چاوخشاندنێك به‌سه‌ر پێوه‌ندییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامی ئێراندا

کاک محمد صالح قادری  ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی و بەرپرسی پەیوەندییەکانی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران لە هەولێر بەم شێوەیەی خوارەوە وڵامی پرسیارەکانی کاک سامان لە ڕۆژنامەی ئاسۆی ڕۆژهەڵاتی زمانحاڵی کۆمەڵەی شۆڕشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێرانی داوەتەوە و ئێمەش وەک خۆی بڵاو دەکەینەوە.

پ: ئەو قسانەی كۆنسوولی ئێران لە شاری سلێمانی شتێكی نامۆ و نوێ نییە و هەموو كات سیاسەتی كۆماری ئیسلامی بووە دەرحەق بە نەتەوەی كورد، ئێوە پێتان وایە ئەم قسانەی كۆنسولی ئێران لە شاری سلێمانی هەڵقوڵاوی چ بابەتێكە؟

و . بە گوێرە ی زانیارییە كان، ئەم نووسراوە زیاتر لە ساڵێكە كە لەسەر ماڵپەری كونسوولگەری كۆماری ئیسلامی ئێران لە شاری سلێمانی بڵاو كراوەتەوە، كەچی تازە بە هۆی كاناڵی رووداوە ئاشكرا بووە. لە حاڵێكدا پێویستە فەرمانگەی پێوەندییەكانی دەرەوەی هەرێم و دەزگا ئەمنییەكان رۆژانە چاودێری ئەو ماڵپەر و لێدوانانەی ناوەندە دیپلۆماسیەكانی بیانی لە هەرێمی كوردستان بكەن.

لە راستیدا ئەو بابەتە دەربڕی سیاسەتی كۆماری ئیسلامیی ئێران بەرانبەر بە كورد بە گشتی یە كە كونسووڵخانەی كۆماری ئیسلامی ئێران لە سلێمانی دەری بڕیوە .هەر چەند هەڵوێستی كۆماری ئیسلامی لە سەر پرسی كورد، مافی نەتەوەیی گەلی كورد، ناسنامە، مێژوو، زمان و بە گشتی هەبوونی نەتەوەی كورد ئەوەندە شاراوە نیە كە بۆ ئێمەی كورد دووای ئەو بابەتە ئاشكرا بووبێت و بە هەڵوێستی ئێستای نوێنەرایەتیی ئێران لە سلێمانی شۆك ببین. بە پێچەوانەوە، ئەوەی نوێنەرایەتیی كۆماری ئیسلامی ئێستا بە ڕاشكاوی باسی كردوە، تەنیا دڵۆپێك لە دەریایەكە كە 34 ساڵە بە ڕاگەیاندنی جیهادی خومەینی لە دژی گەلی كورد كەوتۆتە بواری جێ بە جێ كردنەوە .

پ . ئێوە پێتان وایە گرینگترین پەیامی ئەم بابەتە چییە؟كاتێك كۆماری ئیسلامی ئێران خاكی كوردستان بە خاكی جیاكراوە لە ئێران دەزانێ‌، هەموو كورد بە ئێرانی ناو دەبا و زمانی كوردی بە زاراوەیەك لە زمانی فارسی دادەنێ‌ئەو مافەش بە خۆی دەدا دەست لە هەموو كار‌وبارەكانی وەر بدا جا هەر چی زیاتر زەمینەوی بۆ بە كردەوە كردنی ئەو بۆچوونە لە بارتر ببینێ‌پتر هەنگاوی بۆ دەنێ رۆڵەكانی نەتەوەی كورد و هەرێمی كوردستان باس لە مافی چارەنووسی خۆیان نەكەن؟

و . بە ئاوردانەوە لە قسەكانی كاك عەبدوڵا ساڵح، نوێنەری هەرێم لە ئێران كە لە وتووێژێدا لەگەڵ رۆژنامەی (شهروند،‌ ژمارە ٢٥٣، بڵاو بووتەوە، یان قسەكانی جگەرخوێن كە جێگری نوێنەری هەرێم لە ئێرانە لە وتووێژێدا لەگەڵ رۆژنامەی (شرق،ژمارە ٢٠١١، یان وتو وێژی كاك عە لی عە ونی و كاك عادڵ موراد لەگەڵدەنگی ئەمریکای فارسی ،  هەموویان دەرخەری ئەم راستیانەن كە كۆماری ئیسلامی بە روانگەیەكی سیاسی و ئەمنیەتی چاو لە هەرێم دەكات. شایانی باسە پێشر پێوەندی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێران تەنیا لە چوارچێوەی پێوەندی لایەنە سیاسیەكانی باشووری كوردستان لەگەڵ قەرارگای رەمەزان و‌سوپای پاسدان بووە و لەم ساڵانەی دواییدا بە بوونی دوو كونسوولگەری ئێران لە هەرێم و بوونی نوێنەری هەرێم لە ئێران، شاهیدی ئەم ناهاوسەنگییە دیپلۆماسیەین.

كاتیك بەرپرسانی هەرێمی كوردستان دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، ناتوانن حكوومەت پێك بێنن و بۆ ئەم مەبەستە روو لە‌ ئێران دەكەن و ئاكامەكەی دەبێتە ئەوەی كە، پاش تێپەڕبوونی ٨ مانگ بەسەر هەڵبژاردندا، سەركەوتوو نەبن لە پێكهێنانی حكوومەت. یان بۆ چارەسەری كێشەی نێوخوی لایەنێك، سەحراروودی، بكوژی دكتور عەبدولرەحمان قاسملوو بێتە هەرێمی كوردستان و ناوبژێوانی نێوانیان بكات؟!!!، بێ شك سیاسەتگەلێكی لەم چەشنە دەبێتە هۆی دەست ئاوەڵەبوونی ئێران بۆ دەستێوەردانی زیاتر لە كاروباری هەرێمدا. پێك نەهاتنی حكوومەتی هەرێم و نەبوونی گوتارێكی نەتەوەی لە هەرێمی كوردستان، بیركرردنەوە لە بەژەوەندی حزبی، لە جیاتی بەرژەوەندی نەتەوی، و ركابەری نێوان لایەنە سیاسیەكان، ئەو بۆشاییەی پێك هێناوە تاكوو نەیارانی كورد بەگشتی و بەتایبەتی كۆماری ئیسلامی بە هەموو پیلان گیریەكانیەوە، هەوڵی لاوازكردن و لەباربردنی ئەو ئەزموونەی هەرێمی كوردستان بدات.

پێشوازیی كاربەدەستانی هەرێم لە سەحراڕوودی، بكوژی ڕێبەری شەهیدی كورد د.عەبدولڕەحمان قاسملوویە كە لەو ٢٠ ساڵەی دوایی دا وەك یەكێك لە ئاڵقە سەرەكیەكانی پێوەندیی نێوان ئێران و هەرێمی باشووری كوردستان كاری كردوە. بە داخەوە پارسەنگی هێز بە لای كۆماری ئیسلامی و نوێنەرایەتیەكەی دا دەشكێنێتەوە مەخابن ئەو شێوە لاوازی نواندنە ڕێگا بە ئێران و باقی دوژمنانی كورد دەدا تا سیاسەتی خۆیان لە دژی گەلی كورد بە بێ لەمپەر بەرێوە ببەن. ئەوەش دەبێتە هۆكاری ئەوە كە ئێران زۆر بە ئاسانی كایە بە شعوور و كەسایەتیی نەتەوەییمان بكا، بە بێ ئەوەی كە ڕێبەرانمان بە تایبەت لە باشوور ڕێگا بە خۆیان بدەن یا بیری لێ بكەنەوە تا سنوورێك بۆ ئەو بێ حورمەتیە دابنێن. كۆماری ئیسلامی چەندە دوژمنی گەلی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستانە، هەر ئەوەندەش دوژمنی گەلی كورد و مافەكانی لە باشوور، باكوور و ڕۆژئاوایە.

كونسووڵخانەی كۆماری ئیسلامی ئێران لە جیاتی ئەوەی كە شرۆڤەیان لە سەر پێشكەوتنەكانی باشووری كوردستان لە ڕێگای كاناڵە دیپلۆماتیكەكانەوە بۆ وزارەتی دەرەوەی خۆیان بنێرن، ڕاست هاتوون و ئەو تێڕوانینە فەرمیەیان لە ماڵپەری نوێنەرایەتیان لە سلێمانی بڵاو كردۆتەوە تا باڵادەستیی خۆیان لە هەرێمی كوردستان و كاریگەرییان لە سەر هێزەكانی بەشدار لە بزووتنەوەی نەتەوەیی كوردستان دا نیشان بدەن. جیا لەوەش كانالەكانی راگەیاندنی ئێران بەتایبەتی سەحەرتیڤی هەمیشە هەوڵی رەشكردنی هەرێمی كوردستان و رێبەرانی كوردیان بۆ رای گشتی داوە و لێی بەردەوامن.

پ . لەم كاتەتدا حكومەتی هەرێمی كوردستان دەبێت چ رۆڵێك بگێڕێت لە بەرامبەر ئەم قسانەدا؟

و . هەڵوێست گرتن لە بەرامبەر پیلانەكانی كۆماری ئیسلامیدا گەورەترین پێوانەیە بۆ ئەوەی نیشان بدە ین كە هەر تاك و لایەنێكی بەشدار لە بزووتنەوەی نەتەوەیی كوردستاندا چەندە بڕوای بە هاوچارەنووسبوونی كورد، یەكیەتی نەتەوەیی و ستراتێژییەكی هاوبەشی نەتەوەیی هەیە.

پێوێستە هێزە سیاسیەكانی باشووری كوردستان، بەر لە ڕكابەرایەتیی نێوخۆی و بەرژەوەندیی حزبەكەی خۆیان ، بیر لە بەرژەوەندیی هەرێمی كوردستان بكەنەوە و هەڵوێستێك لە سەر ئەو زماندرێژییەی نوێنەرایەتیی فەرمیی ئێران لە سلێمانی دەرببڕن. چۆنە نوێنەرایەتیی فەرمیی وەڵاتێك ڕێ و شوێن و ڕێبازی سیاسی بۆ وەڵات یا هەرێمێكی جیران دیاری دەكا، بە بێ ئەوەی بیر لە كاریگەریی ئەو هەڵویستەی خۆی لە سەر پیوەندیی دوو لایەنە بكاتەوە.

بێدەنگیی لایەنە فەرمیەكانی باشوور لە بەرامبەر ئەو هەڵوێستەدا، بە ئۆپۆزیسیۆنی خاوەن هێزیشەوە تا ئێستا نیشانیان نەداوە كە ئەوەندە بە لایانەوە گرینگە كە بتوانن بەرژەوەندییە حیزبیەكانیان بخەنە ژێر كۆنترۆلی میكانیزمێكی سیاسیی هاوبەشەوە كە خاوەنی ئیرادەی بڕیاردان و هەڵوێست گرتن لە بەرامبەر دوژمنە ستراتێژیكەكانی گەلی كورد دا بن. ئەوەش لە لاوازیی سیستەمی بەڕێوەبەری خۆماڵی، نەبوونی خوێندنەوەی سیاسی لە هەڵوێستی دوژمنكارانەی ئێران و زاڵ نەبوونی بەرژەوەندییە باڵا نەتەوەییەكانی كوردەوە سەرچِا وە دەگرێ.

بە داخە وە كاتێك كۆماری ئیسلامی هەڕەشە لە نەتەوەی كورد، زمان و مێژووی كورد دەكات و بە زمانی هەڕەشەوە، ڕێوشوێنی سیاسی بۆ هەرێمی كوردستان دەیاری دەكات، كەس دەنگی لێوە نایەت. بە لام كاتێك لە سووچێكی ئەم جیهانەدا ڕووداوێك دێتە ئاراوە، ڕاگەیاندنەكانی هەرێمی كوردستان ئەركی گەیاندنی زانیاری بە هاووڵاتیان جێبەجێ دەكەن و ڕووداوەكە “شی” دەكەنەوە. یان ئەگەر نووسەرێك ڕەخنە لە مێژووی ئیسلام بگرێت، ئیسلامییەكان بە دەمارگرژییەكی تەواوەوە، ڕەخنەگرەكە فەتوابارانی دەكەن!

كە چی كاتێك كە ئەم بابەتە ئاشكرا دەبێ، دەبینن كە رای گشتی و راگەیەنەكانی هەرێمی كوردستان چەندە بێ دەنگی لەم بابەتە دەكەن، هەر وەك ئەوەی كە بڵێ هیچ شتێك رووی نەداوە یا خود‌ پێوەندی بە چارەنووسیان نییە.

ئەگەر رێژیمی ئێران، لەسەر بنەمای لێكدانەوەی مێژووی، كورد و زمانەكەی بە بەشێك لە خوی دەزانێت، ئەد‌ی بۆ چی لەپەرسەندنی هەرێمی كوردستان و ئەگەری راگەیاندنی سەربەخۆیی كوردستان دەترسێ و هەروەها لەبەرەوپێشچوونی بارودۆخی سیاسی كورد لە بەشەكانی تری كوردستانیش نیگەرانە و هۆشدارییان پێ دەدات.

كەواتە لێرەدا بۆمان دەردەكەوێ كە كاربەدەستانی ئێران جیا لە نیازخراپی و گەیشتن بە مەبەستێكی سیاسی ـ ئەمنیەتی بەرامبەر بە كوردەكانی هەرێمی كودستان و كوردەكان بەگشتی، هیچ نیەتێكی خێری نییە. دەست تێوەردانی ئێران لە وەزعی سیاسی عێراق وای لێكردووە كە بۆ راگرتنی دەسەڵاتی شیعەكانی لایەنگرانی خۆی، بە هەموو شێوەیەك گۆشار بخاتە سەر كوردەكان.

هەرێمی كوردستان نزیكەی ٦٠٠ كیلۆمەتر سنووری هاوبەش و سێ دەروازەی رەسمی و چەندین بازارچەی بازرگانی لەگەل ئێران هەیە. بە هۆی ئاسانكاری هەرێم، خەڵكی ئێران بە بێ ویزا و بەوپەری رێزەوە بۆ گەشت و گوزار و كاروباری بازرگانی، سەردانی هەرێم دەكەن. كەچی گەشتیارانی هەرێم بۆ سەردانیكردنی ئێران، پێویستە لە كونسولگەری ئێران ویزا وەرگرن، سەرەڕای ئەوەش لە كاتی چوونەوەیان و تێپەربوون لەسنوور، لە لایەن كاربەدەستانی ئێرانەوە ئەوپەڕی بێ رێزی،‌ سووكایەتی و لێپرسینەوەی ئەمنیەتیان لەگەڵ دەكرێ.

هەرێمی كوردستان یەك لایەنە خۆی بە پارێزەری ئەمنیەتی سنوور لەگەڵ ئێرانییەكان دادەنێ و پاراستنی ئەمنیەتی ئێران بە پاراستنی ئەمنیەتی خۆی دەزانێ، كەچی ئیران هیچ پابەندبوونێك بە پاراستی ئەمنیەتی سنووری هەرێمی كوردستان نەبووە و بەردەوام تیروریست و سیخۆر و مادەی هۆشبەر و خۆراكی ماوە بەسەرچوو بۆ هەرێمی كوردستان بەرێ دەكات.

تاكو ئێستا چەندین جار سەرانی هەرێمی كوردستان لە ئاستی بەرزدا سەردانی ئێرانیان كردووە و وێرای بانگهێشتی رەسمی بۆ سەردانی بەرپرسانی ئێرانی بۆ هەرێمی كوردستان، كەچی تاقە جارێكیش سەرانی ئێرانی لە ئاستی دیپلۆماتیكدا سەردانی هەرێمیان نەكردووە و تەنیا فەرماندارانی سپای پاسداران وەكوو قاسم سلێمانی و سەحراروودیان بۆ هەرێم ناردووە، ئەمەش ئەم واتایە دەگەیەنێ كەرێژیمی ئێران ئامادە نییە هەرێمی كوردستان بەرەسمی بناسێ و تەنیا بە باكووری عێراق ناو دەبات. بەم شێوازە‌ سووكایەتیان پێ دەكات.‌

لەكاتێدا كە ئەگەر هەرێم چەندە پێوستی بە ئێران هەبێ، ئێران لەم هەلومەرجەی ئێستادا دوو ئەوندەی هەرێم، پێویستی بە هەرێمی كوردستان هەیە، بەتایبەتی پاش ئەو ئابلووقە ئابووریانەی كە لە لایەن رۆژئاواوە خراونەتە سەری، ئێران، هەرێمی كوردستان وەكوو ناوچەی دەورلێدانی ئەم ئابوولقەیە‌ بەكار هێناوە.

بێ گۆمان بوونی دراوسێیەكی وەكوو كۆماری ئیسلامی بەو روانگە سیاسی و ئەمنییەتییەی كە دەرحەق بە گەلی كورد بەگشتی و هەرێمی كوردستان بەتایبەتی هەیەتی، مەترسییەكی گەورەیە لە سەر ئاسایشی هەرێمی كوردستان.

پێویستە كاربەدەستانی باشووری كوردستان ئەو راستیە لەبەرچاو بگرن كە لەبەرامبەر مەترسییەكانی كۆماری ئیسلامی و نەیارانی كوردا كە چاویان بەو ئەزموونە هەڵنایە، تەنیا پشتێنی ئەمنی كە بتوانێ ئەم ئەزموونە بپارێزی، خوی لەبەهێزتركردنی پێوەندی لەگەڵ بەشەكانی تری كوردستان دا دەبینێ.