لهوهتا داعهش هێرشی بۆ سهر کوردستان دهسپێکردووه،لهلایهن ههموو نیشتمانپهروهرانی کوردهوه، هێزهسیاسیهکان بهرهو یهکێتی هاندهدرێن و خهلکی کوردستان بهگشتی داوا له هێزهسیاسیهکان دهکا یهکبگرن.
گهرچی لێره و لهوێ هێزهسیاسیهکان سهرهڕای مشت ومڕی ناوخۆیی کهمتاکورتێ به تێکرایی بهرهوڕوی دوژمن بوونهوه و له شنگال باشور و باکور سهڕای مشت و مڕ هاوکارییان کرد، بهڵام ههتا ئێستا چاوهڕوانیی نهتهوهی کورد به تهواوی دابین نهکراوه.
لهم ناوهدا کۆبانی، شارێکی بچوکی ڕۆژئاوای کوردستان کهوته بهر هێرشی دڕندانهی دهوڵهتی ئیسلامیی دۆستی تورکیا و له ههمان کاتیشداسپای تورکیا سنورهکانی کۆبانی و کوردستانی باشوری به هێزێکی گران داخست. هیوای تورکیا یهکهم فهوتاندنی بهرخۆدانی کورد و بهتایبهت یهپهگه و لاوازکردنی پ.ک.ک ههم لهباری سیاسی و ههم سپاییهوه بوو. دووههم کردنهوهی سنووری بهرفراوانتر لهگهل دهوڵهتی ئیسلامی (داعهش) بۆ هاوکارییهکانی داهاتووی نێوان خهلیفهی بهغدا و ئانکارا و کهڵک وهرگرتن له دهسهڵاتی ئهم تاقمه جهردهیه بۆ پاراستنی دهسهڵاتی خۆی له دارژتنی داهاتووی عێراق وسوریای لهبهریهک ههڵوهشاو. کۆبانی به هۆی بهربهرهکانیی بێ وێنهی پێشمهرگهکانی یهپهگه و ژ.پ.گ له چوارچێوهی یهک حیزب و یهک ناوچه دهرچوو بوو به هێمایهکی نێو نهتهوهیی بهربهرهکانی له دژی وهحشیگهری و دواکهوتوویی ویشکهرۆیانهی تاوانگێڕ و پیاوکوژه نێونهتهوهییهکانی دهوڵهتی ئیسلامی، که به ساڵههایه لهلایهن تورکیا و ئهمارات و سعودی و قهتهرهوه ڕاهێنراون و پڕ چهک کراون.
ژنی کورد له کۆبانی وهک سهردهمی هێرشی عهرهب له سهدری ئیسلامدا له پاوه له شهرفی کورد داکۆکی دهکا!
ژنانی کۆبانی بوونه سهرمهشقی ئازادیخوازی و بهبهرهکانی له بهرامبهر دواکهوتوویی و خوینخۆریدا. بوونه نوینهری سهرهکیی نهتهوهیهکی پتر له 40 میلیونی بهشخوراو. بوونه زیندووکهرهوهی یادی پاوهی زهمانی هێرشی لهشکری تاڵانگێڕی عهرهب لهسهردهمی خهلیفهی دووههمی عهرهبدا. بهمجوره کۆبانی نهتهوهی کوردی له ههموو پارچهکانی کوردستان و له تاراوگهدا به گیانی یهکێتیهوه ههژاند و بهرخۆدانێکی نهتهوهیی بێ وێنهی له سهرتاسهری کوردستان وهڕیخست. کۆبانی بوو به کوردستان و کوردستان به کۆبانی. لهسهرانسهری جیهان، نووسهران، روناکبیران، ئازادیخوازان و مرۆڤدۆستان وێڕای کورد هاتنه سهرشهقامهکان و داوای پشتگریی نێونهتهوهییان له کۆبانی کرد. ههموو مرڤدۆستانی جیهان سهرکۆنهی تورکیایان کرد بههۆی سیاسهتی دژی مرۆڤانهی بهرانبهر به کۆبانی و کورد.
دهوڵهتی تورکیا نه تهنیا لهڕادهی جیهانیدا لهقاودرا بهڵکوو دۆستهکانی ههره دێرینهی ههمیشهیی تورکیا وهک ئالمان، بهریتانی و ئهمریکا ڕهخنه و گازندهی خۆیان لهم رژیمه به هۆی ئهو تاوانکارییانه دهربڕی. راگهیهنهره گشتییهکانی ئورۆپایی به ئاشکرا تاوانی هاوکارییان لهگهل داعهش خسته پاڵ تورکیا. له ههمان کاتدا دهوڵهتی تورکیا به بێشهرمی هێزه سهرکوتکهرهکانی لهشارهکانی باکوری کوردستان له گیانی خۆپێشاندهرهکانی کورد بهردا و چهقۆ کێش و پیاوکوژهکانی داعهشی تورکی شان بهشانی پولیس و سپا بۆ سهرکوتکردنی نهتهوهی کورد رژانده سهر جادهکان.
لهکاتێکدا که تهنانهت کۆبانی بۆته پێوانهی سهرکهوتن و پله و پایهی خۆشهویستیی سهرۆک کۆماری وڵاته یهکگرتووهکانی ئهمریکاش، له کاتێکدا که کۆبانی وبهربهرهکانیی کچانی کۆبانی دهسهڵاتی ههریمی کوردستان و رۆژاوای کوردستانیشی کێشاوهته سهر هاوکاریی، لهکاتێکدا که زۆربهی ههره زۆری ئهندامهکانی نهتهوهی کورد خۆیان به کۆبانی دهزانن، بهداخهوه له لایهن ههندی خۆونکردوو و له خۆ بیانی بووی کورد به نێوی نووسهر و سیاسهتوان له مێدیاکانی کوردی و نێونهتهوهیی دا، نهک ههر له زوڕنای کۆنی دووبهرهکی و حیزب حیزبێنی کوردی که میراتی ڕاڕایی سهردهمی دهرهبهگایهتیی کۆنه دهتوڕینن، بهلکو به شاخ و باڵی تورکیا وهک وڵاتێکی دێمۆکرات، دۆستی کورد، سیاسهتوانی به توانا، ههڵدهڵێن و قورسایی هێرهشهکانیان خستۆته سهر پ. ک. ک. تهنانهت یهکێک لهوانه که ههتا ئێستاش وازی لهم ڕهوشه نههێناوه و بهداخهوه له روداو دا وتارهکانی لهم بابهتهدا لاپهڕهیهکی ڕشدهکاتهوه بهڕێز ڕیبوار کهریم وهڵی .
تا ئهو جێگایهی که من له نووسراوهکانی ئهو بهرێزه تێگهیشتووم له ڕوانگهی کاک ڕیبوارهوه مهسهلهی کۆبانی لهلایهن ئێرانهوه هاندراوه به مهبهستی بهرگری له دۆستایهتی کوردی باشور و تورکیا و بهمجۆره تێکدانی سهربهخۆیی باشوری کوردستان.
یهکهم نوکتهی بهرچاوی بۆچوونی کاک ڕێبوار له نووسینهکانی ئهوهیه که بهرێزیان باوهڕی به نهتهوهی یهکگرتووی کورد و کوردستانێکی یهکگرتوو نییه.
دووههم نوکتهی بهرچاو ئهوهیه که سهرهڕای ئهزمونی ناسراوی هاوکاریی تورک و عهجهمی ئێرانی له 500 ساڵی ڕابردوودا له دژی کورد، سهرهڕای ههموو ناکۆکیهکانیان که زۆربهیان لهسهر دابهشینی کوردستان بووه، لهو باوهرهدایه که کوردی باشور دهتهوانێت له کێشهی ئهو دوو ووڵاته کهڵک وهربگرێ.
سیههم نوکتهیرچاو و تهنانهت دهکرێ بڵێم تاوانی ئهو بهرێزه ئهوهیه که دهوڵهتی تورکی داگیرکهر، بهڵایهوه ئازیزتر و خۆشهویستتره له کوردی بهرههلستکاری ئهم داگیرکهره. بهرێزیان پ. ک . ک به خهتاکار و داردهستی ئێران دهزانێ . له کاتێکدا به ڕاشکاوی دهکرێ پهنجه بۆ ئهم ڕاستییه ڕابکێشێن که پ. ک. ک به ڕێکخستنی پژاک له جهرگێ رؤژههڵاتدا نیشانی داوه که زۆر پابهندی پێوهندی لهگهل ئێران نییه. گهرچی ئهمهش ڕاسته که بۆ مهبهستی تایبهتی خۆشی وهک پارتی و حیزبهکانی برادهری لهئێران و سوریا و تورکیادا، کهڵک له پژاک وهردهگرێ. بهڵام بمانههوێ و نهمان ههوێ ئیستا پژاک هێزی ههره ئهکتیوه له ناوهوهی رؤژههڵاتدا.
دیاره ئهم سێ خاڵه ههر بهڕێز کاک ڕیبوار ناگرنهوه بهڵکوو گهلێک بهرپرسی حیزبی و سیاسیی کوردیش گلاونهته ئهو ههڵهکارییه.
بهدرێژایی مێژووی داگیرکردنی کوردستان، ئێران و تورکیا و داگیرکهرهکانی تری کوردستان واتا سوریا و عێراق که ئیستا به کلکهی ئێران دهژمێردرین، له ئاست مهسهلهی کورد له ئاخردا یهکیان گرتۆتهوه. بۆ وێنه:
– هێرشی هاوبهشی شای ئێران و خهلیفهی عوسمانی بۆ سهر میری رهواندز، لهکاتێکدا دوو وڵاتی دراوسێ 200 ساڵان لهسهر دابهشینی کوردستان شهڕیان کردبوو.
– تێکشکاندنی بزوتنهوهی شیخ عوبیدوللای شهمزینی لهلایهن ئێرانهوه به یارمهتیی عوسمانی،
– هاوکاریی تهنگاوتهنگی رهزاشا و تورکیا له بهستنی پهیمانی سایس پیکۆدا که بوو به هۆی دابهشینی ئیستا.
– سهرکوتکردنی بزوتنهوهی باکور له لایهن ئاتورکی فاشیستهوه به یارمهتی ڕهزاشا،
– تێکشکاندنی بزوتنهوهی ئاڕاڕات له لایهن تورکیاوه به یارمهتیی ئێران،
– هاوکاریی ههمهلایهنهی ئیران و تورکیا لهدژی کۆماری کوردستان له سهردهمی پێشهوادا، هاوکاریی سپایی و جاسوسیی خهستی ههردوو وڵات بۆ گرتن و کوشتنی بارزانی و پێشمهرگهکانی دوای ڕوخانی کۆمار،
– هاوکاریی تهنگاوتهنگی سیاسی بۆ ئاشبهتاڵ پێ کردنی کورد له 1975 دا،
– نۆینهرایهتی کردنی ئێران لهسهردهمی شهڕی ئیران و عیراق له لایهن تورکیاوه بۆ هاو ئاههنگی دژایهتی له گهڵ بزوتنهوهی کورد لهلایهن چوار وڵاتی داگیرکهرهوه بۆ ماوهی ههشت ساڵهی شهڕی ئێران و عێراق،
دیاره ئهم لیسته تهواوی تاوانهکانی هاوبهشی ئهو داگیرکهرانه له ئاست نهتهوهی کورد ناگرێتهوه بهڵام ههندێکه له کارنامهی ڕهشی ئهو وڵاته داگیرکهرانه.
گهر سهرنج بدهینه سهر پێکهاتنی داعهش بۆمان دهردهکهوێ که ئهویش وهک تالیبانی ئهفغانستان و خومهینی له ئێران، بهرههمی ههڵهی رۆژاوایه که بهکایهی هاوبهشی ئێران و تورکیا بۆ سهر کوردستان هاندراوه به مهبهستی ههرهس هێنان به خهباتی باکور و به سهربهخۆیی باشور. بهبێ تورکیا داعهش ناتوانێ له بواری لۆجێستیکیدا دهوام بهێنی و به بێ رهزایهتی دهولهتی داعهشی شیعهی ئێران، دهوڵهتی مالیکی موسڵی به چهک و پارهوه تهسلیمی داعهشی سوننی نهدهکرد. هێرش بۆ سهر کهرکوک و کۆبانی له پڵانی داعهشدا بوو و تهنانهت سهرکردهکانی داعهش دان بهمه دادهنێن. بهڵام له بۆچوونی کاک ڕیبوار و ههندی سیاسهتوانی کورددا، داعهش وهک تورکیا دراوسێیه و تهنانهت دهکرا به بێ بهربهرهکانیی کوردی باکور وهک دراوسێی ماملهی لهگهڵ بکرێت.
دیاره لهماوهی 70 ساڵی ڕابردوو دا و به تایبهتی له شهستهکانی سهدهی پێشوڕا، بهره بهره ئهم بۆچوونهی بهڕێز کاک ڕێبوار و هاوبیرهکانی که باشور وباکور و رۆژههڵات و رۆژئاوای به ئێران و ئێراق و تورکیا و سوریا بناسن، بهنێو سیاسهتی راستهقینه (رێئال) لهسایهی دهسهڵاتی داگیرکهران و پاشکهوتوو ڕاگرتنی کوردستانهوه، بوو به باو. بهروبۆی باوبوونی ئهو سیاسهته بوو به گهڵێک ههڵه و له کیسدانی دهرفهتی مێژوویی بۆ رزگاری کوردستان و نێونهتهوهیی کردنی مهسهلهی کورد. بهبۆنهی ئهم بۆچوونهوه له ڕوانگهی جیهانهوه مهسهلهی کورد وهک ناکۆکی ناوچهیی چاولێدهکرا.
کیمیا بارانی ههلهبچه، کۆچڕهویی گشتی کوردی باشور، پێلانی به گرتدانی ئاپۆ، ڕوخانی سهدام و هێرشی ئامریکا بۆ سهر عێراق، دامهزراندنی دهسهڵاتی باشور و چهسپاندنی فێدراسیۆنی نهتهوهیی، بهگشتی ئهو دهرفهتانه بوون که دهکرا بهکهڵک وهرگرتنی بهجێ لهوان مهسهلهی کورد بکرێته مهسهلهیهکی نێو نهتهوهیی وهک مهزنترین نهتهوهی بێ وڵات له جیهاندا.
نهک تهنیا سهرجهمی ئهو دهرفهتانه به هۆی بیری ناوچهگهریی حیزبایهتی بهرچاوتهنگ له کیس چوون، بهڵکو شهری براکوژیش بوو به سهرباری ههموو دهوردان و گهنجهکانی کورد به گوللهی کورد فهوتان و رژیمهکانی تورکیا و ئیران و عێراق و سوریای پێ کهیف خۆش کرد.
ئهمه راستیهکی لهحاشا نههاتوویه که ههموو حیزبهکانی کوردستانی پێوهندیان به بهشێکی داگیرکهری کوردستانهوه ههیه. ههڵکهوتوویی پارچه دابهشکراوهکانی کوردستان، نهبوونی کۆنگرهیهکی نهتهوهیی یان ڕیکخراوهیهکی گشتی که بتوانێ له چوار چێوهیهکدا حیزبهکان ناچار به لهبهرچاوگرتنی سنوری ئهو پێوهندیان بکا و له ههموو شت گرینگتر، دیپڵۆماسی لاوازی حیزبهکان به کردهوه گهلێک لهو پێوهندییانهی کردۆته پێڕهویی کردن. دهکرێ به ڕاشکاوی بلێین سهرجهمی پێوهندییهکانی کورد و وڵاته داگیرکهرهکان، پێوهندی به ریکخراوه ئهمنهکانی وڵاته داگیرکهرهکانهوه بووه و ههیه نهک به دهوڵهت و دهزگای سیاسی داگیرکهرانهوه. ئهرکی سهرهکیی ئهو ڕیکخراوانهش سهرکوتکردنی بزوتنهوهی کورده به گشتی.
دیاره ئاستی بهستراوهیی و خۆ بهستنهوهیی ههر حیزبێک بهو پێوهندیانه جیاوازی ههیه. بهداخهوه حیزبی وا ههبووه که بۆ پارهیهکی کهم و چهند فیشهکێک گهڵی خهباتکاری حیزبێکی دیکهی کوردیی به کوشتن داوه. بهڵام تهنیا ئهوه لهو چهند ساڵهی ڕابردوودایه که ههندێ لایهنی کورد به ئاشکرا شانازی بهم پێوهندییه نامهبارهکانه دهکهن. تهنیا لهو چهند ساڵهی ڕابردوودایه که نووسهر و سیاسهتوانی کورد له سهر مێدیاکانی کوردی و نێونهتهوهیی به شاخ و باڵی دوژمنانی کورددا ههڵدهڵێن و له تورکیا و ئێرانی نهکبهت و بهستراوه به ڕیکخراوه جاسوسیهکانی نێو نهتهوهیی زلهێز و دهوڵهتی سیاسیی لێهاتوو دروست دهکهن و خۆیانی پێ فریو دهدهن.
کۆبانی دهرفهتێکی نۆیه بۆ بهخۆداهاتنهوه. دهرفهتێکی نۆیه بۆ متمانه به خۆ. دهرفهتێکی نۆیه بۆ مالئاوایی لهگهل ڕاڕایی سهردهمی دهرهبهگایهتی. دهرفهتێکی نوێیه بۆ نووسهر و سیاسهتوانه کوردهکان که گیانی یهکێتی ببووژێننهوه. کهلتورێک ببوژێننهوه که کهلتووری کورده. واتا پێلاوی پێشمهرگهیهکی کورد به داگیرکهر نهگۆرنهوه. تاڵه موویهکی کچێکی کۆبانی و پێشمهرگهیهکی شنگال و کهرکوک و مهاباد و قهندیل به ئیران و عیراق نهگۆڕنهوه.
با ووتهکان و ووشهکان ههلگری گیانی کوردایهتی بن. با سهرجهمی حیزبه کوردیهکان هان بدهن بهرهو یهکێتی. با وهک جیهان دهڕوانێته کۆبانی و شنگال ، ئیمهش ئهو بایخه بۆ خهباتی یهکتر دابنێین. له کۆتاییدا روو دهکهمه ئهو بهشهله نووسهر وسیاسهتوانه کوردانه و دهڵێم گهلۆ گولله یهک کهس دهکوژێ بهڵام نووسین و به کار بردنی ههڵهی ووشهیهک دهتوانێ وهچهیهکی بفهوتێنێ. با ههندیک بیر کهینهوه و ویژدانی ووته و نووسینمان به پله و پایهی حیزبایهتی نهفرۆشین! حیزب بهدی دێت و خهبات دهکا و دهفهوتێ بهڵام نهتهوهی کورد دهمێنی و مێژوو قهزاوهتی خۆی دهکا.
حهسهن ماوهڕانی
12.10.2014