“جاشەكان”ی ئێـران… ئامرازی سەركوتكردن بەدەست رژێمی ئێرانەوە، فواد حەقیقی

بەوتەی هەندێ “جاش” و بەوتەی هەندێكی دیكە “پێشمەرگە موسڵمانەكانی كورد”ن، ئەوان بەوە تۆمەتبارن كە بەكردەوە ئامرازی سەركوتی دەوڵەتێك لەسەر خەڵكەكەی خۆیان و بەدژی مافە سەرەتاییەكانی گەلەكەیان و خۆشیان وەستاونەتەوە.

بەوتەی كارناسێكی بواری ئاسایش و تەناهی، ئەوان بەهۆكاری ئایدیۆلۆجیك پاڵیان بەحكومەتەوە نەداوە، بەڵكو تەنیا پرسی كەسی و بەرژەوەندیی تایبەتی وای لێكردوون، تا بەرەو حكومەت بكشێن.
دەوڵەتی ئێران بۆ ئەوەی روخسارێكی پەسندكراوتر بە ئەوان ببەخشێ، ناوی پێشمەرگەی موسڵمانی لەسەر دانان و “رێكخراوی پێشمەرگە موسڵمانەكانی كورد”ی پێكهێنا. بەڵام ئەمە تا ئێستاش نەبووە هۆكارێك تا ئەوان لەنێو كۆمەڵگای كوردستاندا لەجێی پێشمەرگەی ئازادیخوازی كورد جێ بخات.
رەنگە هەر ئەو هۆكارەشە كە حكوومەتی ئێران باوەڕی پێیان نەبووە و نییە. ئەوان كە پێشتر چەكەكانیان لەگەڵ خۆیان بۆ ماڵەوە دەبردەوە، ئێستا حكوومەت ئیزنی ئەوەیان پێ نادات و دەبێت چەكەكانیان لەپادگانەكاندا بەجێ بهێڵن.
هەڵبەت ئەوە یەكەمجار نییە كە حكوومەت بێمتمانەیی خۆیی بەرامبەر “جاشە”كان نیشان بدات. بەڵكو ئەم پرسە زۆر جاران دووپات بووەتەوە. وەك لەكاتی سەردانەكەی ئایەتوڵا خامنەیی بۆ پارێزگای كوردستان لەمانگی مای 2009 و یان سەردانەكانی مەحموود ئەحمەدینەژاد و.. كە لەشوێنەكانی دیكەی ئێرانەوە هێزی سەربازییان بۆ پاراستنیان هێنابوو.
پێكهاتن و خزمەتەكانی رێكخراوەكە
رێكخراوی پێشمەرگە موسڵمانەكانی كورد بەهەوڵی پاسدارێك بەناوی “موحەممەد بروجێردی” و لەساڵی 1979 و بەهاوكاری هەندێ كەسی خۆجێی لەشاری سنە پێكهات و كەسێك بەناوی “مامۆ رەحیم ئەحمەدی” وەك بەرپرسی دیاری كرا. ئەم مامە رەحیمە لەترسی هێزی پێشمەرگەی كوردستان ساڵی 1979 سنەی بەجێهشتبوو و لەكرماشان گیرسابۆوەو هەر لەوێش لەگەڵ بروجێردی ئاشنا ببوو.
موحەممەد بروجێردی وەكو فەرماندەیەكی سوپای پاسداران بەبڕیاری ئایەتوڵا خومەینی هاتە كوردستان و پاشان لەلایەن ئایەتوڵا بەهەشتی و هاشمی رەفسەنجانییەوە كرا بەفەرماندەی گشتیی رێكخراوی پێشمەرگە موسڵمانەكانی كوردو رۆڵی گرینگی لەداگیركردنەوەی كوردستاندا گێڕا. بروجێردی سەرەتای مای 1983 لەسەر رێگای مەهاباد ـ نەغەدە كوژرا.
رێكخراوی پێشمەرگە موسڵمانەكانی كورد هەم لەبواری وەرگرتنەوەی ناوچە كوردنشینەكانی ئێران لەهێزی پێشمەرگەی كوردستان و هەمیش جێگیركردنی ئاسایش و تەناهی جێی پەسندی كۆماری ئیسلامی خزمەتی گەورەی بەكۆماری ئیسلامی كردووە.
یەكەمین چالاكی ئەم رێكخراوە بەهاری 1980 بوو، كە لەكرماشانەوە بەرەو كامیاران وەڕێكەوتن و ئەمەش سەرەتای سەرلەنوێ داگیركردنەوەی كوردستان بوو. پێشمەرگە موسڵمانەكانی كورد لەپێناو داگیركردنەوەی كوردستان، تەنیا لەپارێزگای كوردستان 5400 كەسیان لێ كوژراوە.
بەوتەی هەندێ لەفەرماندەرانی سوپای پاسداران و پێشمەرگە موسڵمانەكانیش، بەبێ ئەم هێزە داگیركردنەوەی كوردستان ئەستەم بووە. سەید موسا موسەوی، نوێنەری پێشتری ئایەتوڵا خومەینی و ئایەتوڵا خامنەیی لەكوردستان، دەڵێ “بەهۆی هەڵكەوتی جوگرافیایی كوردستان، نەهێشتنی فیتنە (مەبەستی پێشمەرگەی كوردستانە) بەبێ خەڵك نەدەكرا. كوردستان ناوچەیەكی شاخاوییە. بۆیە ئەگەر دژە شۆڕش (دژبەرانی كۆماری ئیسلامی) لەم پێگە جوگرافیاییەدا جێگیر بێت زاڵبوونەوە بەسەریدا ئەستەمە. هەر لەسەرەتاشەوە روون و ئاشكرا بوو كە ئەگەر نەتوانین كەڵك لەخەڵكی خۆجێی، كە شارەزای ناوچەكەن، وەربگرین، پاككردنەوەی كوردستان كاتێكی زیاتر و قوربانی قورستری دەوێ”.
لەلایەكی دیكەشەوە كۆماری ئیسلامی بۆ ئەوەی سەپاندنی دەسەڵاتی خۆی بەسەر كوردستاندا وەك دەسەڵاتێكی خەڵكی نیشان بدات و نیشان بدات كە دەسەڵاتەكەی سەربازیی و پشت بەستوو بەچەك و ترساندن و تۆقاندن نییە، هەوڵی دا تا ژمارەیەكی زۆرتر لەخەڵكی كوردستان بۆلای خۆی رابكێشێ. بۆ ئەم مەبەستەش پەنای بۆ هەر رێكار و سیاسەتێك دەبرد.
پاش خۆ رێكخستنەوە سەرلەنوێی سوپای پاسداران لەساڵی 2008 و دابەشبوونی بۆ “سوپای پارێزگاكان”، تاكتیكی سوپا لەكوردستانیش گۆڕانی بەسەردا هات و پێشمەرگە موسڵمانەكانی كورد تێكەڵ بە هێزی زەمینی سوپا كرانەوەو ئێستا سەر بە “قەرارگای هەمزە”ن.
سوپای پاسداران پێشتر 17 قەرارگای لەكوردستان هەبوو. بەڵام هاتنە ئارای دۆخی شەڕ لەئێران، سوپاش بۆ رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ هەر چەشنە هێرشێكی چاوەڕواننەكراو شێوازی رێكخستنی خۆی گۆڕی. ئێستا سوپای پاسداران بەسەر پێنج یەكەی ناوچەییدا دابەش بووەو هەر پارێزگایەش سوپای تایبەت بەخۆی هەیە. قەرارگای هەمزە سیدالشهدا پارێزگا كوردنشینەكانی ئازەربایجانی رۆژئاوا، كوردستان و كرماشان خستووەتە ژێر ركێفی خۆیەوە. ئەم هێزە لە هەركام لەشارەكان ژووری ئۆپەراسیۆنی هەیە.
بەوتەی كارناسێكی ئاسایش و تەناهی، هەموو هێزە چەكدارەكانی كۆماری ئیسلامی لەحاڵەتە نائاساییەكاندا دەكەونە ژێر دەسەڵات و فەرماندەیی قەرارگای هەمزە. ئەم قەرارگایە بەرپرسایەتی شەڕی كوردستانیشی لەئەستۆ بووە.
هۆكارەكانی بوونە “جاش”
لەرۆژهەڵاتی كوردستان هۆكاری جۆراوجۆر هەیە بۆ ئەوەی خەڵك پاڵ بەحكوومەتەوە بدەن. بەڵام ئەوەی جێی سەرنجە زۆرینەی رەهای ئەو كەسانە لەبەر هۆكاری ئایدیۆلۆجی پاڵیان بە دەوڵەتەوە نەداوە.
هەژاری، بێكاری، ناكۆكی عەشیرەیی، هەندێ ئیمتیازاتی تایبەت، كە حكوومەت بەبنەماڵە سەرسپێراوەكانی دەدات و هەندێ جاریش هەڵسوكەوتی حیزبە كوردییەكان هۆكاری ئەوە بوون تا كەسانێك بەرەو حكوومەت بكشێن.
بێكاری لەناوچە كوردنشینەكانی ئێران دیاردەیەكی نوێ نییە. سیاسەتی دەوڵەتەكانی زاڵ بەسەر ئێراندا، سیاسەتی هەڵاواردن و لەپەراوێزدا هێشتنەوەی ناوچە كوردنشینەكان و پێشنەكەوتنی ئەوان لەڕووی ئابوورییەوە بووە.
نەبوونی سەرمایەگوزاری، هۆكارێكە بۆ ئەوەی دەرفەتی ئیش و كاریش دروست نەبێت. نەبوونی كار هاوڵاتیان دەخاتە ژێر گوشار و لەگەڵ تەنگ و چەڵەمە بەرەوڕوویان دەكاتەوە. بۆ دەربازبوون لە كێشە و دابینكردنی پێداویستییە سەرەتاییەكانی ژیان زۆر كەس ئامادەن كارێك بكەن كە رەنگە بەلای خۆشیانەوە ناحەز، ناشیرین و ناڕەوا بێت. هاوكاریكردنی دەوڵەتی ئێران سەرەڕای ئەوەی داهاتێكی بۆ كەسانێكی بێكار هەیە، كۆمەڵێك ئیمتیازی دیكەشی لەگەڵ دایە. كە لەكەمكردنەوەی خەرج و تێچووی مانگانە یارمەتیدەر دەبێت، وەك خورد و خۆراكی مانگانە.
بەستراوەیی بەحكوومەت ئیمتیازێكی تایبەتە بۆ چوونە زانكۆ و دامەزاران لەناوەند و دامودەزگا حكوومەتییەكاندا. حكوومەتی ئێران هەر لەقوتابخانەكانەوەو لەژێر ناوی ” قوتابی بەسیجی” كە هاوكات پڕوپاگەندە بۆ لایەنە باشەكان و ئیمتیازەكانیشی دەكرێ، پاڵنەری كەسانێكن كە بەرەو حكوومەت دەكشێن. زۆرن ئەو كەسانەی لەبەر هۆكاری جۆراوجۆر و بەتایبەت سیاسی لەچوون بۆ زانكۆ رێیان لێ دەگیرێ، یا زۆرن ئەو كەسانەی كە تەنانەت خوێندنیشیان تەواو كردووە، بەڵام بەهۆی بەستراوەنەبوونیان بەحكومەت لەدامودەزگا حكومەتییەكان ناتوانن دامەزرێن. حكومەت ئەم بوارانە وەك كارتێكی گوشار بۆ سەر هاوڵاتیان بەمەبەستی پاڵدانیان بەحكوومەتەوە بەكار دێنێ.
لەپاڵ نەبوونی ئیش و كار، هەژاریش هۆكارێكی دیكەیە. بێكاریی و دواكەوتوویی ناوچە كوردنشینەكان لەڕووی پیشەسازی، خزمەتگوزاریی و.. وایكردووە خەڵكی ئەم ناوچانە داهاتێكی ئەوتۆیان نەبێت تا ژیانێكی خۆشگوزەرانیان هەبێت.
ناكۆكییە بنەماڵەیی و عەشیرەییەكان و پێویستی هەبوونی پشتیوانییەك بۆ بەهێزبوون و ترساندنی لایەنی بەرانبەر و هەستی رق و تۆڵەسەندنەوەش لەنێو كورددا، دەتوانرێ وەك هۆكارێكی دیكە باس بكرێ.
هەندێ جار هەڵسوكەوتی ئەندامانی حیزبە كوردییەكانیش، هەلی بۆ حكوومەتی ئێران رەخساندووە تا كەسانێك بۆ لای خۆیان رابكێشن. كەسێك لەژێر ناوی “ب.ئاریان” لەبابەتێكدا كە لەماڵپەڕی رۆژهەڵات تایمز و لەژێر ناوی “ئاوڕدانەوەیەك لەپرۆسەی بەجاشبوونی خەڵكی گوندەكانی دۆڵا، گەلێن، پاڵەنگان و پایگەلان” بڵاوی كردبۆوە، باس لەهۆكاری بوون بەجاشی خەڵكی هەندێ لەناوچەكانی كوردستان كردووە. ئەم گوندانە سەر بەشارەكانی سنە و كامیارانن، بەڵام دەكرێ نموونەی هاوشێوە لەبەشەكانی دیكەی كوردستانیشدا هەبێت. ب.ئاریان كە وەك كەسێك لەناوخۆی وڵات ناسێنراوە بۆ نموونە دەڵێت هەڵسوكەوتی كۆمەڵە لەگەڵ شێخێك بەناوی “شێخ هادی” وای كرد تا ئێران بەجێ بهێڵێ و مورید و لایەنگرانی چەكی حكوومەت هەڵبگرن و حكوومەت كەڵكی خۆی لەم رەوشە وەرگرت و رایەڵەی سیخوڕی لەنێویاندا پێك هێنا.
حكومەتی ئێران لەڕووی ئایینەوە زۆری هەوڵ دەدا تا خەڵك بۆ لای خۆی رابكێشێ و حیزبە كوردییەكان وەك بێ دین و كافر نیشان بدات. هەر لەم راستایەشدا بوو كە ناوی پێشمەرگە موسڵمانەكانی كوردی بۆ كەسانی بەستراوە بەخۆی دیاری كردبوو. بۆ نموونە كۆمەڵە كە رێكخراوێكی چەپ بوو، وایان پڕوپاگەندە كردبوو كە كۆمۆنیست مانای ئەوەیە كە “كۆمۆ” یانی خودا و “نیست” بەمانای نیە دێت، كەبەسەر یەكەوە یانی “خودا نیە”. كە بەسەرنجدان بەوەی كە زۆربەی ئەوكاتی خەڵكی كوردستان نەخوێندەوار بوون و ئاگایی رۆشنبیری و سیاسییان نەبوو، ئەم دروشمە زۆر پەرەی سەندبوو.

سەرچاوە: ماڵپەری سڤیل

{jcomments off}