یادێک لە ماملێ ، مەلا برایم مەجید پوور

دۆستیکی کۆنی سەردەمی فەقێیەتیم لە ناوخۆی کوردستان پاش ساڵانێک پێوەندی پێوەکردمو پاش تۆخۆشو من خۆشیکی زۆر ئەو داوایەی لێکردم و کوتی: ئەوەندەی من تۆم ناسیبێ ، زۆر هۆگری هونەرو گۆرانی بوی

،لاوکو حەیرانو گۆرانیت زۆر پیخۆشبونو زۆریشت لێدەزانین . لەکۆڕی خۆمانەدا تۆ بوی بەسۆزەوە گۆرانیەکانی ماملێت بۆ دەکوتینەوە . خۆشت بە هۆگری دەنگی ئەو دەزانی. ئەوەندەی من بتناسم بەزۆری سوننەت شکێن بوی ، بۆچی یادێک لە خوا لێخۆشبو محەممەدی ماملێ ناکەی؟ باگەلەکەشمان بزانێی ئەگەر مەلایەک لەسەر هـونەرمەندێکی گۆرانی بـێـژ کـە لـە چینێکی ڕەسەنی گەلەکەمانە بنوسێ گوناح نیە.

ئەگەر بەوردی سرنجی سروشتی مرۆڤ بدەین دەبینین خوای مەزن هێدێک زێدەبەشی بەهێندێک کەس داوە ،کە بەوانیتری ڕەوا نەدیوە . ئەوەش نە بەستراوەتەوە بە چینو توێژو رەنگو زمانو نەژادو ئیدەو ئایینو دەسەڵاتەوە . وەک : ئازایەتی ، جوانی ، دەنگ خۆشیو هیتر، هەموی ئەوانەش لە ناوەرۆکی خۆیاندا باشنو دەبێی کەڵکی باشیان لێوەر بگیرێو هەرکامەیان لە بواری خۆیدا لە خزمەتی مرۆڤەکاندابن . ئەوانە نیعمەتی خوانو دەبێی بەشی عەبدانی خوایان لێبدرێی .

ئەو بابەتە بە جێی دێڵمو دەچمە سەر وڵامی داوای ئەو دۆستە ئازیزو ڕێزدارەمو باسێکی کورت لەسەر خوا لێخۆشبو کاک محەممەدی ماملێ دەکەم . من دەگەڵ ناو براو ڕەفیقایەتیم نەبوەو هەر بەهـۆی دەنگەکەی دوراودور نـاسیومە ، بـەهەڵکەوت لە سێی قۆناغی جیاوازی تەمەنمدا جارێک دەگەڵی دانیشتومو قسەمان کردوە.

( ١ ) ــ تەمەنم ١٠ یان ١١ ساڵ دەبو ماڵمان لە گوندی ( شاوەلە )ی لاجانێ بـو . ماڵە (مارف ) ئاغای ژنیان بۆ ( سمایل ئاغای) کوڕیان دێنا . بـوک خوشکە ( بەگمی ) کچی کاک ( حەمەدەمینی ) (قەرەشڵاغ )بو . زەماوەندەکە زۆر گەورەو بـە شکۆ بـو، زۆربەی ئاغاوەتی مامەشو مانگوڕو دێبۆکریـو پـیرانـو قـەرەپەپاغ ، بـۆ سەر ئەو زەماوەندە بانگ هێشتن کرابون . شەوانە گەورەپیاوەکان سەرقاڵی بـەزمـو گـۆرانیو قومار دەبون ، گەنجو لاوەکان ڕۆژانـە غـەرقی داوەتو هەڵپەڕکێی دەبـون . کاک محممەدو کاک عەوڵا سنجان گۆرانی بێژو ئەحمەدی غەنیش زۆڕنا ژەنی ئەو بەزمو دێلانە بون . کاک محەممەد شەوانە لە مەجلیسێ گۆرانی داواکراوی حازریانی دەکوت کاک عەوڵاش زۆر تر داوەتی دەگێڕا. بـۆ پشو پیدانی ئەوانیش دەهۆڵو زورنا داوەتی هەڵدەسوڕاندو جارو بارەش توزەلەو نایە دەچوە مەجلیسو بەزمەکەی گەرمتر دەکرد. سرنج ڕاکێش سەحەری بەیانان بۆ کە بەتەقەی دەهۆڵو زوڕنـا خـەڵکیان خـەبەردار دەکردەوە.

کاک محممەد کە شەوانە زۆر ماندو دەبو ڕۆژانە دەهات لە ماڵی ئێمە کە جیرانی ماڵی ئاغابوین دەخەوتو دەحەسایەوە . ڕٶژێک لێی پرسیـم : بـرایم ئەتۆ دەنگی مـنـو گۆرانیەکانی منت پێخۆشە ؟ کوتم : بەڵیی هەردوکیانم پێخۆشە. کوتی : کامە گۆرانیت زۆر بەدڵە ؟ کوتم : ( خەجێو خەزێنە و مەگری مەگری ) بە پێکەنینەوە کوتی : کچێکت خۆش دەوێی ناوی خەجیج بێی ؟ کوتم : نەخێر دایکم ناوی خەجیجە. کوتی : ئەدی مەگری مەگری بۆ ؟ کوتم : وەبیرم نایە کە بەشاری سابڵاغدا تێیان پەڕاندوم بەڵام مامۆستا میرزا برایمی فازلی زۆری باسی سابڵاغ بۆ کردوم .لەو گۆرانیەشدا تۆ دەڵێی: یاخودا جەغەتو بدەی بوارم  دەچمەوە سابڵاغ بۆ خزمەت یارم . منیش سابڵاغ لە دورەوە یارمە ، حەزدەکەم بچم بیبینم.

( ٢ ) ــ دوهەم جار لە مزگەوتی سوری سابڵاغ بـو دەگەڵی دانیشم . ئەو دەگەڵ خوالێخۆشبو مەلا ( غەفوری دەباغی ) نێوانی خۆشبو . بانگو سەڵای مزگەوتی (سور ) بۆ مانگی ڕەمەزانێی درابو بەمنو مەلا ( غەفور ) لە بەر ئەوەی شەوانە بۆ مەلا غەفور گرانبو بێتە مزگەوتێی هەر نوێژی شێوان بانگی دەکوتو دەڕۆیشتەوە بـانگەکانیترو سەڵاش هەر خۆم دەمکرد. جاروبار دەیکوت : مەلا برایم ئەو شۆ وەرە لەدوامو پێمخۆشە هەتا پارشێوێی بمێنمەوە. ماڵەکەی لە مزگەوتێی دور نەبو. شەوێک دێـتـم دەگەڵ کاک محەممەد لێم وەژور کەوتن. بائەوەش بڵێم ڕەمەزانان فەقێی هەمویان دەچونەوە ماڵی خۆیان چونکە حوجرە تەعتیل دەبو دەرس نەدەخوێندرا. من کە ماڵیشمان هەر لە سابڵاغ بوو مابومەوە. دیارە بە قەولی کوردی شەوچەلەیان بـە تەکمیلی دەگەخۆیان هێنابو . کاک محممەد پرسیاری خۆناساندنی لێکردم منیش زۆر بە کورتی کوتم : ناوم برایمە و دایکم ناوی خەجیجەو باوکم ناوی محیەدینە ، فەقێێ مـزگەوتی سـورم. کوتی : ئەتۆم وەک ناسیاو دێتە بەرچاو بەڵام بەو سابڵاغە لێم گۆڕاوە . ئەوەی من دەمناسی دروست بەناوی خۆتو دایکو باوکتەوە بو، بەڵام ئەوان ماڵیان لە شاوەلەی بو! کوتم : بەڵێی ڕاستەو منیش هەر ئەومو ئێستا ماڵمان لێرەیە. پاش بـاسو قسەو شێعرو گـۆرانی بـەنارەنار کوتێی : ئـەتــۆ دەزانی خـەڵک گـۆرانی بـێـژیان لـەمەلا خۆ شتر دەوێی؟ کوتم بـۆ کاکە : کوتی : ئێمە دایمە دوعا دەکەین خەڵک سەرو دڵخۆشو خەریکی بەزمو زەماوەند بنو ئێمەش بازارمان گەرم دەبێی ، بـەڵام ئێوە بـەردەوام دوعا دەکەن خەڵک بمرنو ئیسقاتو تەلیلە بکەنـو ئیوەش شتێکتان پێببڕێی . نـاو براو جیا لە دەنگخۆشی قسە خۆشو ئەهلی جەفەنگو شادی بو.

( ٣ ) ــ جاری سێهەم مەلای ( ئاختەتەری ) بۆکان بوم کاک محممەد مـیوانی مـاڵە ( حاجی حەمەد ئاغای موزەفەری ) بو .کەمنی دیت کوتی : مەلابرایم تـۆ دەزانی هەر جێیەک دەچم ئەتۆ لەوێی، بۆ ؟ کوتم : برا ئەوە دڵمان پێکەوە پاکە. وەزعـو حاڵی پرسیم. کوتم : ئێستا زۆر باشم هەم مەلام هەم دەفتەری ڕەسمی سەبتو ئیزدیواجم هەیە. کوتی : وەڵا دەستی ئێمەت لەتەختە بەستوە ، هەم دەپاڕێوە کچو کوڕەکان زەمـاوەنـد بکەنو ئەتۆش سەبتیان بکەی ، هەم داوا دەکەی پیرەکان بـمرنـو ئیسقاتـو تـەلیلەی بکەن، کەوابو ئەتۆیان لە ئێمە خۆشتر دەوێی !!.

بەشبەحاڵی خۆم لەو بڕوایەدام کاک محەممەد تەنیا دەنگ خۆشی گورانی بێژ نەبو ، بەڵکو شوڕگێڕێکی بوێرو بەئەمەگ بو . لە کاتێکدا کەڵ بەمو بەند بوو ، ناو هێنانی کوردیش بڤە بوو، ناو براو بەدەنگە خۆشو بەسۆزەکەی شێعرە شـۆڕشگێڕانـەکانی هەڵبەستوانانی کوردی وەک : هەژارو ، هێمنو ، سەید کامیلو و…. دەکردە گۆرانی بۆ خەڵکەکەی دەکوتەوە . مەبەستو ئامانجەکانی شاعیرە خەباتگێڕەکانی بۆ خەڵک ڕون دەکردەوە . بڕوانە : لای لایی مامۆستا هەژار کە پڕیەتی لە دەرسو ئامۆژگاری ئەوەندە بەسۆزەوە دەیکوتەوە کە ژنانو پیاوان کچانو کوڕان بەشوێنیدا دەگەڕانو فێری دەبونو دەیانکوتەوە. زۆر دایکی واهەبون نەیان دەتوانی شێعرەکان لە بەر بکەن ، بەڵام بەو هەوایە بە وشەو ڕستەی دایکانە مناڵەکانیان پێدەلاواندەوە . تەماشای ئەو شێعرە بکە چ مەبەستێکی گەیاندوەو کاک محەمەد بۆ خەڵکی بڵاو کردۆتەوە کە دەڵێێ:   [ قەڵەم دەست دەیە ببە مەکتەبی وەختو بێوەخت لە خوێندن نەبی ]

 [ ئەوکاتە دەگەڵ کاکت دوبەدو بکەن هاواری هەقی لە دەستچو ]

لەو شێعرەدا دایک بە گوێی کۆرپەیدا دەرسی خوێندنو یەکگرتنو داوای ماف کردن دەڵیێ . یان مامۆستا هێمن بـە شێعرە پـڕ ناوەرۆکو بـە پێزەکانی چۆن بـە خۆوو خدەو ڕەفتاری کچی کورد هەڵدەڵێو هانیان دەدا بۆ خەباتو وەدەست هێنانی ئازادیو دەڵێی : [ئەختەر پێشمەرگەی کۆڵنەدەر   ئەختەر گوڵی لەناو سەنگەر]

یان دەڵێی :(دەبڕی جەرگی دوژمنی زۆڵ   بەسەر نێزە نەک بەمژۆڵ)

یان هەڵبەستەکانی سەید (کامیل )و ئەوانیتر کە هەر یەکەیان بە تەعبیرو تەفسیری خۆیان باسی خەباتو تێکۆشانو وەدیهێنانی مافی ڕەوامانیان بۆ گەل شێکردۆتەوەو لەوکاتەشدا کە کەس نەیدەتوانی هەناسەی کوردایەتی هەڵبکێشێ ماملێ بەگورانی پەیامی شاعیرانی دەگەیاندو تـۆوی هـیواو هـومـێدو نیشتمان پـەروەریـو گەلـدۆستی لـە دەرونی گەلـدا دەچاندەوە. لێرەدا با ناوی کاک برایمی قادرێش بێنم کە لەنیزیکەوە دەیناسمو ناسراوە حەز دەکەم ئەگەر هێندێک زیاتر زانیاریم لەسەری دەستکەوێی شتێکیش لەسەر ئەو بنوسم .

بەو پێیە بڕوام وایە کاک محممەد نابێی تەنیا وەک گۆرانی بێژێکی دەنگخۆش چاوی لێبکرێ ، بەڵکو دەبێی وەک هونەر مەندێکی ماف ویستو گەلدۆستیش حیسابی بـۆ بکرێی، دەوری ئەو لەو خەباتە خوێناویەماندا هـەر کـەس چـەندی لـێدەزانێی وەک مێژو بنوسرێو بە نەوەی نوێێ بگەێێندرێی .

داواشم لە هەمو ئەکەسانە هەیە لەسەر ئەوانەی کە لە ڕێبازی نەتەوایەتیو هونەردا دەوریان گێڕاوە کێی چی لێدەزانێی بەنەوەی نوێی بگەێێنێ مافی هونەرمەندان نە فەوتێنێ ، چونکە هونەر بەهەمو شکڵو شێوەکانیەوە یەکێک لەو کۆڵەکانەیە کە ماڵی کوردیان لەسەر ڕاوەستاوە نەخشو نیگارێکە مێژوی کوردی پێڕەنگێندراوە. بـەو هـیـوایـە ئەرکو ماندو بونو بایخی زەحمەتو هەوڵو تێکۆشانی تاکو چینەکانی گەلەکەمان نە فەوتێندرێنو لەبیر نەکرێن . ئەوە نیشانەی پێشکەوتوییو ئەمەگناسیمانە .

 

 براتان مەلا برایمی مەجید پور

 ٢٧ / ٤ / ٢٠١٦ ی کۆچی