"an independent online kurdish website

پاش هاتنه‌سه‌ركارى ریَژیمى كۆمارى ئیسلامى له‌ ئیَراندا، ئامریكا به‌ هۆى گرتنى باڵیۆزخانه‌كه‌ى له‌ رۆژى 13ى خه‌زه‌ڵوه‌رى 1358 له‌ لایه‌ن خویَندكارانى خه‌تى ئیمامه‌وه‌، ته‌واوى داراییه‌كانى ئیَرانى بلۆكه‌ كرد.naser_salehi_asl_0

به‌ڵام پاش كۆتایى شه‌رِى ئیَران ـ عیَراق، به‌ هۆى ده‌ستیَوه‌ردان و دژایه‌تى كردنى ریَژیم له‌گه‌ڵ ئاشتى ئیسراییل و فه‌له‌ستین،  پشتیوانى ماڵى له‌ گرووپه‌ تیرۆریستییه‌كان، پیتاندنى ئۆرانیۆم بۆ ده‌سترِاگه‌یشتن به‌ چه‌كى ناوكى و سیستمى مووشه‌كى دوورهاویَژ و پیَشیَلكردنى مافى مرۆڤ، ئه‌و جاره‌ له‌ لایه‌ن یه‌كیه‌تى ئورووپا و ئامریكا كۆمه‌ڵیَك گه‌مارۆیان به‌ دژى ریَژیمى ئیَران په‌سه‌ند كرد، كه‌ ساڵ به‌ ساڵ ئه‌م گه‌مارۆیانه‌ زیاتر و توندتر كراون.

هاتنه‌سه‌ركارى مه‌حمودى ئه‌حمه‌دى نژاد و كابینه‌ى نیزامى ـ ئه‌منییه‌تییه‌كه‌ى له‌ هه‌لومه‌رج و دۆخیَكدا بوو كه‌ دیپلۆماسى ریَژیمى كۆمارى ئیسلامى له‌گه‌ڵ قه‌یرانى بآمتمانه‌یی له‌ ئاستى نیَونه‌ته‌وه‌یى و له‌ نیَو بیرورِاى گشتى خه‌ڵكى جیهاندا به‌ره‌ورِوو بوو. به‌تایبه‌ت سه‌باره‌ت به‌ مه‌سه‌له‌ى پیتاندنى ئۆرانیۆم، ریَژیمى ئیَران له‌گه‌ڵ وڵاتانى (بریتانیا، ئاڵمان و فه‌رانسه‌) له‌و ماوه‌یه‌دا تووشى ئاسته‌نگ ببوو، وتوویَژه‌كان له‌ كرده‌وه‌دا بآ ئاكام بوون. چونكه‌ كرده‌وه‌كانى ریَژیمى ئیَران رۆژئاواى به‌ره‌و ئه‌وه‌ برد كه‌ ئیَران به‌ ته‌واوی هیَز و به‌ هه‌ر قیمه‌تیَك له‌ هه‌وڵى سازكردنى چه‌كى ناوكیدایه‌.

هه‌ر بۆیه‌ دۆسیه‌ى پیتاندنى ئۆرانیۆم له‌ ئاژانسى نیَونه‌ته‌وه‌یى وزه‌ى ناوكى له‌ 15ى ریَبه‌ندانى 1384دا ره‌وانه‌ى ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى ریَكخراوه‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان كرا، كه‌ تا ئیَستا شه‌ش برِیارنامه‌ كه‌ ئاكام و ده‌ره‌نجامى توندی بۆ ریَژیمی كۆمارى ئیسلامى بووه‌، به‌م شیَوه‌یه‌ به‌دواوه‌ بووه‌.

ـ یه‌كه‌مین برِیارنامه‌ له‌ ساڵى 2006ى زایینیدا به‌ ژماره‌ 1496

ـ دووهه‌مین برِیارنامه‌ له‌ ساڵى 2006ى زایینیدا به‌ ژماره‌ 1737

ـ سیَهه‌مین برِیارنامه‌ له‌ ساڵى 2007ى زایینیدا به‌ ژماره‌ 1747

ـ چواره‌مین برِیارنامه‌ له‌ ساڵى 2008ى زایینیدا به‌ ژماره‌ 1803

ـ پیَنجه‌مین برِیارنامه‌ له‌ ساڵى 2008ى زایینیدا به‌ ژماره‌ 1835

ـ شه‌شه‌مین برِیارنامه‌ له‌ ساڵى 2010ى زایینیدا به‌ ژماره‌ 1929

له‌ مادده‌كانى ئه‌و برِیارنامانه‌دا كاربه‌ده‌ستانى باڵاى ریَژیم، بنیاته‌كانى سه‌ر به‌ سپاى پاسداران، فه‌رمانده‌رانى سپاى پاسداران، بنیاته‌كانى سه‌ر به‌ ریَكخراوی وزه‌ى ناوكیی ئیَران، بانكى ناوه‌ندى و بانكه‌كانى دیكه‌ى ریَژیم ، نه‌وت و گازى ئیَران، بیمه‌ى كه‌شتییه‌ نه‌وت هه‌ڵگره‌كان له‌ لیستى ره‌شى گه‌مارۆكاندان.

ـ كاریگه‌رى گه‌مارۆكان له‌سه‌ر ئابوورى ئیَران:

ئابوورى له‌ هه‌ر وڵاتیَكدا دوه‌رى سه‌ره‌كى له‌ گه‌شه‌كردن، په‌ره‌پیَدان یا دواكه‌وتووییدا ده‌گیرآ. به‌ڵام ئابوورى ئیَران له‌ ژیَر كاریگه‌رى گه‌مارۆكانى نیَونه‌ته‌وه‌یى، به‌ هۆى كه‌مبوونه‌وه‌ى نرخى پووڵى ئیَران “ریاڵ” له‌ به‌رامبه‌ر دۆلار و ئه‌رزه‌كانى دیكه‌دا چوونه‌سه‌رى قیمه‌تى كاڵا و خه‌ده‌مات تا 50 له‌ سه‌د و خاڵیبوونى سندووقى پاشكه‌وتى ئه‌رز و قه‌رزداربوونى 47 هه‌زار میلیارد تمه‌نى ده‌وڵه‌ت به‌ سیستمى بانكى، تووشى نه‌خۆشى، گه‌نده‌ڵى و دواكه‌وتوویى بووه‌. هه‌روه‌ها له‌ 21ى سه‌رماوه‌زى ئه‌مساڵدا “بنیاتى نیَونه‌ته‌وه‌یى ماڵى” كه‌ بنكه‌ى سه‌ره‌كیه‌كه‌ی له‌ واشینگتۆنه‌ له‌ راپۆرتیَكدا بڵاوى كرده‌وه‌ “په‌ره‌پیَدانى ئابوورى ئیَران بۆ ساڵى 2011،( ½+) له‌سه‌د بووه‌ و بۆ ساڵى 2012، (3/5-)له‌ سه‌د پیَشبینى كراوه‌.

هه‌ر بۆیه‌ ریَژیمى ئیَران له‌ لایه‌ك به‌ هۆى گه‌مارۆ نیَونه‌ته‌وه‌ییه‌كان، ناتوانآ به‌ گویَره‌ى پیَویست له‌ بواره‌كانى بنیاتنانى كارگا و كارخانه‌ بۆ به‌رهه‌مهیَنانى كاڵا و دابینكردنى خزمه‌تگوزاری و بنكه‌ و بنیاته‌ خزمه‌تگوزارییه‌كان و ناوه‌نده‌ په‌روه‌رده‌ و فیَركارییه‌كان و به‌گشتى له‌ بواره‌ جۆراوجۆره‌كاندا كۆمه‌ڵگاى ئیَران به‌ره‌و پیَشكه‌وتن ببات و له‌ لایه‌كى دیكه‌وه‌ به‌ هۆى گه‌مارۆى به‌رینى ماڵى ـ بانكى نیَونه‌ته‌وه‌یى پیَكهاته‌ى ئابوورى ئیَران تووشى دارِمانى یه‌كه‌كانى به‌رهه‌مهیَنان و بواره‌كانى سه‌رمایه‌گوزارى، بازرگانى و كشت و كاڵ، كورتهیَنانى بودجه‌ ساڵانه‌، چوونه‌سه‌رى قیمه‌ته‌كان و ئاوسانى سه‌رسورِهیَنه‌ر بوته‌وه‌. به‌پیَى راپۆرتى سندووقى نیَونه‌ته‌وه‌یى پوڵ، نرخى ئاوسانى ئابوورى ئیَران له‌ ساڵى 2012دا گه‌یشتۆته‌ 2/25 له‌ سه‌د كه‌ له‌ نیَوان 184 وڵاتى جیهاندا له‌ دواى وڵاتانى بلارِووس، سوودانى باشوور و سوودان له‌ پله‌ى چواره‌مى شپرزه‌ییدایه‌. هه‌روه‌ها به‌پیَى راپۆرتى ساڵانه‌ى ریَكخراوه‌یى “شفافیت”ى نیَونه‌ته‌وه‌یى له‌ ساڵى 2012دا ئابوورى ریَژیمى ئیَران له‌ مه‌رِ گه‌نده‌ڵى له‌ نیَوان 176 وڵاتدا له‌ جیَگاى و پله‌ى 133دایه‌.

گه‌نده‌ڵى 3هه‌زار میلیارد تمه‌نى، ته‌نیا نموونه‌یه‌كه‌ كه‌ له‌ كارنامه‌ى ره‌شى گه‌نده‌ڵى ئابوورى ئیَران له‌م ساڵه‌دا به‌رچاو ده‌كه‌ویَ. شپرزه‌یى ئابوورى ریَژیمى ئیَران گه‌یشتۆته‌ ئاستیَك كه‌ به‌ ئاشكرا شه‌مسه‌دین حسیَنى وه‌زیرى دارایى به‌ هه‌واڵده‌ریی ئیسنا ده‌ڵآ: به‌ هۆى گه‌مارۆكانى نیَونه‌ته‌وه‌یى داهاتى نه‌وت نیوه‌ بووه‌ و كه‌مى بودجه‌ 1391، 54 هه‌زار میلیارد تمه‌ن پیَشبینى كراوه‌. له‌وه‌ها دۆخیَكى ناله‌بارى ئابووریدا ئه‌حمه‌دى نژاد له‌ ریَكه‌وتى 2ى به‌فرانبارى ئه‌مساڵ له‌ وتوویَژى ته‌له‌ڤیزیۆنیدا ده‌ڵآ: 300 كه‌س ده‌ستیان به‌سه‌ر 60% پاره‌ و دارایی وڵاتدا گرتووه‌ و نایده‌نه‌وه‌ به‌ بانكه‌كان.

ـ ژیانى خه‌ڵكى ئیَران له‌ ژیَر كاریگه‌رى گه‌مارۆكاندا:

به‌ سه‌رنجدان به‌ كه‌مبوونه‌وه‌ى تواناى كرِینى پوڵى ئیَران “ریاڵ”به‌ هۆى گه‌مارۆكانى ماڵى ـ بانكى وڵاتانى رۆژئاوا و سیاسه‌ته‌ ئابوورییه‌كان و لیَنه‌زانینى كاربه‌ده‌ستانى ریَژیم بارودۆخى ژیانى خه‌ڵكى ئیَران له‌ ئیَستادا له‌ ژیَر كاریگه‌رى گرانى كالا و خه‌ده‌مات زۆر ئاسته‌م بووه‌. له‌ وه‌ها هه‌لومه‌رجیَكدا تیَچووه‌ قورس و گرانه‌كان بۆ پرِۆژه‌ نهیَنییه‌ ئه‌تۆمییه‌كانى به‌ پاساوى ده‌سرِاگه‌یشتن به‌ وزه‌ى به‌رق و وزه‌ى ناوكى ئاشتیخوازانه‌، فه‌له‌جبوونى ئابوورى ئیَرانى لیَكه‌وتوته‌وه‌ كه‌ راسته‌وخۆ كاریگه‌رى له‌سه‌ر ژیانى خه‌ڵكى ئیَران داناوه‌ و ریَژیم له‌ داهاتوودا به‌ره‌ورِووى نارِه‌زایه‌تى گشتى و جه‌ماوه‌رى ده‌بیَته‌وه‌.

رونه‌ داهاتى نه‌ته‌وه‌یى ئیَران پووڵى فرۆشى نه‌وته‌، ریَژیمى كۆمارى ئیسلامى له‌ لایه‌ك به‌ هۆى گه‌مارۆى نیَونه‌ته‌وه‌یى نه‌وت و گاز، هه‌نارده‌ نه‌وتییه‌كانى تا ئاستیَكى به‌رچاو كه‌مى كردووه‌ و له‌ لایه‌كى دیكه‌وه‌ به‌ربه‌سته‌كانى ناردنى پووڵى فرۆشى هه‌نارده‌ نه‌وتییه‌كانى بۆ ئیَران له‌ لایه‌ن بانكه‌ نیَونه‌ته‌وه‌ییه‌كان له‌ ترس كه‌وتنه‌ لیستى ره‌شى گه‌مارۆى وڵاتانى رۆژئاوا، ده‌سترِاگه‌یشتنى ریَژیمى ئیَران به‌ دۆلار ئه‌سته‌م بووه‌ و له‌ ئاكامدا نرخى دۆلار له‌ بازارِى تاران له‌ 4 هه‌زار تمه‌ن نزیك بۆته‌وه‌.

له‌ لایه‌كى دیكه‌وه‌ ریَژیم، به‌ ئانقه‌ست ده‌ستى له‌ كۆنترِۆڵكردنى نرخى دۆلار و دراوه‌كانى دیكه‌ى خاریجى پاراستووه‌، تا بتوانن به‌ فرۆشتنى ئه‌م دراوانه‌ به‌ نرخى بازارِى ئازاد به‌شیَك له‌ كه‌مى بودجه‌ى ساڵانه‌ى ریَژیم و كرِینى چه‌ك و چۆڵ و په‌ره‌پیَدانى بنكه‌كانى پیتاندنى ئۆرانیۆم قه‌ره‌بوو بكاته‌وه‌. ئه‌و جۆره‌ سیاسه‌تكردنه‌ و نه‌بوونى مودیریه‌تكردنیَكى گونجاو ژیانى خه‌ڵكى ئیَرانى تووشى گیروگرفت كردووه‌. به‌ هه‌زاران كریَكار به‌ هۆى داخستنى كارخانه‌كان له‌سه‌ر كار ده‌ركراون و تیَكه‌ڵ به‌ بازارِى بیَكاران بوون. به‌پیَى یاساى بنه‌رِه‌تى ئیَران خویَندن به‌ خۆرِاییه‌، به‌ڵام به‌ هۆى بآ ئیمكاناتى قوتابخانه‌كان و نه‌بوونى بودجه‌، بۆ گه‌رمكردنى كلاسى ده‌رسییه‌كان و پیَداویستییه‌كانى قوتابخانه‌ له‌ قوتابیان پوول به‌ زۆرى وه‌رده‌گرن.

له‌ به‌شى بیَهداشت و ده‌رمان، نه‌خۆشخانه‌كانى ئیَران، بودجه‌ى پیَویستیان بۆ كرِینى ده‌وا و ده‌رمان و پیَداویستییه‌كان نییه‌. نرخى به‌شیَك له‌ ده‌وا و ده‌رمان و پیَداویستییه‌كانى پزیشكى 200% زیادى كردوه‌ و هه‌ر بۆیه‌ نه‌خۆشه‌كان بۆ په‌یداكردنى ده‌واو ده‌رمان تووشى كیَشه‌ بوون.

هه‌روه‌ها له‌ ساڵى 1390دا به‌ هۆى گرانى پیَداویستییه‌كانى پیشه‌سازیی چاپ، زیاتر له‌ 100 چاپخانه‌ له‌ تاران و شاره‌كانى دیكه‌ى ئیَران داخراون و هه‌روه‌ها زیاتر له‌ 200 بنكه‌ى چاپه‌مه‌نى چالاكى خۆیان راگرتووه‌. چونكه‌ زۆربه‌ى پیَداویستییه‌كانى چاپخانه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ دیَت، به‌ڵام به‌ هۆى چوونه‌سه‌رى نرخى دۆلار و كه‌مبوونه‌وه‌ى نرخى پوڵى ئیَران “ریاڵ”، تواناى دابینكردنى كه‌ره‌سته‌كانیان نیه‌.

له‌ وه‌ها دۆخیَكدا چوونه‌سه‌ری قیمه‌تى “برق، گاز، ته‌له‌فون، گۆشت، برنج، میوه‌، دانه‌ویَڵه‌، هیَلكه‌ و …” تا 50 له‌سه‌د خه‌ڵكى هه‌ژارى تووشى گرفت و كیَشه‌ كردووه‌. هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵگاى ئیَران تووشى فراوانبوونى كه‌لیَنى دار و نه‌دار و چوونه‌سه‌رى راده‌ى بیَكارى ئاشكرا و شاراوه‌ كردووه‌. داهاتى سه‌رانه‌ى خه‌ڵك دابه‌زیوه‌ و خه‌ڵك تواناى كرِینى به‌شیَكى زۆر له‌ پیَداویستییه‌كانیان له‌ بازارِدا نیه‌.

ئه‌حمه‌دى ته‌وه‌كولى نویَنه‌رى تاران له‌ مه‌جلیس له‌ رۆژى 4ى به‌فرانبار ئاشكراى كرد كه‌ له‌وانه‌یه‌ له‌ بودجه‌ى ساڵى 1392ى ده‌وڵه‌تى ئه‌حمه‌دى نژاددا نرخى سووته‌مه‌نى به‌م شیَوه‌یه‌ى خواره‌وه‌ بچیَته‌ سه‌رآ.

وزه‌       قیمه‌تى یه‌ك لیتر به‌ تمه‌ن        

بنزین     5000 تمه‌ن            

بنزین سوپیَر        5500 تمه‌ن            

گازۆئیل  1750 تمه‌ن            

نه‌وتى كوره‌         1000 تمه‌ن            

نه‌وتى سپى          500 تمه‌ن              

گازى سروشتى     1100 تمه‌ن          

ئه‌گه‌ر نرخى سووته‌مه‌نى له‌ بودجه‌ى ساڵى (1392) بچیَته‌ سه‌رآ، له‌سه‌ر گرانى و به‌رزبوونه‌وه‌ى نرخى كاڵا و خه‌ده‌مات و پیَداویستییه‌كانى ژیانى خه‌ڵكى ئیَران له‌وه‌ش زیاتر كاریگه‌رى خراپى ده‌بیَت. هه‌رچه‌ند وا پیَشبینى ده‌كریَت له‌ داهاتوودا بازنه‌ى گه‌مارۆكان توندتر بكریَن و كاربه‌ده‌ستانى ریَژیمى كۆمارى ئیسلامى تیَگه‌یشتوون په‌سه‌ندكردنى برِیارنامه‌كانى ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى ریَكخراوى نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان و به‌تایبه‌ت گه‌مارۆ ماڵى ـ بانكى ئامریكا ئیدى له‌ته‌كاغه‌ز نییه‌ و ده‌توانآ تواناى ریَژیم له‌ به‌ده‌ستهیَنانى پیَداویستییه‌كانى كورت بكاته‌وه‌..

{jcomments off}

نویتـرین هەواڵ و بابەت


فارسی