پێشەوا قازی لە پێرسپێكتیڤێكی نزیكتر و روانگەیەكی ڕوونتروە.! ئیبڕاهیم لاجانی

رێبواری رێی دوور كە ئەژنۆی دەلەرزێ و هەنگاوی شل دەبن، وچانێك دەدا و تۆشەبەرەی نێو كۆڵەپشتی دەردێنی و نانێك دەخواو سەرلەنوێ هێزی ڕۆیشتن و ورەی دێتەوەبەر.

بۆ ئێمەی ڕێبوارانی ڕێگای خەباتیش، ١٠ی خاكەلێوە و گەڕانەوە بۆ شەهیدانی میللەتەكەمان، وەك سەرچاوەی ئیلهام، هەمیشە ورەمان وەبەردێنێتەوە و خەنجەری رۆحییەی خەباتگێرانەمان ئاو دەداتەوە.

بۆ تیشک خستنە سەر کەسایەتی گەورەو مەسیح ئاسای پێشەوا ، چەند نموونەیەک لە هەڵوێستە بەرزو مێژوویەکانی لە چەند کۆنتێکست و چەند مەوقعیەتی جۆراوجۆردا دەخەینە بەرچاو.

مرۆڤی سیاسی و خەباتگێر بە هەلوێستە سیاسیەکانی دا ئیعتیبار و وەجاهەت و کریدیبلیتی سیاسی وەدەست دێنی.

جا دوایە کەسایەتی پێێشەوا دەخەینە بەر ڕووناکیی .

 

بەئاڵای موقەدەسی کوردستان سوێند دەخۆم کە تا ئاخر هەناسەی ژیانم و ڕژاندنی ئاخر تنۆکی خوێنم بە گیا و ماڵ لە رێی ڕاگرتنی سەربەخۆیی جمهوری کوردستان و یەکیەتی کوردوئازەربایجان موتیع و وەفاداربم)

 

سوێندی پێشەوا  لە رۆژی ڕاگەیاندنی جمهوریەت

(ئەوە کە لەڕێگای ئازادی میللەتی خۆم بکوژرێم، جگە لە ڕەحمەتی خودا شتێکی دی نیە. بەمەرگی جوامێرانەی خۆم شانازی دەکەم)

لە بەناو دادگادا

(ئەو مافە بە کەس نادەم سوکایەتی بە میللەتی  من بکات. من لە پێناوی ئەو میللەتەدایە کە ئێستا بە ئیعدام مەحکووم بووم. قازی موحەممەد ئیدی شتێکی دیکەی نیە لە دەستی بدا، کەسێک دەست لە گیان هەڵگرێ، قسەی دڵی خۆشی دەکا. ئەوەی کە لەخوام دەویست، یانی شەهادەت لە ڕێگای خواو وەتەندا بە دەستم هێناوە)

 

قازی موحەممەد لە بەناو دادگادا

(ئەنگیزەی من بۆ ئەکارانە کە کردوومن سەرزەمین و میللەتەکەم بوە، هەرکارێک لە گەڵمن دەکەن بیکەن بەڵام دەست لە ئازاری میللەتەکەم هەڵگرن)

دیفاعیات لە بەناو دادگادا

(لە ئاخرین سەعاتەکانی ژیانمدا، خودا بە شاهید دەگرم کە لە رێگای ئازادی و بەختیاری ئێوەدا گیان و ماڵیخۆم فیداکردوە لە هیچ هەوڵ و کۆششێک درێخیم نەکروە)

وەسیەتنامە

(کوردستان سەرزەمینی میللەتی کوردە و ماڵی ویە. کەس مافی حەسادەت و بەخیلی  نیە. هەموو لەو ماڵی خۆدا ئازادن. هەرچی لەدەستان دێت بۆ ئازادی کورد درێخی مەکەن)

وەسیەتنامە

پێشەوا ئەو لووتكە گەورەی جوگرافیای ناسیۆنالیسمی كوردستانی، دەكرێ لە گۆشەنیگای جۆراوجۆرەوە سەیری بكرێ. تا پتر لێی بڕاوانی و لە پێرسپێكتیڤی جیاوازترەوە سەیری بكەین، پتر گەورەیی ئەو ئینسانە مەزنەمان بۆ دەردەكەوێ.

من ئەو ماوەیە جارێكی دیكەش بە هەندێك لە بەڵگەنامەكانی سەردەمی كۆماردا چومەوە و سەرەڕای سەرقاڵی زۆرم، هەندێك یاداشتم هەڵگرتوون كە پێشەوا لە گۆشەنیگای نزیكترەوە دێننە بەرچاو.

قازی هەر لەو ماوەكورتەدا كە پێی نایە مەیدانی سیاسەتی كوردی، بە خێراییەكی زۆر بوو بە ئەستێرەی هەرە پرشنگداری ئاسمانی كوردایەتی و خەباتی نیشتیمانی و نەتەوەیی میللەتەكەمان.

ئەوەتا ئێستا بۆتە سەمبولی قوربانی بوون، فیداكاری و بۆتە سەرچاوەی ئیلهام و سەرمەشقی خەبات بۆ هەموو رۆڵەكانی كورد لە كوردستان.

سیاسەتەكانی و بەرنامەی سیاسیی پێشەوا، پاش تێپەڕینی ئەو ماوە درێژەش، هەروا مەوزوعیەتیان هەیە و ئێستاش هەروا رێگاچارەی گیروگرفتەكانی ئێران و هەڵدان و گەشەكردنی كوردستان و وڵاتەكەمانن.

دامەزرانی دێموكراسی، سڕینەوەی ستەمی نەتەوایەتی، دابین كردنی مافی كەمایەتیە میللی و مەزهەبیەكانی وڵاتەكەمان، دابینكردنی پەرەسەندنی كۆمەڵایەتی و فەرهەنگی و ئابووری، دیسانترالیزە كردنی دەستەڵاتی ناوەندی و پێكهێنانی هەلومەرج بۆ كورد و نەتەوە بندەستەكانی دیكەی ئێران تا بتوانن لە پرۆسەی سیاسی و حاكـمیەتی گشتییدا بەشداری بكەن ،هەروا مەسەلەی ڕۆژن لە سیاسەتی ئێراندا.

بەرنامەی سیاسیی پێشەوا بۆتە مانیفێستی كوردایەتی و ناسیۆنالیسمی هاوچەرخی كورد. دامەزراندنی دەستەڵاتی كوردستانی و دیاریكردنی مافی چارەی خۆنوسین، هەروا ئامانجی هەرەبەرزی بزووتنەوەی كوردە لە هەموو بەشەكانی كوردستاندا.

ئەو جادەیە كە قەتاری جوڵانەوەی كوردی پێدا دەڕوا، هەر ئەو جادەیەیە كە پێشەوا موهەندیسیی كردوە. ئێمە نەسڵەكانی دوای ئەو گەورەترین شانازیەمان تەنیا ڕەنگە هەر ئەوە بێت، كە نەمانهێشتوە ڕێبازەكەی كوێر بێتەوە و خەباتەكەی ئەومان بردۆتە پێشێ.

وەك شەهاب بە ئاسمانی خەباتی میللیماندا كشراو كوردی لە خەوی غەفڵەتی ژێر چەپۆكی راچڵەكاند و ئێستاش لەو شەوەزەنگە تاریكەدا لە پەنجەرەی مێژوومانەوە، هەروا دەبینرێ و دەدرەوشێتەوە.

 

پێشەوا مێژووی میللەتی كورد و راپەڕینە میللیەكانی كوردی خوێندبووەوە. ئەزموون و ئامانجە سیاسیەكانی رێبەرانی پێش خۆی فۆرموولە كرد و لە شێوەی پڕۆژەیەكی سیاسیدا دایڕشت.

بۆ رێبەری كردنی ئەو پڕۆژەیە، حیزب و تەشكیلاتی مۆدێڕنی درووستكرد و دەوڵەتی لە شكڵی كۆماریدا بۆ پیادەكردنی ئەو پڕۆژە سیاسیە پێكهێنا.

دواتر لە دادگادا و لە جەرەیانی سەفەرەكانیدا بۆ تاران دیفاعی لە كار و بەرنامەی سیاسيی خۆی و ئامانجەكانی میللەتی كورد كرد و تا سەر پێیان وەفادار مایەوە و گیانی خۆشی لەو پێناوەدا بەخت كرد. دوای مردنیشی بوو بە رەمزی فیداكاری لە پێناو میللەتدا.

لە دەورانی بزووتنەوە دژی ئیستیعماریەكاندا، لە هەموو وڵاتانی ناوچەدا ، رێبەرانی بزووتنەوەی دژی ئیستیعماری تووند بە خەباتی دژی ئیستعماریەوە نوسابوون و دواتریش هەموویان دیكتاتۆر و سەرەڕۆ دەرچوون.

پێشەوا لە سیاسەت و كردەوەدا، بۆ ئازادی و دێموكراتی، رزگاری لە ستەمی نەتەوایەتی و پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی و فەرهەنگی تێدەكۆشا و بە هەرسێكیان وەفادار بوو.

لە ئەوپەڕی ئیقتداری سیاسیدا، خەڵكی و خاكی و لە هەڵسوكەوتدا دێموكرات بوو و دێموكڕاتیش مایەوە. لەو دەورانە مێژووییەدا، لە نێو ڕێبەرانی بزووتنەوەی رزگاریخوازی میللەتاندا، ئەوە تەنیا پێشەوا بووە كە نەكەوتۆتە داوی سەرەرۆییەوە.

عونسوری پێشكەوتنخوازی لە بەرنامەی سیاسی و كارنامەی حكومەتی پێشەوادا وەك رۆژی روون دیارە. رێفۆڕمی ئەرزی و مەسەلەی دابیكردنی مافەكانی ژنان و پەرەپێدانی پەروەردە و فێركردن و ئەمنیەتی قەزایی و

سێكۆلاریزەكردنی دادگاكان باشترین نموونەی ئەو قسەیەن.

لەگەڵ ئەوەدا كە پیاوێكی رووحانی بووە، بەڵام هیچكات وەك رێبەری دینی لە حیزب و حكومەتدا هەڵسوكەوتی نەكردوە و لە هەموو جێگایەك وەك رێبەری میللی و سیاسی قسەی كردوە.

نە دینی خستۆتە خزمەت ئامانجە سیاسیەكانی خۆی و نە سیاسەت و حیز ب و حكومەتی كردونەتە بووكەشوشەی دەستی دین و مەزهەب.

لەسەرتاسەری ئێراندا ئەودەم ئاخوندەكان دژی ئیسڵاحاتی ئەرزی و مافەكانی ژنان بوون و دژایەتیان دەكردن، بەڵام پێشەوا تێدەكۆشا بیانكاتە واقعیەتێكی ژیانی ڕۆژانە.

كۆماری كوردستان پرشنگدارترین قۆناخی مێژووی هاوچەرخی كورد و كوردستانە. ئەوەی تا ئێستا هەمانە و لە داهاتووشدا تا چاو بڕدەكا دەمانبێ، هەر لەوێڕا دەست پێدەكا.

بیگ بانگ، تەقینەوەی گەورەی ناسیۆنالیسمی هاوچەرخی كوردستانی لەوێڕا سەرچاوە دەگرێ و ئێستاش ئەو ئینێرژیەی كە وەری دەگرێ هەر لەو تەقینەوە گەورەیەوە پێی دەگا.

پێشەوا سەرۆكی حیزب و سەركۆمار بوو، بەڵام قەت حكومەتی نەكردە ئاڵقەبەگوێی حیزب. حیزبی نەكردە

سەرباری حكومەت و زەنجیر بۆ دەست و پێی حكومەت.

قەت نەبوو لە كێوی سینای دەفتەری سەركۆماری و سەرۆكایەتی حیزبەوە فەرمان نازڵ بكات.

بڕیارەكان دەستەجەمعی دراون و ڕاوێژیان لە سەردەكرا و بە فیلتێرە پێویستەكاندا تێدەپەڕین جا دوایەش لە ڕۆژنامەی كوردستاندا بڵاو دەكرانەوە و بە ئاگاداریی بیروڕای گشتی دەگەیەشتن.

حیزب ماتۆڕی بردنە پێشی بەرنامەكان و ڕێكخستنی میللەت و مۆبیلیزەكردنی تواناكان بوو نەك دەستوپێگر. هەموو ئیمكاناتی حیزبی خستبووە خزمەت حكومەت نەك بە پێچەوانەوە.

قەت خۆی لە جێی كۆمیتەی ناوەندی دانەدەنا و كۆمیتەی ناوەندیشی لە جێی حیزب دانەدەنا و حیزبیشی لە جێی میللەت دانەدەنا.

خۆی و حیزب و كۆمار و دەوڵەتی بۆ خزمەتی میللەت دەویستن . پێشەوا بەرانبەر بیرووڕای گشتی لە سەر هەست بوو. ئەو كەسێك نەبوو گوێ نەداتە بیروڕای گشتیی میللەت و ڕوانگە و بیروبۆچونی هاوكارەكانی بە گرنگ دەگرت.

مەیدانی بۆ درووست بوون و پێگەیشتنی چینی ناوەندیی كۆمەڵگای كوردستان خۆش دەكرد. ئەدیب و زانا و فەرهەنگیەكانی كوردی لە دەوری حیزب و كۆمار كۆ كردبونەوە و خستبوونیە خزمەت میللەت و پەرەسەندنی زمان و ئەدەب و كولتور و پەروەردە و فێركردنی میللی.

هەموو توانای رووناكبیرانەی كوردی خستبوە خزمەت خەبات و بەرنامەكانی حكومەتی كوردستان. ئەو حیزبەی ئەو لە دوای خۆی بەجێی هێشت، ئێستاش هەروا خۆشەویستی خەڵكی كوردستانە و ئەوەش تا ڕادەیەكی زۆر لەوەڕا دێ كە حیزبی پێشەوایە و پێشەوا دایمەزراندوە.

مایەوە و گیانی خۆشی لەو پێناوەدا بەخت كرد. دوای مردنیشی بوو بە رەمزی فیداكاری لە پێناو میللەتدا.

لە دەورانی بزووتنەوە دژی ئیستیعماریەكاندا، لە هەموو وڵاتانی ناوچەدا ، رێبەرانی بزووتنەوەی دژی ئیستیعماری تووند بە خەباتی دژی ئیستعماریەوە نوسابوون و دواتریش هەموویان دیكتاتۆر و سەرەڕۆ دەرچوون.

پێشەوا لە سیاسەت و كردەوەدا، بۆ ئازادی و دێموكراتی، رزگاری لە ستەمی نەتەوایەتی و پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی و فەرهەنگی تێدەكۆشا و بە هەرسێكیان وەفادار بوو.

لە ئەوپەڕی ئیقتداری سیاسیدا، خەڵكی و خاكی و لە هەڵسوكەوتدا دێموكرات بوو و دێموكڕاتیش مایەوە. لەو دەورانە مێژووییەدا، لە نێو ڕێبەرانی بزووتنەوەی رزگاریخوازی میللەتاندا، ئەوە تەنیا پێشەوا بووە كە نەكەوتۆتە داوی سەرەرۆییەوە.

پێشتر ڕێبەرانی بزووتنەوەی كورد بە هۆی پێگە و نفوزی عەشیرەتی و ئایینیەوە هاتونەتە سەر. پێشەوا لە رێگای حیزبایەتی و كاری رێكخراوەیەوە هاتبووە سەر. ئەو هەم مەشڕوعیەتی هەبوو هەم لێوەشاوەیی زانستی و سیاسی و هەم یەكپارچەیی ئەخلاقی و هەم مەحبووبیەتی جەماوەری.

پاش مەرگیشی هەروا خۆشەویست مایەوە. كەمن ئەو رێبەرانەی ئاوا لە نێو میللەتی خۆیاندا خۆشەویستن و هەر خۆسەویستیش بمێننەوە.

پێشەوا رزگاریخواز، ئازادیخواز، پێشكەوتنخواز و شۆڕشگێر بوو. ڕاستەوخۆ لەگەڵ میللەت پێوەندیی هەبوو. ئەو دیوانسالاری و بۆرۆكراسی بۆ بردنە پێشی بەرنامە و پڕۆژەكانی كۆمار هێنانە كایە و موئەسەساتی بۆ كۆمەڵ و كۆمار درووست كردن، بەڵام وەك پێشەوای میللی قەت نەهات خۆی لە قاوغی تەسكی بۆروكراسی حیزبی و دەوڵەتیدا زیندانی بكا.

ئەو بە كردەوە رێبەرایەتی دەكرد و لە ریزی پێشەوەی كار و خەبات و هەوڵ و تێكۆشان بۆ چارەسەری گیروگرفتەكان بوو. خاكی و خۆماڵی و بێ فیزو تەكەبور بوو. ئەو هاتبوو وەك بۆخۆی لە رۆژی سوێندخواردنەكەیدا فەرمووی، سەروماڵی فیدای میللەت و نیشتیمانەكەی بكا.

ئینسانێكی زانا و خاوەن فەرهەنگ بوو، هەر بۆیەش بایەخێكی زۆری بە فەرهەنگ و ئەدەب و كولتور دەدا. دەورانی حكومەتی كۆماری كوردستان لە مێژووی میللەتی كوردا، تا ئەو دە دوازدە ساڵەی دوایی، پرشنگدارترین قۆناخی گەشەكردنی فەرهەنگ و زمان و ئەدەب و رۆژنامەگەری كوردییە كە مێژوو بە خۆیەوەی دیوە.

ئەو زمانە ئەدەبی و سیاسییەی ئەمڕۆ بەكاری دێنین، هەر هەمان زمانە كە لە سەردەمی كۆماری كوردستاندا بوو بە زمانی ئەدەبی و سیاسی و رۆژنامەگەری كوردی.

نەخش و بەشی خەڵك لە بزووتنەوە و دەستەڵاتدا، نەخش و سەهمی هەرە زۆر بوو. پێشەوا دەستەڵاتی حیزبی و حكومەتی لە دەستی خۆی و كەسوكارەكانیدا كۆ نەكردبووەوە.

چەترێكی گەورە بوو كە هەموو لە ژێریدا جێگایان دەبوەوە. معیار بۆ ئەو خزمەت بوو. ئەو گەورەترین كۆڵەكەی هاوبەش بوو. مەخرەجی موشتەرەك بوو.

تەمەنی كەم بوو، هیچ عەشیرەت و تایفەی لە پشت نەبوون، بەڵام توانی لە جامعەی دواكەوتووی ئەودەمی كوردستاندا، ببێتە كاریزمایەكی میللی هێندە گەورە كە هەموو عەشیرەتە گەورە و ناتەبا و تەنانەت نەحەواوە لە گەڵ یەكتردا، لە دەوری فەرماندەییەكی سیاسی و نیزامی كۆ كاتەوە و تەنانەت كوردەكانی بەشەكانی دیكەی كوردستانیش، راكێشێتە ژێر ئۆتۆریتە میللی كۆماری كوردستان.

یەكپارچەیی ئەخلاقی پێشەوا لە پلەیەكی هێندە بەرزدا بوو كە گەورەیی و مەزنی خۆی لە گەورەیی و مەزنی میللەت و خەڵك و هاوكارەكانیدا دەدی و پێویستی بەوە نەبوو كەسانی دی نەبینێ و وەلایان بنێ.

بە پێچەوانەوە ئەو دەیزانی گەورەیی و مەزنایەتی لەوەڕا دێ كە بتوانێ خەڵك و كەسانی گەورە و بە ئۆتۆریتە لە دەوری خۆی و بەرنامەكانی كۆكاتەوە نەك بە پێچەوانەوە.

ئاخر كەسێك كە دەستەڵاتی سیاسی و حیزبی و حكومەتی لە خۆی و دەوروبەری خۆیدا كۆ دەكاتەوە، كەسێكە كە توانای سیاسی و فكری و ئەخلاقیەكەی بەرتەسكە، كاراكتێرێكی بێ هێزی هەیە و دەوروبەرەكەشی هیچ كارە و لێنەهاتوون.

پێشەوا نیهادسازی كرد، بزووتنەوەی كردە میللی و گشتی. حیزبی نەكردبووە فیرقە و سێكتێكی سیاسی، حیزبی دێموكرات لە سەردەمی پێشەوادا، جەبهەیەكی بەرینی میللی بوو كە هەموو رۆڵەكانی كوردستان لە نێویدا جێیان دەبۆوە و هەمووشیان بە هی خۆیان دەزانی شاعیر وتەنی بە ملیۆن كورد، سوژدەیان بۆ دەبرد.

ئەو خسڵەتە میللیە كە وەك میرات بۆ حیزبی دێموكرات بە

جێماوە هەر لەو دەمەڕا دێ كە پێشەوا كردیە حیزبی میللی.

حیزبی دێموكراتی دروست كرد و لە رێگای حیزبەوە بوو بە پێشەوای گەل و دواتر حیزبیشی خۆشەویست كرد.

دەڵێن هەر خەباتێك رێبەری خۆی درووست دەكا، حیزب و بزووتنەوەی كوردستان لە سەردەمی پێشەوادا جەماوەری و میللی و گەورەو بەرین بوون، بۆیەش ئەو رێبەرە گەورەیان هێنایە مەیدان.

ئەوەتا ئێستاش مەیدانی چوارچرا و گۆڕی پێشەوا، بوونەتە سەمبوولی نیشتمان پەروەری و مەكۆی كوردایەتی و قیبلە و زیارەتگای رێبوارانی رێگای رزگاريی كوردستان و پێشەوا لە دڵی نەتەوەی كورد و ویژدانی میللەتی كورددا هەر زیندوە و رێباز و ئامانجەكانی هەروا ئامانجی كۆمەڵانی بەرینی خەڵكی كوردستانن.

گۆڕی پێشەوا بۆتە كورەی جۆشدانی كوردایەتی و لە سەرتاسەری كوردستاندا خەڵك سوێندی گەورەیان بە گۆڕی پێشەوایە.

ئەوە مانایەكی گەورەی مەعنەوی و ئەخلاقی هەیە. بیری سیاسی پێشەوا هێشتاش هەروا بە پێشەنگ دادەنرێ و مەوزوعیەتی هەیە و روو لە گەشەيە.

ئەو درەختەی پێشەوا چاندی، هەروا دێ پتر رەگ لە كوردستاندا دادەكوتێ.

ئەو ئینێرژەیە میللیە كە لە پشتی سەری بزووتنەوەی كوردستانەوە هەیە، بە تایبەتی ئەو هێزە كە نەیهێشتوە حیزبی دێموكرات بشكێ، یا لە رەیلی خۆی لادا، هەر ئەو ئینێرژیەیە كە لە پێشەواوە پێی دەگا.

ئەمڕۆ بە ملیۆن كورد لە هەموو كوردستاندا پەیامی پێشەوایان كردۆتە مەشخەڵی ڕێنیشاندەری ڕێگای خەباتیان.

هەموو هێزە كوردستانیەكان چ لە بەشی رۆژهەڵات یا لە بەشەكانی دیكە، لە راستی راستەوە تا چەپی چەپ و تەنانەت مەزهەبیەكانیش، شەجەرەی سیاسی خۆیان دەبەنەوە سەر پێشەوا و دەیانەوێ مەشروعیەتی لێ وەرگرن.

هەموو هەسارەكانی كۆمەڵەی خۆر تین و رووناكی لە خۆر وەردەگرن، هەموو هێزە سیاسیەكانی كوردستانیش تین و رووناكی لە پێشەواوە وەردەگرن.

ئەو گەرمی و رووناكیەش لە بن نایەو دەگاتە هەمووانیش. ئەو شوێنەوارەی پێشەوا لە سەر تاكی كورد، میللەتی كورد، سیاسەتی كورد و ویژدانی میللی كوردستان بە جێی هێشتوە، باشترین بەڵگەی ئەو قسەیەن.

راستە كۆماری كوردستان رووخا و بزووتنەوە پاشەكشەی كرد، بەڵام بیری پێشەوا نەشكا، چونكە شكەست ئەوەیە قەت هەڵنەستیەوە.

هەركەس پاش كەوتنەخوار درەنگ یا زوو هەستێتەوە، نەشكاوە.

بەرنامەی سیاسی و حیزبی پێشەوا و خەباتی پێشەوا، بە جۆرێك لە كوردستاندا رەگیان داكوتاوە، كە ئەوتا شەوەزەنگی ڕەشی ئیستبدادی ئاخووندیش، نەیتوانیوە، لە گەشە و هەڵدانیان بخات

پێشەوا و كۆماری كوردستان و بەرنامەی سیاسيی پێشەوا ئێستا بوونەتە رێفێڕانسە و نەسڵەكانی ئێستا و داهاتووی كوردستان خۆیانی پێ پێناسە دەكەن،.

چونكە قۆناخی دەوڵەتی جمهوری كوردستان، لە مێژووی میللەتی كورددا بەرجەستەگی تاریخی هەیە و سەردەمی زێڕێنی مێژووی دەستەڵاتداریەتی هاوچەرخی كوردە.

پێشەوا هەموو هەڵوێستەكانی چ لە پێوەندی لەگەڵ تاران و چ لەگەڵ تەورێز و چ لەگەڵ زلهێزەكان و چ لە پێوەندی لەگەڵ مەسەلە نێوخۆیەكانی كوردستاندا، تەنیا لە گۆشەنیگای

بەرژەوەندیی كوردستان و دێموكراسیەوە دەگرتن.

مەهارەتێكی بێ وێنەی لە فۆرموولە كردنی داخوازەكانی میللەتی كورد و پەیامی سیاسیی خەڵكی كوردستان و حیزبی دێموكراتدا هە بوو.

ئەوەش بوو پێشەوای كردبوە رێبەرێكی تەواو عەیاری میللی. لە خۆڕا نەبوو بە پێشەوا و هەروا بە پێشەوایش مایەوە.

پێشەوا فیداكاری كرد و تەڵەبكاریش نەبوو. ئەو لە دادگاشدا دەزانێ شەهیدی دەكەن، بەڵام دیفاعی سەرسەختانە لە میللەتی كورد و داخوازەكانی میللەتی كورد دەكا.

لە وەسیەتنامەكەشیدا و لە سەر سێدارەش هەر داوا لە رۆڵەكانی كوردستان دەكا خەبات بەرنە پێش و خواش بە شاهیدی دەگرێ كە بە سەر و ماڵ، خزمەتی میللەتی خۆی كردووە و داوا دەكات ئەگەر قسوريی هەیە نەتەوەكەی بیبەخشن.

بەمجۆرە ئەو هیچ تەڵەبكار نییە و فیداكاریشی بۆ ئەوە نەكردوە لە میللەتەكەی تەڵەبكار بێت. تەنیا داوای ئەوەیە میللەت پشت بە یەك ببەستن و خۆیان بە عیلم و زانست تەیار كەن و خەبات بەرنە پێش و نەیەڵن ئاگری خەبات لە نێڵە بكەوێت.

بۆیە لە پێدەشتی كاكی بە كاكی بزووتنەوەی كوردا بۆتە لووتكەی هەرەبەرزی فیداكاری و گیانبازی و نیشتیمان پەرستی و وڵاتپارێزی.

ئەوە چەند دەیەیە كە تەواوی دەزگای تەبلیغاتی دەوڵەتی ئێران و ناسیۆنالیزمی مەزنی خوازی ئێرانی و كۆنەپەرستیی ناوچە و تەنانەت زڕەچەپی كورد و ئێرانیش كەوتونەتە خۆ تا پێشەوا تەخریب كەن و خۆی و بەرنامە و كارنامەكەی ڕەش كەن،

بەڵام نەك هەر نەیانتوانیوە زەڕەیەك لە گەورەیی و خۆشەویستی پێشەوا كەم كەنەوە ، بەڵكوو پێشەوا هەروادێ و مەزنتر و خۆشەویستر دەبێ و بەرنامەی سیاسی پێشەوا ئەمڕۆ بۆتە بەرنامەی ڕێگاچارەی گیر و گرفتەكانی وڵاتە خۆشەویستەكەمان.

ئەو كەسایەتیك بوو تێدەكۆشا كۆرپەی ئازادی و رزگاری كوردستان، لە نێو میللەتی كوردەوە بۆ سەر دونیا هیدایەت بكا. حیزب و تەشكیلاتی بۆ ئەو كارە دەویستن و حیزب بۆ ئەو كەناڵی خزمەت بە گەل و نیشتیمان بوو

پێشەوا كەسێك بوو كە مێژووی كورد و زەمان هێنابوویە پێشەوە. لە ماوەیەكی كورتدا كە دەستی بەكاری سیاسی كرد، نەخشی هێندە گەورەی گێڕا كە لە مێژووی میللەتی خۆیدا بوو بە گاندییەك، ناپلیۆنێك، ماندێلایەك. ئەو درووستكار بوو.

خۆی و دەزگای حكومەتەكەی دووربوون لە گەندەڵی. ئێستاش درووستكاری نەك بە فەزیلەت بەڵكوو بە موعجیزە دادەنرێ، كەچی پێشەوا لە هەموو گەندەڵی و ئالودەگیەك بە دووربوو.

ئەو كێوێك بوو لە ئەخلاقیەتی بەرز و ئیستڕاتیژيی سیاسی و سەلامەتی ویژدانی. هەر بۆیەش ئیعتبارێكی سیاسی و مەعنەوی گەورەی لە نێو میللەتدا هەبوو. دەڵێن مێژوو روحم بە كەس ناكا. پێشەوا لە نێو رێبەرانی سیاسی میللەتی كورد و میللەتانی دیكەی ناوچەدا، لە ریزی هەرە پێشەوەی ئەو ڕێبەرانەدایە كە ژمارەشیان بە داخەوە زۆر كەمە، كە لە ئیمتیحانی سەختی مێژوو دەرچوون و رووسوور هاتوونە دەر

لایەنێكی دیكەی گەورەیی پێشەوا لەو پیلانە گەورەیەڕا دێ كە كۆنەپەرستی و ئیمپڕیالیزم و دوژمنانی كورد لە دژی ئەو و حكومەتەكەی بەڕێوەیان برد. ئەو راستیە لە رەوتی دادگادا و لە چۆنییەتی حوكمدانی قازییەكان و لەداردانیاندا بە باشترین شێوە دەردەكەوێ.

پێشەوا بێ كیفایەت نەبوو، بەڵام پیلانێكی نێونەتەوەیی لە دژی ئەو وەڕێخرا كە لە دەرەوەی كۆنترۆڵی ئەودابوو. ئەو ژمارەیەكی كەم كارتی بۆ یاری لە دەست دابوون، لە هەموو كارتەكان بە باشترین شێوە كەڵكی وەرگرت. توانا و لێوەشاوەیی و درووستكاری و مودیریەت و بەتەگبیریی پێشەوا پێشتر لە زۆر بواردا تاقی كرابۆوە. ئەوەی روویدا ئاكامی پیلانی هاوبەشی زلهێزان و كۆنەپەرستی بوو.

بەبڕوای من گەورەترین تایبەتمەندیی پێشەوا ئەوەیە کە ئەو وەک رێبەر و پێشەوای میللەتی کورد لە بەرامبەر میللەت و مێژوودا هەستی بەبەرپرسایەتی دەکرد.

رێبەرانی ئێستای کورد دەبێ زۆر دەرسی بە نرخ لە پێشەوا فێربن، بەڵام لە هەموان گرنگتر ئەوەیە ئەو ئیحساسی مەسئولیەتە لە بەرانبەر میللەت و مێژوو دا، لە قازی نەمر فێر بن.

شەخسیەتە سیاسی و رووداوە مێژوویەکان، بەو پێوانە هەڵدەسەنگێنرێن، کە لە کاتی خۆیان و لەدوای     خۆیان چ شووێنەوارێکیان بە جێهشتوە و چ تەئسیرێکیان  داناوە.  جا ئەگەر لەو پێرسپێکتیڤەوە تەماشای کەسایەتی سیاسی پێشەوا و ئەو ڕوداوانە بکەین کە لە ماوەی رێبەرایەتی ئەودا ڕویانداوە  ، هەر لە دامەزرانی حیزبی دێموکراتی کوردستانەوە، تا ڕاگەیاندنی کۆماری کوردستان و پاشان ئیعدامی پێشەوا، هەر کام لەو ڕوداوانە  بە تانیاو بەسەر یەکەوە و شەخسیەتی سیاسی پێشەوا و حزووری پێشەوا لە حافیزەی میللی نەتەوەیی کوردا، ئەوە دەردەخەن  کە پێشەوا و هەڵوێستە سیاسیەکانی و کاروکردەوەکانی، گەورەترین ڕوداوی مێژووی سیاسی کوردن  لە مێژووی هاوچەرخی کوردا و  

تەکانی ئاخیریان بە نەتەوەی کورداوە و  بە لوتکەی گەشەکردنی ناسیۆنالیزمی کوردستانی  دادەنرێت.  کورد ئاوات و ئارەزوەکانی خۆی ئێستاش  هەر لە ئامانجەکانی کۆماری کوردستاندا دەبینێ، ئەو ئامانجانەی کە لە کەسایەتی سیاسی پێشەوادا تەجوسومیان  پەیداکردبوو و پێشەوا گیانی خۆشی لە ریگای ئەواندا  دانا.

ئێشتاشی دەگەڵ  بێ پێشەوا  گەورەترین و  پڕ قودرەت ترین کەسایەتی سیاسی و خەباتگێرانەی نێو بیروزەینی  ڕۆڵەکانی نەتەوەی کوردە کە  وەک  سەرمەشقی  خەبات و تێکۆشان و فیداکاری لە پێناوی ئازادی کوردوکئردستاندا  ، تەوافوقی میللی لەسەرە . ڕاگەیاندنی دەوڵەتی جمهوری کوردستان لە لایەن پێشەواوە ، بە هەر پێوانەیەک هەڵیسەنگێنین، بە  ڕاوەستانەوەی سیاسای و راسانی کورد لە دژی ئەو وەزعە مەوجودە  دادەنرێت، کە  سەدان سالە کورد لە نێویدا بەسەردەبا. 

ئەوەتا ئێشتاش پێشەوا هێزێکی ئەخلاقی  و سیاسی هێندەگەورە و ئینێرژیەکی موسبەتی هێندە زۆرمان

نپێدەبەخشی.کە  چ وەک تاکی کورد و چ وەک نەتەوەی کورد بەرەوە پێشەوەمان دەبات.

پێشەوا دید واتە ئوفق یا بەواتایەکی دیکە ڤیزشونی دا بە بزووتنەوەی نەتەوایەتی کورد.  واتە ئاسۆی ئەو بزووتنەوەی دەستنیشان کرد.  بە راگەیاندنی کۆماری کوردستان  رێگای خەباتی نەتەوەی کوردی دیاری کرد. ڤیزشون لە گەڵ  هەڵسوکەوتی تاکتیکی فەرقی هەیە. ئێستا مەوقعیەتی جوڵانەوەی کورد لە سیاسەتی ڕۆژانەدا هەرچیەک بێت،  ڤیزشون، لەو سیاسەتە تاکتیکیانە  بەرزترو بڵند ترە. رێگای کەژڕەوی و هەڵخلیسکان دەگرێ . ئەوەی پێشەوا کردی نابیت بە ئیدەئالیزم دابنرێت و بەو بیانوەوە بەکەم بگیردرێ.  ئیدەئالیزم خۆی لەخۆیدا  شتێکی خراپنیە.بەستراوەتەوە بەوە کە دەتەوێت کورد و کوردستان بەرەو ئازادی و سەربەخۆی بەری یا داوای مەدینەی فازیلەو  کۆمەڵگای بی تەبەقەی تەوحیدی و دیکتاتۆری پڕۆلیتاریا  دەکەی.  کورد وەک نەتەوەیەک زەرفیەتی ئەوەی تێدایە و حەقی ئەوەشی  هەیە بە ئازادی بگاو دەوڵەتی نەتەوەیی خۆی دامەزرێنێ و خۆی بگەیەنێتە ئاستی میللەتانی دیکە دونیا. واتە مافی ئەوەی هەیە ڕێگای پەرەسەندنی خۆی دیاری بکات.  ئەو خەباتەی کورد دەیباتەپێش بۆ گەیشتنە بە لوتکەی بەرزی  پەرەسەندن و پێشکەوتن کە بریتیە لە ئازادی و ڕزگاری لە ستەمی نەتەوایەتی و مافی چارەیخۆ نوسین.

پێشەوا ڕۆڵەی  زەمانی خۆی بوو. ئەوتوانی  لەو دەرفەت و ئیمکاناتانە کە ئەودەم بۆ کورد  ڕەخسابوون بە باشترین شێوە کەڵک وەرگرێ.  ئەگەر قسەو  هەلویستە سیاسیەکانی  پێشەوا  لێکدەینەوە، بۆمان دەردەکەوێ کە هەم ڤیزشونار بوە و هەم  یورد نارد بوە. واتە  پێی سیاسەت و هەڵوێستەکانی لە سەر ئەرزی واقع بووە و چاویشی لە ئاسۆ و ئاسمان و ئاستێرە کان بووە. واتە  واقعبین بوە و بەڵام هەرگیز ئاسۆی خەباتی  کوردی لە بەر چاو وننەبوە.  ئازادی کوردستان بۆ قازی مەسەلەی کلیدی بوە.

لەڕوانگەی ئەوەوە کورد مسەلەی کورت خایەن و دڕیژخایەنی نیە. کورد مەسەلەی کورتخایەن و  درێژ خایەنی یەکە. ئازادی و ڕزگاری. مەسەلەی کورتخایەنی کورد دڕیژخایەنەکەیەتی و  مەسەلەی درێژخایەنەکەشی مەسەلەی کلوردخایەنیەتی. سیاسەت   گوزاری  ڕۆژانەیی پێشەوا ، لە ڕوانگەی ستراتیژیکی پێشەوا  جیاناکرێتەوە. ئەوە فەلسەفەی کاری سیاسی پێشەوایە.

ئامانجی پێشەوا بە لەداردانی پێشەوا نەمرد و تەنانەت گەورەترو مەزنتریش بووە. پێشەوا بۆتە ئیلهام بەخشی نەسلە یەکلەدوای یەکەکانی نەتەوەی کورد.  ئێمە وەزیفەی بردنەپێشی ئەو ئامانجەمان لەسەر شانە. با تێکۆشین شایستەی  ئەوەبین کە ڕێبواری ڕێگای پێشەواو ئامنج و رێبازی پێشەوابین. بۆ ئەو مەبەستە دەبێ سیاسەتی خۆمان لە سۆزو عاتیفەو ئیدەئۆلۆژی  پاک کەینەوە.  با تێکۆشین لە هەموو زەرفیەتی ئەو میللەتە بۆ ڕزگاری کەڵک وەرگرین.  دەبێ لە پشتی مەنشوری قازانج و بەرژەوەندیە میللیەکانی کورد، سیاسەتەتەکانی خۆمان بدەینە بەر دید. دەبێ شەهامەتی ئەوەمان هەبێت لە ئەشکەوتی کەهفی هەزارسالەمان بێینەدەر. دونیای تەنگی سیاسەتی خۆمان بە جێ بێلین و ڕاست لە قەلبی مەسەلەکە بدەین. مەسەلەی ئێمە زۆر جدیە. مەسەلەی ژێردەستی میللەتێکە لە قەرنی ٢١دا، پێشەوا لە هەلومەرجێکدا ئاڵای ئەو خەباتەی هەڵگرت کە ئیمکاناتێکی زۆر کەمی بۆ کەڵک وەرگرتن لەبەر دەستدابوو، ئێمە ئۆقیانوسێک لە دەرفەت و ئیمکاناتمان لەبەر دەست دایە. با تێکۆشین  لەو ئیمکاناتە  لەو ئینێرژیە زۆرەی کە بۆ خەبات لە نێومیللەتەکەماندا هەیە، بە باشترین شێوە کەڵک وەرگرین. 

 

خاکەلێوەی ٢٠١٤کارلستاد