ئەحمەد تورك: زیندانی ئامەد لە كامپەكانی هیتلەر خراپتر بوو، بەشی 1،2، کاوە ئەمین

رووداو- مێردین, 

كاتێك برا گەورەكەی دەكوژرێ‌، داوای لێدەكرێ‌ ببێتە گەورەی ناوچەكەیان لە مێردین. ئەحمەد تورك، سیاسەتڤانی كورد پێگەی بنەماڵەكەی ناچاری كرد تێكەڵی سیاسەت بێت،

سیاسەتێك كە بۆ ماوەیەكی زۆر ئەوی خستە زیندانێكەوە “خراپتر لە كامپەكانی هیتلەر” وەكو خۆی وەسفی دەكات.

 

ئەحمەد تورك كە چەند خولێك لەسەر لیستی پارت و لایەنی جیاجیا گەیشتووەتە پەرلەمانی توركیا، لە بەرنامەی پەنجەمۆری كەناڵی (رووداو)دا لاپەڕەكانی مێژووی كورد لە توركیا و باكووری كوردستان هەڵدەداتەوە.

 

بەشی یەكەم

 

رووداو: ئەگەر لە منداڵیتەوە دەستپێبكەین، چی دەڵێی؟

 

ئەحمەد تورك: ساڵی 1946 لە گوندی حوسێنی قەنجۆ لە قەزای دێركی چیای مازی لە پارێزگای مێردین لەدایكبووم. لە عەشیرەتی ئیزۆلم كە عەشیرەتێكی بەربڵاو و گەورەیە، بەڵام ئێستا عەشیرەتگەری وەكو پێشان باوی نەماوە. حوسێنی قەنجۆ لە سەردەمی سوڵتان عەبدولحەمید لەگەڵ ئیبراهیم پاشا كاری دەكرد، كەسێكی ئێزدی و لە عەشیرەتی “دنای” بوو، ئەو باوكی دایكمە، بەڵام باوكم لە گوندی شێوێ چووە قەسری حوسێنێ قەنجۆ. لەوێ بووینە خاوەنی قەسری حوسێنێ قەنجۆ، واتە ئەوەمان لە دایكەوە بۆ مایەوە.

 

رووداو: حاجی سینانی رەحمەتی باوكتان تێكەڵ بە سیاسەت دەبوو؟

 

ئەحمەد تورك: نەخێر حاجی سینانی باوكم كاری بەسەر سیاسەتەوە نەبوو، براكەم خەریكی سیاسەت بوو. ساڵی 1969 عەبدولڕەحیمی برام وەكو كەسێكی سەربەخۆ بووە پەرلەمانتار، بەڵام لەساڵی 1972 كوژرا. هەر بەو هۆیەوە لە نێوان عەشیرەتی ئێمە و چەند عەشیرەتێك، ماوەی 15 بۆ 20 ساڵ كێشەی خوێنداری و دوژمنایەتی هەبوو، 30 كەسی تێدا كوژرا.

 

رووداو: هۆكاری كوشتنەكە چی بوو، سیاسی بوو؟

 

ئەحمەد تورك: بەڵێ سیاسی بوو. براكەم لەنێو جەهەپە كاری سیاسی دەكرد. ئەوكاتە ئاغای دێركێ لە پارتی دیموكرات كاری دەكرد، بابەتی سیاسی سەری كێشا بۆ بابەتی دوژمنداری. ئەوكات دەیانگوت عەبدولڕەحیم بەگ تەنیا گەنجێكە و ئێمەش ئاغای دێركێین و گەورەی دێركین، ئەو چۆن لە روومان دەوەستێتەوە؟ واتە كێشەكە بەو شێوەیە دەستی پێكرد. دوای ئەوەی براكەم كوژرا، كەسانی عەشیرەت و هەندێك كەس هاتن گوتیان تۆ ببە بە برا گەورە.

 

رووداو: لە كۆتایی ساڵی 1950 جوڵانەوەی سیاسی نەبوو، بەڵام هەندێك جوڵانەوەی رۆشنبیری هەبوون تۆ ئەوكاتە گەنج بووی…؟

 

ئەحمەد تورك: ساڵی 1960 لە قوتابخانە بووم. ئەوكاتە تەمەنم 14 ساڵان بوو. رووداوە سیاسییەكانمان چاودێری دەكرد. بۆ نموونە كاتێك موسا عەنتەر و هەڤاڵەكانی بەند كران، ئاگاداری هەواڵەكانی دەبووین، هەرچەندە لەنێو رووداوە ساسییەكاندا نەبووین، بەڵام لە دوای ساڵی 1971 كاتێك هاتمە زانكۆ دەستم بە چالاكیی سیاسی كرد.

 

رووداو: ساڵی 1965 پارتی دیموكراتی كوردستان (پەدەكە- باكوور) دروست بوو، هیچ پەیوەندیتان لەگەڵ هەبوو؟

ئەحمەد تورك: برا گەورەكەم پێیەوە پەیوەست بوو، عەبدولحەلیم “كەدەپە” بوو. تەنانەت لەگەڵ چەند كەسێكی دیكە چووە باشووری كوردستان بۆ ئەوەی مستەفا بارزانی ببینن.

 

رووداو: ساڵی 1970 جەنەراڵەكانی سوپای توركیا كودەتایەكیان كرد. ئەوە چ كاریگەرییەكی هەبوو، بەتایبەتی لە رووی سیاسی كە خەڵكێكی زۆر دەستگیركران. ئەگەر بۆ مێژوو شایەتی بدەیت، كێ دەستگیركرا و  بۆچی دەستگیركرا؟

 

ئەحمەد تورك: دەوڵەتی توركیا بەو شێوەیە لە كوردی دەڕوانی كە شتێكی مەترسیدارە. هەركاتێك كودەتا روویداوە، سەرەتا گەلی كوردیان كردووەتە ئامانج. هەر كودەتایەك روودەدات بۆیان دەبێتە دەرفەتێك بۆ ئەوەی رووناكبیر و رۆشنبیرانی كورد بێدەنگ بكەن و بیانكەنە ئامانج و لە زیندانەكانیان بئاخنن. ئەوكات بەتایبەت ساڵی 1971 گەنجانی كورد ویستیان سیاسەتێكی سەربەخۆی كوردی بەڕێوەبەرن. ئەوكاتە دەڤریمجی كلتوور (راستڕەوەكان) هەبوون كە لەلایەن گونجانی كورد ئەوانەی لە زانكۆ بوون، دامەزرێنرا.

 

رووداو: كێ بوون ئەوانەی رێبەرایەتیان دەكرد؟

 

ئەحمەد تورك: بۆ نمونە، پەسەكە، دەدەكە، كەسانی سەربەخۆ، هەتا ئەوانەشی ئەمڕۆ نزیكن لە پەكەكە، واتە: زۆر تەیاری سیاسی تێدا بوو. دوای ئەوەی رێكخراوەكە داخرا، دوای ئەوەی لە سیاسەت لێكجیابوونەوە، پەسەكە دامەزرێنرا، پەكەكە و گەلێك رێكخستنی سیاسی دیكەش دامەزران.

 

رووداو: ئەی عەبدولڕەحمانی برا گەورەت دەبێتە ئەندامی پارتی عەدالەت؟ یان كامە پارتی بوو؟

 

ئەحمەد تورك: بەشێوەیەكی سەربەخۆ بۆ پەرلەمان هەڵبژێردرا، پاشان چووە نێو پارتی عەدالەت و ماوەیەك لەو پارتەدا سیاسەتی كرد.

 

رووداو: سیاسەتی پارتە توركییەكان چۆن بوو؟ بەتایبەت لەسەر مەسەلەی كورد لەو كات؟ دەیانویست هیچ لەبارەی پرسی كوردەوە قسە بكرێ.

 

ئەحمەد تورك: قبوڵكردنی كورد زۆر زەحمەت بوو، زەحمەتیشە. واتە: بە هەموو شێوەیەك بۆ ئەوەی كورد بێدەنگ بكەن سیاسەتیان كردووە. هەر لە پارتی دیموكراتەوە بگرە تاوەكو پارتی داد و گەشەپێدان، پارتی گەلی كۆماری و ئەو پارتانەی دامەزراون لە راستیدا دانیان بە مافی كورددا نەناوە. بەردەوام ویستوویانە كورد بێدەنگ بكەن و كورد لەنێو ئەو سیاسەتەدا بێت كە ئەوان دەیانەوێت بەڕێوەی ببەن، بەڵام نەك بەناوی كورد. كاتێك بڵێت كوردم لە هەر شوێنێك بێ‌، ناتوانێت سیاسەت بكات. نموونەشمان بۆ ئەمە زۆرە، كاتێك شەرەفەدین ئەڵچی گوتی: من كوردم، سزا درا، واتە كورد و كوردستان قەدەغە بوو. بەناوی كوردی سیاسەتكردن موكین نەبوو.

 

رووداو: تۆ ساڵی 1973 دەچیتە نێو پارتێكەوە، بۆچی ئەو پارتەت هەڵبژارد؟

 

ئەحمەد تورك: ئەوكات لەنێو ژیان و خانەوادەكەمدا هەستی كوردبوونیش هەبوو، بەڵام ساڵی 1973 كە چوومە نێو سیاسەت بەناوی كورد نەبوو، بەڵكو لەسەر بنەمای بنەماڵەیەكی ناسراو و ویستراوی مێردین بەشداری سیاسەت بووم. ساڵی 1971 ئەو هاوڕێیانەمان كە بە كاری سیاسییەوە خەریكبوون دەستگیركران، دۆخێكی تەواو جیاواز دروستبوو، لە ساڵی 1974 ئەجەوید لێبوردنێكی دەركرد، بەو شێوەیە منیش چوومە نێو جەهەپەوە. ئەوكاتیش لێبوردنێك دەرچوو. دوای ساڵی 1977 سیاسەتی كورد وردە وردە بنیاتنرا. بەناوی كوردییەوە چالاكی دەستی پێكرد.

 

رووداو: ناوی سۆسیالدیموكرات بوو؟

 

ئەحمەد تورك: هەرچەندە ناوی سۆسیالدیموكرات بوو، بەڵام رۆحیەتێكی نەتەوەپەروەری هەبوو. ئەمڕۆش ئەو كەموكورتییە لە توركیادا هەیە كە پارتێكی سۆسیالدیموكرات دانەمەزراوە. هەرچەندە پارتمان هەیە ناویان سۆسیالدیموكراتە، بەڵام كار و خەباتەكانیان سۆسیالدیموكرات نییە.

 

سیاسەتی كوردی لە ساڵی 1978 بەدواوە هێدی هێدی رەنگی كوردایەتی وەردەگرێت، لەسەر ئەو بنەمایەش وردە وردە كار و چالاكیمان دەكرد.

 

رووداو: تۆ كە لە نێو جەهەپەدا بوویت، دەتتوانی باسی پرسی كورد بكەی؟

 

ئەحمەد تورك: نەخێر، لەنێو هیچ پارتێك ئەوە قەبوڵنەدەكرا باسی كورد بكەین. هەرچەندە جەهەپەش دەیزانی ئێمە كوردین، بەڵام بەناوی كوردبوون تۆ ناتوانیت سیاسەت لە توركیا بكەی. لەو كاتدا سیاسەتی كورد لەسەر ئاستی كەسایەتییەكان بەڕێوە دەچوو. ئەوەی هەبوو چەند كەسێك بوون ناسراو بوون، بۆ نمونە: شەرەفەدین ئەلچی، موسا عەنتەر، تاریق زیا ئەكینجی و چەند كەسێكی دیكە.

 

رووداو: پەیوەندیتان لەگەڵ موسا عەنتەر هەبوو؟

 

ئەحمەد تورك: كاتێك لە زانكۆ بووم، لە رۆژانی پشوودا لە ئیستانبوڵ دەچوومە ماڵی و گفتوگۆمان دەكرد. مووسا عەنتەر بەتەمەن زۆر لە ئێمە گەورەتر بوو، بەڵام من هێشتا گەنج بووم برادەرایەتیم لەگەڵیدا هەبوو. دوای ئەوەی چووە نوسێبین و لە ستلیلێ مایەوە سەردانیم دەكرد، كاتێك لە ئەنقەرە بوو بە هەمانشێوە.

 

رووداو: تێكچوونی شۆڕشی كورد لە باشووری كوردستان لە ساڵی 1975 چ كاریگەرییەكی لەسەر باكووری كوردستان هەبوو؟

 

ئەحمەد تورك: بێگومان كاری لە سیاسەتمەداران كرد، تووشی مۆراڵێكی خراپ بوون. هەموومان پێی دڵگران بووین. كاتێك شۆڕش تێكچوو زۆر كەس خۆیان گەیاندە باكوور، نەیاندەویست كەس بشیانناسێت و بە نهێنی لەلای ئێمە دەمانەوە. پەیوەندی هەبوو، بەڵام كاریگەرییەكەی هێندە زۆر نەبوو كەوا كوردەكان بتوانن هاوكاری ئەو شۆڕشە بكەن. چونكە ئەوكات كورد زۆر رێكخراو نەبوو. هەرچەندە “پەدەكە-ی باكوور” و چەند تەوژمی دیكە هەبوون، بەڵام كاریگەری یان نوێنەرایەتییەكی ئەوتۆیان لەنێو خەڵكی نەبوو. جوڵانەوەی كوردی دوای ساڵی 1979 رێكخراو و سیاسیتر بوو، بۆ نموونە: ئاڵای رزگاری، پەسەكە، پەدەكە و پارتە سیاسییەكانی دیكە دامەزرێنران.

 

رووداو: جیا لە مەسەلەی فایەق بوجاق، ئەی مەسەلەی دكتۆر شڤان و ئەوانە چییە؟ دەربارەی كوشتنی ئەوان چی دەڵێی؟

 

ئەحمەد تورك: ئەوەندەی ئێمە بزانین ئەوەیە كێشە لە نێوان دكتۆر شڤان و سەعید ئەڵچیدا هەبوو. دەروێشێ سەعدی، كە لەوێ ئەندام بوو، تاوەكو بە ئەمڕۆ دەگات لەبارەی كوشتنی ئەوان شتێكی ئەوتۆی باس نەكردووە كە بۆچی سەعید ئەلچی كوژرا؟ بۆچی دكتۆر شڤان كوژرا؟ لە هزری گەلی كورددا زۆر پرس هەن دەخولێنەوە، ئەویش یەكێكە لەو پرسیارانەی وەڵامەكەی دەست نەكەوتووە. لە راستیدا لە نێو پارتیش لەبارەی كوشتنی دكتۆر شڤان و سەعید ئەڵچی شتێكی ئەوتۆیان بە گەل نەگوت كە هۆكاری كوشتنەكە چی بوو؟ ئەو گفتوگۆیە ئەمڕۆشی لەگەڵدابێت هەر بەردەوامە.

 

رووداو: جوڵانەوەی كوردی لەناوخۆیدا كێشەیان هەبوو، شەڕی یەكتریان دەكرد و یەك نەبوون، هۆكاری چی بوو؟

 

ئەحمەد تورك: كاتێك بەدواداچوون دەكەین بۆ ئەوانەی روویاندا، ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت كە نەزانییەكی گەورە هەبووە، هەموو لایەك دەیانویست كاریگەرییان لەسەر كورد هەبێ‌. ببن بە هێزی یەكەم، هەر بۆیە زۆر كێشە لەو ناوەدا روویاندەدا. هەر ئەمەش وایكردووە تاوەكو ئێستاشی لەگەڵدابێت سیاسەتێكی هاوبەشی كوردی دروست نەبێ‌. لە باشووریش هەمان شت لەنێوان پارتی و یەكێتی روویدا. بەهۆی ئەوەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بناغەی دیموكراسی باش بنیات نەنراوە، كێشە دروست دەبێت. كاتێك لەنێو خەڵكدا باوەڕبوون بە دیموكراسی نەبێت ئەوكاتە لەسەر كێشەی بچووك شەڕ دروست دەبێ. من بۆخۆم لەگەڵ جوڵانەوەیەكی سیاسی رێكخراوی پەیوەست نەبووم. بەڵكو زیاتر سیاسەتێكی مەدەنی دیموكراتیانەم دەكرد.

 

رووداو: با بەناو باسی بكەین، تۆ لەگەڵ كامەیانی، لەگەڵ پەكەكە، پەسەكە، رزگاری كەوا كەسایەتییەكانیان ناسراوبوون، لەگەڵ كامەیان دانوستاندن و قسەتان هەبووە؟

 

ئەحمەد تورك: شەخسی خۆم لەگەڵ هەموو سیاسەتمەداران دانوستاندنم هەبووە، هەتا لەم كۆتاییەدا ماوەیەك چوومە ئەوروپا و پەكەكە لەوێ بوو، چوومە سەردانی كەمال بورقای زۆریان لەلا سەیر بوو، دەیانگوت تۆ چۆن چاوت بە كەمال بورقای دەكەوێت! من گوتم دەمەوێت بیبینم. ساڵی 1993 كاتێك كەمال بورقایم بینی گوتم ئیلا دەبێت تۆش لەگەڵم بێیت بۆ سووریا كە ئەوكات دوژمنایەتییەكی توند لەنێوان پەسەكە و پەكەكە هەبوو، ئەوكات كەمال بورقای هاتە شام.

 

رووداو: زۆر جار باس لەوە دەكرێت كە پەكەكە لەلایەك و حیزبەكانی دیكەش لەلایەكی دیكە بوون، پەكەكە شەڕی لەگەڵ عەشیرەت و پارتەكانی دیكە دەكرد، بۆچی شەڕی عەشیرەتیان كرد؟ لەگەڵ بنەماڵەكەی ئێوە هیچ كێشەیان هەبوو؟

 

ئەحمەد تورك: نەخێر، لەگەڵ بنەماڵەكەی من هیچ كێشەیەك نەبووە. لەراستیشدا ئەوكاتە ژمارەیەكی زۆر لە گەنج و لاوەكانمان چوونە ریزی پەكەكە. ئەوكات چەندین گەنج، برازا و ئامۆزام لەنێو پەكەكە بوون، چەندیشیان شەهید بوون. بەڵام كێشەكە ئەوەبوو كاتێك پەكەكە دروستبوو، جێی خۆی لەناو گەلدا كردەوە، ویستیان كاریگەرییان لەسەر هەموو كەسێك هەبێت، سەرەتا ویستیان عەشیرەتەكان بێدەنگ بكەن و ببنە هێزێك، وەك گوتم بۆ دەسەڵاتداری بۆ ئەوەی ببنە هێزێك و هەموو كەس ئەوان بناسێت هەوڵیاندا سیستەمی عەشیرەتگەری لەبنەڕەتەوە هەڵوەشێننەوە. لەو بڕوایەدام هۆكاری شەڕەكان ئەوە بوو.

 

رووداو: ساڵی 1980 كودەتای سەربازی روودەدات، تۆ تاوەكو ئەوكاتیش ئەندامی جەهەپە بوویت، بۆچی تۆیان خستە زیندانەوە؟

 

ئەحمەد تورك: من لە ساڵی 1973 تاوەكو 1980 ئەندامی پەرلەمانی توركیا بووم. لەڕاستیدا ویستیان لەپێش كورد خۆیان دەرخەن، ئەوكات چەندین سیاسەتمەداری كورد شەهید بوون و دەستگیركران و خرانە كونجی زیندانەكانەوە. ئەوكات چەندین دۆسیەیان بۆمان كردەوە لەسەر ئەوەی هاوكاریی پەكەكە دەكەین. من و جەلال بایدار و مستەفا قلیج، بە هەواڵدانی هەندێك كەسی عەشیرەتەكان دەستگیركراین كە گوتبوویان ئەوانە پەیوەندییان لەگەڵ پەكەكە هەیە و بەناوی پەكەكە لەگەڵ ئێمە كۆبوونەتەوە. بەڵام هیچ پەیوەندییەكمان بەپەكەكەوە نەبوو. مستەفا قلج دژی پەكەكە بوو، جەلال بایدار پارتی سۆسیالدیموكرات بوو، بەڵام خانەوادەكەی پەیوەندییان لەگەڵ پەكەكە هەبوو.

 

 ساڵی 1982 لە زیندانی ئامەد بەند كراین، لەڕاستیدا ئەوكات وەحشیەتێكی گەورە هەبوو لەو زیندانە. ئەو شتانەی لەوێ روویاندەدا، ئەوەی بەسەر گیراوەكان هاتووە بەجۆرێكە ناتوانین باسی بكەین.

 

رووداو: تۆ لە هەڤپەیڤینێكدا زیندانی ئامەد بە كامپی نازییەكان دەشوبهێنی، حەز دەكەم هەندێك باسی زیندانی ئامەد بكەی..

ئەحمەد تورك: ئەو زیندانە و كەمپی نازییەكانی سەردەمی هیتلەر وەكو لە وێنە و ڤیدیۆ و بەرنامەكاندا دەیبینین و شتێك كە لەبارەیەوە خوێندوومانەتەوە، كاتێك لەگەڵ زیندانی ئامەد بەراوردی دەكەین، بڕوا بكە زیندانی ئامەد لە كامپەكانی هیتلەر خراپتر بوو. ئەو بێڕێزییەی بە مرۆڤ دەكرا لە سنوور بەدەر بوو. هەر شەوێك دەنووستین دەمانگوت: خودایە رۆحمان دەربێنە، بەس بۆ ئەوەی لەو ئەشكەنجەدانە رزگارمان ببێت. لە زیندان شەو و رۆژ ئەشكەنجەدان هەبوو. تەنانەت لە شوێنی پشوودانیش ئەشكەنجە هەبوو، بەجۆرێك بوو ئەو ناوە بە خوێنی مرۆڤ سوور دەبوو.

 

رووداو: ئەوان چییان لە ئێوە دەویست؟ بۆچی هێندە لێدان؟!

 

ئەحمەد تورك: ئامانجیان ئەوەبوو بە بڕوای خۆیان دەرسێك بەكورد بدەن و كورد بەجۆرێ لێبكەن خاوەنداری لە سیاسەت و ناسنامەی خۆی نەكات.

 

رووداو: كەسی ناسراو كە لەزیندانەكە بوون كێ بوون؟ هیچ كەس هەبوو دان بنێ بەو تۆمەتەی ئاراستەی كراوە و لە زیندانا رووخابێت؟

 

ئەحمەد تورك: لەنێو هەموو سیاسییەكاندا چەندین كەس هەبوون بەرگرییان دەكرد و بەرگەی ئازار و ئەشكەنجەیان گرت، بۆ نموونە: نەجمەدین كایا، لە پەكەكە زۆر كەس خۆڕاگربوون وەكو مەزڵوم دۆغان، كەمال پیر، خەیری دورموش، بەڵام لە هەندێك جوڵانەوەی دیكە زیندانییەكان تەسلیمی دەوڵەت دەبوون و دواتر بوونە پیاوی دەوڵەت. هەواڵیان لەسەر برادەرانی خۆیان دەدا. زۆر كەسی واشمان بینی. كەسانێك هەبوون بیریان لە دواڕۆژ نەدەكردەوە و لەگەڵ بەرپرسانی زیندان پەیوەندییان هەبوو. بەرپرسێكی زیندانی دیاربەكر كە لەنێو زینداندا وەحشیانە مامەڵەی لەگەڵ زیندانییەكان دەكرد، بینیمان دوایی لە ئیستانبوڵ كوژرا. بۆ نموونە رۆژێكیان منی بردە دادگا، كەمال پیریان هێنایە دادگا كە ئەویش لە پشتەوە دەستی كەلەپچە كرابوو، خۆم خستە لایەك بۆ ئەوەی “كەمال پیر” لە شوێنەكە دابنیشێ، ئەو بەرپرسەی كوژرا منی بردەوە زیندان و بە 200 سەرباز منیان رووت كردەوە و ئازار و ئەشكەنجەیاندام. 15 رۆژ نەمتوانی دابنیشم. كاتێك كەسوكارەكانمان سەردانیان دەكردین نەماندەتوانی نە بە كوردی و نە بە توركی قسەیەكیش بكەین. تەنیا بۆت هەبوو بە كەسوكارەكەت بڵێیت چۆنن باشن. كاتێك دەیانبردین بۆ قاوش دەچوونە سەر پشتمان و ئەشكەنجەیان دەداین. دەیانبردین و دەیانگوت ئەو قاپ و كەلوپەلانە بشۆن، كاتێك لە شووشتن تەواو دەبووین، پاشماوەی خواردنەكانیان بەزۆر دەرخوارد دەداین. دەیانگوت دەبێت بە زمانتان مێزەكان پاك بكەنەوە. زۆر لە هەڤاڵەكانمان لەو بارەیەوە كتێبیان نووسیوە، بەڵام لەڕاستیدا هێشتا بەش ناكات.

 

رووداو: تۆ بۆ خۆت هیچت لەبارەی زیندانی ئامەدەوە نەنووسیوە؟

 

ئەحمەد تورك: نەخێر نەمنووسیوە. من خۆم لەوێ لە شوێنی ئەوان بم ویژدانم قەبوڵ ناكات بەو جۆرە ئەشكەنجەیان بدەم. لە زیندانی دیاربەكر 30 كەس بەدار و لەژێر ئەشكەنجەدا بەبەرچاومانەوە كوژران. دواییش دەیانگوت لە پەیژەیەك كەوتوون و مردوون.

 

رووداو: لە زیندانی ئامەد تەنیا كورد هەبوون یان كەسانی دیكەش هەبوون؟

 

ئەحمەد تورك: 95%ی گیراوانی زیندانی ئامەد كورد بوون. گیراویان لە زۆر شارەوە هێنابووە ئەوێ. ئەگەر 5 هەزار كەس لە زیندانەكە بووبن، 9 بۆ 10 كەسیان تورك بوون، ئەوانیش چەپی تورك بوون، ئەوەی دیكە هەمووی كورد بوون.

 

رووداو: هیچ كەس نەیدەتوانی لەو ئازاردان و ئەشكەنجە رزگاری ببێت، بێڕێزی بە هەموویان دەكرا؟

 

ئەحمەد تورك: هیچ كەس نەبوو رزگاری ببێت، ئەشكەنجەدان بەپێی كەسایەتییەكانیش دەگۆڕا. ئەوەی ناسراو بووایە زیاتر ئەشكەنجە دەدرا. لە ناسراوەكان، من، جەلال بایدار، شەرەفەدین قایا، حوسێن یڵدرم ئەوانە گیراوی سیاسی بووین، لە راستیدا بێڕێزییەكی زۆریان بە ئێمە دەكرد. گیراوانی پەكەكە-یش زیاتر ئازار و ئەشكەنجە دەدران. ئەو كەسانەی پۆلیسی دەوڵەت بوون و دەستگیر كرابوون، ئەوانیش بەهەمانشێوە ئەشكەنجە دەدران، دەیانگوت ئێمە پیاوی دەوڵەت بووین، بەڵام نەمانزانیوە ئەشكەنجەی بەوجۆرە هەیە.

….

ئەحمەد تورك: لە زیندانی ئامەد بە داری خودا و پێغەمبەر لێیان دەداین، کاوە ئەمین

ئەحمەد تورك: هەندێك كوردیش دەستیان لە تاوانی بكەر نادیاردا هەبوو

رووداو- مێردین

 

ئەحمەد تورك، سیاسەتڤان و پەرلەمانتاری پێشووی توركیا، لە بەشی دووەمی ئەم هەڤپەیڤینەدا كە پوختەیەكی بەرنامەی پەنجەمۆری تەلەڤزیۆنی (رووداو)ـە، زیاتر لە بارەی لێدان و ئەشكەنجەدانی نێو زیندانی ئامەد قسە دەكات و دەڵێت چەندین كەس بەرگەی ئەشكەنجەی زیندانیان نەگرت و مردن. هەروەها باسی هۆكاری دەركردنی لە جەهەپە و  بەربژێری خۆی بۆ پەرلەمان وەكو كاندیدی سەربەخۆ و دامەزراندنی یەكەم پارتی كوردی لە باكووری كوردستان دەكات.

 

بەشی دووەم

 

رووداو: لە ئەڵقەی پێشوو باسمان لە ژیانی زیندان كرد، حەز دەكەین زیاتر لەسەر ئەم بابەتە بوەستین..

 

ئەحمەد تورك: كاتێك ئێمەیان بردە زیندانی ئامەد، بەزۆری ئێمەیان دەبردە ژووری بچووكەوە، كە تەنیا بەتانییەكی تێدابوو. ئەوكاتەی گیراین، مانگی ئادار بوو، كەشوهەوا سارد بوو، لە ئامەد بەفر باریبوو. جامەكانی زیندانەكە شكابوون،  بۆ ئەوەی گەرممان ببێتەوە پشتمان لە یەكدی دەكرد، جلوبەرگی خۆمان لە زیندان لێ‌ سەندرابوو، شەش مانگ لەو ژوورانەدا ماینەوە.

 

هەندێك  كادیری دیاری پەكەكە لەوێ‌ مردن، وەكو خەیری دورموش، كەمال پیر و زۆری تر. شەو و رۆژ ئەشكەنجەدان هەبوو. زۆر كەسیان دەستگیر دەكرد كە پەیوەندییان بە سیاسەتەوە نەبوو. لە شەمزینان كەسێكیان هێنا یەك وشەی توركی نەدەزانی، ئەشكەنجەیان دەدا و دەیانگوت دەبێت مارشی نەتەوەیی توركیا بڵێی. داماوە شەوان دوای لێدان و ئەشكەنجە دەهاتە لای ئێمە دەیگوت مارشی نەتەوەییم فێر بكەن. هەندێكجار ئێمەیان دەبردە دەرەوە دەیانگوت دەبێت شتی پیس لەخۆتان بسوون، ئەگینا سزاتان دەدەین.  رۆژێكیان لە كاتی هاتنە دەرەوەمان، لە شەرەفەدین كایایان دا، چاوێكیان كوێر كرد.

 

دەیانگوت بۆ خۆتان پشوو بدەن و یاری بكەن، دواییش دەیانگوت دەبێت سواری پشتی یەكتر بن. رۆژێك من سواری پشتی كەسێكی قەڵەوی چوار شانە بووم. دوایی گوتیان بەپێچەوانەوە ئەمجارە دەبێ‌ ئەو سواری سەر پشتی تۆ بێ‌، ئەو كەسە نزیكەی 130 كیلۆ دەبوو، كە لەسەر پشتم دانیشت یەكسەر كەوتم بە زەویدا.

 

رۆژێكیان بە حوسێن یڵدرمیان گوت دەبێت وەكو كەر بزەڕی، ئێمەش پێكەنینمان دەهات. یان دەیانگوت دەبێت وەكو كەڵەشێر بقوقێنن یان وەكو پشیلە بمیاوێنن. ئا بەوجۆرە رەفتاریان لەگەڵمان دەكرد.

 

رووداو: قاوشەكان جیاواز بوون؟ بۆ نموونە قاوشی پەكەكە جیابوو لە قاوشی گیراوە سیاسییەكانی دیكە؟

 

ئەحمەد تورك: كەس كەسی نەدەبینی، بەڵام پەكەكە سیستەمێكی دانابوو لەناو زیندان كە بەخەیاڵی كەسماندا نەدەهات. چۆن گیراوانی پەكەكە هەواڵیان بەیەكتر دەدا؟ سیستەمێكی وایان دانابوو كاتێك شتێك روویدابایە هەموو پەكەكەییەكان ئاگادار دەبوون. كاتێك دەچووینە گۆڕەپان لە قاوش تەماشامان دەكرد كێ لەوێیە، ئەویش بە نهێنی و لەژێر پەردەوە دەمانڕوانی.

 

وەكو دی هیچ پەیوەندییەك نەبوو، هیچ كەس نەیدەتوانی لەگەڵ ئەوەی دیكە گفتوگۆ بكات.. كاتێك كاژێر چوار ئێمەیان دەبردە دەرەوە، لە پشتەوە دەستیان كەلەپچە دەكردین. دەیانگوت پێویستە كەس تەماشای كەس نەكات. ئەوجا چوار بۆ پێنج كاژێر دەبووایە بەو شێوەیە بوەستین كە ئەوەش مردنێك بوو بۆخۆی، لە راستیدا لە مردن خراپتر بوو. دەبووایە چوار بۆ پێنچ كاژێر تەماشای قاچی خۆت بكەیت. كێ بەتەنیشتتەوەیە نەتدەتوانی بیبینی.

 

رووداو: دەڵێن ئەو دارەی لە زیندان بۆ لێدان بەكاریان دەهێنا لەسەری نووسرابوو: خودا لێرە نییە؟

 

ئەحمەد تورك: بەڵێ، لەسەر دارەكان زۆر شت نووسرابوون، نووسرابوو ئەوە داری خودایە، ئەوە داری پێغەمبەرە.

 

بەڕێوەبەرانی زیندان بەو دارانە لێمانیان دەدا. لەسەر هەندێك لە دارەكان نووسرابوو بەو دارە تەربیەتتان دەدەین. رۆژێكیان ویستیان لە ئێمە بدەن، لێمیان پرسی دایكی ئەتاتورك ناوی چییە؟ بەڵام من چاو و خەیاڵم هەر لەلای دارەكە بوو، ئاخۆ كەی دارەكە بەر سەرم دەكەوێت.

 

رووداو: كوردی پارچەكانی دیكە لە زیندانی ئامەد هەبوون؟

 

ئەحمەد تورك: بەڵێ هەبوون. كوردی رۆژئاوا بە تۆمەتی چوونیان بۆ نێو پەكەكە دەستگیر كرابوون. هەندێك لە گیراوەكان هی باشوور و هەندێك توركمان و هەندێك گیراوی ئیسلامیش هەبوون، بەڵام ئەوان دواتر بوون بە پیاوی دەوڵەت.

 

رووداو: زیندانی ئافرەتان هەبوو؟ ئەوان دەستدرێژییان دەكرایە سەر؟

 

ئەحمەد تورك: لەڕاستیدا لەوبارەیەوە زۆر شت دەگوترێ، بەڵام ژنان لە ئێمە زیاتر بەرخۆدانیان دەكرد. بەرپرسانی زیندان بێ ئەدەبییان دەكرد، بەڵام ژنەكان بەرگرییان لە شەرەفی خۆیان دەكرد.

 

رووداو: ئەوانەی ناسراوبوون و ئیعترافیان كرد، دەكرێت ناوەكانیان بڵێی؟

 

ئەحمەد تورك: ئەوەی  بەناوبانگ بوو شەرمی لەخۆی دەكرد و نەدەبووە ئیعترافچی، بەڵام ئەوانەی گەنج بوون و لەناو سیاسەت بوون، زۆریان ئیعترافیان كرد. ئەو كەسانە لەناو سیاسەتیش هێندە قاڵ نەبوون و نەیاندەزانی سیاسەت چییە.

 

هەندێكیان هەبوو چووبوونە فەڵەستین و لەوێ پەروەردەیان بینیبوو، كەچی بوونە ئیعترافچی، وەكو مەنا گونگور و هتد.. هەتا لەناو پەكەكە لەناو كۆمیتەی سیاسیش هەندێكیان ئیعترافیان كرد.

 

رووداو: زۆر باسی مەزڵوم دۆغان دەكرێت، لەبارەی ئەو چی دەڵێی؟

 

ئەحمەد تورك: مەزڵوم دۆغان لە قاوشی ئێمە نەبوو، بەڵام دوو برازام لە قاوشی ئەو بوون. لە گوندەكەمان سەربازێك و فەرماندەیەك كوژرابوون. هەلیكۆپتەر بەسەر گونددا دەسووڕانەوە، ئەوكات مەزڵوم دۆغان بانگی برازاكانمی كردبوو گوتبووی نەچنەوە بۆ گوند بچنە لای مامتان. وەك برازاكانم باسیان دەكرد كەسێكی عاقڵ و بە ویژدان بوو.

 

رووداو: ئەی مەهدی زانات دەبینی؟

 

ئەحمەد تورك: رۆژێكیان لە ژوورێكدا ئێمەیان بۆ چەند كاژێرێك هێنایە لای یەكدی. بە مەهدی زانایان گوتبوو تۆ ئەحمەد تورك دەناسیت، ئەویش پێیاندەڵێ: سەگی تێبەردە. هەمان پرسیاریشیان لەمن كرد، گوتم نایناسم. گوتیان مادام ئێوە حەز بە چارەی یەكدی ناكەن دەتانبەینە لای یەك. بەڵام تەنیا یەك دوو كاژێر بەیەكەوە بووین.

 

رووداو: ئێوەیان برسی نەدەكرد؟

 

ئەحمەد تورك: خواردنی باشمان شۆربای نیسك بوو كە نیوەی بەرد و خۆڵ بوو. جگەرەیان دەداینێ‌ دەشیانگوت قەدەغەیە بیكێشن. منیش نەمدەتوانی بەبێ جگەرە بم. هەڤاڵێكی ئەرمەنی لە زینداندا هاوكاری دەكردم. سۆندەی ئاوم لەگەڵ خۆم دەبردە ژێر بەتانی و بۆ نێو توالێت درێژم دەكرد، لەژێر بەتانی جگەرەم دەكێشا و فووم بە سۆندەكەدا دەكرد و دووكەڵی جگەرەكە دەچووە توالێت.

 

رووداو: چۆن لە زیندان ئازادكرای؟

 

ئەحمەد تورك: دوای ئەوەی دادگایی كرام، بڕیاری ئازادكردنم بۆ دەرچوو، بەڵام فەرماندەیەكی سەربازی سكاڵای لەسەرم هەبوو، جارێكی دیكە تەوقیفیان كردم. پاشان بەردرام، بەڵام سكاڵایەكەی دیكەم 6 مانگ درێژەی كێشا. لە ناوچەی جەیلان پنار چەند كەسێك كوژرابوون، گوتبوویان دەستی ئەحمەد توركی تێدایە. بەڵام دواتر بێ تاوان دەرچووم.

 

بەو شێوەیە 22 مانگ لە زیندانی  ئامەد مامەوە. لە كۆتایی ساڵی 1986 جارێكی دیكە دەستگیركرامەوە. سەركردەی لەشكری مێردین منی برد و لێمی پرسی ئاخۆ بۆچی هاوكاری دەوڵەت ناكەم.

 

رووداو: مەسەلەی مارشی نەتەوەیی، ئەگەر باسی بكەی كە دەڵێن لەدوای ئازادبوونیشت لەبەر خۆتەوە دەتگوتەوە، ئەمە چۆن بوو؟

 

ئەحمەد تورك: مارشی نەتەوەیی كاریگەری هەر مابوو، مرۆڤەكان كاتێك دەچوونە دەرەوە و دەهاتنەوە ژووری زیندان بەدەم گوتنەوەی مارشەكە دەڕۆیشتنە رێوە. ئێمەش دەمانگوت هەرچەندە ئازادیش بووین بەس ترسی ئەوەمان هەبوو رۆژێك بێت و دەستگیر بكرێینەوە، بۆیە هەندێكجار نیوەی شەو ئەو مارشەم لەبەر خۆم دەگوتەوە بۆ ئەوەی لەبیری نەكەین.

 

رووداو: مامۆستا تۆ خاوەنی پارتێك بووی، ئەو پارتە بەرگری لێ نەكردی؟

 

ئەحمەد تورك: لەدوای كودەتای 1980 هیچ شتێك بەناوی پارت نەما. پارتەكان داخران، سیاسەت هیچ كاریگەرییەكی نەمابوو. ساڵی 1980 ئەوكات چەندین سەرۆكی پارت سیاسەتیان لێ قەدەغە كرابوو. بولەند ئەجەوید و سلێمان دەمیرێل برانە كەمپەكان و دەستبەسەر كران. لەنێو دەوڵەتدا لە كورد بەولاوە هیچ كەس نەبوو بەرخۆدانێك دژی كودەتاچییەكان بكات. هەمیشەش كورد قوربانییەكەی دەدا.

 

رووداو: دوای ئازادبوونت دەستت بە سیاسەت كردەوە؟

 

ئەحمەد تورك: دوای ئازادبوونم چووم بۆ گوند، سیاسەتكردنم لێ‌ قەدەغە كرابوو، تاوەكو ساڵی 1985 قەدەغەبوو سیاسەت بكەم، دوای ئەوەی ماوەكە تەواو بوو، جارێكی دیكە بوومە كاندیدی جەهەپە بۆ پەرلەمان، بەڵام هەندێك دژی جەهەپە وەستان و گوتیان ئەحمەد تورك كوردچییە، بۆیە جەهەپە ناوی منی لە لیستی خۆی دەرهێنا. پاشان وەكو كاندیدی سەربەخۆ خۆم هەڵبژارد و دەرچووم، لە مێردین 1100 دەنگدەر هەبوون، 983یان دەنگیان بەمن دا.

 

رووداو: ئەوكات قەدەغەی گەشتكردنت لەسەر بوو؟

 

ئەحمەد تورك: نەخێر، دەچووم و دەهاتم، زۆرجار دەچوومە باشوور سەردانی كاك مەسعود و مام جەلالم دەكرد. لە دوای ساڵی 1988 كە بە چەكی كیمیایی لە هەڵەبجە درا، چووین بۆ ئەوروپا و هاوكاریمان بۆ لێقەوماوانی شارەكە كۆكردەوە.

رووداو: وابزانم لەسەر بابەتی كیمیابارانی هەڵەبجەش سەریان ئێشاندووی؟ رووداوی هەڵەبجە چۆن بوو، لەباكوور چ دەنگدانەوەیەكی هەبوو؟

 

ئەحمەد تورك: گەلی باكوور بۆ هەڵەبجە هەستی بە ئازارێكی قووڵ دەكرد. گەلی باكوور وەك دەڵێن دڵی دەئێشا. ئەو كەسانەشی هێنرانە كەمپەكان خەڵكی باكوور خاوندارییان كردن. لەڕاستیدا هەندێكجار كە دەچووینە كەمپەكان دۆخی خەڵكەكە بەجۆرێك بوو جلوبەرگی خۆمان بۆ جێدەهێشتن. ماوەیەك مادام دانیێل میتران هاتە ئەوێ . ئەوكات هاتنی خەڵك و رێكخراوەكان بۆ توركیا قەدەغە بوو، بەهۆی ئەوەی پەرلەمانتار بووم پەیوەندییان پێمەوە دەكرد و هاوكارییەكانم وەردەگرت و بەسەر كەمپەكانمدا بەشدەكرد. هەردەم كە دەچوومە ئەوروپا پارەم كۆدەكردەوە و دەمهێنا و بەسەر خەڵكی كەمپەكاندا دابەشم دەكرد.

 

رووداو: ساڵی 1989 كۆنفرانسێك لە پاریس سازكرا، ئێوەش بەشدار بوون؟ ئەمە چۆن بوو؟

 

ئەحمەد تورك: بۆ كۆنفرانسەكە بانگهێشتكراین، ئێمە چەند هەڤاڵێك گوتمان بچینە كۆنفرانسەكە، لەوانە محەممەد عەلی ئەرەن، ئیبراهیم ئاكسۆی، ساڵح سونەر و بەندە و كەسێكی دیكە. چەندین هەڤاڵی دیكەشمان گوتیان ئێمە دێین، دوایی پارتەكەمان رێگەی نەدا، بۆ نمونە: مەمەد قەهرەمان و جمهور كەسكین ئەوانیش ویستیان بێن، بەڵام دوایی دەنیز بایكال رێگەی نەدان و ئەوان نەهاتن.

 

رووداو: واتە جەهەپە نەیدەخواست ئێوەش بچن؟

 

ئەحمەد تورك:  نەیدەویست كۆنفرانسێكی كوردی بەو شێوەیە بەڕێوەبچێت و ئێمە بەشدار بین، لە راستیدا پێیان قەبووڵ نەدەكرا دەنگی كورد، ناوی كورد و كۆنفرانسێكی كوردی هەبێ‌ و ئێمە بەشدار بین. ئەردال ئینونو بانگی منی كرد و گوتی ئێمە بەڵێنمان داوە و هەرچییەك بێت دەچین، منیش گوتم باشە. لەناو پارتدا ناكۆكی هەبوو، بایكاڵ دەیویست لەبەرامبەر ئینونو بوەستێتەوە. ئەوكاتە ئینونو هاوكاری كورد بوو، ئێمەش هاوكاریمان دەكرد لە كۆنگرەكەدا. بەو شێوەیە فرسەتێكیش دروست بوو، بەڵام كە گەڕاینەوە جەهەپە تەجمیدی كردین.

 

رووداو: كۆنفرانسەكە چ مەبەست و ئامانجێكی هەبوو؟ كێ لەپشتی بوو؟ لە كۆنفرانسەكەدا ئێوە چیتان كرد؟

 

ئەحمەد تورك: كۆنفرانسەكە كاریگەرییەكی گەورەی لەسەر كورد هەبوو. كۆنفرانسەكە دەیویست دەنگی كورد بگەیەنێتە ئەوروپا و لە نێو كورد یەكێتییەك بنیات بنرێت. لەم كۆنفرانسەدا یەكێتی و پارتی و چەندین كەس و لایەنی دیكەش بەشدار بوون. لەباكوور و پارچەكانی دیكە، لە رۆژئاوا و رۆژهەڵاتیش گەلێك كەس بەشدار بوون.

 

رووداو: كێ كۆنفرانسەكەی رێكخستبوو؟

 

ئەحمەد تورك: ئەنیستتیوتی كوردی لە پاریس رۆڵێكی گەورەی لە رێكخستنیدا هەبوو. سیاسەتمەدارانی هەرچوار پارچەی كوردستان دیالۆگیان كرد و لەسەر ئەو بنەمایە كۆنفرانسەكە كرا. واتە بۆ كورد وەكو جوڵانەوەیەكی دیپلۆماسی بوو.

 

رووداو: بۆچی پەكەكە بەشداری كۆنفراسەكەی نەكرد؟

 

ئەحمەد تورك: پەكەكە بەشدار بوو، هەندێك دژ بوون و هەندێكیش بەشدار بوون. نوێنەری ئەوروپای پەكەكە لە كۆنفرانسەكەدا گوتاریشی پێشكەش كرد، بەڵام لە دەرەوەی هۆڵی كۆنفرانسەكە هەندێك لە گەنجانی پەكەكە كۆنفرانسەكەیان پرۆتستۆ كرد. راستی ئەوكات منیش سەرم سوڕما.

 

رووداو: پەیوەندیتان لەگەڵ دانیێل میتران و فەرەنسا هەبوو؟

 

ئەحمەد تورك: هەركاتێك بچووینایەتە فەرەنسا سەردانمان دەكرد. پەیوەندییەكانمان زۆرباش بوون، كاتێكیش هاتە توركیا، لە هەموو گەڕان و دیدارەكانی بەشدار دەبووین. هەروەها سەردانی فرانسوا میترانیشمان كرد كە ئەوكات من، لەیلا زانا و چەند كەسێكی دیكە بووین، ئەو دیدارە دوای كۆنفرانسەكە بوو. تەنانەت ساڵی 1994 كە ئێمەیان لە پەرلەمانتاری دوورخستەوە، فرەنسوا میتران پەرلەمانتارەكانی ناردە توركیا و سەردانی ئێمەیان كرد، باڵیۆزخانەی فەرەنسا گوتیان ئەگەر دەتانەوێت لە توركیا دەتانبەینە دەرەوە و مافی پەنابەری سیاسیتان پێدەدەین، بەڵام رەتمانكردەوە.

 

رووداو: ساڵی 1989 ئێوەیان لە جەهەپە دەركرد، ئێوە چیتان كرد؟ ئایا پارتێكی دیكەتان دامەزراند؟

 

ئەحمەد تورك: كاتێك ئێمەیان لە حیزب دەركرد، هەموو سەرۆك شارەكانی حیزب دەستیان لەكاركێشایەوە. لە كوردستان هەرچی بەرپرس و ئەندامی پارت هەیە وەكو ناڕەزاییەك دەستیان لەكار كێشایەوە. ئەوكاتە كورد و هەندێك لە چەپەكانی تورك ئەوانەی لە كورد نزیك بوون، خاوەن ویژدان و سیاسییەكان ویستمان بەیەكەوە پارتێكی نوێ بنیات بنێین. بەڵام توركە چەپەكان پەشیمان بوونەوە، بۆیە بڕیارماندا پارتی (هەپ) دامەزرێنین. ئەو پارتە لە رووی سیاسییەوە یەكەم پارت بوو لەسەر گۆڕەپانی سیاسی توركیادا بەناوی كوردییەوە سیاسەت بكات. هەرچەندە ئێمە نەماندەگوت پارتێكی تەنیا كوردییە، بەڵام هەموویان دەیانزانی پارتێكی كوردییە. لە ئەندامەوە بگرە تاوەكو بەرپرس، هەمووی كورد بوون.

 

رووداو: لە پەرلەمانی توركیا چ ئاستەنگێكتان لەبەردەمدا هەبوو، دەنگی كوردتان بردبووە نێو پەرلەمان باسی چیتان دەكرد؟

 

ئەحمەد تورك: كاتێك لە پەرلەمانی توركیا قسەمان دەكرد، باسمان لە مافی كورد، نەورۆز و پرۆژەی كورد و سیاسەتی كورد دەكرد. رۆژی زمانی كوردی لە كۆبوونەوەی پەرلەماندا بە كوردی قسەمان كرد، تەلەفزیۆنی فەرمیی دەوڵەت لە پەخشی خۆیدا ئاخاوتنی بە كوردی پەخش نەكرد و پەخشەكەی پچڕاند.

 

رووداو: ئەوكات زۆر كەس تیرۆر كران، خەڵكی رۆشنبیر، پەرلەمانتار و مامۆستا موسا عەنتەر و ویداد ئایدن و زۆر كەسی تر، ئێوەی پەرلەمانتار و رۆشنبیر و سیاسییەكان هیچ هەڕەشەتان لەسەر هەبوو؟

 

ئەحمەد تورك: بەڵێ هەڕەشەمان لەسەر هەبوو. گوللەیان بۆمان دەنارد وەكو هەڕەشەیەك.

 

رووداو: بەچی دەیاننارد، بە پۆست؟

 

ئەحمەد تورك: بەڵێ بە پۆست دەیاننارد. لە رێگە تەلەفۆنەوە هەڕەشەیان دەكرد. دەیانگوت دەتانكوژین ، ئەمە زۆر جار روویدەدا. زۆرجار پۆلیس و سەرباز تەلەفۆنیان بۆ دەكردین و هەڕەشەیان دەكرد. ئەوانەی سیاسەتمان دەكرد لەژێر هەڕەشەدابووین، ئەمە شەو و رۆژ بەردەوام بوو. ئەمڕۆش هەڕەشەمان لەسەرە.

 

رووداو: بۆ رووداوەكانی بكوژ نادیار، هیچ ئامارێكتان لەبەردەستدا هەیە، دەزانرێت ئەوانەی كوژراون ژمارەیان چەندە، كێ بوون ئەوانەیان دەكوشت؟

 

ئەحمەد تورك: دەڵێن بكوژەكان كۆنترا گەریلابوون كە جوڵانەوەیەكی نێو دەوڵەت و ماوەی 50 ساڵە هەیە. ئێمە بەڵگەمان زۆرە، هەتا لەسەر كوشتنی موسا عەنتەر و هەڤاڵەكانی دیكە، دەمانزانی كێن ئەوانەی هاتن ئەوانیان برد. لە باتمان حیزبوڵڵا لە كەمپی سەربازیدا بوون. رۆژێكیان ئەو شتانەم بە سلێمان دیمیرێل گوت، ئەویش گوتی دەوڵەت شتی وا ناكات. پێمگوت بەڵگەت بۆ دێنم. بەڵگەكانم برد، گوتی ئەو پۆلیس و سەربازانە لە نێو گیرفانی مندا نین، نەیتوانی وەڵام بداتەوە. شەش هەڤاڵمان لە زیندانی مووشدا بوون، بەڵگەمان هەبوو كە ئەوان لە زیندانن، بەڵام كۆنترا گەریلا لە زیندان دەریانهێنابوون و كوشتبوویانن، پاشان حاشایان لەوە كرد كە ئەو كەسانە گیرابن.

 

رووداو: لە نێو كۆنترا گەریلا كورد هەبوون؟

 

ئەحمەد تورك: بەڵێ‌ هەبوون.

 

رووداو: ساڵی 1992 حكومەتێكی نیمچە كوردی لە باشووری كوردستان دروست دەبێ‌، پەیوەندیتان لەگەڵیان چۆن بوو؟

 

ئەحمەد تورك: كاتێك ئەو هەڵبژاردنە كرا، من لە باشووری كوردستان بووم، میوانی بەڕێز مەسعود بارزانی بووم. چاودێریی هەڵبژاردنمان دەكرد، زۆر كەیفمان بەوە دەهات خەڵك نۆرەی گرتبوو بۆ دەنگدان. هەتا بیرمە ژن و مێردێك موناقەشیان بوو، ژنەكە دەیگوت دەنگ دەدەمە مام جەلال، مێردەكەشی دەیگوت من دەنگ دەدەمە كاك مەسعود.

 

رووداو: ئێوە لە گفتوگۆكانتان لەگەڵ دەوڵەتی تورك، داواتان لێنەدەكردن پەیوەندی لەگەڵ باشوور دروست بكەن؟

 

ئەحمەد تورك: دەوڵەتی تورك ئێستا دەیەوێ‌ پەیوەندی لەگەڵ هەندێك كورد دروست بكات، بەڵام راستییەكەی بە وجودی كورد ناڕەحەتن. تەحەمولی بینینی ئاڵای كوردان ناكەن. ئەوكاتیش دەیانگوت ئەوانە عەشیرەت و چەتەن.

 

سەرچاوە: روداو

ڤیدیۆ بەشی 1

ڤیدیۆ بەشی2

ڤیدیۆ بەشی 3