مستەفا هیجری: ئەو هەڵبژاردنە لەبەر ئەوەیکە ئازاد و دێموكراتیک نیە هیچ پەیامێكی بۆ حیزبی دێموكرات نیە

وتووێژی “تەلەڤیزیۆنی تیشک” لەگەڵ بەڕێز مستەفا هیجری

وتووێژ: سەلام ئیسماعیلپوور

هەروەک ئاگادارن ڕۆژی هەینی، ٧ی ڕەشەمەی ١٣٩٤ی هەتاوی، شانۆگەریی هەڵبژاردنەكانی كۆماری ئێسلامی بۆ دەستنیشانكردنی نوێنەرانی دوو مەجلیسی شووڕای ئیسلامی و خوبرەگانی ڕێبەری لە ئێراندا بەڕێوە چوو.

حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران یەكێک لەو لایەنانە بوو كە ئەو هەڵبژاردنانەی بایكۆت كرد و داوای لە خەڵكی كوردستان و ئێرانیش كرد نەڕۆنە سەر سەندووقی دەنگدان و ئەو كارەی بە جۆرێک ڕەواییدان بە كۆماری ئیسلامی و یارمەتیدانی بۆ دەربازبوون لە قەیران لەقەڵەم‏ دا. لە پێوەندی لەگەڵ ئەو مەسەلەیەدا تەلەڤیزیۆنی تیشک وتوێژێكی لەگەڵ بەڕێز مستەفا هیجری، سكرتێری گشتیی حزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران پێک هێناوە كە دەقی ئەو وتووێژە بەم چەشنە بڵاو دەكرێتەوە:

تیشک تیڤی: نەیارانی هەڵوێستی حیزبی دێموكرات دەڵێن؛ بایكۆت هەڵوێستێكی سواو و نیشانەی پاسیڤبوونە و هیچ سوودێكی تا ئێستا نەبووە و بۆتە هۆی چۆڵكردنی مەیدان بۆ باڵی پاوانخوازی ڕێژیم. بۆچوونی ئێوە لەو پێوەندییەدا چیە؟

مستەفا هیجری: ئەو ئیستدلالە یان ئیستدلالی ئەو بەشە لە خەڵک لە حاڵەتێكدا دروست دەبێت كە لە ئێراندا هەڵبژاردنێكی ئازاد هەبێت، خەڵك بە دڵی خۆی بتوانێت خۆی كاندید بكات بۆ هەركام لە دامودەزگاكان كە بە هەڵبژاردن جێبەجێ دەبن، یا خۆی كاندید نەكات و بێت بەشداری بكات یان بەشداری نەكات، بێ ئەوەی كە لەژێر مەترسی یان هەڕەشەی لایەنێكدا بێت، بەڵام دەبینین لە كۆماری ئیسلامیی ئێراندا وا نیە، هەڵبژاردنێكی ئازاد وجوودی نیە، وانیە كە ئەگەر خەڵک هاتوو بەشداری كرد دەتوانن نوێنەرانی دڵخوازی خۆیان هەڵبژێرن. چوونكە ئەو نوێنەرانە، لە ڕاستیدا لە ڕوانگەی دەوڵەتەوە لەپێشدا نیگەهبان هەڵبژاردنە، یەعنی ڕێژیمی جمهوریی ئیسلامی لە مەرحەلەی ئەوەڵدا، ئەوانە وەک نوێنەری خۆی و جێگای باوەڕی خۆی دەستنیشان دەکات، دواتر بە خەڵک ئیجازە دەدەن كە لەبەینی ئەو نوێنەرانەدا کە لە ڕاستیدا هەڵبژێردراوی كۆماری ئیسلامیی ئێرانن، كەسێک یان كەسانێک هەڵبژێرن كە لە ئەساسدا فەرقێكی ئەوتۆیان بۆ حكوومەت نییە، ئەوە لە لایەک، لە لایەكی دیكەوە ئێمە دەبینین كە بەشداری كردن یان بەشداری نەكردنی خەڵک کاریگەرییەکی ئەوتۆی نەبووە. ئەگەر ئیستدلالەکە ئەوەیە كە ئەو شێوە هەڵوێستە شێوەیەكی كۆن و تیكرارییە، لە واقعدا مەیدان ئاواڵە دەكات بۆ لایەنی پاوانخواز یان ئوسوولگەرا. ئەو ئوسوولگەرایانە بە بێ هەڵبژاردن هەموو جومگەكانی دەسەڵاتیان لە بەردەستدایە. لە ڕاستی‎دا هەڵبژاردن، یان ئەوەی كە ناویان ناوە هەڵبژاردن، زۆرتر بانگهیشتنی خەڵكە بۆ ئەوەی كە بڕۆنە سەر سەندووقی دەنگدان و لەسەر سەندووقەكانی دەنگدانەوە ڕێژیم ئێعلام بكات كە خەڵک موشاركەتی كردووە، کە خەڵک متمانەی پێی هەیە و مەشروعییەت بدەن بە ڕێژیم، هەر وەكوو خامنەیی بۆ خۆشی لە قسەكانیدا لە پێوەندی لەگەڵ بەشداریی خەڵكدا، ئەو مەسەلەیەی بە ڕاشكاوی ڕاگەیاندووە كە بەشداریی خەڵک ئێعتبار دەدات بە جمهوریی ئیسلامی، جمهوریی ئیسلامی بەردەوام دەكات، قەوام و دەوامی پێ دەبەخشێ، بۆیە خەڵكەكە دەعوەت دەكەن، بۆ ئەوەی كە نیشان بدەن خەڵك بەشداریی كردووە.

 

تیشک تیڤی: ئێوە دەڵێن بەشداری‎كردن لە هەڵبژاردندا ڕەواییدان بە كۆماری ئیسلامی و چاوپۆشی‎كردن لە زوڵم و جنایەتەكانی ئەو ڕێژیمەیە. بەڵام بۆچوونێكیش هەیە كە دەڵێ كۆماری ئیسلامی بۆ وەرگرتنی ڕەوایی پێویستی بە خەڵک نیە و ئەگەریش قسەی ئێوە دروست بێت، كۆماری ئیسلامی بەهۆی بەشداریی ڕابردووی خەڵک لە هەڵبژاردنەكان‎دا ڕەوایی دێموكراتیكی وەرگرتووە. لێكدانەوەتان لەو پێوەندییەدا چیە؟

مستەفا هیجری: من سەبارەت بە كۆماری ئیسلامی و هەڵبژاردن وای دەبینم كە كۆماری ئیسلامی دوو لایەنی هەیە، یەكێكیان لایەنە ئایینییەكەیەتی كە حكوومەت بەڕێوە دەبات، دەسەڵاتی هەیە و هەموو ئیختیاراتێک لە دەستی ئەو بەشە دایە كە لە سەرووی ئەو بەشەدا، وەلی فەقیهـ قەراری گرتووە، بەیتی ڕێبەریی و كەسانێک كە وابەستە بە بەیتی ڕێبەریین، كە سپای پاسداران و باسکی تووند و بەهێزی كۆماری ئیسلامی دەگرێتەوە، بەشێكن لەو حكوومەتە كە دیارە ئایینییە و نەگۆڕە و لە سەر بیر و باوەڕی خۆی سوورە، بەڵام لایەنێكی دیكەی كۆماری ئیسلامی لە بەرچاو دەگرین كە لایەنی ڕەسمیەتی بۆ دەرەوەیە، بە مەبنای ئەوەی كە نیشان بدات لە دەرەوە كە حكوومەتێكی ئەوڕۆییە، لەو حكوومەتەدا هەڵبژاردنی شووڕای ئیسلامی، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی شار و شارستانی هەیە، ئەوە شكڵێكی ڕواڵەتی بۆ فریو دانی خەڵكە، ئەوە لە حاڵێكدایە كە لەو هەڵبژاردنانەدا، هەمووی لە ڕۆژی ئەوەڵەوە تاكوو کۆتایی مۆهەندیسی كراوە. كێ دەبێت هەڵبژێردرێت، هەڵگرانی چ نوعێک فكر بن بۆ ئەوەی بەشداری بكەن لە دەسەڵاتدا و ڕەی بدرێن، كە ئەوە فەقەت شكڵێكی ڕواڵەتیی بەخۆیەوە گرتووە. بۆیە لێرەدا مەسەلەكە ئەوە نیە كە خەڵكێكی زۆر هاتووە بەشداریی كردووە یان بەشداریی نەكردووە، دیارە وا نیە كە خەڵک هەمیشە زۆر بەشداریی كردووە لە هەڵبژاردنەكاندا، جاری وایە خەڵک زۆر بەشداریی كردووە، جاری واشە كەم بەشداریی كردووە، بەڵام هەڵبژاردنی خەڵک زۆر و كەم تەئسیرێكی لە چارەنووسی هەڵبژاردن دانەناوە. هەر وەكوو بینیمان لە ساڵی ٨٨دا، لە هەڵبژاردنی سەرۆک‎كۆماردا، زۆرینەی دەنگەكان هی مووسەوی و كەڕووبی بوون، بەڵام ئەحمەدی نژاد بۆی دەركەوتوو و دەنگی زۆرینەیان بۆ ئەو دەرخست، كە وابوو تەئسیرێكی ئەوتۆی نیە. لە لایەكی دیكەوە، كە خەڵک دێ بەشداریی دەكات، وەكک لە وەڵامی پرسیاری ئەوەڵدا عەرزتانم كرد، خەڵكەكە ئازاد نییە، لەژێر هەڕشە دایە ئەنواعی هەڕەشەیان لەسەرە، هەڕەشەی ئەوەی كە ئەگەر بەشداری نەكەن كاریان نادەنێ یان یارانەکەیان دەبڕن، یان ئەگەر بەشداری نەكەن، لە فڵانە شت‎دا بێ‎بەشیان دەكەن و بە ئەنواع و ئەقسامی ئەو شتانە دەیانترسێنن بۆ ئەوەی بیانهێننە سەر سەندووقی دەنگدان. بۆیە ئەوانەی كە دێنە سەر سەندووق و دەنگ دەدەن وا نیە کە كەسانێک بن كە بە مەیل و ئیرادەی خۆیان و تەشخیسی خۆیان بێنە سەر سەندووقەكانی دەنگ و ئازادانە دەنگیان بە كاندیدی خۆیان دابێت. كە وابوو ئەو خەڵكە كە بەو شكڵە دێت، ئەوە ناتوانێت مەشرووعیەتی پێ بدات، لە لایەكی دیكەشەوە دەبینین كە كێیە ڕایدەگەیەنێت ئەوەندە دەرسەد خەڵک بەشداریی كردووە!، هەر لایەنی حكوومەتە، یەعنی حكوومەت لە واقعدا بۆ خۆی ئەیبڕێت و ئەیدوورێت و بۆ خۆشی ڕایدەگەیەنێت. كەسیش نیە، نە چاودێرێكی بێ‎لایەن هەیە، نە چاودێرێک هەیە لە لایەن سازمانی میللەلەوە هاتبێت چاوەدێری بكات و تەییدی بكات كە ئەوەندە خەڵک بەشداریی كردووە، بۆ خۆیان چیان پێ خۆش بوو، لە سەندووقەكانی دەنگدان دەری دێنن، چیان پێ خۆش بوو ڕایدەگەیەنن، بۆیە ئەو جۆرە ڕاگەیاندنانە ئەو جۆرە بەشداری کردنانە کە ڕێژیم ئێعلامی دەكات، لە هیچ بارێكەوە جێگای متمانە و باوەڕ نیە.

 تیشک تیڤی: هەڵوێستێكی دیكەش هەیە كە دەڵێ ئێمە نە بەشداری دەكەین و نە داوای بایكۆتیش لە خەڵک دەكەین، با خەڵک خۆیان بڕیار بدەن. خاڵی لاوازی ئەو هەڵوێستە لە چی‎دا دەبینن؟

مستەفا هیجری: دیارە ئەوەی كە خەڵک بۆ خۆی، بە ئیرادەی خۆی، بەپێی پێویستی خۆی دەبێت دەنگ بدات، لەوەدا هیچ گومانێک نیە، چوونکە دەنگ هی تاكە كەسە، تاكەكەس چۆن دەنگ دەدات یان دەنگ نادات، لە سیستمێكی ئازادا بۆ خۆی دەزانێت، بەڵام حیزبێكی سیاسی كە هەڵگری بیر و بۆچوونێكی سیاسییە، بەرنامەی هەیە و هەڵوێستی سیاسی هەیە، ناكرێت لە ڕووداوە گرینگە سیاسییەكان‎دا كە لە وڵاتدا دێتە پێشێ، بێ‎لایەن بێت، ناكرێت حیزبێكی كە ئێحساسی مەسئوولییەت دەكات بە نسبەتی ڕووداوەكانی نێوخۆی وڵات، نێو كۆمەڵگا بە چاک و بە خراپ، لە ڕووداوێكی وەكوو هەڵبژاردندا خەمساردی بنوێنێ، بڵێ خەڵک چ دەكات با بیكات، بۆیە پێم وایە دەبێت حیزبێكی سیاسی نەزەری خۆی بڵێ، ئیستداڵ بكات بۆ نەزەری خۆی، بۆ ئەوەی كە نەزەری خۆی بچێتە پێشێ، جا ئێستا خەڵک چەند بە دوای ئەو دەنگەوە دێ، بە دوای ئەو قسانەوە دێ و تەئییدی نەزەری ئەو حیزبە دەكات، ئەوە نەزەرێكی دیكەیە، بەڵام من پێم وابێت حیزبێكی سیاسی دەبێت لەو ڕووداوە سیاسییانەدا هەڵویستی زۆر ڕوونی هەبێت بۆ خەڵک، تەنانەت بۆ لایەنگرانی خۆی، بۆ ئەوەی كە بزانن تەكلیفیان چیە، سەبارەت بەو ڕووداوە چۆن قسە بكەن چۆن هەڵوێست بگرن و چۆن هەنگاو بنێن.

 

تیشک تیڤی: نەیارانی بایكۆت دەڵێن لە هێندێک لە ئۆرگانەكانی كۆماری ئیسلامی‎دا دەرەتانێک بۆ شوێندانانی هەرچەند كەم، لە سەر دەسەڵات هەیە و خەڵک نابێ ئەو دەرەتانەش لە كیس بدات. وەڵامی ئێوە بۆ ئەو بۆچوونە چیە؟

مستەفا هیجری: من ئارەزووم دەكرد وا بوایە، یەعنی لە دامو دەزگاكانی حكوومەتی كۆماری ئیسلامیی ئیراندا، پشکێک بۆ دەسەڵاتی خەڵک هەبوایە، خەڵک تەئسیری شوێندانەری هەبوایە، بەڵام ئەوەی كە تاكوو ئێستا لە ماوەی نزیک بە چەند ساڵی ڕابردوودا دیومانە و لە كۆماری ئیسلامیی ئێراندا، تەنانەت لە هەڵبژاردنەكانی مەجلیسی شووڕای ئیسلامی و سەرۆک كۆمارییش‎دا دەبینین كە هەموو شتێک دیاری كراوە، یەعنی خەڵک دەور و نەقشەكەی فەقەت ئەوەیە كە وەكوو ڕەشایی نیشانی بدەن، بێن لە سەر سەندووقەكانی دەنگدان دەنگ بدەن.

هەرچەند دەنگەكانیان تەئسیری نیە. بێجگە لەوە دەسەڵاتێكیان نیە، ئێمە لەو دامودەزگایانەی كۆماری ئیسلامی كە گۆیا بە هەڵبژاردن دیاری دەكرێن، وەكوو مەجلیسی شووڕای ئیسلامی، تاكوو ئێستا دەبینین كە ئەوانە نەیانتوانیوە شتێک بكەن لە خزمەتی خەڵكەكەدا، چوونكە ئوسوولەن ئەوانە نوێنەری خەڵک نین، نوێنەری كۆماری ئیسلامیی ئیرانن. بەڵێ لە پێوەندی لەگەڵ پاراستنی كۆماری ئیسلامی، بەهێزكردنی كۆماری ئیسلامی، ئەوەی لە دەستیان بێت كردوویانە، بەڵام بۆ خزمەت كردن بە خەڵک هیچیان نەكردووە. باشترین نموونەی مەجلیسی شووڕای ئیسلامی، مەجلیسی شەشم بوو كە ئیسڵاح‎تەڵەبەكان ئەكسەرییەت بوون، ئەو مەجلیسە پێشتر بە دانی وەعدەیەک بە خەڵک كە قانوونی ئینتخابات ئیسڵاح دەكات، خەڵک دەنگیان پێ دا و هاتنە سەر، بەڵام كە هاتنە مەجلیس و ئەو مەوزوعەیان مەترەح كرد، بە ئیشارەیەكی خامنەیی وەلیی فەقیهـ، ئەو مەوزوعە وەكو حووكمی حكوومەتی ڕاگەیەندرا و بێدەنگەیان لێ کرد، یەعنی تەئسیریان نیە، ئەگەر هەیانبێت، سرووشتییە و دەبێ خەڵك بەشداری بكات.

تیشک تیڤی:  لە پەیامی ئێوەدا دەوترێت كە گۆڕینی سەرۆک‌كۆمار یان نوێنەرانی مەجلیس ناتوانێ كاریگەریی لە سەر سیاسەتی ڕێژیم دابنێت. بەڵام نەیارانی بۆچوونی ئێوە ئاماژە بە جیاوازییەكانی سیاسەتی ڕێژیم لە سەردەمی ئەحمەدی نژاد و ڕووحانی، یان جیاوازیی مەجلیسی شەشەم لەگەڵ ئێستا دەكەن. چ وەڵامێكتان بۆ ئەو بۆچوونە هەیە؟

مستەفا هیجری: خودی مەجلیسی شەشم لەگەڵ ئەوەی كە كەموكۆڕی زۆر بوو، خاڵی موسبەتیشی هەبوو، هەر لەبەر ئەوەشە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران لە جەریانی مەجلیسی شەشم تەجرووبەی وەرگرتووە و ئەو پەڕی دیقەتی خۆی دەكات كە لەوە بەدوا ئیجازە نەدا كە مەجلیسێک بە شێوەی مەجلیسی شەشم كە ئیسڵاح‎تەڵەبان زۆرینەیان پێكیان هێنا پێک بێ، بۆیە ڕۆژ بە ڕۆژ چاوەدێرییەكان توندوتێژتر دەبن بەسەر كاندیدەكانی مەجلیسی شووڕای ئیسلامییەوە، بۆیە كۆماری ئیسلامیی ئێران ئیجازە نادات جارێكی دیكە ئەو مەجلیسە دووبارە بێتەوە. لە پێوەندی لەگەڵ مەسەلەی سەڕۆک‌كۆماری‎دا، لەویش‎دا مەسەلەكە وانیە كە خەڵكەكە وای دەبینێ کە هەموو شتێک تەئسیری دەنگی خەڵک بوو ڕووحانی هەڵبژێردراوە یان تەئسیری دەنگی خەڵک بوو كە ئەحمەدی نژاد هەڵبژێردرا. ئەوانە هەموویان ئامادە كرابوون، هەموومان دەزانین و دوایە مەعلووم بوو كە هێشتا ساڵێک لە سەرۆک‌كۆماریی ئەحمەدی نژاد مابوو كە وەلی فەقیهـ بە وەسیلەی نوێنەری خۆی لەگەڵ ئامریكا لە عەممان لە وتووێژدا بوو بۆ چارەسەرکردنی مەسەلەی ئەتۆمی و بۆ درێژەدانی ئەو پرۆژەیە كە گەمارۆكان نەفەسی ئابووریی كۆماری ئیسلامیی ئیرانیان تەنگ كردبوو، دەبوا كەسێک بوایە وەكوو ڕووحانی، ببێتە سەرۆک‎كۆمار، بۆ ئەوەی بتوانێت ئەو پرۆژەیە ئیدامە بدات، لە نەتیجەدا ئەوە سازماندهی كرا و ئەو هاتە سەر كار، هەر وەكوو چۆن پێشتر بۆ ئەحمەدی ‎نژاد ئامادە كاری كرا و هاتە سەر كار، لە هەر دەورانێكدا بەپێی سیاسەتی نێوخۆ و سیاسەتی دەرەوە، چێهرەیەک لە كەسایەتییەكانی ڕێژیم و حكوومەت پێویستە، لە باری شێوەی بەیان، چۆنیەتی تەعاموول كردن لەگەڵ دەرەوە، چۆنیەتی تەعاموول كردن لەگەڵ نێوخۆی وڵات، پێویستیان بەو كەسانە هەیە، دایان دەنێن، كارەكانیان پێ جێبەجێ دەكەن و دوایەش وەلا دەنرێن. بۆیە ئەگەر دیقەتتان كردبێت لە نێو تەواوی سەرۆک‌كۆمارەكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران، کە لە سەرەتاوە تاكوو ئێستا بوونە، هەموویان بە بەدنێوی، بە فشار و بە ئیهانەت و بێ‎حورمەتی وەلانراون، لە بەنی‌سەدرەوە بیگرە تا ئەحمەدی‎ نژاد، لە خاتەمییەوە، لە ڕەفسەنجانییەوە و ئێستاش نەوبەتی ڕووحانییە، بزانین ڕووحانی دوای تەواو بوونی دەورەکەی، ئەو چی بە سەر دێ؟ یەعنی ئەوانە لە واقعدا ئەگەر حسابەكە لە سەر ئەوەبێت کە بە دەنگی خەڵک هاتبێتنە سەر، هەڵەیەكی زۆر گەورەیە، ئەوە نیشانەی نەناسینی كۆماری ئیسلامییە. واقعیەتەكەی ئەوەیە كە ئەوانە مۆرەگەلێكن كە ئەو ڕێژیمە لە هەر دەورانێكدا ئحتیاجی بە شكڵێک لەوانە هەیە، كە دەیانهێنێتە سەركار و دوایەش وەلایان دەنێت. كە وابوو مەسەلەكە وا نیە كە سەرۆک كۆمار بە دەنگی خەڵک هەڵدەبژێردرێت، ئەوە فەقەت شكڵێكی ڕواڵەتییە وەكو باقی هەڵبژاردنەكان، چەند مۆرەی ڕێژیمن كە بۆ خۆی دایاندەنێت و لە نێو ئەو مۆرانەدا زەمینە فەراهەم دەكەن بۆ ئەوەی كە یەكێكیان دەنگ بێنێتەوە.

 

تیشک تیڤی: یەكێك لە ڕەخنە سەرەكییەكانی ئێوە ئەوەیە كە لە ئێراندا هەڵبژاردن تەنیا بۆ دامەزراوە بێ‎دەسەڵاتەكان دەكرێت. بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا دەوترێت لە ئەگەری مردنی خامنەیی‎دا، مەجلیسی خوبرەگانی داهاتوو، مەجلسێكی گرینگ بۆ هەڵبژاردنی وەلی فەقیهـ و دیاریكردنی ڕێڕەوی سیاسیی داهاتووی وڵات دەبێت. بە باوەڕی ئێوە هەڵبژاردنی كەسی یەكەمی كۆماری ئیسلامی ناتوانێ ببێتە هۆی وەرچەرخانێكی بنەڕەتیی چاک یان خراپ لە سیاسەتی ڕێژیمدا؟

مستەفا هیجری: دیارە ئەو تەجروبەیە كە ئێستا ئێمە لە كۆماری ئیسلامیی ئێران هەمانە، دوو وەلی فەقیهـ هەبووە، یەكیان خومەینی بوو ئەوی دیكەش خامنەیی. تاكوو ئێستا تەجروبەكە پێمان دەڵێ کاتێک كە وەلی فەقیهـ دیاری كرا، ئاڵوگۆڕی پێ ناكرێت هەتاكوو دەمرێت. ئێستا باسەكە لەسەر ئەوەیە كە خامنەیی نەخۆشە و ئێحتماڵی مردنی هەیە، بۆیە مەجلیسی خوبرەگانی داهاتوو دەبێت كەسێک لە جێگای ئەو هەڵبژێرێت، ئەوە وەختێكە كە خامنەیی لە ئارادا یان لە ژیاندا نەمابێت، بەڵام كاتێک مەجلیسی خوبرگان وەلی فەقیهێكی دیكە هەڵدەبژێرێت، ئەو وەلی فەقیهە كێیە؟ ئایا ئەو وەلی فەقیهە بەڕاستی هەڵبژاردەی خەڵكە؟ خودی مەجلیسی خوبرگان، ئەوان لەواقعدا نوێنەرانێكن كە دیاری كراون، وەک مەجلیسی شووڕای ئیسلامی، وەكوو سەرۆک‎كۆمار کە هەڵدەبژێردرێن، ئەوانیش هندێ نەفەراتن كە ڕێژیم بۆخۆی دیاریی كردوون، لەنێو ئەوانەدا ئیجازە دەدات خەڵک نەفەرات هەڵبژێرن. كە فەرقێكی ئۆتۆیان نیە، هەموویان لە باری بیر و باوەڕەوە، لە باری ئایینەوە، لە باری هەوڵدان بۆ بەردەوامیی ڕێژیمی كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە، هەموویان لە یەك چوارچێوەدا دەژین، فكر و بۆچونیان لە باری ئیدئۆلوژییەوە بە جیاوازییەكی زۆر زۆر كەم، هەر وەک یەک وایە. كەوابوو هەڵبژاردنی وەلی فەقیهـ، هەر كەسێک بێت هیچ فەرقێک لە باری ئاسایش و ئەمنییەت و ئازادی، دێموكراسی و كار پەیدا كردن بۆ خەڵكی ئێران، فەرقێک ناكات، بۆیە ئەوەی كە ئێستا كۆماری ئیسلامی بۆ تەبلیغاتی خۆیان، بۆ ئەوەی خەڵک بكێشنە سەر سەندووقەكانی دەنگدان، وا نیشان دەدەن كە ئەمجارە هەڵبژاردنی ئەندامانی مەجلیسی خوبرگان زۆر گڕینگە چوونكە ئەوانە وەلی فەقیهـ هەڵدەبژێرن، فەقەت تەبلیغاتێكە بۆ هەڵبژاردن، وەلی فەقیهی ئایندە چ فەرقێک دەكات لەگەڵ وەلی فەقیهی ئێستا، هەركامێكیان بن لەو مۆرانەن كە دیاریی دەكەن، فەرقێک ناكات، كە وابوو لە خۆڕا ئەو تەبلیغاتە ساز بووە تەنها بۆ ئەوەی كە خەڵك بكێشنە سەر سەندووقەكانی دەنگدان، دەنا شتێک لە ئەسڵی ماهییەتی كارەكە ناگۆڕێت، ڕێژیم هەر ئەو ڕێژیمەیە، وەلی فەقیهیش بەپێی ئەو قانوونە كە دیاری كراوە، هەر ئەو دەسەڵاتەی هەیە كە ئێستا خامنەیی هەیەتی.

 

تیشک تیڤی: یەكێک لەو لایەنانە كە ئێستا بۆ مەجلیسی خوبرەگان بە تایبەتی لە لایەن ئیسڵاحخوازانەوە پشتگیریی لێ دەكرێت، لیستی ڕەفسەنجانیە كە كەسانێک وەكوو “موحەممەدیی ڕەێی‌شەهری” یەكێک لە بڕیاردەرانی كوشتارەكانی دەیەی ٦٠ و “دوڕڕیی نەجەف‌ئابادی” وەزیری ئیتلاعاتی سەردەمی قەتڵە زەنجیرەییەكان لە تاران و “عەلی فەلاحیان” وەزیری ئیتلاعاتی سەردەمی تێرۆرەكانی دەرەوەی وڵات لە خووزستان ناویان لەو لیستەدا هەیە و دەڵێن دەنگ بدەن بە ئەمانە با جەننەتی دەنگ نەهێنێتەوە. ئێوە پێتان وایە ڕێبەرێک كە ئەو لایەنە هەڵیبژێرێت چ جیاوازییەكی لەگەڵ ڕێبەرێک هەیە كە كەسانی وەک جەننەتی هەڵیبژێرن؟

مستەفا هیجری: خەڵكی ئێران نابێت لە بیری بچێت کە هەموو ئەو مۆرانە، پێكەوە سیستمی ئەو حكوومەتە پێک دێنن، لە حكوومەتێكدا ئەوەی كە تەئسیرگوزارە سیستمە، نەک فەردێک بەتەنیا.

 

دیارە بێجگە لەوەی كە ئەوە وەكوو گشتی وایە، بەڵام لە كۆماری ئیسلامیی ئێراندا فەرقی بەینی ڕەفسەنجانی، ڕێی‎شەهری و مۆرەكانی دیكە نیە، چوونكە ئەوانە لە گشتییەتی خۆیاندا، پارێزەری كۆماری ئیسلامیی ئێرانن. دیقەت بكەین لێرەدا مافی مرۆڤ و ئازادی و دێموكراسی و شتی وا هەر وجوودی نیە، ئەوەی كە ئەوانە باسی لێ ‎دەكەن، باسی پاراستنی ڕێژیمی كۆماری ئیسلامیی ئێرانە، بەڵام جیاوازییەكە تەنها لەوە دایە کە بۆ نموونە كەسیكی وەكوو ڕەفسەنجانی، دەكەوێتە پەراوێزەوە، دەیهەوێت خۆی نیشان بدات، هێزی خۆی نیشان بدات، هەندێک قسە و باس دێنێتە ئاراوە كە سەرنجی خەڵک بۆ لای خۆی ڕادەكێشێ بۆ ئەوەی كە دووبارە دەسەڵاتی زیاتر بەچەنگەوە بگرێت، دەنا ڕەفسەنجانی هەر ئەو ڕەفسەنجانییەیە كە كاتێک كە سەرۆک كۆمار بوو، دەستووری تێرۆری ڕێبەرانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانی لە سەر میزی موزاكرە داوە و ئەوە تەنها دەستووری تیرۆر نەبووە، بەڵكوو بە دەیان دەستووری دیكەش لەو شێوە تێرۆرە لە كاتی سەركۆماری ئەودا لە نێوخۆی ئێراندا و لە دەرەوەی ئێراندا سادر كراوە. ئەو هیچ فەرقێكی نیە لەگەڵ ڕێی‎شەهرییەک یان لەگەڵ كەسێكی دیكە كە خەڵكی كوشتووە، ئەوەی كە ئەوانە هەیانە کێبڕکێیە لە سەر دوو شت، یەكەم ئەوە كە دەستیان بە قودرەتی زیاتر بگات بۆ ئەوەی كە بەشی خۆیان زیاتر بپچڕن لەو حكوومەتە، لە دەسەڵاتەكە بە قازانجی خۆیان زیاتر كەڵک وەربگرن، هەر وەكوو تا ئێستا هەموویان ئەو كارەیان كردووە، دووهەم ئەوەی كە بتوانن لە باری مەرجەعییەتەوە، لە باری دەسەڵاتی ئایینیەوە خۆیان بەرز بكەنەوە، هەموویان لەو بارەوە لە كێبڕكێ ‎دان. ڕقابەتێک كە ئێستا لە بەینی جناحە جیاوازەكانی ئوسوولگەرا بۆ مەجلیسی خوبرەگانی ڕێبەری یان مەجلیسی شووڕای ئیسلامی هەیە، فەقەت لەو ڕاستایە دایە، بۆیە ئەوە نابێت خەڵک ئەوەی لە بیر بچێت پێیان وابێت كە ئەوان ئەگەر ڕقابەتێكیان هەیە، ڕقابەتەكە لە سەر مافی خەڵكە، لە سەر ئازادییە، لە سەر ئەوەیە كە چۆن خەڵک ژیانێكی باشتریان هەبێت. دەلیلی موحكەم بۆ ئەو مەسەلە ئەوەیە کە لە سەرەتای دامەزرانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە تاکوو ئێستا، كە چاو لێ‎ دەكەین، وەزعی ژیانی خەڵک ڕۆژ بە ڕۆژ خراپتر بووە، نەخۆشییە كۆمەڵایەتییەكان، بێكاری و بێزاری خەڵک ڕۆژ بە ڕۆژ لە پەرەگرتندا بووە. ئەوانە لەگەڵ ئەوە كە ڕەنگە لە بەرەبەری هەڵبژاردنەكاندا هەندێک وەعدە و وەعید بدەن، هەروەک ڕووحانی لەو كاتەدا وەعدەیەكی زۆری دا بە خەڵک و لەوانە بە خەڵكی كووردی دا، بەڵام بە عەمەڵ هیچ كامێک لەمانە ئەو كارانە ناكەن، چوونکە ئوسوولەن ئەو دەسەڵاتانەیان نیە، تەنانەت ئەگەر بیانهەوێت بیكەن، ئێستا سەیر كەن قسەكانی ڕووحانی لە پێوەندی لەگەڵ گیروگرفت و موشكلاتی نێوخۆی ئێران، لە پێوەندی لەگەڵ پێوەندییەكانی دەرەوە، وەكوو هاواری ڕۆژنامەنووسێكە، ئەویش وەكوو ڕۆژنامەنووسێک، وەكوو خەڵكێكی دیكە هەر هاوار دەكات، چون دەسەڵاتێكی ئەوتۆیان نیە. بۆیە ئەو مەسەلەمان نابێت لە بیر بچێت و بكەوینە داوی تەبلیغاتی ڕەنگاوڕەنگی جمهووری ئیسلامی، یان عەواملی كۆماری ئیسلامیی ئێران لە نێوخۆی ئێراندا كە بە شكڵی جۆراوجۆر دەیانهەوێت خەڵكەكە بەسیج بكەن بۆ ئەوەی كە بێنە سەر سەندووقەكانی دەنگدان.

 

تیشک تیڤی: بەشداری‏كردن یان بایكۆتی هەڵبژاردن لە لایەن خەڵكەوە، چ كاریگەرییەكی لەسەر ڕەوایی ڕێژیم لە كۆمەڵگای جیهانیدا یان پێوەندییەكانی لەگەڵ دنیای دەرەوە و بەتایبەتی ڕۆژئاوا دەبێت؟

مستەفا هیجری: من پێم وایە ئەگەر خەڵک كەمتر بەشداری بكات تەئسیری هەیە، چوونكە ئێستا وڵاتانی ڕۆژئاوا هەست بەو مەسەلە دەكەن كە كۆماری ئیسلامیی ئێران، لە هەڵبژاردنەكاندا و لە ڕاگەیاندنی نەتیجەی هەڵبژاردنەكاندا سادق نیە، چوونكە ئەگەر سداقەتی بوایە و بیویستبایە ئەو هەڵبژاردنە لایەنێكی شەرعی و ڕەسمیی نێونەتەوەیی بە خۆیەوە بگرێت، لە چاوەدێرانی سیاسیی دەرەوەی وڵات دەعوەتی دەكرد بێن و ئەوانیش شاهێدی بدەن كە ئەو هەڵبژاردنە بە شێوەی ئازاد و دێموكراتیک و لە چوارچێوەی ئوسوول و پڕەنسیپەكانی هەڵبژاردن بەو جۆرەی كە لە شكڵی نێونەتەوەیی‏دا تەعریف دەكرێت بەڕێوە دەچێت، بەڵام مادام كە كۆماری ئێسلامی ئەوە ناكات، هەڵبژاردنەكان لە نەزەری دەرەوەدا ئێعتبار و ئەهەمییەتێكی ئەوتۆیان نیە، بۆیە سیاسەتەكەشیان بە نیسبەتی كۆماری ئیسلامیی ئێران، ئاڵۆگۆڕێكی بەسەردا نایەت. ئەوەی كە لە سیاسەتی دەرەوەدا ئاڵوگۆڕێكی بەسەرا بێت، بە نیسبەتی سیاسەتێكە كە لە نێوخۆی ئێراندا بەڕێوە دەچێت و ئەو سیاسەتە لە نێوخۆی ئێراندا، لە دەسەڵاتی وەلی فەقیهـ دایە. وەكوو ئەوەی دەبینین كە لە مەسەلەی بەرجامدا سیاسەتەكە دەگۆڕێت، بەڵام هەموومان دەزانین كە بەرجام نە نەتیجەی تێكۆشانی ڕەئیس جمهوور، بەڵكوو سیاسەتی وەلی فەقیهـ بوو كە دەبوو بەم شێوە بووبایە.

 

تیشک تیڤی: یەكێكی دیكە لە پاساوەكانی لایەنگرانی بەشداری، بە تایبەتی بۆ هەڵبژاردنی مەجلیس لەو دەڤەرانەی كوردستاندا كە نەتەوەی دیكەشیان تێدا دەژی، ئەوەیە كە ئەم هەڵبژاردنە جۆرە ڕێفراندۆمێک بۆ نیشاندانی سەنگ و قورسایی حەشیمەتی كورد لەو دەڤەرانەیە، یان ئەوەیكە پێیان وایە بۆ نموونە ئەگەر كوردێكی خراپیش ببێتە نوێنەری مەجلیس باشتر لەوەیە غەیرە كوردێک بچێتە نێو دەسەڵات و غەدر لە كوردی ناوچەكە بكات. تا چەند ئەم بۆچوونە بە دروست دەزانن؟

مستەفا هیجری: بەداخەوە ئەوەش یەکێكە لەو وەسیلانەی كە كۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەموو هەڵبژاردنەكانی‏دا كەڵكی لێ وەردەگرێت و لە تەعەسووباتی نەتەوەیی و جارجار ئایینییش لە بەینی ئایینە جیاوازەكان كەڵک وەردەگرێت بۆ ئەوەی كە خەڵكەكە بەو عینوانە بكێشێتە سەر سەندووقەكانی دەنگدان و زۆر جاریش بەداخەوە سەركەوتنی بەدەست هێناوە. ئێمە دەبێت ئەوە بزانین كە ئەگەر باس لە حەشیمەتی كورد و هێزی كورد دەكرێت، ڕێژیمی كۆماری ئیسلامی زیاتر لە هەموو کەس دەزانێت کە حەشیمەتی كورد و هێزی كورد لە هەر ناوچەیەک چەندە، یان باقی نەتەوەكانی دیكە، چوونكە ڕاستە لە ئامارگیرییەكان‏دا كە چەندساڵ جارێک لە ئێران دەكرێت نەتیجەكەی لە باری ژمارەی نەتەوەكانەوە ڕاناگەیەندرێت، بەڵام خودی كۆماری ئیسلامیی ئێران ئەوەی دەزانێت و ئەو ئامارانەیان هەیە. كەوابوو لە باری حەشیمەتەوە كورد لە ناوچەیەكدا چەندە، هیچ تەئسیرێكی بۆ كۆماری ئیسلامیی ئێران نیە. لایەنێكی دیكەی مەسەلەكە ئەوەیە كە کاتێک ئێمە باس لە نوێنەر دەکەین، نوێنەرێک كە دەیهەوێت بچێتە مەجلیسی شووڕای ئیسلامی، نوێنەرێک كە دەیهەوێت بچێتە شووڕای شار یان شووڕای ئۆستان یان هەر شوێنێكی دیكە، ئەو نوێنەرە دەبێ هەڵگری بۆچوون و ویست و داخوازی خەڵكەكەی بێت، ئەوە دەتوانێت ببێتە نوێنەر و لەو شوێنەدا كە بۆی هەڵدەبژێردرێت، بتوانێت ئەو دەنگەی خەڵک مونعەكس بكاتەوە، پێداگری لە سەر بكا بۆ ئەوەی كە مافی خەڵكەكە وەربگرێت، بەڵام ئایا ئەو نوێنەرانەی كە ئێستا هەن، كورد بێت یان تورک، مەسیحی بێت یان موسڵمان، ئایا دەتوانن ئەو كارە بكەن؟! خۆ ئێمە هەموومان دەبینین کە لە ماوەی ئەو چەندین دەورە هەڵبژاردنەدا هیچكام لەو نوێنەرانە نەیانتوانیوە دفاع لە مافی خەڵک بكەن و مافی خەڵک وەربگرن، نەتیجەكەیشی ئەوەیە كە تاكوو ئێستا، مەسەلەن لە چوار ئۆستانی كوردستان بەپێی ئامارێک كە خودی كۆماری ئیسلامیی ئێران بڵاوی كردووەتەوە، ڕادەی بێكاری لە ئیلام و كرماشان و سنە و ورمێ زیاترە لە بەشەكانی دیكەی ئێران. بودجەیەک كە تەرخان دەكرێت بۆ عومران و ئاوەدانی ئەو بەشانە، لە هەموو بەشەكانی دیكە بەنسبەت كەمترە، خەسارە كۆمەڵایەتییەكان وەكوو تەڵاق، وەكوو ئعتیاد بە مادە سڕكەرەكان لە هەموو بەشەكانی دیكە زیاترە، باشە ئەگەر واقعەن ئەو نوێنەرانە كە هەڵبژێردراون ئەگەر نوێنەری خەڵک بوون، چیان كردووە بۆ كەم كردنەوەی ئەو هەموو ئازارەی ئەو خەڵكە؟ كە وابوو ئەوە كە ئێمە خۆمانی پێوە فریو بدەین كە ئەوە چوونكە كوردە دەنگی پێ بدەین یان نەخێر كەسێكی دیكە توركە دەنگی پێ نەدەین. یان ئەو كەسە ئایینی جیاوازە دەنگی پێ نەدەین، ئەوە لە واقعدا نەوعێک من دەتوانم بڵێم وێڕای ڕێزم بۆ نەزەری خەڵک، نەوعێك خۆ فریو دانە، دەنا هیچ جیاوازییەكی نیە. پێم وابێت كەسێک كە نوێنەری واقعی خەڵک بێت پێویست ناكات بیر لەوە بكەینەوە لە چ نەتەوەیەكە، چ ئایینێكی هەیە، چ بیر و بۆچوونێكی سیاسیی هەیە، كاتێک نوێنەری واقعی خەڵک بێت و بتوانێت دەرد و ئازارەكانی خەڵک مونعەكس بكات و پێداگریی بكات لە سەر مافی خەڵک، ئەوە نوێنەری خەڵكە هەر كەسێک بێت. بۆیە پێم وابێت لە پێوەندی لەگەڵ ئەو مەسەلەیەدا خەڵكی ئێمە دەبێت زۆر وریاتر بن، بەتایبەتی ناڵێم هەموو، بەڵام تاكوو ئێستا ژمارەیەک لە نوێنەرانی كوردمان دیوە لەو شوێنانە بۆ ئەوەی كە نیشان بدەن موخلیسی ئەو ڕێژیمەن، بۆ ئەوەی كە نیشان بدەن بیروباوەڕی تەواویان بەو ڕێژیمە هەیە، نەک هەر دفاعیان لە خەڵكەكەیان نەكردووە، بەڵكوو دەنگی پێچەوانەیشیان داوە، دەنگی پێچەوانەی بەرژەوەندیی خەڵكیان داوە.

 

تیشک تیڤی: لە هەر دوو حاڵەتی بەشداری‏كردن یان تەحریمی هەڵبژاردن لە لایەن خەڵكەوە لە كوردستاندا، پێتان وایە پەیامی ئەو هەڵوێستە بۆ حیزبی دێموكرات و بزووتنەوەی كورد لەو پارچەیەی كوردستاندا چی دەبێت؟

مستەفا هیجری: لەو هەلومەرجەدا کە لە ئێراندا هەڵبژاردنێكی ئازاد و دێموكراتیك نیە، ئێمە پێمان وایە نەتیجەكەی هەرشتێک بیت هیچ پەیامێک بە حیزبی دێموكرات نادات. دیارە ئەگەر شەرایتەكە بەو جۆرە بوایە کە خەڵک بە ئازادی دەنگی دابا، ئەودەم دەمانتوانی مەقتەعێک هەڵسەنگێنین كە خەڵكێک كە بە قسەی حیزبی دێموكراتیان كردووە بە دەنگدان یان دەنگ ‏نەدان، یان بە قسەی حیزبێكی دیكەیان كردووە، ئەوە بكەین بە معیارێک بۆ پەیامی خەڵک بۆ ئەو حیزبە، بەڵام لە ئێستادا ئێمە وەک پەیام وەری ناگرین. ئێمە نەزەری خۆمان و بۆچوونی خۆمان بە خەڵكەكە ڕادەگەیەنین، تەنانەت ڕەنگە لە هەڵوێستی سیاسی‏دا، لە سەردەمانێک‏دا خەڵک موتەوەجهی ئەو ڕیزەكارییانە نەبێت كە حیزبێكی سیاسی موتەوەجهی دەبێت، بەڵام لە داهاتوودا دەزانێت كە ئەو هەڵوێستە چەند ڕاست بووە. ئێمە لە حیزبی دێموکراتدا بۆ خۆمان لە باری ئەو تەجروبەوە دەوڵەمەندین، مەسەلەن لەبیرتان بێت لە كاتێک كە ڕێفراندۆم بۆ جمهوریی ئیسلامیی ئێران كرا، لە سەرەتاوە حیزبی دێموكرات یەكێک یان دەتوانم بڵێم ئەوەڵین حزب بوو ڕایگەیاند كە؛ لەبەر ئەوەی ئەو حكوومەتە هیچ كام لە ویست و داخوازییەکانی خەڵک دابین ناكات، بۆیە حیزبی دێموكرات لە هەڵبژاردندا بەشداری ناكات و داوا لە خەڵكیش دەكات کە ڕێفراندووم بایكوت بكەن. دیارە ئەودەمیش هەندێک خەڵك هەر بەشدارییان كرد، بەڵام دوایی مێژوو دەریخست كە لەكاتی خۆیدا حیزبی دێموكرات هەڵوێستەكەی دروست بوو. مەبەستم ئەوەیە كە حیزبێكی سیاسی لە سەردەمێكدا هەڵوێستێک بنوێنێ كە نەتەیجەكەی لە دوایی‏دا دەركەوێت، كە ڕاستی و ناڕاستیی دوایی دەردەكەوێت. هەر چەند ئەو هەڵبژاردنە كە عەرزم كردن بە بۆچوونی من بۆ حیزبی دێموكرات هیچ پەیامێكی نیە، چوونكە هەڵبژاردنێكی ئازاد و دێموكراتیک نیە.

سەرچاوە: کوردستان میدیا