له‌ ئوروپایش کۆیله‌ی و فه‌رمانبه‌ری؟!، سەعی سەقزی

له‌ په‌راوێزی ئه‌و (سه‌ردێڕه)دا پێویسته‌ ئه‌و دوو بابه‌ته‌ فارسییه‌ی خوارۆ که‌ نه‌مکرده‌ به‌ (کوردیش) بخوێنینه‌وه:

بابه‌تی یه‌که‌م له‌ {(فه‌یسبووکی Mohammad Khaki)

(محمد خاکی) که‌ به‌و جۆریان نووسیوه‌:

(دکتر امیر کلان یکی از معدود متفکرین فارس زبانی است که‌ با متانت، دانش بسیار و وجدان علمی از حقوق انسانی و دموکراتیک اقلیت شده‌ های ایران دفاع میکند .

در زمانی که‌ بسیاری از روشنفکران و سیاسیون ایرانی با دیدگاههای ناسیونالیستی و دست راستی خود سیاستهای سرکوبگرانه‌ زبانی را تایید و ترویج میکنند . دکتر امیر کلان در کنار مردم ستم دیده‌ و مورد تبعیض قرار گرفته‌ ایستاده‌ و از حقوق انسانی و اولیه‌ انها دفاع میکند .

اگر فرصت کردی و به‌ بحث آموزش علاقه‌ داری، این برنامه‌ نکات و مسائل بسیار جدی و عمیقی را مطرح میکند .

سپاس از دوست عزیزمان دکتر امیر کلان برای شرکت در این برنامه‌ .

برنامه‌ به‌ زبان فارسی است و امیدوارم متن ان به‌ زبان کردی هم منتشر شود .

محمد خاکی}.

**

بابه‌تی دووهه‌م باسێکی (فارسی) به‌ ناوی (چند نکته‌ …)له‌ په‌رتووکی

{(آوازهای کوهی – مترجم محمد خاکی)

(چند نکته‌ …

کردستان، همواره‌ سرزمین مبارزه‌ بوده‌ و هست. مبارزه‌ء مردمی شریف و آزاده‌ و علیه‌ ستم و سرکوب و برای رسیدن به‌ یک زندگی انسانی. مبارزه‌ء طولانی مردم کردستان، انعکاس جنایات و سرکوبی که‌ بر مردم کرد اعمال  میشود، کردستان را به‌ نامی آشنا برای میلیونها نفر از مردم جهان  تبدیل کرده‌ است.

اما متأسفانه‌، در خارج کردستان، از زندگی اجتماعی، فرهنگی، هنری، ادبی و … مردم کرد کمتر نشانی می توان یافت. خود این مسئله‌ دلایل متعددی دارد و می تواند در جای خود یکی از بحث های جالب و عمیق باشد. شوینسم و ستمگری ملی از سویی، ناسیونالیزم و کوته‌ بینی سیاسی و فرهنگی از سویی دیگر، بر زمینه‌ء شرایطی دشوار از نظر سیاسی و نظامی …. عملا” این مجال را نداده‌ است که‌ زندگی واقعی کردستان، و صدالبته‌ دیگر ملل ساکن ایران و … شناسانده‌ شود.

کردستان در بین پنج کشور ایران، عراق، ترکیه‌، سوریه‌ و شوروی تقسیم شده‌ و صدها هزار نفر از مردم کرد به‌ حالت آوارگی، در اقصی نقاط جهان زندگی می کنند، این مسئله‌ باعث گردیده‌ که‌ مردم کرد، با زبان ها، فرهنگ ها، هنرها، ادبیات ها، و … متنوع و مختلفی آشنا شوند، تأثیر بگیرند و بگذارند و درحدی که‌ مجال یافته‌اند در زندگی اجتماعی خود منعکس نمایند. گشودن دهها دریچه‌ برروی دیگر هنرها و ادبیات ها … و شاید این یکی از نکات بسیار قوی و درخشان ادبیات و هنر در کردستان است.

از مدتها پیش تلاش های ارزنده‌ و اما محدودی صورت گرگته‌ که‌ تاریخ، هنر و ادبیات کردستان را در خارج کردستان بشناسانند. تلاش محمد قاضی در عرصه‌ ترجمه‌ رمان و نوشته‌ های تاریخی، یلماز گونای در عرصه‌ فیلم، شوان و کامکارها در عرصه‌ موسیقی م … گوشه‌های از این مسئله‌ است.

شاید نوشتن مقدمه‌ای برای ترجمه‌ اشعار کردستان و برای خواننده‌ فارس زبان ضرورت داشته‌ باشد، ولی من نه‌ توانایی و مجال آن را دارم و از سوئی دیگر به این‌ باورم، که‌ شعرها بدوا” خود باید خویش را معرفی نمایند. شاید همین کافی باشد که‌ بگویم شعر و موسیقی در کردستان به‌ دلیل سرشت طبیعی خود از سویی و شرایط نامناسب سیاسی و اجتماعی و اقتصادی از سویی دیگر، نسبت به‌ دیگر عرصه‌ های هنر و ادبیات رشد بیشتری کرده ‌اند.

اگر برای رشد و گسترش تئاتر، رمان، سینما و … به‌ امکانات فنی گسترده‌ تر و شرایط اجتماعی مناسب تری احتیاج است، شعر و موسیقی در کردستان، بر شرایط نامناسب غلبه‌ کرده‌ و در اعماق یک مردم ریشه‌ دوانیده‌ و عرصه‌ای از مقاومت هنری و فرهنگی و تصویرگر آرزوها و خواستهای ملتی بوده‌ و هست.

شاید اغراق نباشد بگویم که‌ کردستان همواره‌ سرزمین شعر و آواز بوده‌ است و هزاران شاعر، ترانه‌سرا، آوازخوان، موسیقی دان در اقصی نقاط و در اعماق مردم کرد زیسته‌ و زندگی می کنند.

دررابطه‌ با ترجمه‌ ها ذکر چند نکته‌ای هم ضروری است:

1 – این اشعار، در طی چندماه‌ گذشته‌ و درشهر لندن صورت گرفته‌ است. من با محدودیت های بسیاری در ارتباط با تهیه‌ء منابع لازم روبرو هستم. مثلا” علیرغم تلاش لازمه‌، تنها به‌ چندشعر از یکی از زنان شاعر کرد دسترسی داشتم. امیدوارم این محدودیت با ترجمه‌ های دیگر دوستان و دفترهای بعدی که‌ دنبال این کتاب می آیند، جبران شود.

2 – درزبان کردی، سه‌ گویش اصلی ( سورانی – کرمانجی – زازایی) وجود دارد. این ترجمه‌ ها، تنها در برگیرنده‌ء برگردان شعرهایی است که‌ به‌ زبان کردی سورانی نوشته‌ شده‌ اند.

3 – شعر کردستان، از نظر فرم، مضامین؛ سبک و … دارای تنوع بسیاری است و این ترجمه‌ ها نمی توانند تصویری روشن از شعر در کردستان را به‌ دست بدهند. علاو بر محدویت هایی که‌ برای دسترسی به‌ آثار شاعران کرد دارم، مبنای انتخاب شعرها هم، تا حدودی  سلیقه‌ ای و بعضا” با توجه‌ به‌ مشکلات چاپ هم بوده‌ است. یعنی ترجیح دادم که‌ تعدادی بیشتر از شعرها را ترجمه‌ نمایم، تا در کتابی، ترجمه‌ء چند شعر بلند را ارائه‌ داده‌ باشم.

4 – در ترجمه‌ شعرها، تلاش کرده‌ ام، تا جائی که‌ ممکن بود، به‌ متن اصلی وفادار باشم، اما الزاما” ترجمه‌ء واژه‌ به‌ واژه‌ صورت نگرفته‌ است.

5 – در ترجمه‌ و برای چاپ این کتاب، ازمحبت ها و همکاریهای تنی چند از دوستان و شاعر و نویسنده‌ برخوردار بوده‌ ام، که‌ صمیمانه‌ از همه‌ء آنها سپاسگزارم.

محمد خاکی لندن – ژوئن 91

*

از مستوره‌ اردلان

Mastoure. Aedalan

1848 – 1805

از مستوره‌ اردلان، شاعر و مورخ کرد، اشعار و نوشته‌ های ، به‌ زبان های کردی و فارسی بر جای مانده‌ است.

بخشی از اشعار مستوره‌ اردلان به‌ دو زبان کردی و فارسی چاپ شده‌ اند.

ص – لاپه‌ڕه‌ (48)

کتاب آوازهای کوهی – ترجمه‌ء شعرهایی از کردستان مترجم محمد خاکی}.

**

به‌ڕێز خاکی له‌ بابه‌تی یه‌که‌مدا به‌و جۆره‌یان نووسیوه‌:

{(دکتر امیر کلان یکی از معدود متفکرین فارس زبانی است که‌ با متانت، دانش بسیار و وجدان علمی از حقوق انسانی و دموکراتیک اقلیت شده‌ های ایران دفاع میکند)

له‌ بابه‌تی دووهه‌مدا، له‌ نووسراوه‌یه‌کی کورت له‌ ژێر ناو (چند نکته…‌) که‌ له‌ دوو لاپه‌ڕه‌ی (A4) که‌متره‌ به‌و جۆره‌ ئه‌نووسن:

(شاید نوشتن مقدمه‌ای برای ترجمه‌ اشعار کردستان و برای خواننده‌ فارس زبان ضرورت داشته‌ باشد)

له‌ درێژه‌ی هه‌مان باسی (چند نکته…‌)دا

هشت (8) جار ئاماژه‌ به‌‌ (مردم کرد) و (شاعر کرد) ئه‌کات.

–

هه‌موو ئه‌وه‌ ئه‌زانین که‌ پێناسه‌ی {(متفکرین فارس زبانی) و (خواننده‌ فارس زبان) و (مردم کرد) و (شاعر کرد) } پێوه‌ندی به‌ کۆمه‌ڵگای مرۆڤه‌وه‌ هه‌یه‌.

نه‌ک هه‌شت جار ئه‌گه‌ر هه‌شتا جاریش هه‌ر که‌سێ بنووسێت: (مردم کرد) و (شاعر کرد) – (مردم تورک)، (شاعر ترک) – (مردم بلوچ) و (شاعر بلوچ) و … پێموانییه‌ که‌سێ ره‌خنه‌ له‌و پێناسانه‌ بگرێت، چوون ئه‌وانه‌ پێوه‌ندییان به (گه‌ل، نه‌ته‌وه‌ی، میلله‌تی) کورد – تورک و بلوچه‌وه‌ هه‌یه‌!

به‌ڵام پێناسه‌ی (متفکرین فارس زبانی) و (خواننده‌ فارس زبان) چییه‌؟

ئه‌و پێناسه‌ بێبنه‌مایانه‌ بۆ ئه‌بێ به‌کار ببرێت؟

بۆ ناتوانن بنووسن (متفکرین فارس) و (خواننده‌ فارس)؟

من وه‌ک خوێنه‌رێ (دکتر امیر کلان) که‌ (خاکی) ئاماژه‌ی پێکرده‌، ناناسم، به‌ڵام ئه‌وه‌ی له‌و باسه‌دا بۆ من گرنگه‌ بۆ ئه‌وان واته‌ (دکتر امیر کلان ) ره‌خنه‌ی له‌ پێناسه‌ی (متفکرین فارس زبانی) که‌ خاکی بۆی به‌کار برده‌، نه‌بووه‌. متفکرین فارس- خواننده‌ فارس و … دروسته‌! نه‌ک متفکرین فارس زبانی و خواننده‌ فارس زبان و …  

–

هیوادارم به‌ڕێز خاکی هه‌ست به‌وه‌ بکات که‌ تاکه‌کانی ئینسان له‌ کۆمه‌ڵگای جهانیدا یه‌کسان و به‌رانبه‌رن تا بتوانن له‌ فه‌رهه‌نگی (کۆیله‌ی و فه‌رمانبه‌ری) ئه‌وه‌یش له‌ (ئوروپا) ده‌رباز ببن!

تێبینی:

سه‌باره‌ت به‌ وه‌رگێڕانی هۆنراوه‌ (کوردییه‌کان) به‌ (فارسی) که‌ به‌ڕێز خاکی له‌ په‌رتووکی (آوازهای کوهی) ئاماده‌ و چاپی کرده‌، به‌داخه‌وه‌ کاری وه‌رگێڕانه‌كه‌ زۆر لاوازه، ئه‌گه‌ر خوێنه‌ره‌ فارسه‌کان له‌ رووی ئه‌و په‌رتووکه‌وه‌ تماشای هۆنراوه‌ی کوردی بکه‌ن ئه‌بێ پێمان پێبکه‌نن و گاڵته‌ به‌ هۆنراوه‌ی کوردی بکه‌ن!

  

13/6/2023

سه‌عی سه‌قزی

Sai.saqzi@gmail.com

پێشمەرگەکان: هەر بابەتێک لە سایتی پێشمەرگەکان بڵاو دەکرێتەوە، نووسەر خۆی لێی بەرپرسیارە و بۆچوونی نووسەرە.  بینەر مافی ئەوەی هەیە وڵامەکەی بۆ سایتی پێشمەرگەکان بنیرێ.