە سەرووی هەموویان شەهید پێشەوا وەک سەمبۆلی ئەم تەوەرە دەناسرێن کە ئەگەر بە درۆستی تێی بفکرین لە ناخی خۆیاندا دینامیزمێکی بەهێزی مەیدانی کردوە و خەباتی پراکتیکن.

بەداخەوە نەبوون یان لاوازی خوێندنەوەی مێژوویی لە سەر بڕگەگەلی جیاوازی مێژوویی نەتەوەکەمان وای لێی کردووین یادکردنەوەی ئەم قوناخانە بە بێ شرۆڤە و لێکدانەوە، زیاتر لە جاران تووشی بناژۆخوازییەکی دەمارگرژانە (کوردایەتی خەیالی)، مەزڵووم نوێنییەکی کوێلەئاسایەنە و یان لە باشترین حاڵەتدا پڕوپاگاندایەکی حیزبی و تەسکین دانەوەیەکی خۆخەڵەتێنمان کردووە.
١٠ی خاکەلێوە بە هەبوونی تایبەتمەندیە شازەکانی دەرفەتێکی زێڕینە -لە ئەگەری هەبوونی ئێرادەیەکی عەمەلیدا- دەتوانێ یارمەتیدەرێکی باش بێ بۆ ئەوەیکە پێلاقەگەلی سیاسەتمان لەسەر زەوی دانین و لە رێڕەوێکی راست و رەواندا هەدایەتی بکەین و هۆمێدی لە دەست رۆیشتومان بە چنگ بێنینەوە.
گرینگترین تایبەتمەندیگەلی ١٠ی خاکەلێوە:
١) کەسایەتی سەمبۆلی و تایبەتمەندی رەفتاری سیاسیی پێشەوا قازی محەممەد:
پێشەوا قازی یەکێ لەو دەگمەن رێبەرانەی خاوەن دەسەڵاتی بەرێوەبەری لە ٦٦ ساڵ بەر لە ئیستا بوو کە بە واتای پڕپێستی ووشە بۆ خەڵک ژیا. زانایی شەخسی و دەرکی قووڵی لە کۆمەڵگەی کوردی و تێگەیشتنی لە نایەکگرتوویی سیاسی-کۆمەڵایەتی و هەوڵی بێووچانی بە مەبەستی دروستکردنی نەوعێک لە هاوسەنگی بۆ کەمکردنەوە و لەناوبردنی دووبەرەکی و پەرش و بڵاوی(کە بەداخەوە تێیدا سەرنەکەوت و گیانی پاکی بە شێوەیەکی ئەفسانەیی لەو پێناویدا بەختکرد) لەگەڵ ئاستی بەرزی هەست بە بەرپرسیاریەتی وەکوو رێبەر و تەجریبەیەکی جێی شانازی لە بەریوەبەری سیاسی، بە گشتی کەسیەتییەکی کاریزمایی و خەڵک پەسەنی لەو دروست کردوە و میحوەرییەت و قورسایی سیاسی مەزنێکی پێی بەخشیوە، بە چەشنێک کە کەسایەتی پێشەوا لە چوارچێوەی حیزبی تێیپەڕیوە و بۆەتە کەسایەتییەکی نەتەوەیی لە میژووی هاوچەرخماندا.
رەوش و رێڕەوی سیاسیی-ئەخلاقیی پێشەوا نموونەیەک بوو لە جۆرێك لە هاوسەنگی نێوان واقیعگەرایی و خەونگەرایی. بە گشتی داستانی کارەساتباری ١٠ی خاکەلێوە ١٣٢٦ی هەتاوی لە دوو لایەنەوە یارمەتیدەری هزر و کردەوەی سیاسی ئەمرۆژمان دەبێ:
یەکەم/ لایەنی ئایدیالیستی: کردەی ئاگایانەی قازیی نەمر و بە پیرەوە چوونی مەرگ، وەکوو کردەیەکی سیاسی بە مەبەستی بەرگری لە خەڵک و نیشتمان و بە پێکۆڵ (چالش) کێشانی دوژمن لە مەیدانێکی نابەرامبەردا، نموونەیەکی فیداکارانەیە لە ئەخلاقی رێبەری لە کاتی قەیراندا. کردەوەیەک کە دەڵێ رێبەر هاوبەشە لە سەرکەوتندا و بەرپرسیارە لە بەرامبەر مەترسی و شکست دا.
دووەم/ لایەنی ریالیستی: خوێندنەوەی هۆکارەکانی شکستی کۆمار، بە تایبەتی نایەکگرتوویی سیاسی-کۆمەڵایەتی وەکوو یەکێ لە هۆکارە بنەماییەکانی تێکرووخانی و خولقانی ١٠ی خاکەلێوە تەجریبەیەکەی بە نرخە کە ئەگەر لەگەڵ تێگەیشتن لە مەترسییاکانی ئیستای کۆمەڵگەمان یەکبخرێن، کەمترین وانەی ئەوەیە کە لە دوای ٦٦ ساڵ خەباتی پرووکێنەر (فەرسایەشی) لۆژیکی “هێز لە یەکگرتندایە” لای ئێمەی کورد کاڵ بۆتەوە و لە بڕگەیەکداین کە زێدەمان نەکوتووە ئەگەر بڵێین: “مانەوەمان لە یەکگرتندایە”
٢) دەسپێکێک لە کوردایەتی مۆدێڕن و نەبوونی رەقیبی سیاسی: ئەگەرچی لەباری مێژووییەوە قازی یەکەم سکرتێری گشتی حدکا بووە و ئەو حیزبە خۆی بە دامەزرێنەری کۆمار دەزانێ، بەڵام بە پێی ئەوەیکە مێژوویەکی درێژی بە سەردا هاتووە، تایبەتمەندیەکانی کەسایەتی پێشەوا کە لە بڕگەی یەکەمدا باسمان کرد و لە ئەنجامدا، خودی واقیعی کۆماری کوردستان وەکوو دەسپێک و تەنیا تەجریبەی مۆدێڕنی دەسەڵاتداریەتی خۆماڵی کە وەک خۆرەتاوێک تیشکی وزەبەخشی هزری کوردایەتییە، سنووری حیزبی ناوبراوی بەزاندووە و هەستیاری نەرێنیی سیاسی لای حیزبەکانی دیکە زۆر کز بووە. هەربۆیە تێگەیشتن و پێکهاتن لە دەوری ئەم بڕگە مێژووییە، واتە ١٠ی خاکەلێوە و کۆماری کوردستان گەلێک ئاسانترە لە هەر خاترەیەکی مێژوویی دیکە. سەرەڕای ئەمانەش کاریگەری و جەزەبەیەک کە لەلایەن خەلکەوە بە نیسبەت شەخسی پێشەواهەیە، وای کردووە کە خۆدزینەوە و نکۆڵی کردن لەم بڕگەیەی مێژوومان لای هەر حیزب و پێکهاتەیەک کە ئیدەعای کوردایەتی دەکا، لەلایەن خەڵکەوە بێ وەڵام و کەم تێچوو نابێ.
٣) گرینگی تەجریبەی مێژوویی کۆماری کوردستان (٢ی رێبەندان ١٣٢٤ تا ١٠ی خاکەلێوەی ١٣٢٦ی ‌هەتاوی)و هەبوونی پاشخانێک لە دەسەڵاتدارەتی دوفاکتۆی خۆماڵی: شەخسیەتی دوفاکتۆی بەسەرهاتی کۆماری کوردستان نموونەیەکی مێژوویە کە لەگەڵ ئەوەیشدا ساڵانێکی زۆری بەسەردا هاتٶە، بەڵام سەرەڕای ئەوەیش دەرفەتێکی کردەکیە بۆ خوێندنەوە و توێژینەوەی زیاتر.
لە ئەگەری دروست بوونی هەر هاوبەشییەک و تەفاهۆمێکی سیاسی لە دەوری ئەم بەسەرهاتەدا، ئەم پێکهاتنە دەتوانێ هەم هەڵگری پەیام و واتایەکی بەهێز بێ بۆ دۆست و دوژمن و هەم بنەماییەکی بەنرخ بێ بۆ کاری هاوچەشن و گەورەتر لە ئایەندەی چاوەڕوانکراوی ناوچەدا.
٤)دەرفەتێک بۆ پراکتیزەکردنی گۆڕەپانی سیاسی: بەپێی ئەو خاڵانەی لە پێشدا هاتن و بە ئاماژەکردن بە پێویستی هەنووکەیی کۆمەڵگە و پانتایی سیاسییمان، بە پەسەند کردنی ١٠ی خاکەلێوە وەکوو رۆژی شەهیدان لە رۆژهەڵاتی کوردستان، جیای لە پێدانی بایەخی مەعنەوی وەکوو بەرز راگرتنی بیرەوەری شەهیدانمان، کەمترین بایەخی دیکەی دەربازبوونە لە ئایدیالیزمی رووت و پەتی سیاسی و دۆزینەوەی دەرفەتێکی بە کردەوە بۆ چوونە نێو مەیدانێکی بەرێنتری کاری هاوبەش لە سەر ئەساسی لایەنگەلی عەینی و زەینی مەوجوود.
بۆیە ئەگەر بێم و بە مەبەستی شیکاری زۆرتر، نموونەیەکی زیندوو و بابەتیانە لە ئایدیالیزمی پەتی لە پانتایی سیاسەتی کوردیدا بێنمەوە، دەتوانم ئاماژە بە پرسی بەرەی هاوبەش بۆ هێزە سیاسەیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بکەم. پرسێک کە چەندین ساڵە لە گۆڕەپانی ئەم مەیدانە بێ گوڵەی سیاسەتی رۆژهەڵاتدا لە نیوان ئەم هێزو و ئەو هێزدا ئاڵ گۆر دەبێ و بەدەر لە خولانەوەیەکی بێ واتا هیچ سوودێکی نەبووە. تەنزی داستانیش لەوەدایە، هێندی جاریش ئەم پرسە بە شەڕە حیزبی دەرازێندرێتەوە و روومەتێکی کۆمێدیش دەگرێتە خۆی.
بۆیە پێیم وایە یەکەم: کردەی سیاسیی ئێمە دەبێ هاوسەنگ بکرێ و لەگەڵ هاوردنە کایەی بیری ستراتیژی، دەرفەتێک بە دیدی رەخنەگرانە بدرێ و سیاسەتی دوو جەمسەری سفر و سەد وەلا بنرێت و لاسەنگی واقیع گەرایی سیاسی قورستر و مەیدانی دروشم بەرتەسک بکەینەوە.
دووەم: ١٠ی خاکەلێوە و بڕگەگەلی هاوچەشنی مێژوومان دەتوانێ دەرفەتگەلێکی زێڕین بێ بۆ پێکگەیشتن و کاری هاوبەشی سیاسی.
سێهەم: کردەگەلی سیاسی وەکوو راگەیاندنی کەمپەینی” ١٠ی خاکەلێوە بکرێتە ڕۆژی شەهیدانی هەر چوار پارچەی کوردستان ” باش و بەجێیە بە مەرجێک ١- حەرەکەتێکی شێلگیر بێ و نەچێتە چوارچێوەی پڕوپاگەندای حیزب یان گرووپێکی تایبەتەوە. ٢- تووشی ئایدیالیزمی سیاسی نەبێ و ریالیزم (واقیع گەرایی) بخاتە سەردێڕی ئەرکییەوە، واتە مادام لە ئیستادا بارودۆخی کۆدەنگی چوارپارچەی کوردستان نەگونجاوە و تەجریبەی نەسەرکەوتووی لەم چەشنەمان لە هەنبانەدایە، باشتر وایە ئەم ئەرکە پیرۆزە لە مەیدان و گۆڕەپانی سیاسیی رۆژهەڵاتی کوردستاندا بخرێتە بەرباسی جیدی و کۆدەنگی بۆ پێک بێنین کە ئەگەر وا بکەین هۆمێدی بە کوردستانی کردنی لە چوارپارچەیشدا زیاتر دەبێ

{jcomments off}