باسێک لەسەر کاری رێکخراوەیی و یەکیه‌تیی لاوان، وه‌ک رێکخراوه‌یه‌کی تایبه‌ت به‌ توێژی لاو له‌ کوردستانی رۆژهه‌ڵات

ده‌ستپێک بۆ هەڵسەنگاندن و پێداچوونەوە پێویستە ناسینێکی تەواومان لە خۆمان و کاری رێکخراوەیی و یەکیه‌‌تیی لاوان وەک رێکخراوێکی تایبەت بە توێژی لاو هەبێت.

پێناسه‌ی رێکخراو به‌ شێوه‌یه‌کی گشتی :

   کۆبوونەوەی کۆمەڵێک کەس لە دەوری یەکتر لەسەر بەرنامە و ئامانجێکی روون و دیاری کراو، و ئۆرگانیزاسیۆن و قەوەارەیەکی تەشکیلاتی، کە ویست و داخوازییەکان بە شێوەیەکی ئۆرگانیزەکراو دادەڕێژێت ، و لە راستای وەدیهێنانی خواست و ئامانجەکان و هەوڵدان بۆ بەرەو پێش بردنی، هەنگاو دەنێت،

‌ هه‌ر رێکخراوه‌یه‌ک بە پێی پێويستی کۆمەڵگا دادەمەزرێت، و ئەندام تێیدا بە ویستی خۆی و به‌ دڵخوازانە، بۆ ئەو ئامانجەی کە مەبەستیانە تێیدا بەشدار دەبێت. 

لەپێناسەیەکی گشتی دا پێی دەوترێت رێکخراو.

 چەند بنەمایەک بۆ پێکهێنانی رێکخراوەیەک:

دڵخوازانە، ویست و ئامانجی هاوبەش، یاسامەند بوون، بەرنامەی روون و دیاری کراو، سەر بەخۆبوون لە بڕیاردان و بەرپرسیارەتی، و … هتد.

بەشێک لە تایبەتمەندییەکانی هەر رێکخراوەیەکە.

درووستکردنی رێکخراو له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کی مۆدێڕن:

• پرسی هه‌بێ. 

• پڕۆژه‌ پێشکه‌ش بکرێ.

• لایه‌نی دارای و ماڵی شه‌فاف و سه‌ربه‌خۆی هه‌بێ.

• لیژنه‌یه‌ک هه‌بێ بۆ به‌ڕێوه‌بردن و به‌ره‌وپێش بردنی پڕۆژه‌کانی (سه‌رکرده‌ی مه‌یدانی له‌ تئۆری و پراکتیکدا).

• په‌یکه‌ره‌ی رێکخراو‌ و کاری ئیداری و به‌رنامه‌ و پێڕه‌وی له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کی مۆدێڕن و دێموکراتیک بێ.

• به‌ سیستم کار بکات.

بنەمای کاری رێکخراوەیی:

بوونی ئۆرگانیزاسیون، لیژنەی بەڕێوەبەری، گەڵاڵەی کاری، یاسای بەڕێوەبردن، ئاییننامەی کاری، رێکخستن و کۆکردنەوەی ئەندام لە دەوری رێکخراو.

 ده‌بێ قەوارەی هەر رێکخراوەیەک، وڵامی ئەم چەند پرسیارە بداتەوە:

بۆ چی یە: یانێ ئامانج و بەرنامەی ئەو رێکخراوەیە چییە؟

چۆن دەبێ: بەرنامەی کارییان چییە، کارەکانیان چۆن دەچێتە پێش، یاسا و ئایین نامەی کارییەکانیان چین و… هتد؟

کێ دەیکات: بەڕێوەبەریان کێیەو لە سەر چ بنەمایەکە، مودیریەتی رێکخراوەییان چۆنە؟

دابەشکارییەکانیان چۆنە: ئۆرگانیزاسیون، بەشەکان، کاره‌کانیان چۆنه‌، قه‌واره‌ی رێکخراوه‌یی و سه‌لاحیه‌ته‌کانیان له‌سه‌ر ج بنه‌مایه‌که‌ و…هتد؟

 

چەند چەمکێکی گشتی لە کاری رێکخراوەیی دا هەیە وەک ناسینی ئەرک و ماف کە بنەمایەکی گشتی و ئەساسی هەر رێکخراوەیەکە و لە بەرامبەری دا تەشویقی و سزا هەیە کە بە کردەیی نەکردنیان و پێڕەوی لی نەکردنیان لە کاری رێکخراوەیی دا، ئەو رێکخراوەیە بەرەو ئاراستەیەکی دیکە و لە ئامانجەکانی دوور دەخاتەوە.

ماف و ئەرک لە کاری رێکخراوەیی دا پێوەندییەکی راستەوخۆیان پێکه‌وه‌ هەیە و تەواوکەری یەکدین، بەو واتاییە هەر ئەندامێک لە پێکهاتەی ریکخراوێکدا که‌ بەشدار دەىێ بە وەرگرتنی ئەرکێک، مافی ئەو ئەندامەشە کە لە چوارچێوەی رێکخراوەکەیدا بە ئامانجەکانی بگات.

کار کردن بۆ ئامانجە هاوبەشەکان لە راستای هاتنەدی ویست و داخوازییەکانی توێژی لاو، یەکێك لە ئەرکە سەرەکییەکانی ئەندامان لە رێکخراوی یه‌کیه‌تیی لاوانە و لە بەرامبەر ئەوەشدا گرینگرتین مافی هەر ئەندامیک لەو رێکخراوەیە بەرەو پێش چوون و بردنە سەری ئاستی ئاگایی وزانیاری و تواناییه‌کانیه‌تی، کە رێکخراویش لە بەرامبەر ماف و ئەرکە تەشکیلاتییەکانی هەر ئەندامێکی بەرپرسیارە و دەبێ بۆ بە ئورگانیزە کردنیان، پلانی گونجاوی بۆ دابڕێژێت.

له‌ هەر رێکخراوێکدا پێویستە ئورگانیزاسیون و بەشێکی مودیریەتی هەبێت کە لێرەدا هەوڵ دەدەین بە شێوەیەکی گشتی هێندێک لە تایبەتمەندییەکانی کەسێکی مودیر و کادرێکی نموونه‌ و شێوە و قەوارەی ئورگانیزاسیۆنی رێکخراوەیەک بە شێوەی خاڵبەندی بخەینە بەر باس.

به‌شێک له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی بەڕێوەبەری رێکخراوه‌یه‌ک:

داهێنەر، بەتوانا، رێكخەر، ئیدۆئۆلۆگ و خاوەن ڕا، داڕێژەر، عەمەڵ گەرا، توانای لێكدانەوەی هەبێت، مودیریه‌تی هه‌بێ، و … هتد. 

دوو خاڵ کە پێویستە شرۆڤەیەکی کوورتی بۆ بکرێت:

یەکەم: کەسێکی ئیدۆئۆلۆگ و خاوەن ڕا بێ، مەبەست ئەوەیە کە رۆڵی ئیدۆئۆلۆژی ئەو رێکخراوەیە دابڕێژێت کە رێگای گەیشتن بە ئامانج دیاری دەکا، مێتۆدی خەبات و تێکۆشان دادەنێت، وێنەیەکی روون و سادە لە باروودۆخی مەوجود پێشانی جەماوەر دەدات و زەمینەی کۆکردنەوەی کۆمەل بۆ ئاڵوگۆڕ، و مانایەکی هاوبەش و گشتگیر لە خواستەکان ساز دەکات.

دووهەم: کەسێکی مودیر ده‌بێ لە داڕشتنی بەرنامە یا گەڵاڵەیەک یا لە داڕشتنی هەر پیلانێکی کاری خاڵە لاواز و بەهێزەکانی ببینێتەوە هاوکات رێگای چارەسەری بۆ دابنێ و مودیریەتی بەرەو پێش بردنی ئەو گەڵاڵە کارییانە بکات. هه‌روه‌ها له‌ ئه‌گه‌ری به‌ره‌وپیش نه‌چوونی کاره‌کان به‌ پێی سه‌ڵاحیه‌ته‌ کارییه‌کان لێپرسینه‌وه‌ بکات.

چەند خاڵێک لە ئەرکی بەڕێوەبەری رێکخراوەیەک:

– هەوڵدان بۆ بەرەوپێش بردن و چالاک کردنەوەی رێکخراو و کۆکردنەوەی ئەندام لە دەوری ئەو رێکخراوەیە.

– بردنەسەری ئاستی ئاگایی و زانیاری و تواناکانی خۆی و ئەندامانی رێکخراوەکەی.

– خۆ بە ئەرکدار زانین لە هەمبەر بەجێهێنانی ئەرک و مافی تاکی ئەندام لەو رێکخراوەیە.

– دانانی بەرنامە و گەڵاڵەی کاری، و لێپرسینەوە و بەدواداچوون لە راستای بەرەو پێش بردن .                        

– گرتنی کۆبوونەوە و هاوڕایی کردن لە گەڵ یەکتر و دەوروبەر و بەگشتی ئەندامانی رێکخراوه‌که‌ی.               

– ئەرک و بەرپرسایەتی وەرگرتن لە بەشێک لە کاری ئۆرگانی رێکخراودا.       

– پێشکەش کردنی مکانیزمی گونجاو لە راستای بەرەو پێش بردنی کار لە بەشەکەی و رێکخراوەیی بە گشتی.

– بەرپرسیاریەتی به‌رامبه‌ر هەموو خاڵە لاواز و بەهێزەکانی رێکخراوەکەی.

– و …هتد.

به‌شێک له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی کادری رێکخراوه‌یی:

پێناسه‌: کادر، که‌سێکی‌ خاوه‌ن ئه‌زموون و لێهاتوویه‌کی تایبه‌ت که‌ توانای راڤه‌ و ئاراسته‌کردنی بابه‌ته‌کانی هه‌یه‌ و هه‌نگاو بۆ ئامانجێکی دیاری کراو ده‌نێت.

کادر، پۆست نیه‌ به‌ڵکوو تایبه‌تمه‌ندییه‌که‌ بۆ ئاستێکی جیاواز و به‌رز له‌ تاکه‌کانی دیکه‌ له‌ کاری رێکخراوه‌ییدا.

جۆره‌کانی کادر:

نائاماده‌ – نێگه‌تیڤ – شکست خواردوو – هه‌وڵده‌ر – سه‌رکه‌وتوو – کادری نموونه‌یی.

پێناسه‌ی کادری نموونه‌یی :

که‌سێکه‌ له‌سه‌ر ئاسته‌کانی “رێکخراو و گه‌مه‌ی سیاسی و کۆمه‌ڵگا“، رۆڵ ده‌گێڕێت و له‌سه‌ر ئاستی “که‌سایه‌تی و فێکری و ده‌ربڕین” خاوه‌ن تایبه‌تمه‌ندییه‌. هه‌روه‌ها له‌ بیرکردنه‌وه‌ و تێکۆشانی دا تواناکانی “وردبینی و دووربینی و نوێ گه‌رایی له‌ بیرکردنه‌وه‌دا و جێبه‌جێ کردنی پرۆژه‌کانی” هه‌بێ و بتوانێ له‌ تێکهه‌ڵکێش کردنی باس و بابه‌ته‌کان به‌ سازگارکردنی له‌گه‌ڵ شه‌رایه‌ت و هه‌لوومه‌رج و ده‌ورووبه‌ریدا زیاتر له‌ یه‌ک لایه‌نی بابه‌ته‌که‌ ببینێت.

به‌هره‌کانی کادری نموونه‌یی:

خۆناسی – شرۆڤه‌کاری – کارگێڕی – پێوه‌ندیی – کۆمه‌ڵناسی – سه‌رکرده‌یی – به‌رامبه‌ر ناسی – چاره‌سازی .

هه‌نگاوه‌کانی بوون به‌ کادرێکی نموونه‌:

• تێگه‌یشتن و باوڕهێنان به‌ پێڕه‌و پڕۆگرامی رێکخراو و هه‌نگاونان له‌و راستایه‌دا.

• تێگه‌یشتن له‌ ئه‌رک و ماف له‌ رێکخراودا و هه‌نگاونان بۆ به‌جێگه‌یاندنیان.

• بردنه‌ سه‌ری ئاستی ئاگایی و تواناکانی خۆی و ده‌ورووبه‌ری.

• هه‌وڵدان بۆ به‌ره‌وپێشبردنی رێکخراو له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کی مۆدێڕن.

• به‌رزبوونه‌وه‌ له‌ ئاستی ئه‌ندامه‌تی بۆ کادربوون.

چه‌ند خاڵێک له‌ رۆڵی کادرێکی نموونه‌ له‌ رێکخراوه‌یه‌کدا:

• بوون به‌ نموونه‌ بۆ په‌یامی رێکخراوه‌که‌ت.

• پابه‌ندبوون به‌ ئه‌رک و ماف له‌ رێکخراودا به‌ پێی پێڕه‌وی نێوخۆ.

• بوون به‌ پردێک له‌ نێوان تاک و رێکخراودا.

• ده‌وڵه‌مه‌ندکردنی رێکخراو به‌ پڕۆژه‌ و بیر و ئه‌ندیشه‌ی نوێ و پێشکه‌وتن خوازانه‌ به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رده‌وام.

• هه‌ڵگرتنی خه‌م و کێشه‌ و گرفت و داواکارییه‌کانی تاکه‌کان و کردنی به‌ پڕۆژه‌ له‌ نێو رێکخراودا . (ئالترناتیڤ)

• به‌رپرسیاربوون به‌رامبه‌ر به‌ رێکخراو و کۆمه‌ڵگا.

• ده‌ستپێشخه‌ری له‌ پێگه‌ی مێحوه‌ری و هه‌وڵدان بۆ سه‌رکردایه‌تی کردنی پرس و پڕۆژه‌کان له‌ راستای به‌ره‌وپێشبردنی دا.

• بوون به‌ سه‌رکرده‌یه‌کی مه‌یدانی و عه‌مه‌ڵگه‌را.

• ئاماده‌بوونی خۆبه‌خشانه‌ و به‌رده‌وام له‌ رووداو و پێشهاته‌کاندا.

• خاوه‌ن هه‌ڵویست و شرۆڤه‌کاری و هه‌نگاونان بۆ به‌ره‌وپێشبردن به‌ ئاراسته‌یه‌کی پۆزه‌تیڤ.

• و … هتد.

تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی کادرێکی نموونه‌یی:

– ره‌وشت به‌رزی – پێشه‌نگ بوون – پابه‌ندبوون – نهێنی پارێزی – لێبوورده‌یی – گه‌شبینی – رێکپۆشی – روو خۆشی – گوێگربوون – هونه‌رمه‌ند له‌ پیوه‌ندیگرتن – گرینگی دان به‌ ده‌ورووبه‌ر – توانای جێبه‌جێکاری – دادپه‌روه‌ر – بڕیارده‌ر – به‌رپرسیار .

– په‌یامه‌کانی رۆشن و ده‌قیق و شه‌فاف بێ.

– ده‌زانێ چی ده‌ڵێ و بۆ کێی ده‌ڵێ و چۆن ده‌یڵێ و که‌ی ده‌یڵێ و بۆ کێی ده‌ڵێت.

• دانی پڕۆژه‌ و پیاده‌کردنی.

• ئاستبه‌رزی له‌ جێبه‌جێکاری دا.

چەند بەشێکی بنەڕەتی  لە ئۆرگانیزاسیۆنی هەر رێکخراوەیەک:

 (رێکخستن، پەروەردە، پێوەندی، ماڵی، راگەیاندن)

کە لێرە دا هەوڵ دەدەین بە گشتی پێناسەیەکی هەرکام لەو بەشانە بدەین بە دەستەوە:

رێكخستن: بناغەی کاری هەر رێکخراوەیەکە و پێوەستە زۆر بە جیدی گرینگی بە کاری ئەو بەشە بدرێت و مکانیزمی بەڕێوە بردنی بە پێی هەلومەرج و مەوقعیەتی کاری و بەردەوام پێداچوونەوەی بەسەر دا بکرێت و هەنگاوی جیدی بۆ بەرەو پێش بردن و رێکخستنی بە هێز بدرێت.

پەروەردە: لە هەر رێکخراوەیەکدا پێویستە گرینگی زۆر جیدی بە کاری ئەم بەشەش بدرێت و هەوڵ بدرێ کاری رێکخراوەیی لە چوارچێوەی بەرنامە و ئامانجەکانیان بۆ بەرەو پێش بردنی ئاستی توانا و تێگەیشتن و زانیاری رێکخراوەیی و تاکی ئەندام لەو رێکخراوەیەدا، پلان و بەرنامەی گونجاوی بۆ دابڕێژرێت.

دەبێ بەردەوام بەرنامەی پەروەردەیی لە چوارچێوەی بەرنامە و ئامانجەکانی دا بۆ تاکەکانی ئەندام لەو رێکخراوەیە و تەنانەت دەرەوەی خۆیشی بە مەبەستی زیاتر کۆکردنەوەی ئەندام لە دەوری رێکخراوەکەی رێک بخا و بەڕێوەی ببات.

راگەیاندن: لە دونیای ئەمڕۆ دا راگەیاندن رۆڵێکی گرینگی هەیە و تێکنۆلۆژی وای کردووە کە ئەگەر هەر بونیاد و رێکخراوەیەک نەتوانێ بە شێوەی پلان بۆ داڕێژراو کەڵکی لێ وەربگرێت، ناتوانێ لەگەل جیهانی سەردەم بچێتە پێش. بەشی راگەیاندنی هەر رێکخراوەیەک، ئەرک دارە هەموو ئەو لایەن و بابەتانەی کە پێوەندیدارە بە کاری رێکخراوەیی ئەوانەوە، رونکردنەوە و بەرنامە و گەڵاڵەی کاری بۆی هەبیت و لە بەشە راگەیاندنەکانی دا ئینعکاسی بداتەوە.

 

بۆ نمونە لە راگەیاندنی رێکخراوەیەکی تایبەت بە توێژی لاو، جیا له‌ بڵاوکردنه‌وه‌ی سیاسه‌ت و بیروبۆچوونی رێکخراوه‌که‌، پێویستە زیاتر گرینگی بە ئەو دۆز و باس و بابەتانەی کە پێوەندیدارن بە تایبەتی توێژی لاو و بەگشتی ئەو ناوچەیەی کە تێیدا دەژین و نەتەوەکەیان و ئەو ئاڵوگۆڕ و روداوانەی کە لەو ناوچەیەدا بە نیسبەت توێژی لاو روو دەدەن و هەر وەها ئەو باس و بابەت گەلەی کە پێویستە لاوێک لەگەڵی ئاشنا بێ و ئاستی تواناکان و تێگەیشتنی لە ئەو بابەتەی کە پێوەندیدارە بەوەوە و لە هەمان حاڵدا هەوڵ دان بۆ پەروەردەکردنی توێژی لاو لە راستای بەرەو پێش بردن و ئاشنا کردنیان لە گەڵ پێشکەوتنەکانی جیهانی نوێ و سەردەم، کە دەبێ بەشە راگەیاندنەکان کاری بۆ بکەن.

 

بەشی ماڵی: هەر رێکخراوەیەک پێویستی بە بونیادگەلێکی ماڵی بۆ بەرەو پێش بردنی کارەکانی هەیە، سەرچاوەی داهاتی هەر رێکخراوەیەک بۆ دیاری کردن و بەڕێوە بردنی لایەنی دارایی ئەو رێکخراوەیە، بەشی ماڵی کار لە بەشی داهات و دەرکەوتی ئەو رێکخراوەیە دا دەکات و ئەرکیەتی تێچوونەکانی رێکخراوەکەی دابین بکات. پێویستی پشتیوانی مادی بە پاراستنی سەربەخۆیی ماڵی بۆ رێکخراوەکەی بە دەست بێنێت، دەبێ پلانی کورت خایەن و درێژ خایەنی بۆ بەهێز کردنی لایەنی دارایی رێکخراوەکەی دابڕێژیت و ژمارە حیسابی بانکی و فۆرمی داهات و دەرکەوتی رێکخراوەیی رێک بخات.

ده‌توانین بڵێن سه‌ربه‌خۆیی بڕیاردانی هه‌ر رێکخراوه‌یه‌ک پێوه‌ندییه‌کی راسته‌وخۆی به‌ سه‌ربه‌خۆیی ئابووری ئه‌و رێکخراوه‌وه‌ هه‌یه‌. 

پێوەندی: دانانی بەرنامەو پلانی گونجاو بۆ درووستکردنی پێوەندی لەگەڵ دەوروبەر و دەرەوەی خۆی دابنێت و لە گەڵ رێکخراوەکانی دیکە لە راستای بەرەو پێشبردنی و بە هێز کردن و بەدەستهێنانی پشتیوانی مادی و مەعنەوی بۆ رێکخراوەکەی، هەوڵ بدات و هاوکات رێکخراوەکەی بە دەرەوەی خۆی بناسێنێت و بەرنامە کارییەکان و ئامانجەکانی رێکخراوەکەی شی بکاتەوە.

پێویسته‌ بنه‌مای رێکخستنی پێوه‌ندییه‌کانیان له‌سه‌ر ئه‌ساسی لێکتێگه‌یشتن و رێزدانان بۆ یه‌کتر و به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش، دابمه‌زرێت.

 لێرەدا بە کورتی باسێکی تایبەت بە شێوازی کاری و نوسینی راپۆرتەکان لە کاری رێکخراوەیی یه‌کیه‌تیی لاوان شی دەکەینەوە:

 – گرتنی کۆبونەوەی ئامووزشی، تەشکیلاتی.

– راپۆرت نووسین: ماڵی، تەشکیلاتی، ئاموزشی، راگه‌یاندن.

– نوسینی گەڵاڵە یا پرۆژەی کاری.

– فۆرم بەندی رێکخستن لە کاری رێکخراوەیی.

کۆبوونەوەکان بە دوو شێواز بەڕێوەدەچێ و لە بەرنامەی کاری کۆبوونەوە دەبێ پێشتر بەڕێوە بەری کۆبوونەوە دیاری بكرێ و خاڵ بەندی بکرێ کە کە ئەو کۆبوونەوەیە بە چ شێوازێک، لە چەند ماوەدا و چ باس گەلێکی تێدا دەکرێت.

 

لە رێكخستنەكاندا پێویستە ئەم خاڵانە ڕچاو بكرێت: دیار بوونی کات و شوێنی کۆبوونەوە، ماوەی گرتنی کۆبوونەوە، بابەتی کۆبوونەوە، وتە بێژی کۆبوونەوە، دواتر کە کۆبوونەوەکە دەستی پێکرد پێشکەشکاری کۆبوونەوە باسەکەی خۆی پێشکەش کرد، مەجال بە بەشدارانی کۆبوونەوە دەدرێ کە پرسیار، سەرنج و تێبینی یا رەخنە و پێشنیار یا هه‌ر روونکردنەوەیەکی هەیانبێ، باسی بکەن و پاشان پێشکەشکار وڵامی بەشداران دەداتەوە.

کۆبوونەوەی ئامووزشی: بە هەندێک جیاوازتر و زیاتر کردنی چەند خاڵێکی دیکە بە بەرنامەی کۆبوونەوە تەشکیلاتییەکان کە کۆبوونەوەی ئامووزشی، زنجیرەین، چەند بابەتین، دەبێ مەبەست و ئامانجی دیار بێ و راگەیەندراو بێ.

 راپۆرت نووسی بە چوار شێواز دەبێت:

( ماڵی – راگه‌یاندن – ته‌شکیلاتی – ئامووزشی)

راپۆرتی کۆبوونەوە:

بۆ کوێی دەنووسی [شوێنی وەرگری راپۆرت]، بابەتی کۆبوونەوەکە چی بووە، دواتر شی کردنەوەی باسی کۆبوونەوەکە و نێوەڕۆکی باسەکان لەو راپۆرتانەدا دەبێ ئاماژە بە رێژەی بەشداران، ماوە و کاتی کۆبوونەوەکە و شوێنی بەڕێوەچوونی و پاشان ئاکامی ئەو کۆبوونەوەیە چی بووە ( ره‌خنه‌ و پیشنیاره‌کان و خاڵه‌ لاواز و به‌هێزه‌کان)، دەنووسرێت. لە دواین بەش دا، ناو و واژۆی بەشی پێوەندیدار و رێکەوتی نووسینی راپۆرت دەنووسرێت.

راپۆرتی ئاموزشی بە هێندێک جیاوازییەوە:

نووسینی ئەو گەڵاڵە یا بەرنامە ئاموزشی یە [مکانیزمی بەڕێوە بردنی ] چیە، بۆ چ مەبەستێکە، لە چ ماوەیەک دا بەڕێوە دەچێت، بۆ چ شوێنێک، ماوەكەی چەندە، ریزبەندی بەرنامەکە و کاتی بەڕێوەچوونی دیار بێ، بەرنامەکە چی دەبێ و چۆن بەڕێوە دەچێت، ئیمکاناتی پێویستی ئەو گەڵاڵەیە [ وەسایل، شوێن، بودجە، رێژەی پرسنێڵی و… ] و دواتر کە بەڕێوە چوو، راپۆرتەکەش بە جێکردنەوەی سەرجەم ئەو خاڵانەی سەرەوە دەنووسرێت، دوایین بەش ناو و واژۆی لایەنی پێوەندیدار و رێکەوتی نووسینی گەڵاڵە و راپۆرتەکە.

راپۆرتی ماڵی:

لە راپۆرتەکاندا بۆ بەرنامەی کاریەکان، کە ئەو بڕە پارەیە بۆ چی خەرج کراوە، لە کوێ و بۆ چ بەرنامەیەک و چ کەسێک هەروەها لە وەرگرتنی ئابوونەی رێکخراوەیی بەم شێوەیە کە ئەو پارەیە لە کێ و چەند کەس وەرگیراوە یا تەحویلی کێ و چ بەشێک دراوە کە ئەمانەی تێدا بگونجێندرێت. بڕی پارەکە چەندە، ماوەی وەرگرتن یا تەحویل دانی، لە کوێ و تەحویلی کێ دراوە و دواین بەش وەرگرتنی رەسید و واژۆ  و رێکەوت.

راپۆرتی راگەیاندن:

راپۆرتەکانی چالاکییە پەروەردەییەکان و کۆبوونەوە تەشکیلاتییەکان لە راپۆرتێکی تا رادەیەک جیاوازدا دادەرێژرێن بۆ بڵاو کردنەوەیان له‌ راگەیاندنه‌کاندا، پێویستە لە هەر کام لە راپۆرتەکاندا: “رێکەوت، شوێنی بەڕێوەچوون و باسە ئەرێنییەکانی ناو کۆبوونەوە و چالاکییەکان ، ئامانج له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌ و نێوه‌رۆکی کۆبوونه‌وه‌که‌ و کۆتایی کۆبوونه‌وه‌که‌ چی بوو و لایه‌ن و باسه‌‌ پێوه‌ندیداره‌کان و …هتد” له‌ راپۆرته‌که‌دا، بگونجێت.

هەندێک باسی دیکە و تایبەت بە رێکخراو، وەک: رەخنە و پێشنیار و ژمارەی بەشدار بووان و بڕیارە نهێنیەکان و بودجەی تێچوو” له‌ راپۆرتی راگەیاندنی دا ناگونجێت.

 

نووسینی گەڵاڵە یان پێشنیار:

مەبەست لەو گەڵاڵەیە چییە، بۆ چ شوێنێکە، بابەتی گەڵاڵەکە، شی کردنەوەی گەڵاڵە [ شێوازی بەڕێوە چوونی]، لە چ ماوەک و چ کاتێکدا، ئیمکانات و پێداویستیەکانی، بودجەی پێویستی، بۆ چ شوێنیک ئەو گەڵاڵە رێک دەخرێت و بەڕێوە دەچێ.

خاڵی هاوبەشی هەموو راپۆرتەکان کە دەبێ تێیاندا گونجێندرابێ، ئەمانەن:

بۆ کوێ دەنوسرێ [ شوێنی مەبەست ]، کات و ماوە، رێکەوتی نووسین، واژۆ و ناوی نووسەری راپۆرت [ یا شوین ]، شی کردنەوەی هەر راپۆرتێک و دیار بوونی بابەتەکە.

 لە کۆتایی باسەکەدا دەمهەوێ چەند خاڵێک لە ئەرک و بەرپرسیارەتی کاری رێکخراوەیی یه‌کیه‌تیی لاوان، بە کورتی شی بکەینەوە:

رێکخراوەیەک دەبێ بە شێوەیەک ئەندامەکانی بار بێنێت کە خۆیان لە بەرامبەر رێکخراوەکەیاندا بە ئەرکدار بزانن و بەو پەڕی هەست بە بەرپرسایەتی بەرامبەر بە توێژی لاو بە گشتی و رێکخراوەکەی بە تایبەتی، هەنگاو هەڵبگرێت.

  رێکخراوی یه‌کیه‌تیی لاوان بە پێداگری لەسەر بنەما فیکرییەکانی توانیویەتی پێگەیەکی بەهێز چ لە ئاستی جیهانی و چ لە ئاستی ناوچە و کوردستاندا بە دەست بێنێت و تەشکیلاتێکی بەرین و چالاک کە سنورە جوغرافیاییەکانی بەزاندوە و لەنێو كوردەكانی دیاسپۆرای سەرتاسەری جیهاندا ئەندام و کۆمیتەی هەیە و پێوەندییە نێوخۆیی وجیهانییەکانی فراوان بوونێکی بەرچاوی بە خۆوە بینیوە و لە خزمەت کردن بە توێژی لاوی کورد رۆڵێکی بەرچاوی گێڕاوە.

لەو راستایەدا بڵاو کردنەوەی وشیاری و ئاگاهی نەتەوەیی و گەیاندنی زانیاری لە بوارەکانی کۆمەڵایەتی، کولتووری، سیاسی، هزر و رۆشنبیری و… هتد، بەتایبەتی لە نێو توێژی لاوی کورد و بە گشتی لە کۆمەڵگای کوردستاندا، کردوە بە ئامانجی خۆی و هەوڵ دەدات تاکی وشیار و پێگەیشتو و ماف خواز بۆ کۆمەڵگایەکی ئازاد و دێموکراتیک پەروەردە بکات.

فەلسەفەی کاری رێکخراوەیی یه‌کیه‌تیی لاوان لەم قۆناغەدا راستەوخۆ لە سرووشتی کاری نێوخۆیی رێکخراوەکەدا رۆڵ دەبینێت.

یه‌کیه‌تیی لاوان لە واقیع دا گەورەترین رێکخراوی تایبەت بە توێژی لاو لە کوردستانی رۆژهەڵاته‌، لەو روەوە کە کۆنگرەی یه‌کیه‌تیی لاوان دەبێ لە سەر گرینگترین پرسەکانی تایبەت بە لاوان لە کۆمەڵگای ئێران و بە تایبەتی لاوی کورد، بەرنامە و ستراتیژی نوێ دابڕێژێت و رێکاری گونجاو بۆ چارەسەرکردن و بەرپەرچدانەوەی پلانە دزێو و دیارە کۆمەڵایەتییەکان کە بەرۆکی کۆمەڵگاکەمان بە تایبەت توێژی لاوی گرتووە، هەڵبگیرێت و پلان بۆ چارەسەرکردنیان دابڕێژێت.

یه‌کیه‌تیی لاوان دەبێ هەوڵ بدات هەموو لاوانی کورد بە هەر رەنگ و شێوە و بیروو بۆچونێکەوە لە ژێر چەتری رێکخراوی لاواندا، کۆیان بکاتەوە و لاوی کورد لە ئاستی سەرتاسەری، لە ئێران و ناوچە و جیهان بە یەک دەنگ و گوتارەوە، دەر بکەون. و لە ئەزموونی کاری رێکخراوەیی یه‌کیه‌تیی لاوان بۆ بە ئۆرگانیزە کردنی خواستەکانی توێژی لاو و گەشەکردنی کاری رێکخراوەیی لە ناو سەرجەم لاوانی کورد هەنگاو هەڵبگرێت و هاندەر و پشتیوانی رێکخراوەکانی دیکەش بێت.

یه‌کیه‌تیی لاوان بە داڕشتنی ئیستراتیژییەکی بە هێز و بە پلان و بەرنامە گەلێکی گونجاو لە بواری راگەیاندن و پێوەندی دا بۆ بەرپەرچ دانەوەی ئەو کێشە و دیاردە گەلەی کە بەرۆکی لاوی کوردی گرتووە و لە هەمان حاڵدا ناساندنی رێکخراوی یه‌کیه‌تیی لاوان و بەرنامە و پرۆگرامی، بۆ بردنە ناو خەڵک و کۆمەڵگا کار ده‌کات، تاکوو بتوانێ لە راستای بەرەوپێش بردنی کۆمەڵگاکەی و بە مۆدێڕن کردنی کۆمەڵگا هەنگاو هەڵبگرێتەوە. بۆیە پێویستە بڵاو کردنەوەی بیر و ئەندیشەی نوێ و پێشکەوتن خوازانە بگوازێتەوە ناو کۆمەڵگا و رێنوێنی توێژی لاو بۆ بەرەو پێش چوون و بردنە سەری ئاستی ئاگایی و زانیاری، بێت.

هەوڵدان بۆ زیاتر ناساندنی یه‌کیه‌تیی لاوان بە لاوانی نێو خۆ و گرینگی دان بەو لایەنە و کۆکردنەوەیان لە دەوری رێکخراوی لاوان و ئاشناکردنیان بە بەرنامە و دونیای مۆدێڕن و پێشکەوتوو و لە هەمان حاڵدا شرۆڤە کردنی دیاردە کۆمەڵایەتیەکان و پیشاندانی رێگا چارەکان لە هەمبەر بنبڕ کردنی ئەو دیاردە دزێوانە، لە گرینگترین ئەرکەکانی رێکخراوی یه‌کیه‌تیی لاوانە.

یەکێکی دیکە لە ئەرکە گرینگەکانی یه‌کیه‌تیی لاوان، هەوڵدانە بۆ بەهێز کردنی پێوەندی لە گەل سەرجەم رێکخراوە و NGO کان چ ئەوانەی لە ناوخۆی کوردستانن و چ لە ئاستی ئێران و هەر چوارپاچەی کوردستان و جیهان، لە راستای خزمەت کردنی زیاتر بە لاوی کورد.

لە ئاستی نێونەتەوەیی دا یه‌کیه‌تیی لاوان دەتوانێ کۆمەڵێک خزمەت بە نەتەوەکەمان و لاوی کورد بکا کە دەبێ بۆ ئەم مەبەستەش پرۆژە و پلانی کورت خایەن و درێژ خایەن، دابڕێژرێت.

یه‌کیه‌تیی لاوان دەبێ هەوڵ بدات دۆزی رەوای کورد و خواستەکانیان بە دونیا بناسێنیت و بتوانێ پاڵپشتێکی بەهێز بۆ گەلەکەمان و پشتیوانە بۆ نەتەوەکەمان بەدەست بێنێت.

لاوان وەک نەسڵی دەسەڵاتداری داهاتووی گەلەکەمان، پێویستە لە قەوارەیەکی نوێ و بە جیهان بینییەکی پێشکەوتن خوازانەوە، هەنگاو بۆ پێشەنگایەتی کردنی توێژی لاو لە گەشە کردنی کۆمەڵگا هەڵبگرێت. هەروەها رۆڵ گێڕان و نزیک بوونەوە و گرینگیدان به‌ پێوەندی لە گەڵ لاوانی سەر بە نەتەوەکانی دیکەی ئێران لە راستای بەرەو پێش چوونی خەباتی ئەو گەلانەش لە دژی سیستمە دواکەوتووەکان بە تایبەتی کۆماری ئیسلامی ئێران، هەنگاو هەڵبگرێت.

په‌یڤی کۆتایی:

پێویستە ئاماژە بەوە بدەین کە ویستی خەڵک و نوێنەرایەتی کردنیان، رۆڵێکی گرینگ لە راستای بەرەو پێش چووندا دەگرێت. و رێکخراوەکان دەتوانن خاوەن رۆڵیکی بەرچاو لە پێکهێنانی بەڕێوە بەرییەکی چاک و بە توانا لە ناو خەڵک و کۆمەڵگادا بن و وڵامده‌ری ویست و داخوازییەکانی لاوان و کۆمەڵگا بن. 

 نوسین و ئاماده‌کردنی:   جەلال رەوانگەرد