چۆن لاوانی موسوڵمانی نۆروێژی لە کەوتنە داوی ڕادیکاڵیزمی ئیسلامی بپاڕیزین؟، برایم لاجانی

پێشەکی سوپاستان دەکەم بۆ ئەوەی کە دەعوەتتان کردووم  تا ئەمڕۆ لێرە لە گەڵ ئێوە لە تاووتوێکردنی ئەو باسە سەرتاسەریەدا، کە نەک هەر لە ئاستی میللی  نۆروێژ، بەڵکو لە ئاستی ئورووپاو تەنانەت دونیاش دا مەسەلەیەکی ئاکتوێڵە، بەشداری بکەم.

ئەمساڵیش نۆروێژ بۆ جارێکیدیکەش لە نێوهەموو وڵاتانی دونیادا وەک باشترین وڵات بۆ ژیان لێکردن، دەستنیشان کرایەوە. من ئەوە والێکدەدەمەوە کە ئەو سیستەمە سیاسی کۆمەڵایەتیەی ئەمڕۆ ئێمە لە نۆروێژ هەمانە، ئەگەر بە شێوەیەکی گشتیی سەیری بکەین، باشترین و پەرەسەندوترین سیستەمی سیاسی کۆمەڵایەتیە کە تا ئێستا مرۆڤایەتی بە خۆیەوە دیوە. کاتێک لە قوتابخانە تایبەتمەندیەکانی ئەو سیستەمە بۆ قوتابیەکانم  شیدەکەمەوە، چوار تایبەتمەندی سەرەکی بۆ ئەو  کۆمەڵگایە دیاری دەکەم کە ئەمڕۆ نۆروێژ پێی دەناسرێتەوە. وڵاتێکی مۆدێرن، دێموکڕاتیک، فرە کولتوری  و بە ئاستێکی بەرز لە خزمەتگوزاریی رەفاهیەوە.  کە دەکرێ ببێتە مۆدێلێک بۆ هەموو دونیا تا وەک سەرچاوەی ئیلهام و وەک سەرمەشقی پەرەسەندن میللەتانی دیکە کەڵکی لێوەرگرن.

ڕاستە ئەو سیستەمە بەرهەمی خەبات و کاروزەحمەت و ماندووبوونی  دەیان و سەدان ساڵەی هەموو خەڵکی وڵاتە خۆشەویستەکەمان نۆروێژە، بەڵام هیچ شکم لەوەدانیە کە پۆلیسی نۆروێژ، لە پاراستن و ڕاگرتنی ئەو سیستەمەدا نەخشی کاراو بەرچاوی گێڕاوە. بۆیە ئەوە بۆخۆم بە شانازیەکی گەورە دەزانم کە ئەمڕۆ دەعوەتی ئێوەم بۆ ئەوەی سەبارەت بە  ڕادیکالیزمی ئیسلامی و چۆنیەتی پێشگیری کردن لە ڕادیکالیزەبوونی لاوانی موسوڵمان  لە نۆروێژ باس و ئیدەو ڕوانگە دەگەڵ یەکتر بگۆڕینەوە.

من لە بنەڕەتڕا چالاکێکی سیاسیم و بۆ بردنە پێشی دێموکراتی و مافەکانی مرۆڤ لە ئێران و کوردستان دا تێدەکۆشم. بەڵام لە هەندێک شوێن و لە هەندێک وەزعی تایبەتیدا، تێکۆشانی سیاسی و حقوقی بەشەری بە تەنیا ناتوانن کاریگەریان هەبێت. بۆیە ناچاردەبین کاری فەرهەنگی و کولتوریش تێکەڵاوی چالاکیەکانمان بکەین تا بتوانین شوێنەواری باشتر دانێین. تەنانەت لە هەندێک هەلومەرجدا پێویستە  موتالەعەی دین و مەزهەب و  ئەکتەرە کانی دیکەی سەرگۆڕەپانی کۆمەڵگاش بکەین تا بتوانین ڕێدەربەرین و کۆمەڵ بەرینە پێش. ئەوە وەزعێکە کە بە گشتی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا بەرچاودەکەوێ. من

نۆرویژیەکی  کوردم و  لە بنەڕەترا خەڵکی کورستانی ئێرانم کە دەکەوێتە ئەوناوچەیەی باسمان کرد.

ئەو وێنەی ئەمڕۆ مێدیا لە ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستی نیشاندەدا، یەک شت بۆ ئێمە دەردەخا. ئەویش ئەوەیە کە لەو ناوچەیەدا هەموو شتێک پێویستی بە ئاڵوگۆڕە. ڕێفۆڕم لە هەموو بوارەکانی ژیاندا پێویستە. بەڵام  ئەو زەرورەتی ئاڵووگۆڕە لە بواری کولتووری و لەبواری سیاسیدا لە هەموو بوارەکانی دیکە زیاتر خۆی نیشاندەدات. ئەوەش لەبەرئەوەیە  کە فەرهەنگ و سیاسەت دووفاکتۆری کاریگەرن لەسەر هەموو لەیەنەکانی دیکەی ژیانی کۆمەڵ.  ئەو مەنجەنیقەی ئەمڕۆ خەڵکی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستی تێدا دەسوتێ بە ناوی ململانێی سیاسی و مەزهەبی ڕاستی و درووستی قسەکانی ئێمە دەسەلمێنن.

لەو ناوچەیەدا دەوڵەت، سیاسەت، پەروەردە، تەندروستی، ژینگە، مزگەوت، کلیسا، دین ، مەزهەب ،ئۆپۆزسیۆن، حیزبایەتی و‌هتد لەقەیران دان. هەموویان دەستیان وێکداوە و تادێ  بە خێرایەکی زۆرترەوە دەکەونە ئەو چاڵە ڕەشەی کە وادێتە بەرچاو هیچ بنێکی نەبێت. لەخۆڕا نیە خەڵک لێرە بەسەر سوڕمانەوە تەماشای وەزعی ئەو ولاتانەدەکەن. هاوکارەکانم دەپرسن کە چۆن خەڵک دەتونن بە دەستی خۆیان ئەو بەڵایە بە ناوی سیاسەت و دین بەسەر خۆیان بێنن؟  ئاخر لەو ناوچەیەدا هەموو شتێک لە ژێر پرسیار دایە. سیاسەت لەو ناوچەیەدا گەندەڵە هەربۆیە تێدەکۆشێ مەشروعیەتی خۆی لە دین و مەزهەب وەرگرێ و سەرەنجام ئەویشی لەگەڵ خۆی ئالوودەی گەندەڵی کردوە. چ ئەوانەی حوکمڕانیدەکەن و چ ئەوانەی ئۆپۆزسیۆنن و دەیانەوێت دەستەڵاتداران بگۆڕن، یەکتیپن. بۆیە ئاڵووگۆڕ لە سەرتاسەری ژیانی کۆمەڵدا پێویستە. پێویستە شێوەی بیرکرنەوە و میتۆدی کاری سیاسی و ڕوانگەی سیاسی ئاڵوگۆڕی بەسەردابێت.  کولتوو رو فەرهەنگ پێویستە دەسکاری بکرێن.

کۆمەڵگاکانی وڵاتانی ئەو ناوچانە دەبێ لە بنەڕەتڕا خۆیان لەو دواکەوتووییە هەموو لایەنە  ڕزگارکەن کە لە نێویدا دەژین. ئاخر ژیان و بیرکردنەوەی خەڵک لەو  ناوچانەدا، بە هیچ جۆر لە گەڵ ژیان و چۆنیەتی بیرکردنەوەی مرۆڤی قەڕنی بیست و یەک نایەنەوە.

مێژووی پەرەسەندنی ئورروپا  ئەوە دەردەخا کە بۆ پێشکەوتنی ئابووری و کۆمەڵایەتی هەوێنی فەرهەنگی پێویستە. واتە بۆ پەرەسەندنی ئابووری و كۆمەڵایەتی کولتوورێکی تایبەتی پێویستە. لەبەر ئەوەیە کەمن هێندە لەسەر بایەخی فاکتۆری فەرهەنگ و کولتوور لە پرۆسەی پەرەسەندنی کۆمەڵدا پێ دادەگرم. گیروگرفتی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست هەر ئەوەنیە کە سیاسەت سەرتاپا ناکارا و گەندەڵە، بەڵکوو کێشەی سەرەکی  کولتووری زاڵ بەسەر ژیان و بیرکردنەوەی خەڵک لەو ناوچەیەدایە کە بۆتە ماکەی هەموو ئەو گیروگرفتانەی ئەوان بەدەستیەوە گیرۆدەن. ئەوە کە دەبینین ئەو ناوچەیە لە نێومەنجەنیقی ڕادیکالیزمی ئیسلامی دەا دەکوڵێ،  باشترین نموونەیە بۆ ڕاستی و درووستی  ئەو قسانەی ئێمە. ئەوە نیشان دەدات کە دەبێ ئەو کۆمەڵگایانە لە بنەڕەتڕا بگٶڕدرێن. بۆ ڕوونکردنەوەی زۆرتر فوکوس دەخەمە  سەر سێ لایەنی مەسەلەکە.

لە پێشدا رووناکی دەخەمە سەر پێوەندیی نێوان کولتوور و هەویەت یا فەرهەنگ و  ئایدنتیتی. پرسیار ئەوەیە کە ئایا کولتوور هەمان هەویەتە؟ یا ئایا هەویەت هەمان کولتوورە؟

پرسیاری دووهەم ئەوەیە کە ئایا ئەگەر کولتوور و فەرهەنگی خۆمان بگٶرین یا رێفۆرمی تێدا پێک بێنین، هەویەت و ناسنامە و دین و مەزهەب لە دەست دەدەین؟ یا ئەسڵەن کارێکی ئاوا دەتوانێ زیان و زەرەر بە هەویەت و ناسنامەی ئێمە بگەیەنێ؟

ئەو مەسەلەیە بۆیە دەبێ ڕوونبکرێتەوە چونکە تەواوی دەستەو تاقمە ئیسلامیە ڕادیکاڵەکان، لەو گۆشەنیگایەوە تەماشای دونیاو دەوروبەری خۆیان و مەسەلەی دێموکراسی و مۆدێرنیتەو و مۆدێڕنیزاسێۆن دەکەنئێ. ئەو گرووپە ئیسلامیە تووند ڕەوانە بە شێوەیەکی غەیرە زانستی و نا درووست مانای کولتوور و فەرهەنگ و هەویەت و پێوەندیی نێوانیان لێکدەدەنەوە و لە ئاکامدا هەم خۆیان و هەم خەڵکیش تووشی سەرلێشێواوی دەکەن.  ئەوان لەسەر ئەو بڕوایەن کە کولتوور هەویەتەو هەویەتیش هەمان فەرهەنگ و کولتوورە. لەوەش پێیان وایە کولتووروفەرهەنگ چارەنوسن و ئیدی ناگٶڕدرێن یا ناکرێ ئاڵووگۆڕیان تێدا پێک بێت.

هەویەت بریتیە لە مێژوو و حافیزەو هوکۆمەڵسە. تا ئینسان زانیاری. ئاگاهی و وشیاری و ئاستی فەرهەنگی و عیلمیەکەی بچێتە سەرتر، هەویەت و ناسنامەی بە هێزتر و تۆختر دەبێت . لەوەش زیاتر باشتر خۆی و دەورووبەری خۆی و خەڵکانی دیکەو دیاردە جۆراوجۆرەکان  دەناسێ و دەتونێ باشتریش لێیان حاڵی بێت. بەڵام کولتوور بریتیە  لە سەرجەمی  بەرهەمی چالاکیە فیزیکی و ئینتڵیكتووێڵیەکانی  مرۆڤ. ئەوەش هەمیشە لە  ئاڵوگۆڕدایە. ئەو ئاڵووگٶڕە هیچ وەخت زیان بە هەویەت و ئاگاهی نەتەوەیی و خۆناسی میللەتێک یا کەسێک  یا وشیاریی ئآیینی و مەزهەبی کۆمەڵگایەک  ناگەیەنێ. لێرە دایە کەمن پێم وایە کۆمەڵگاکانی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست دەبێ لە گەڵ مێژوو و فەرهەنگی خۆیان بەرەوڕووبن و بیخەنە بەر ڕەخنە. ئەو لایەنانەی ئەو فەرهەنگە کە هەڵەن و بەدەردی دونیا هاوچەرخ ناخۆن یا کۆسپی سەر ڕێگان پێوێستە وەلانرێن یا دەسکاری  بکرێن. لە هەمان کاتدا بە شێکی زۆری کولتوور و ئەدەب و هونەر و فەرهەنگ و موزیک ومیراتی ئایینی و مەزهەبی و تەسەووف و عیرفانی  ئێمە دەکرێ بەرەوپێش ببرێ و هاوچەرخبکرێ و یارمەتیەکی زۆریش بە دەڵەمەندکردنی کولتووری  بە شەریەت بکات.

بە واتایەکی دیکە هەویەتی ئێمە ، ناسنامەی ئێمە ، خەڵکانی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست،  وەک  موسوڵمان،  هیچ زیانی وێناکەوێت ئەگەر بێین و ڕێفۆڕمی فەرهەنگی و کولتووری بکەین و دەسکاری فەرهەنگی خۆمان بکەین. پێشکەوتنی فەرهەنگی و کولتووری و ئاڵووگۆڕی فەرهەنگی هیچ زیانێک بە ناسنامەی میللی و ئاینی ناگەیەنێ.

من  مامۆستام و لە قوتابخانەی ناوەندی دەگەڵ لاوانی نۆرویژی کار دەکەم. دەبینم لاوانی نۆروێژی تا دێ پتر سەفەر دەکەن، تا دێ پتر گوێ لە موزیکی میللەتانی دیکە دەگرن، تا دێ پتر زمانی میللەتانی دیکە فێردەبن، تا دێ زۆرتر خواردنی وڵاتانی دیکە دەخۆن، تا دێ زۆرتر زانیاری و ئاگاهی سەبارەت بە دین و مەزهەب و فەرهەنگ و کولتوورەکانی دیکە وەدەست دەخەن، تا دێ زۆرتر جلوبەرگ و مۆدی وڵاتانی دیکە دەبەردەکەن، تا دێ زۆرتر  تەماشای مێدیاو فیلم ئەجنەبی دەکەن و تا دێ زۆرتر ئەدەبیاتی گەلانی دیکە دەخوێننەوە، کەچی هەستی نەتەوایەتی و ڕووحی نۆروێژیی تا دێ پتر و پتر لە ناخیاندا بە هێزتر دەبێ و لە هەموو شوێنێک و لە هەموو شەرایتێکدا ، بە نۆرویژی بوونی  خۆیان ستۆڵتن و شانازی دەکەن.

شتێکیتر کە لێرەدا دەبێ باسی بکەین چۆنیەتی ڕوانگەمان بۆ مۆدێرنیتەو  شارستانیەتی  ڕۆژ ئاوایە. دەبێ کۆمەڵگانی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست تەکلیفی خۆیان دەگەڵ ئەو مەسەلەیە ڕوونکەنەوە کە ئایا دەیانەوێ پێشکەون یانا؟ ئایا دەیانەوێت بەرەو پەرەسەندنی سیاسی و ئابووری وکۆمەڵایەتی هەموو لایەن و سەعادەت و رەفاه بڕۆن یانا؟  ئایا دەیانەوێت لەو وەزعەی تێیدان بێنەدەر یانا؟ شارستانیەتی ڕۆژئاوا سەرمەشقێکی باشی بەدەستەوە داوە کە دەکرێ وەک مۆدێل کەڵکی لێوەرگرین. ئەو ئورووپایە. ناڵێم کەمووکوڕی نیە، بەڵام نموونەیەکی باشە بۆ لێفێربوون. بە داخەوە ئەگەر مێژووی پێوەندیەکانی نێوان ئوورووپا کۆمەڵگا ئیسلامیەکان دەخوێننینەوە، تەنیا یەک شتمان بۆ دەردەکەوێ. ئەویش ئەوەیەکە لە سەرتاسەری ئەو دەورانەدا کە کۆمەڵگا ئیسلامیەکان لەگەڵ ئوورووپا  پێوەندیان پەیدا کردوە، ئورووپا و ڕۆژئاوایان بۆئەوە بەکارهێناوە کە زانست و زانیاری و تکنۆلۆژی لێوەرگرن تا وەک خۆیان  و لە جێێ خۆیان بمێننەوە نەک بۆ ئەوەی بڕۆنە پێش و بگەنە ئاستی ئەوان.

بەوپێیە گیروگرفتی خەڵکی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست هەر خۆیانن و لە نێوخۆیان دایە. بۆیە دەبێ لە پێشا خۆیان لەدەستی خۆیان ڕزگاربکەن. دەبێ ئاڵووگۆڕورێفۆڕم لەسەرتاسەری ژیانی خۆیاندا پێک بێنن.ئەوان دەبێت،  بکەونە سەر مەداری مۆدێڕنیتە. گزنگی گەشەسەندنی ئەو مۆدێرنیتەی ئەمڕۆ  بۆتە شاباڵی فرینی غەرب، بە قسەی یان ئۆپساڵ، ئیسلامناسی گەورەی نۆروێژی کە شانازی ئەوەم هەیە خوێنکاری وی بووم،  لە دارولحیکمەی بەغداوە هاتوە و دواتر کاری لەسەر کراوە و بێرە گەیوە.  بۆ ئەوان دەتوانن بەکاری بێنن و بیکەنە شاباڵی فڕین، بۆ کۆمەڵگا ئیسلامیەکان ناتوانن ئێستا کە تەواو تەکمیلیش کراوە بە قازانجی خۆیان دەکاری کەن؟ ساڵانێکی زۆرە لە ئورووپا دەژیم و زۆر وڵاتیش گەڕاوم، هیچ گەل و نەتەوەو و وڵاتێکی ئورووپایم نەدیوە، کە مۆدێڕنیتەو مۆدێڕنیزاسێۆن زیانی بە هەویەت و ناسنامەو دین و مەزهەبیان گەیاندبێ، یا چوونە ناو  واحیدێکی گەورەتری سیاسی و ئابووری و فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی ناسنامەو دین و مەزهەبی لێستاندبن.

کێشەی ئێمە خەڵکانی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست ئەوەیە کە دین و سیاسەت و فەرهەنگ و داب و نەریت و عادات و تەقالیدمان تێکەڵ بەیەکتر کردوون و ناتوانین لێکیان کەینەوە. لەو تێکەڵکردنەی ئەوان پێرسپێکتیڤ و ڕوانگەو بیرو زەینێکمان بۆ خۆمان سازکردوە کە وەک بەرداش دەملمان ئاڵاوە و نایەڵێ هەنگاو باوێین. واتە بۆتە کۆسپی سەر رێگای بەرەوپێشچوونمان.

بۆیە دەبێ هەموو ئەوانە لێک جوداکەینەوە، هەرکامیان لە خانەی خۆیان و لە شوێنی خۆیان دانێین و ڕێگا بدەین هەرکامیان کاری خۆیان بکەن. جیا لەوەش دەبێ جورئەت و ئازایەتی ئەوەمان هەبێت کە ئەو داب و نەریت و عادات و تەقالیدانەی کە لەگەڵ کۆمەڵگای هاوچەرخ و مافەکانی مرۆڤ و کۆنڤانسیۆنە نێونەتەوەییەکان و عەقڵ و زانست و مەعریفەت وئیتیک و ئەخلاق و خواپەرستی و ئایینە ئاسمانیەکان و ئینسانیەت نایەنەوە یا ناتەبان وەلانێین ، یان دەسکاریان کەین ، یا هاوچەخیان بکەین و خوێنندنەوەی تازەمان بۆیان هەبێت.

شتێكی تر کە هەر لەو پێوەندیەدا دەمەوێ لەسەری ڕاوەستم بریتیە لە مەسەلەی ئاین و مۆدێرنیتە و ئیسلام و مۆدێرنیتە. ئێمە خەڵکانی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست هەمووشتێک بە چاویلکەی دین و مەزهەب دەبینین. تەنانەت دەمانەوێ دێموکراسی و مۆدێڕنیتەش لە دین  و لە ئیسلام درووست کەین.  پتر لە سەدوپەنجا ساڵە زانایانی ئیلاهیاتی ئیسلامی و زانستە ئیسلامیەکان خەریکن تا مۆدێرنیتە و دێموکڕاسی لە تێکستە ئایینیەکان هەڵێنجن . ئەوان بۆ ئەو مەبەستە هەموو ڕێگا و میتۆدێکیان دەکارکردوە تا دێموکراسی و مۆدێرنیتە لە گەڵ پرینسیپە ئیسلامیەکان هاوئاهەنگ کەن یا کۆمەڵگای هاوچەرخ لە گەڵ ئەو پرینسیپانە بگونجێنن. ئەو پەرەسەندنەی ڕادیکاڵیزمی ئیسلامی لەو ناوچەیەدا شتێک نیە جیا لە دژکردەوەی کۆمەڵگاکانی ئەو ناوچەیە بەرانبەر ئەو فشار و زەختەی لە لایەن پرۆسەی  دێموکڕاسی و مۆدێڕنیتەو گڵۆبالێزاسێۆن لەسەر خۆیانی هەست پێدەکەن. چونکە ئەو کۆمەڵگایانە هەستبەوەدەکەن کە ئیدی لە دونیایەکدا دەژین کە لە گەڵ ئەوان بێگانەیە یا ئەوان خۆیانی تێدا وەک بێگانە و غەریبە دەبینن. ڕاستیەکەی ئەوەیە کە مۆدێڕنیتە ناتوانێ لە دین و مەزهەب هەڵێنجرێ. واتە مۆدێرنیتە قەت ناتوانێ خۆی دەگەڵ دین و مەزهەب سازگاربکات. بە پێچەوانەوە ئەوە دین و مەزهەبن کە دەبێ خۆیان دەگەڵ مۆدێرنیتە سازگاربکەن. یەکەم هەنگاوی کەوتنە سەر ئەوخەتەش ئەوەیە کە دەوڵەت و دین لێک جیا بکرێتەوە. واتە دەوڵەت سیکۆلاریزەبکەین.  نە درووستەو  نە ئیمکانی هەیە دین و مەزهەب لە نێوکۆمەڵگاو لە ژیانی ئینسانەکاندا رێشەکێش بکەین، بەڵام دەکرێ دەوڵەتداری و ئیدارەی حکومەت بدەینە دەستی قانوون و سیاسەت. تازە ئەوەش بەو مانایە نیە کە دین و مەزهەب حەقی ئەوەیان نەبێت  لە رێگای کاناڵە دێموکڕاتیکەکانەوە شوێنەوار لەسەر سیاسەت و دەوڵەت دانێن، بەڵام دەبیت کلیساو  مزگەوت  وەك دامەزراوەیەکی ڕووحی و ئاینی وەمێنن و تێنەکۆشن دەستەڵاتی دەوڵەتی لە دەست خۆیاندا قەبزەبکەن. جەوهەری سکۆلاریزم و دێموکراسی راست ئەوەیە.یانی ئازادی دین و عەقیدەو مەزهەب. بۆیەیە کە لە مۆدێڕنیتە و دێموکراسی دا جێگای هەموو دین و مەزهەبێک دەبێتەوە.کەواتە ئایین دەبێ خۆی لەگەڵ دێموکراسی و مۆدێرنیتە تەتبیق بدات. مەسیحیەت لە ئورووپا ئەوەی کردوە.  بۆیە زۆر چاکیش ماوەتەوە و رۆڵی خۆشی لە کۆمەڵگادا  لە هەمیشە باشتردەگێڕێ .

بۆیە ئەو مۆدێلەی ئورووپا بۆ لێ فێربوون دەبێت. ئایینی پیرۆزی ئیسلامیش دەکرێ هەر ئەو رێوشوینە پەیڕەوبکات. ئێمە لە ڕۆژهەلاتی نێوەڕاست پێویستناکات جارێکیدیکە تایەر واتە چەرخ ئیختڕاخ کەینەوە. چەندسەد ساڵە ئورووپا ئەوەی ئەزموون کردوە و ئێمەش دەکرێ لێیان فێربین، تازە پێویستنیە ئێمە بە هەموو ئەوپڕۆسەیەشدا بڕۆین کە ئەوانی پێدا ڕۆیوون. دەتوانین سنارڤەی هەڵبژێرین. ئەوەتا دەبینین لە لیىڕال دێنموکراسی ئورووپادا هەموو دین و مەزهەبەکان جێگاو شوێنی شایستەی خۆیانیان هەیە. ئەوە رێگا و چارەنوسی میللەتانی رٶژهەڵاتی نێوەڕاستیشە. ئیسلام وەک دینێکی ئاسمانی و موقەدەس تەنیا ئەوکاتە دەتوانێ بمێنێ و ڕۆڵی خۆی لە ژیانی کۆمەڵگاو ئینسانەکادا بگێڕێ کە خۆی لە گەڵ دێموکراسی ومۆدێڕنیتە سازگاربکات. کەواتە کۆمەڵگاکانی ئێمە و کولتووری ئێمە دەبێ لە جیاتی دەستەویەخەبوون لەگەڵ مۆدێرنیتەو دێمکراسی باشتر وایە تەعامولیان دەگەڵبکاو خۆیان دەگەڵ بگونجێنێ تا ئەوەی کە شەڕوبەربەرەکانیان دەگەڵ بکات. تەماشای چین و هیند و سەنگاپوور و مالیزی بکەین، دەبیننین لەجیاتی شەڕ و دەستەویەخەبوون دەگەڵ ڕۆژئاوا تەعامول و رەقابەت و بیسنسی دەگەڵ دەکەن. لەو ماوەکەمەدا گەشەسەندنی ئابووریەکی وایان بەخۆوە دیوەو کە ڕۆژئاوا حەسودیان پێوەدەبا. سەدان ملیۆن ئینسان لە ماوەیەکی زۆر کورتدا لە هەژاری و مەینەتبەشی و نەزانی و جەهالەت ڕزگاریان بووە. ڕۆژهەڵاتی نێوەراستیش ئەگەر عەقڵیەتێکی  سالم و مودیریەتێکی درووست هەبێ دەتوانێ ئەوکارەبکات  .

لەو پێوەندیەدا ڕۆژئاوا بەگشتی و ئورروپا بەتایبەتی ئەرکێکی سیاسی و ئەخلاقیان  لەسەر شانە. ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستی ئەمڕۆ بە هەمان ئەو وەزعەدا تێدەپەڕێ کە ئورووپای دوای تەواوبوونی  شەڕی دووهەمی جیهانی پێیدا تێدەپەڕی. هەلومەرج لەو ناوچەیەدا بە جۆرێکە کە ئیمکانی ئەوەهەیە وەزعەکە بەرەو ئاراستەیەکی زۆر خراپ و نێگەتیڤ بڕوا، ئیمکانی ئەوەش هەیە هەلومەرجەکە بە جهەتێکی پۆزەتیڤ و باشدا وەرگەرێ. وەزعی سیاسی ناوچەکە ئیستعدای بۆ هەردووکی ئەو دوو ئاڕاستانە تێدایە.

لەبیرمانە دوای تەواوبوونی شەڕی دووهەمی جیهانی ئەمریکا پڕۆژەیەکی گەورەی یارمەتی دان و دەستگرتن و پشتیوانی کردن لە ئورووپای کردە سەرلەوحەی سیاسەتەکانی خۆی لە دونیادا. ئەو ئورووپایەی ئەمڕۆ دەیبینین ، لە ڕاستیدا بە جۆریک بەرهەمی پڕۆژەی ماڕشاڵە کە ئەمریکا بۆ یارمەتیدانی ئورروپای وێرانەو تەفروتونابوو  ئەو دەم وەئەستۆی خۆی گرت. مەبەست ئەوەبوو نەیەڵێ وەزعەکە بە جهەتێکی نیگەتیڤدا بڕواتە پێش.  ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست ئەمڕۆ پێویستی بە  پڕۆژەیەکی پشتیوانیی لە چەشنی پڕۆژەی ماڕشاڵ هەیە.

 پشوی سەری ساڵ لە دووبەی بووم. بۆخۆی سەنگاپوورە، هۆنگکۆنگە، سیئولە. دووبەی بۆخۆی لەو ناوچەیەدا بۆتە جێگای ئومێدێکی گەورە. ئۆکۆنۆمیەکی گەورە و مۆدێڕن و پێشکەوتوو و فرەکولتووری و فرە ئایینیە و دەتوانێ ببێتە قەڵایەکی گەورەی ئابووری و فەرهەنگی و سەرچاوەی ئیلهام بێت بۆ خەڵکانی دیکەش لە ناوچەکەدا. هەربەوجۆرە لەو ناوچەیەدا هەلێرو کوردستان و کۆبانیش هەن کە وەک دووبەی دەکرێ بە فاکتۆری پۆزەتیڤ بە حیساب بێن.  ئەوەتا کورد بە گشتی بۆتە پاڕامیترێکی موسبەت و جیدی لەسەر وەزعی ناوچەکە و ڕۆژئاوا دەتوانێ وەک پارتنەرێکی سێریۆس حیسابی لەسەر بکات. پێشمەرگەی کوردستان ئەمڕۆ لە جیاتی هەموو بەشەریەتی موتەرەقی و پێشکەوتوو  لە کۆبانی و کەرکوک و مەخمورو تەلعەفەرشەڕ  لەگەڵ کۆنەپەرستی دەکات. بەڵێ  ئەگەر ئەو فاکتۆرە پۆزەتیڤانە هەن، کۆماری ئیسلامی ئێران و رێژیمی سعودیە و تالیبان و بەشارئەسەدیش هەن کە ماکەی شەڕو ئاژاوە و وێرانی و شەڕی مەزهەبی و فیرقەیین لە ناوچەکەدا. ئەرکی رۆژئاوا ئەوەیە پشتیوانی لە هێزە دێموکرات و نیشتیمانی و پێشکەوتنخوازەکانی ئەو ناوچەیە بکات. بە بێ یارمەتی و پشتیوانی ئورروپاو رۆژئاوا میللەتانی ئورروپای  شەرقی  قەت نەیان دەتوانی  زەنجیرەکانی ژێرچەپۆکیی کۆمۆنیزم ببچڕێنن و بە ئازادی بگەن. لە سەردەمی ئێستا کە دەورانی گڵۆبالیزمە،  یارمەتی دەرەکی و دونیای پێشکەوتوو، لایەنێکی گرنگی بردنەپێشی دێموکڕاسین .

کەواتە ئوورووپا بە هەموو تواناوە دەبێ لە ناوچەکەدا حزووری سیاسی و نیزامی و دیپلۆماسی و ئابووری هەبێت. خۆشحاڵم کەدەبینم وڵاتی نۆروێژیش ئەو یەک دوورٶژە ساخبۆوە کە حزووری خۆی لە هەولێر  پڕ ڕەنگتر بکات. چالاک بوونی ئورووپا  لە ناوچەکەدا، بەقازانجی خودی ئورووپایە، بە قازانجی گەلان و میللەتانی ناوچەکەیە. دێموکڕاتیزەکردنی ناوچەکە، بەقازانجی ئایینی ئیسلام و دین و مەزهەبەکانی دیکەشە. چونکە ئیدی دووکاندارانی سیاسەتی گەندەڵ هیچی تر ناتوانن ئیسلام بۆ بردنەپێشی  قازانجە سیاسیەکانی خۆیان بەکاربێنن. بەواتایەکی تر دێموکڕاتیزەکردنی ناوچەکە ڕزگارکردنی ئایینی ئیسلامیشە. هەروەک چۆن یۆدەدۆم و زایۆنیزم لێک جیان، ئیسلام و بنیاتگەرایی ئیسلامیش لێک جودان. ئەوە ئەو مەرجەشی دەگەڵە کە کێشەی فەلەستین چارەسەرکرێ. بەبێ چارەسەری ئەو مەسەلەیە ، ناتوانین فەزای هەناسەدانی دارودەستە بناژۆ و گرووپە ڕادیکاڵە جۆراوجۆرەکان بەرتەسک کەینەوە. ئێستا ئەو دەستەو تاقمە جۆراوجۆرانە هەموویان ڕادیکاڵیزمی خۆیان بەو بێ عەداڵەتیە تەوجیهدەکەن کە دەوڵەتی ئیسڕائیل بە گەلی فەلەستینی ڕەوا دەبینێ.

ئەوەی بە ناوی تیرۆریزمی ئیسلامی لە ئورووپادا ئەمڕۆژانە دوای ڕوداوەکانی پاریس لە مێدیاکاندا کەوتۆتە بەرباس، دیاردەیەکی تازەنیە. لەو بیست وپێنج سالەی دواییدا دووکەس لە رێبەرانی گەلی کورد وچەند کەسی دیکەش لە رێبەرانی ئۆپۆسزیۆنی ئێران لە پاریس و ڤەییەن وبەرلین بەدەستی تیڕۆریستەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران لە جەرگەی ئورروپادا تیرۆرکران. دووکتۆر قاسملوو لە  ڤەییەن و دووکتۆر شەرەفکەندی لە بەرلین، کەچی ئورووپا لەبەر قازانخە ئابووری و بازرگانیەکانی خۆی چاوی لەو قەتڵانە چوقاند و تەنانەت تیرۆریستەکانیشی بەدرەقەی تاران کردنەوە. بەو جۆرە  عەداڵات  بوو بە قوربانی بەرژەوەندیە ئابووری و بازرگانیەکانی ئورووپا . دیارە ئەوەش تیرۆریزمی دەوڵەتیی کۆماری ئیسلامی ئێران و تیرۆریزمی ئیسلامی هارتر دەکا. ئەگەر ئەودەم بە جدی بۆ بەربەرەکانی تیرۆریزمی ئیسلامی هاوئاهەنگی و بەربەرەکانی پێویست کرابا، ڕەنگە وەزعەکە نەگەیبایە ئێرە کە ئەوەتا تیرۆریزمی ئیسلامی و ڕادیکالیزمی ئیسلامی ئەمڕۆ زەلزەلەی خستۆتە کۆمەڵگاکانمان لێرە.

ئەمڕۆ ئورووپا بۆیە باس لە خەتەری تیرۆریزمی ئیسلامی دەکات، کە خەتەرەکە هاتۆتە نێوماڵی خۆی. ئەوە دەىبڵ مۆڕاڵە. لەوەش زیاتر خۆ ترس لەوەنیە کە داعش چ لە گەڵ یەزیدیەکان و کوردان دەکا؟ چۆن ژنان  و کچانی کورد بە کەنیزە دەگرێ؟ ئەوەی لە هەوای زاری مێدیاکانی نۆروێژ و ئورووپاوە دەخوێنرێتەوە ترس لەوەیە کە ئەو توونڕەوە ئیسلامیانەی لێرە ڕا چونەتە گەڵ داعش ئەگەر بگەڕێنەوە چ قەسابخانەیەک لێرە وەرێ دەخەن؟ دەنا ئەگەر ئەوان لە سوریە و عێراق خەڵک سەرببڕن ، ئەوە زۆر گرنگ نیە. پتر لە ٣٠ ساڵە کۆماری ئیسلامی ئێران هەر ئەوکارە لە گەڵ خەڵکی ئێران دەکات کە داعش ئەمڕۆ بەرێوەی دەبات، کەچی مەقاماتی ئورووپایی  دەنگیان لەبەر نایەتەدەر.

بەڵام  چۆن مەسەلەکە لە ئاستی  ئورووپاو نۆروێژدا دەبینین؟ یەکێک لە ئاکامەکانی گڵۆباڵیزاسێۆن بریتیە لە  پەرەسەندنی موهاجەرەت و بەتایبەت موهاجەرەت بۆ ئورووپا. لە دەورانی گڵۆبالیزاسێۆندا سنوورە سیاسیەکان تا ڕادەیەکی زۆر بێ ڕەنگ دەبنەوە، کەم بایەخ دەبن، وەسیلەکانی هاتووچۆی خێراو و کۆمیونیکاسێۆن ، فاسیلەو مەسافەتەکان  بێ مانا دەکەن. سەرمایە، هێزی کار، کاڵاکان، ئیدەو عەقیدەو بیروڕا سیاسی و فەلسەفیەکان، کولتورەکان، ئینسانەکان، بە ئاسانی دەکەونە حەڕەکەت و هاتوو چۆ و سنورە سیاسی و سروشتیەکان دەبڕن. هەموو دونیا دەبێتە یەک بازاڕ.  ڕوونە لە حاڵەتێکی ئاوادا خەڵک  لە هەموو دونیاوە و تەنانەت لە وڵاتانی ئیسلامیشەوە بەرەو ئووروپا کۆچ دەکەن. ئەوە واقعیەتێکی عەینیە و ئێمە لە نۆروێژ بۆخۆمان لە گەڵی بەرەو ڕووین. ستراتیژی ڕاگەیەنراوی ئورووپا لە پێوەندی دەگەڵ ئەو دیاردەیەدا بریتیە لە ئیدغام کردن و ئینتیگرێرەکردنی کۆچبەرەکان لە کۆمەڵگا ئوروپاییەکاندا. دەردەکەوێ کە لەو بارەوە ئەمریکا لە ئێمە لە ئوورووپا سەرکەوتووترە. ئێمە لێرە لە ئیدغام کردنی موهاجریندا سەرکەوتوونەبوینە. ئەگەر زوو وەخۆنەیەینەوە و کاریکی جدی لەو بارەوە نەکەین، ئەگەر دەستە و تاقمە موهاجیرەکان لە کۆمەڵگای گەورەدا ئیدغام نەکەین، لە داهاتوودا ئەو مەسەلەیە دەبێتە مەترسیەکی گەورە بۆ سەر دێموکراسی  ئێمە.

واتە دەبێ موهاجرین لە سیاسەت و ئابووری و کولتوور و وەرزش و هونەر و فەرهەنگ و ژیانی کۆمەڵایەتی  کۆمەڵگاکاندا بەشداربکەین. دەبێت ئەو خەڵکە بەرینە بازاڕی کار، لە گیتۆکانی خۆیان لە ئۆسلۆ، لە مۆس، لە فرەدریکستاد، لە دڕامەن، لە ستۆڤنەر، لە گرۆرود بێنینە دەر. هەژاریەکی زۆر لە نێو ئەو بنەماڵانەدا دەبینرێ، من لە قوتابخانە دەبینم کە ئەو هەژاریە بە ئاشکرا بە سیمای بەشێکی زۆر لە منداڵانی بنەماڵە کۆچبەرەکانەوە دیارە. ئەوە  نەقسێکی گەورەی کۆمەڵگای ئێمەیە. بەو هەموو رەفاه و سەروەتەوە، بەو سیستەمە باشە کە لێرە هەمانە چۆن دەبێ ئەوە قبووڵبکەین؟ ئەو مندالانە هیچ دوورنیە لە داهاتودا  نەبنە بۆمبێکی خەتەر.

کلیلی چارەسەری ئەوە وەزعە خوێندن و فێربوونە، بەتایبەتی خوێندن و فێربوونی زمانی نۆروێژی. هەرچی پوڵ  و سەرمایەیەکی ئینسانی لەو بوارەدا سەرفکەین زەرەرمان نەکردوە، لەدوارۆژدا بۆ وڵاتەکەمان خێری لێدەکەوێتەوە. دەبێ سەرمایە گوزاریەکی زۆر لەسەر باخچەکانی منداڵان و ئەسەفۆ و قوتابخانەکان بکەین.  نابێ بێڵین ئەو مندالانە  مەوقعیەتی دایک و باوکەکانیان لە کۆمەڵگادا بە میرات بۆ بەجێ مێنێ. ئاخر ئەو لاوانە دەبێ هەستی تەعەلوق و تیلهۆریگهەت بە نۆروێژیان تێدا درووست بێت. ئەوە زۆرگرنگە . لە پێداگۆگیدا دەگوترێ سۆسیالیسێرە بوون شتێک نیە جیا لەوەی فێربی و بزانێ کێی و تەعەلوقت بە کوێوە هەیە. تەنیا وەختێک هەست دەکەین کە تەعەلوقمان بەو جامعەیەوە هەیە کە لە نێوخۆیدا جێمان بکاتەوە. ئەگەر ئەو هەستەیان تێدا بخوڵقێنین کە تەعەلوقیان بە نۆروێژ و کۆمەڵگاکانی دیکەی ئورووپاوە هەیە، نە لە نۆروێژ و نە لەدەرەوەی نۆروێژ جەزبی دەستەوتاقمە تووندڕەوەکان نابن. من ئەوە بە تەنیا رێگای ڤاکسیناسیۆنی لاوانی موسوڵمانی نۆروێژی بەرانبەر گیرۆدەبوون بە ڤایرۆسی ڕادیکاڵیزمی ئیسلامی دەبینم.

ئاخر ئەوان نۆرویژین، لێرە لە دایک بوون یا لێرە گەورە بوون، لێرە خوێندوویانە، ڕەمزوکۆدەکانی پشتی سەر وڕوانگەو چاویلکەکانیان نۆروێژین.  ئەوان لە ژێر پێستیاندا نۆروێژین، کەواتە دەبێ لە کۆمەڵگاشدا وەک ئەوە کەهەن وەرگیرێن و هەڵسوکەوتیان دەگەڵ بکری. نۆروێژی بوون مویسەرو ڕەنگی چاونیە. بۆ نۆروێژی بوون هەزاران شێوە و رەنگ و جۆرمان هەیە. دەبێ هەویەتی نۆرویژی بوون لەو مندالانەدا  تۆختر و پڕ ڕەنگتر کەین. ئێمە دەىێ ئەو واقعیەتە لە تیئۆری  پراکسیسدا قبوولبکەین. قانوونەکانی نۆروێژ لەوبارەوە روون و ئاشکران ، ئێستا دەبێ ئیرادەی سیاسی و کۆمەڵایەتی درووستکەین تا ڕیالێزێرەیانبکەین. نابیت ئەو مافانە تەنیا هەر مافی سەر وەرەقەبن.

چەند ساڵ لەمەوبەر هەموومان لە ماڵەوە پێکەوە تەماشای هەواڵەکانی تەلەفزیۆنمان دەکرد. خەریکبوو رێپۆرتاژێک لە دیمەشق ڕا بڵاو دەکرایەوە کە کۆمەڵە خەڵکێک لە پێوەندی دەگەڵ مەسەلەی کاریکاتێر کێشانەوە لە حەزرەتی موحەمەد، ئاڵای نۆروێژیان دەسوتاند، کچە بچکۆلەکەی من کە ئەودەم زۆر زۆر منداڵ بوو بە دیتنی ئەو رێپۆرتاژە، چاوی پڕبوون لە ئاوو و گریانی هاتێ، پرسیم چیە بۆ دەگری؟ وتی نابینی ئاڵای نۆرویژ دەسوتێنن. ئەو ئەو مەسەلەی وەک پەلامار بۆسەر خۆی و هەویەتی خۆی لێک دەدایەوە.

مەبەستم ئەوەیە دەبێ کۆمەڵگاش ئەو ئاوا ببینێ، ئەگەر وای نەبینێ و وەک نۆروێژیش هەلسوکەتی دەگەڵ نەکات، روونە ئاکامەکەی چ دەبێت.

کۆمەڵگای نۆروێژ زۆر زۆر چۆتە پێش و وەک وتم دەکرێت ببیتە مۆدێل، بەڵام ئەگەر لە علومی تەبیعیدا دەگوترێ ئامانجی، تەکامول تەکامولی زۆرترە، دێموکڕاسی ئێمەش دەبێ گەشەبکات و دەوڵەمەندتر بکرێ. دەبێ کۆمەڵگای  فرەکولتووری نۆروێژ بکەینە باشترین نموونەی ئەو جۆرە کۆمەڵگایانە، خۆ تازە ناتوانین  بگەڕێینەوە دواوە، ئەوە چارەنوسی هەموو کۆمەڵگا هاوچەرخەکانە.

لە فەلسەفەدا دەوترێ کۆمەڵگای مۆدێڕن، ئەو کۆمەڵگایەیە کە دەتوانێ گیروگرفتەکانی خۆی چارەسەرکات.  کۆمەڵگای نۆرویژ مۆدێرنە، هەر بۆیەش بڕوای قوڵم بەوەیە کە ئێمە دەتوانین گیروگرفتەکانی خۆمان چارەسەرکەین. بە تایبەتی ئەو گیروگرفتە. بۆیە دەبێ سەرمایەگوزاری زۆر لەسەر پەرەپێدانی هەموو لایەنەی لاوانی  سەربە کەمایەتیەکان بکەین ، لەوەش زیاتر پێویستە لێوەشاوەیی فرەفەرهەنگی و فرەکولتووری لە نێو کۆمەڵدا، لە مەدرەسەکاند، لە زانکۆکاندا، لە کارگەوکارخانەکاندا، لە کۆمپانیاکاندا، لە پۆلیس و دامودەزگا دەوڵەتی و کۆمۆناڵەکاندا پەرەپێبدەین. گۆشەنیگاکانمان بەریکەینەوە. تۆلێڕانسە زۆرترکەین و لە هەموو ئاسەکاندا دەگەڵ مۆبینگ و هەڵاواردن و ڕاسیزم و جیوازیدانان بەربەرەکانی بکەی. خەبات دژی فەقریمنداڵان وەزیفەی هەموو کۆمەڵگای نۆروێژە.

با ئەوەش بڵێم کە مێدیای نۆروێژ زۆر خراپ مەلاکرێکار و ئیرفانباتی نیشاندەدات، وەک ئەوەی ئەوانە نوێنەری ئایینی ئیسلام بن، بیروڕای گشتی نۆروێژ بەوجۆرە لەسەر ئیسلام تووشی هەلەدەبێت، هیچ کات ئەو دووکەسە نوێنەری ئایینی ئیسلام نین، کەچی بەداخەوە وا دەرخواردی کۆمەڵگای نۆروێژ دەدرێن.

ئیسلام لە ئوورووپاو نۆروێژ بۆتە واقعیەت. هاتووە و تازە دەشمینیتەوە. ئیسلام لە مێژووی پەرەسەندنی خۆیدا چۆتە هەرکوێ، رەنگی خەڵك و جوگرافیای ئەوێشی بە خۆوەگرتووە.  لە خۆرانیە ئیسلامی مالیزی و پاکستانی مان هەیە، ئیسلامی ئێرانیمان هەیە، ئیسلامی تورکی و باڵکانیمان هەیە، ئیسلامی ئەفریقاییمان هەیە، وئیسلامی سعودیەو میسری و…. مان هەیە.

کۆمەڵگای مۆدێرن و پێشکەوتووی نۆروێژیش ڕەنگ و تەئسیری خۆی لەسەر ئیسلام دادەنێ و ئیسلامی نۆرویژیمان دەبێ.  سەبارەت بەو پرسیارە کە فیلیپ دەپرسێ چۆن مزگەوتەکان کۆنتڕۆل بکرێن ، من پێم وایە ئەو مزگەوتانە دەبێ دەوڵەت ئیدارەکردنیان وەئەستۆبگرێ. ئێمە تواناو ئیمکانی ئەوەمان هەیە لە نێو کوڕوکچە موسولمانە نۆروێژیەکاندا،  لێرە لە زانکۆکانی ئیلاهیاتدا ئیمام و رێبەرانی ئایینی نۆروێژی تەربیەتکەین کە بە نۆروێژی خوتبەبدەن کاروباری نوێژو تاعەتی موسوڵمانانی نۆروێژ جێبەجێبکەن. ئەوە ئیمکانی هەیە.یا دەتوانین ئیمامەکان سەرلەنوێ لێرە ئاموزش دەینەوە یا کەسانی کفالیفیسەرت لە تورکیە، یا میسر یا ولاتانی دیکە بێنین . وەک ئەو قەراردادەدەی لە نێوان نۆروێژو تورکیەدا هەیە. بۆ مزگەوتەکەکانی توورکەکان دەوڵەتی تورکیە مامۆستاو ئیمامانی لێوەشاوە دەنێری و نۆروێژیتش  وەریان دەگرێت. من پێم وایە دەکرێ بۆخۆمان مامۆستای ئاینی نۆرویژی لە نێو کچوکوڕە موسوڵمانەکانی خۆماندا تەربیەتکەین، ئەوان لەو کۆمەڵگایەدا گەورە بوونە، لێرەیان خوێندوە، هەربۆیە دەتوانن موسوڵمانانی نۆروێژیش باشتر هیدایەت بکەن بە جۆرێک کە لەگەڵ واقعیەتەکانی ئێرە بێتەوە.

ئازادی عەقیدەوبەیان و ئازادی ئیتاعەت و خواپەرستی چ بە تەنێ و چ بە دەستەجەمعی لە گەل کەسانی دیکەدا، جەوهەری دێموکراسی و مافەکانت مرۆڤ و سکۆلاریزمن، بۆیە بوونی ئەو مزگەوت و تێمپەلانە دێموکڕاسی و سیکۆلاریزمی ئێمە لە نۆروێژ بە هێز و تەقویەت و ئیمتیحاندەکەن. بەڵام روونە دەبێ ئیدارەو ئیشراف بکرێن و بە پێی قانوون  و لە چوارچێوەی ئوسولە دێموکراتیەکانی نۆروێژدا هیدایەت بکرێن.

سوپاستان دەکەم بۆ حەوسەڵەتان

سوپاس بۆ دیاریەکەشتان

٢٧.٠١.٢٠١٥

برایم لاجانی

 ….

تێبینی: ئەم بابەتە لە سێمینارێکدا بە نۆروێژی پێشکەش کراوە و کاک برایم خۆی کردوییە بە کوردی و بۆ سایتی پێشمەرگەکانی ناردوە.

2015/05/16