لە رۆژئاواى کوردستان ، بۆنى شەرى نێوخۆیی دێت، ع ـ شریف زادە

کۆمێنتارى ـ   ٣٥   ،   ئینقلابى خەڵکى سوریه بە دژى دەسەڵاتى ریژیمى بشار ئەسەد ، ١٨ مانگى تێپەراند. ئەم ئینقلابە هەم لە بارى زەمانەوە و هەم له بارى تەڵەفاتى گیانیەوە به بەرئاورد لە گەڵ شورشەکانى دیکەى وەڵاتانى عەرەبى ( بەهارى عەرەب ) رێکۆردى شکاند.

ئینقلابى خەڵکى سوریه له شەقامەوە دەستى پێ کرد ، بەڵام ئیستا چى دیکه ئیقلابى شەقامیى نیە ، بەڵکو شورشى چەکداری و شەریى تەواو عەیار لە نێوان دۆڵەتى بشار ئەسەد و خەڵکى سوریە دایە. درێژ بوونەوەى ئیقلابى سوریه ، بوە هوى ئەوە کە بوعدى ناوچەیی و نێونەتەویی پەیدا بکات. هەرچى کیشەى سوریە ، نێونەتەوەى تر و درێژتر بکرێتەوە ، بە قازانجى کوردە.

هێزى چەکدارى ئوپوزیسیون ( ئەرتەشى ئازادى سوریە ) لە بارى چەند و چونیەوە لە گەڵ ئەرتەشى دۆڵەتى سوریە بەرانبەرى ئەکات و روژ بە رۆژیش به هێزتر دەبیت و به چەکى قورس و سوک تەیارکراوە. ئیقلابى چەکدارى سوریە پشتیوانى جیدى نێونەتەوەى و ناۆچەیشى لە گەڵە.

ناکۆکى نێو ڕیزەکانى ریژیمى دیکتاتورى ئەسەد لە هەمو بوارێک دا بە تەواوى بەرچاوە ژمارەیەکى بەرچاۆ له فەرماندە و ژێنراڵه کانى ئەرتەشى رێژیم ، لە گەڵ بەشێک لە دێپلومات ، وەزیر و تەنانەت سەرۆک وەزیرانى دۆڵەتى ئەسەد بە ئوپوزیسیون پێوەست بوون. کە هەموو ئەوانە و زۆر شتى دیکه حیکایەت لەوە دەکەن کە رۆخانى ریژیمى دیکتاتورى سوریە حەتمى یە.

گەورەترین خالى به هێزى ریژیمى ئەسەد هەتا ئیستا ناکۆکى نێو ڕیزەکانى ئوپوزسیون بوە. ئوپوزیسیون که دەبى ئاڵتیر ناتیوى ریژیمى ئەسەد بێت ، لە چوار ئیتیلاف دا کۆ بوەتەوە کە یەکتر تەحموڵ ناکەن و زمانى هاوبەشیان نیە یان زۆر کەمە.

وەڵاتى روسیە ( تا رادەیەکیش چین ) تەنیا پشتیوانى نێو نەتەوەیی ریژیمى ئەسەدن. روسیە پشتیوانى لە ریژیمى ئەسەد دەکات ، چونکه دەسەڵاتى دیکتاتورى حێزبى بەعسى سوریە ئاخرین پیگەى روسیە لە روژهەڵاتى نێوەراستە. روسیە لە دەیەکانى ٩٠ دا هەرئەم سیناریویەى بە مەبەستى پیشگیرى لە رۆخانى میلوسویچ لە یوگسلاوى بەرێوە برد ، بەڵام بێ ئاکام مایوە چونکە ریژیمى میلوسیویچ لە یوگسلاوى ئاخرین پیگەى روسیە لە ئوروپا بوو و دەبا رۆخابا.

پشتیوانى لاوەکى چین لە ئەسەد لە روانگەى قازانجى ئابوری دایە کە هەر کات ئیحتیماڵى ئەوە دەدرێت کە دۆڵەتى چین لە گەڵ ئوپوزیسیونى ئەسەد مامەڵە بکات بۆ چین قەراردادە ئابوریەکان گرنگن نە ریژیمى ئەسەد بە پیچەوانەى روسیە.

کۆمارى ئیسلامى ئیران تاقانە پشتیوانى ناوچەیی ریژیمى ئەسەد لە رۆژهەڵاتى ناڤین دایە. بە رۆخانى ریژیمى ئەسەد لە سوریە ، ئیران هەم تاقە دۆست و هاوپەیمانى خۆى لە ناوچه لەدەست ئەدات ، وهەمیش پردى پیوەندیەکانى لە گەڵ حەماس لە فەلەستین و حیزباللە لە لوبنان دەرۆخێن و پیوەندى لە گەڵ ئەم گروپە تیروریستانە کە ساڵانێکى دوور و درێژە پێکى هیناون و پێى گەیاندوون ، سەخت دەبیتەوە. لە لایەکى دیکەوە ریبەرانى ریژیم لە تاران باش دەزانن کە دواى رۆخانى ئەسەد نۆبەى کۆمارى ئیسلامى ئیرانە و رۆخانى ئەسەد لە سوریە بە رۆخانى بەشێک لە ماڵى خۆیان دەزانن هەربویە هەموو تەقەلاێک دەدەن کە پێشگێرى لە رۆخانى دیکتاتورى سوریە بگرن.

رۆژئاوا بە ریبەرى ئەمریکا و بە هاوپەیمانى له گەڵ وەڵاتانى ناوچە بە سەرکردەگى عەرەبستان سعودى بریارى یەکجاریان داوە کە بە هەر قیمەتیک بوو بیت ریژیمى بەعسى سوریە بە ریبەرى بشار ئەسەد برۆخینن. بریارى یەکجارى رۆخانى ئەسەد لە بەر نادێموکرات و دیکتاتور بوونى ئەم ریژیمه نیه ، بەڵکوو لە رونگەى ئەمریکاوە ئەسەد دەبى برۆخى چوونکە ئاخرین پیگەى روسیە لە رۆژهەڵاتى ناوەراستە ئەمریکا بۆ سەقامگیر کردنى هیژمونى خۆى پیویستى بەوە هەیە کە روسیە بۆ هەمیشە رۆژهەڵاتة نێوەراست چوڵ بکات.

 لە رونگەى عەرەبستانى سعودیەوە ریژیمى ئەسەد بویە دەبى برۆخى چوونکه دەیان ساڵه ئەسەد دۆست و پشتیوانى کۆمارى ئیسلامى ئیرانە بە واتەیەکى دیکە ئەسەد دەبێ بروات چوونکە کۆمارى ئیسلامى ئیران پشتیوانى لێوە دەکات.

ئیسرائیل یەکى دیکە لە بازى گەرانى رۆژهەڵاتى نێوەراستە کە نە تەنیا درئاۆسى وەڵاتى سوریەیە ، بەڵکوو دەیان ساڵه یەکیک له دوژمنانى ئەسەد دەژمێدرێت. ئیسرائیل لە لایەک پێ خۆش بوونى خۆى لە کیشەى سوریە ناشاریتەوە و لە لایەکى دیکەوە لە بەدیلى ئەسەد دڵنیا نیە. ئینقلابى بەهارى وەڵاتانى عەرەبى لە کورت خاین بە قازانچ ئیسرائیل تەواو دەبن ، بەڵام رەۆتى ئەم ئینقلابە لە درێژ خاین دا رەنگ بێت بە زەرەرى وەڵاتى ئیسرائیل کوتایی بێت چوونکه جێگرى هەموو دیکتاتوەر رۆخاوەکان ، راست وخۆ یان ناراست و خۆ ئیسلامى سیاسیه و ئیسرائیلیش ، دوژمنى سەرەکى ئیسلامى سیاسیە.

تورکیە یەکەمین و ئاکتیوترین وەڵاتى درئاوسى سوریەیە کە هەر لە سەرەتاى دەس پێ کردنى ئینقلابى خەڵکى سوریەوە ، قۆڵى بۆ رۆخانى حکوومەتى بشار ئەسەد هەڵماى. حکوومەتى تورکیە بە ریبەرى ئوردۆغان لە سیاسەتى دەرەوەى خۆى دا سەرکەوتو و تا رادەیەکیش مەستى سەرکەوتوەکانى خۆى بوو هەر بویە بە بێ هییچ چەشنه شش و بیش کردنێک لە گەڵ بەرەى ئوپوزیسیونى بەشار ئەسەد کەوت و درۆشمى ئەسەد ” دەبى بروات “ى بەرز کردەوە و لە هەر چەشنە هاریکاری سیاسى ، ماڵى و مەعنەوى لە گەڵ ئوپوزیسیونى بشار ئەسەد کوتایی نە کرد. بەڵام رەۆتى رووداوەکان بەو چەشنەى کە تورکیە بۆ خۆى پیش بینى کردبوو و ئاواتى بۆ دەخواست ، وەراست نەگران ، رەوتى رووداوەکان تا رادەیەکى بەرچاۆ تورکیەى توشى ئاڵوزى و سەرەگیجە کردوە. تورکیە تا ئیستا بە چەشنى پیویست نەى توانیوە نفوز و کارێگرى لە سەر شوراى نیشتیمانى و ئەرتەشى ئازادى سوریە دابنى هوکاریشى ئەوەیە کە مێژوو و فەرهەنگى تورک ستیزى لە سوریە گەلێک بە هێزە. بەشێک لە حەشیمەتى وەڵاتى تورکیە عەلەوین و لە کیشەى ئیقلابى سوریە لە ئەسەد پیشیوانى دەکەن کە ئەمەش بۆ داهاتوى توکیە مەترسى دارە. تورکیە بە پیشتیوانى کردن لە ئوپوزیسیونى ئەسەد بە کردەوە لە گەڵ درئاوسێکانى واتە روسیە . ئیران و عیراق خۆى توشى کیشە کردوە چونکە پیشیوانانى ئەسڵى و جیدى ریژیمى بەشار ئەسەد تەنیا درئاۆسێکانى تورکیەن. گرنگترین مەسەلە کە تورکیەى غافڵگیر کرد و تا رادەیەک حەپەساندى ، ڕاپەرینى رۆژئاواى کوردستان و بەرز بوونەوەى ئاڵاى کوردستان و ئاڵاى پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک ) بوو. ئازاد بوونى بەشێکى بەرچاۆ لە شار و ناٶچەکانى رۆژئاواى کوردستان هەم بە ماناى بە هێز بوونى پارتى کریکاران کوردستان ( پ.ک.ک ) وەک دوژمنى سەرەکى تورکیە وهەمیش بە ماناى کرانەوەى بەرەیەکى شەرى دیکە بۆ تورکیەیە کە بێ گومان دەردەسەریکى زۆرى بۆ ئیستا و داهاتوى تورکیە بە دواوە دەبێت.

بە کورتى تا ئیستا دوو دۆڕاوى ئینقلابى خەڵکى سوریە واتە بشار ئەسەد و دۆڵەتى تورکیە دیارى کراون و براوە (برندە ) ى تا ئیستاى ئەم ئینقلابەش نەتەوەى کورد لە سوریەیە.

لە چەند ساڵى ڕابردوو رەوتى رووداوە سیاسیەکانى ناوچەى رۆژهەڵاتى ناڤین بە قازانچى نەتەوەی کورد گڕوان. بە چەشنێک ئیستا دەنگ دانەوەى مەسەلەى کورد لە کوڕ و کۆمەڵى نێونەتەوەیی گەلێک بە هێزە و لە مەسەلەى فەلەستین سیبقەتى گرتوە. بۆ یەکەم جارە کە کوردستان لە فەلەستین زیاتر مەترەحە.

رۆژئاواى کوردستان و ئینقلابى خەڵکى سوریە ( بەهارى کورد )

بێ گۆمان تا ئیستا رەوتى رووداوەکانى ئەم ئینقلابە بە قازانجى کورد بوە. باشترین هەلومەرجى مومکین بۆ کورد رەخساوە. کەمترین تەڵەفات ، زیاترین دەسکەوت ، سەرئەنجامى تا ئیستاى ئینقلابى خەڵکى سوریە بۆ نەتەوەى کورد بوە. ( کورد بلیتى بەخت ئازمایی بردوەتەوە ). کورد ئەم سەرکەوتن و دەسکەوتانەى لە رووى پلان و بەرنامەوە وەدەست نەهیناوە ، بەڵکوو بە هەڵکەوت و بە شانس دەستى کورد کەوتوون. بەڵام ئەم دەسکەوتەکانى تا رادەیەک ، کاتى و نیزامی بە نەزەر دەگەن. ئەگەر تا پێش رۆخانى یەکجارى ریژیمى ئەسەد ، کورد نەتوانى بە یەک گرتویەکى سیاسى دەسکەوتەکانى زەمانەت بکات ، ئەوە ئیمکانى بە فیرو چوونى ئەم دەسکەوتانەش پێش بینى دەکرێن.

لێکدانەوەى پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک ) لە مەڕ رووداوەکانى رۆژئاواى کوردستان ئەوەیە کە کۆپى ئەزمونى باشورى کوردستان لە ژێر رێبەرى خۆى بۆ ئەم بەشەى کوردستان دووپات بکاتەوە. ئەزمونى دەستەڵاتى کورد لە باشورى کوردستان بۆ رۆژئاواى کوردستان دوپات نابیتەوە چوونکە رۆژئاواى کوردستان لە گەڵ باشورى کوردستان چوار جیاوازى ئەساسى هەیە.

1.     خاکى رۆژئاواى کوردستان یەک گرتوو نیە واتە پچر پچرە و لە نێوان ناوچە کانى کوردستان دا خاک و خەڵکى عەرەب هەیە کە ئەمە رۆژئاواى کوردستانى خەسارهەڵگر ( آسیب پذیر ) کردوە. لە سورتیک دا خاکى باشورى کوردستان یەک پارچە و بە سەر یەکەوەیە.

2.     حەشیمەتى کورد لە سوریە %١١ لە کۆى خەڵکى سوریە پێک دینى لە حاڵێک دا حەشیمەتى کورد لە عیراق پتر لە %٢٠ کۆى حەشیمەتى عیراقە.

3.     مێژووى خەباتى نەتەوایەتى لە رۆژئاواى کوردستانە گەلێک لاواز و کەمە ،  بەڵام سابیقەى خەباتى میللى لە باشورى کوردستان گەلێک دوور و درێژە. هەر لە بەر ئەم هویەیە کە ویست و داخوازى نەتەویی لە رۆژئاواى کوردستان لە مافى هاوەڵاتى  ( تابعیت سورى ) و فەرهەنگى کۆ و کورت کراوەتەوە ، بەڵام لە باشورى کوردستان ویست و داخوازى میللى بە جورێکى دیکە مەترەحن.

4.     لە رۆژئاواى کوردستان حیزبى جیدى و سەربەخۆ نیه ( کەمە ) لە ساڵى ١٩٩٣ بەم لاوە لە رۆژئاواى کوردستان ٩ حیزبى کوردى پێک هاتوون کە ٤ یان دەسکردى پارتى دێموکراتى کوردستان ، یەکیان دەستکردى یەکیەتى نیشتیمانى کوردستان و یەکی دیکەشیان دەستکردى پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک ) یە.

لە رۆژئاواى کوردستان ، بۆنى شەرى نێو خۆیی دێت

رۆژئاواى کوردستان کراوە بە رینگى بوکسى نێوان پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک ) و پارتى دێموکراتى کوردستان بە ریبەرى بەڕیز بارزانى. هەلومەرجى نوى لە رۆژئاواى کوردستان کیشەى نویشى خولقاندوە ( دەخولقێنى ) و هەر لە ئیستاوە بۆنى شەرى نێوخۆى پێوە دیارە. پارتى دێموکراتى کوردستان و پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک.) ئەوەڵین و دووهەمین حیزبى گەورە و مەترەحى ئیستاى کۆمەڵگاى کوردەوارین. ململانى بۆ رۆڵى ریبەرى کورد لە نێوان ئەم دوو هێزە لە مێژە لە ئارا دایە. ئەم دوو پارتە تا ددان چەکدارن و یەکتریش تەحەمول ناکەن. لە لایەکى دیکەوە پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک. ) لە ئیستراتیژى سیاسى ـ نیزامى خۆى دا بە بەرەى ئیران ـ سوریە نیزیکە و پارتى دێموکراتى کوردستانیش پیرەوەى لە ئیستراتیژى ئەمریکا ـ تورکیە دەکات. بە پێ مەنتیق ئەم دوو رەوتە ، ناتونن تا ئاخر پارالێل لە گەڵ یەکتر برۆن و دەبى  لە نوختەیەک  به یەکتر بەرخورد دەکەن.

 وەڵاتانى عیراق و سوریە گۆڕەپانى رکبەرى نێوان ئیران و تورکیە بوە و هەیە ئیران لە حکوومەتى ناوەندى لە عیراق و سوریە پشتیوانى ئاکات و سوریەش لە ئوپوزیسیونەکانیان ، ئەم دوو وەڵاتەش دوژمنى نەتەوەى کوردن و هەرکامیش تا رادەیەک لە سەر کورد نفوزیان هەیە و شەرى نێوخۆیش بۆ کورد ئارەزوى دەکەن. کۆمەڵگاى کوردەوارى بە شیوەى سروشتى ئامادەگى شەرى نێوخۆیی هەیە رێژیمەکانى زاڵ بە سەر کوردستان لە هەڵگیرسانى شەرى کورد بە کورد بە قەدرى پیویست ئەزمون و ئیمکاناتیان هەیە.

دەس تى وەردانى پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک ) وپارتى دێموکراتى کوردستان لە رۆژئاواى کوردستان دۆستانە بە نەزەر ناگات. دەس تى وەردانى ئەم دوو پارتە بە کردوە هێزى کوردیان لەم بەشەى کوردستان بە سەر دوو میحوەر دابەش کردوە. بەشێک لە ژێر نفوزى پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک ) دان کە لە کومیتەیەک بە ناوى” کومیتەى هاوئاهەنگى ” کۆ بوونەتەوە ئەندامانى ئەم ئیتیلافە پارتى یەکیەتى دێموکراتیک ( پ.ى.د ) و سێ حێزبى دیکەن کە دەس کرد و یان سەر بە پارتى کریکارانى کوردستانن. میحوەرى دووهەمیش ” انجمنى وطنى ” یە کە لە ١٤ حیزب پێک هاتوون کە بە ئیبتیکارى پارتى دێموکراتى کوردستان کۆ کراونەتەوە. جەوى ناکۆکى بە سەر ئەم دوو ئیتیلافەش بە تەواوى بەرچاۆە.

یارمەتى پارچەکان ( ناوچەکان )ى کوردستان بە یەکتر نەتەنیا حەرام نیە بگرە زۆریش مەنتیقى و دروستە و مێژووى کورد لەم بارەوە داستانى جوانى تومار کردوە. بە ڵام هەر دەس تێ وەردانێک پوزیتیڤ و یارمەتى دان نیە.

بێ هەڵویستى و بێ دەنگى حیزبە گەورەکانى کوردستانى ئیران ( حدکا و حیزبى کۆمەڵە ) لە مەڕ رووداوەکانى رۆژئاواى کوردستان ، پرسیار و رەخنە هەڵگرە ؟. ئەم دوو حیزبە خاوەنى کادر گەلیی بە ئەزمونى سیاسى ـ نیزامین کە دەبا و دەیانتوانى لە ڕێک خستنى خەڵکى کورد لە رۆژئاواى کوردستان ، رۆڵ گەورە بازى بکەن هەر وەک چون کادرە کوردەکانى حیزبى شیوعى عیراق و بڕیکیش لە یەکیەتى نیشتیمانى کوردستان لە ساڵەکانى ١٩٧٩ـ ١٩٨٠ لە کوردستانى ئیران یارمەتیان دا کە زۆریش بە کەڵک بوو.

ئاکامى کۆمێنتار

دوو ئیستراتیژى سیاسى ـ نیزامى لە رۆژهەڵاتى نێوەراست پارالێل لە گەڵ یەکتر دەچنە پیش. ئەم دوو ئیستراتیژیە تازه پێک نە هاتون ، بەڵام رەوتى ئینقلابى سوریە سینورى نێوان ئەم دوو ئیستراتیژیەى روونتر کردەوە.

                                    I.          ئیستراتیژى سیاسى ـ نیزامى یەکەم بە جەمسەرى روسیە ، ئیران سوریە حەماس لە فەلەستین و حیزباللە لە لوبنان دەچیتە پیشەوە کە بە داخەوە نیزیکایەتى بەشێک لە حێزبە کوردیەکانیش وەک چەپەکان ، ئیسلامیەکا و تا رادەیەکیش پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک. ) تیدا دەبینرێت هەر لە ئیستاوە روونە کە ئاکامى ئەم ئیستراتیژیە مەحکووم بە شکستە.

                                  II.          ئیستراتیژى سیاسى ـ نیزامى دووهەم بۆ سەقمگیر کردنى هێژمونى سیاسى ، ئابوورى و نیزامى ئەمریکا لە رۆژهەڵاتى نێوەراستە کە لە لایەن ئەمریکاوە ریبەرى دەکرێت زۆربەى هەرە زۆرى وەڵاتانى عەرەبیش لەم میحوەرە دان سیاسەتى زاڵ بە سەر دەستەڵاتى هەریمى کوردیش لە باشورى کوردستان پێرەوى لەم سیاسەتە دەکات. لەم ئیستراتیژیە دا قازانج و بەرژەوەندى کوردی پیش بینى دەکرێت. ئەمریکا بەرنامەى تایبەتى بۆ کورد نیە بەڵام دوژمنایەتى لە گەڵ ئەمریکاش بە قازانچ کورد نیە و خۆ ڕێک خستن لە گەڵ بەرنامەکانى ئەمریکا لە رۆژهەڵاتى ناوەراست دەتوانى بە قازانجى کورد بێت.

ع ـ شریف زادە ـ ١٢ ى ئاۆگۆستى ـ ٢٠١٢ ـ ئاڵمان

{jcomments off}