رەهەندەكانی كێلەشین و هەڵكشانی خۆرهەڵاتی كوردستان. مامەند ڕۆژە

“گەر ئەم بارگرژییەی نێوان پەكەكە و هێزەكانی رۆژهەڵات درێژە بكێشێت، دەبێتە بابەتێكی سەرنجڕاكێش دەزگا هەواڵگرییەكانی دراوسێكان”

 لەرۆژانی رابردوودا لەچیاكانی كێلەشین و بەربزنان گرژی و تێكهەڵچونێكی چەكداری لەنێوان گەریلاكانی (ه.پ.گ) و پێشمەرگەكانی (حدكا) رویدا، كە تێیدا پێشمەرگەیەك گیانی لەدەستدا.

ئەم بارگرژییە لەگەڵ ئەوەی هێشتا لایەنەكان سەنگەریان لەیەك گرتووە، بەڵام بەكۆبونەوەیەكی هاوبەش بەناوبژیوانی بەرپرسانی حكومەتی هەرێم تاڕادەیەك خاوبونەوەی بەخۆیەوە بینیوە. بەپێی تێبینی پسپۆڕان ئەم پرسە هەروا پرسێكی ئاسایی نییە و پێدەچێ لەئایندەیەكی نزیكدا گەلێك لق و پۆپی دیكەیشی لێبكەوێتەوە. 

لێرەوە كۆمەڵێك پرسیار هەڵدەتۆقن: گەلۆ ئەم جوڵانەی هێزەكانی خۆرهەڵات چی هەڵدەگرێت؟ ئایا ئەمە سەرەتای وەرزێكی نوێی خەباتە؟ یاخود دیاردەیەكی كاتییە؟ ئایا وەك (ك.ج.ك) ئیدیعای دەكات، ئەم جوڵانە بۆ پەكخستنی هەڵبژاردنەكانی باكوور و سەركەوتنەكانی خۆرئاوایە؟ یاخود ئایا وەكو هێزەكانی خۆرهەڵات دەیڵێن: ئەمە پیلانێكی هاوبەشی هەواڵگری ئێران و (ك.ج.ك)یە بۆ ئەوەی نەهێڵن بزووتنەوەی خۆرهەڵات هەڵبكشێت؟ لەگەڵ ئەمانەشدا ئەگەر ئەو گریمانەیە راست بێت، كە ئەمە سەرەتای وەزرێكی نوێی خەباتی خۆرهەڵاتی كوردستان بێت، ئایا رەهەندەكان، فاكتەرەكان و سیناریۆكانی ئایندەی چیین؟ 

 پیلانگێڕی: دەزگاكانی هەواڵگری

هێزەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان پەیتاپەیتا ئەو تۆمەتە زەقدەكەنەوە كەوا (ك.ج.ك) دەیەوێ پەیمانەكەی لەگەڵ ئێران بەرێتەسەر و سنورەكانی بۆ بپارێزێت. بۆیە ناهێڵێ هێزەكانی خۆرهەڵات بگەڕێنەوە ناو قوڵایی خۆرهەڵاتی كوردستان. هەروەها لەڕووی بەڵگەنامەكانەوە ئاماژە بەو پەیمانە دەكەن، كە لەساڵی 2011 لەنێوان هەردوولایان و بە ناوبژیوانی سەركردەكانی باشووری كوردستان واژۆكراوە. ئەم رێكەوتنە بەرێكەوتنی “جاسوسان” دەناسرێت. هەروەها ئیدیعای ئەوە دەكەن (ك.ج.ك) دوای ئەو رێكەوتنە هەموو جموجۆڵێكی خۆی و پەژاكیشی راگرتووە. لەگەڵ ئەمەشدا بەمدواییانە ئەوكاتەی لەمەهاباد خۆپیشاندانەكان دەستیپێكرد، ئەوە (ك.ج.ك) لەبەر هەر چ هۆكارێك بوبێ، نەیتوانی ئەو دەنگە دەربخات كە پێویستە. لەبەرئەمە گۆڕەپانەكە سەرلەنوێ لەكاتی خۆپیشاندانەكانی رووداوەكەی “فەریناز”دا كەوتەوە دەست هێزە رەسەنەكانی ئەم بەشەی كوردستان. 

لەلایتریشەوە (ك.ج.ك) وەك هەمیشە، هەرچیەك و هەر كارێكی بەدڵ نەبێ، ئەوە دەمودەست دەیخاتە ئەستۆی شەیتان واتە “میت”. بۆیە ئەمجارەیش ئەو تۆمەتەی بەرجەستەكردەوە كە (حدكا) بەهەماهەنگی لەگەڵ (پ.د.ك) و توركیا دەیەوێ بەدروستكردنی بابەتی لابەلا كێشە بۆ هەڵبژاردنەكانی باكووری كوردستان بنێتەوە. بۆیە پەیتاپەیتا ئەو پرسیارە زەقدەكاتەوە، كە بۆچی لەم كاتەدا (حدكا) دەیەوێ لەخۆرهەڵاتی كوردستان دەست بەچالاكی سەربازی بكاتەوە؟ بەڵام بەگوێرەی بۆچونی پسپۆڕان ئاستەمە زووبەزوو ئەم مەسەلەیە بەتیۆری پیلانێگرێ و دەستی دەرەكی لێكبدرێتەوە. بۆیە پشكی زۆری پرسەكە بۆ گرفتە ناوخۆییەكانی هێزە كوردییەكان دەگەڕێتەوە. هەڵبەت هەمووان لەو بڕوایەدان، ئەگەر بێت و ئەم بابەتە زۆر درێژە بكێشێ، ئەوە دوور نییە ببێتە بابەتی سەرنجڕاكێش بۆ دەزگا هەواڵگرییەكانی هاوسێكان. 

 دیموكرات: دەگەڕێتەوە ناو هاوكێشەكە!

لەهەشتاكانی سەدەی پێشوودا هاوكێشەیەكی چوارینە لەكوردستان هەبوو: لە باشوور (ی.ن.ك) و (پ.د.ك) دوو هێزی سەرەكی بوون. لە خۆرهەڵات دیموكرات هێزی سەرەكی بوو و لەباكووریش (پ.ك.ك) هێزی سەرەكی بوو. بەڵام لەنەوەدەكانی سەدەی پێشوەوە، دوای ئەوەی رێبەرانی (حدكا) شەهید بوون و هێزەكەی پاشەكشێی كرد، ئەوسا ئەم هاوكێشە چوارینەیە بوو بە هاوكێشەیەكی سیانی واتە (پ.د.ك) و (ی.ن.ك) و (پ.ك.ك). ئێستا دوابەدوای ئەم تەنگژە نوێیە هەندێك لەشرۆڤەكاران ئەو پرسیارەیان لا دروستبووە، گەلۆ ئەمە دەبێتە دیاردەیەكی جیۆسیاسی نوێ؟ گەلۆ ئەمە دەبێتەهۆی ئەوەی دووبارە (حدكا) بگەڕێتەوە ناو هاوكێشە جیۆسیاسییەكانی كوردستان و ناوچەكە؟

ئەمە تاڕادەیەك پێویستی بەكات هەیە بۆ ئەوەی مرۆڤ بتوانێ ئەنجامێكی پێویستی لێوەربگرێت. لەگەڵ ئەمەشدا خۆرهەڵات وەكو خۆرئاوا نییە و پسپۆڕان دەڵێن بەهیچ شێوەیەك سیناریۆكانی خۆرئاوا لەخۆرهەڵات دووبارەنابنەوە و (ك.ج.ك) ناتوانێ ئەوەی لەخۆرئاوا بەسەر بارودۆخەكەیدا سەپاندووە، بەسەر خۆرهەڵاتیشیدا بیسەپێنێت. هۆكاریشی ئەوەیە لەخۆرهەڵات چەند هێزێكی رەسەن هەن و ئەزموون و میراتێكی چەكداری و شۆڕشگێڕانەیان هەیە، كە ئەمە لەلای هێزەكانی خۆرئاوا نەبووە. هەروەها سەرمایەیەكی دەوڵەمەندی جەنگی پارتیزانی و پێشمەرگانەیان هەیە، كە هەركات پێویست بكات ئەم سەرمایەیە دەكەوێتەوە جوڵە. لەلایەكی تریش هەردوو هێزە سەرەكییەكەی خۆرهەڵاتی كوردستان زیاتر لە 10هەزار شەهیدیان هەیە، ئەمە بێلەوەی لەماوەی 16 ساڵی شەڕی پێشمەرگانەیاندا 50 هەزار هاوڵاتی خۆرهەڵاتی كوردستان گیانیان لەدەستداوە، زیاتر لە 14 هەزار هاوڵاتی بەهۆی دیموكرات و كۆمەڵەوە لەلایەن رژێمی ئێرانەوە لەزیندانەكان حوكمدراون. زیاتر لە 100 هەزار سەرباز و پاسداری ئێرانی لەجەنگی كوردستاندا كوژراون. لەبەرئەمە زاكیرەی جەنگی كوردستان كۆن نییە و دیموكرات و كۆمەڵە میراتێكی دەوڵەمەندی جەماوەری و پێشمەرگانەیان لەو بەشەی كوردستان هەیە. ئەم میراتەیش نەمردووە، بەڵكو خەوتووە و لەگەڵ بچوكترین تەنگژە یەكسەر سەرهەڵدەداتەوە. جگەلەوەش دیموكرات لەدوای ئەوەی لەساڵی 1979 گەڕایەوە خۆرهەڵاتی كوردستان، لەگەڵ كۆمەڵە سێ پارێزگای كوردستانیان بەدەستەوە بووە و بۆ ماوەی دوو ساڵ حوكمیان تێدا كرد. لەیەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئێران لەساڵی 1979 دیموكرات زۆربەی رەهای دەنگەكانی هاوڵاتیانی كوردستانی بۆخۆی تۆماركرد. هەروەها بۆ هەڵبژاردنی مەجلیسی خیبرەگانی رێبەری ئێران كە چەند كەسن، لەناوچە كوردنشینەكان د.قاسملو زۆربەی دەنگەكانی بەدەستهێنا، كە خومەینی دوایی ئەمەی هەڵوەشاندەوە. 

ئەمانە هەمووی ئەو راستییە دەردەخەن، كە هێزەكانی خۆرهەڵات لەخۆرئاوا جیاوازن. خۆرهەڵات میراتی پیشمەرگانەی هەیە، دەیان هەزار شەهید و پێشمەرگە و زیندانی هەیە و خاوەن سیمبولەكانی خۆیەتی. لەبەر ئەمە سیناریۆی خۆرئاوا لەو بەشە دووبارە نابێتەوە و گەلێك ئاستەمە (ك.ج.ك) بتوانێ لەرێی پەژاك و كۆدارەوە لەو بەشەی كوردستان ببێتە بەدیلی هێزە رەسەنەكانی. پسپۆڕانی بۆ ئەم بەشەی كوردستان پێیانوایە ئەگەر سیناریۆیەك لەخۆرهەڵات دووبارە ببێتەوە، ئەوە سیناریۆی باشووری كوردستانە نەك سیناریۆی باكوور یاخود خۆرئاوای كوردستان. چونكە خۆرهەڵات لەهەموو روویەكییەوە لە باشوور دەچێ نەك لەباكوور و خۆرئاوا. 

 پرسە سەرەكییەكە: ئەمە شەڕی سەروەرییە

رەنگبێ بەشەیتانكردنی جوڵانی هێزەكانی خۆرهەڵات لەلایەن (ك.ج.ك) یەكێك لەو بابەتانە بێ كە پێویست دەكات هەڵوەستەی لەسەر بكرێت. بەستنەوەی مەسەلەی جوڵەی هێزەكانی پێشمەرگەی خۆرهەڵاتی كوردستان بەرەو چیاكانی قەندیل و كێلەشین بەمیت، زۆرتر لەكۆمیدیا دەچێ هەتاوەكو راستی. بەستنەوەی ئەم پرسە بەئیتلاعات یاخود “میت” هێشتا رەهەندی واقیعی خۆیان نیشاننەداوە. بەڵام دوور نییە ئەگەر هێزەكانی باكوور و هێزەكانی خۆرهەڵات ئەم كێشەیە لەنێوان خۆیاندا چارەسەر نەكەن، ئەوا ئەگەری زۆر ئەوەیە هەم ئیتلاعات و هەم میتیش ئەم پرسە بقۆزنەوە. واتە ئەم پرسە بۆ دەستێوەردان كراوەیە. 

جارێ ئەگەر بێت و هەر چ جوڵەیەكی هێزەكانی بەشەكانی تری كوردستان بەكاری “میت” لەقەڵەم بدرێ، ئەوە پرسەكە گەلێك شتی بابەتی لەخۆناگرێت. هۆیەكەیشی ئەوەیە بزووتنەوەی باكوور بەتایبەت (ك.ج.ك) خۆی لەرێی بەرێز (ئۆجەلان)ەوە بەردەوام لەگەڵ میت دانوستانیان هەیە و ئەمەش شتێكی ناڕەوا نییە و بۆ چارەسەركردنی پرسی رەوای كورد لەباكووری كوردستان پێویستە. بەرێز ئۆجەلان بۆخۆی راستەوخۆ مانگانە لەگەڵ (هاكان فیدان)ی راوێژكاری میت دانیشتنی هەیە و پرۆسەی چارەسەری دیموكراتی (كورد) لەباكووری كوردستان بەم گفتوگۆیانەوە بەستراوەتەوە. ئەمەش شتێكی باشە و ئەگەری ئەوەی لێدەكرێ دەسكەوتی گەورەی لێ بەرهەم بهێنرێت. تەنانەت لەرۆژی 27 شوباتی ئەمساڵدا (بولەنت ئارینج) وتەبێژی حكومەت و یاریدەدەری سەرۆكوەزیرانی توركیا رایگەیاند (ه.د.پ) بەهەماهەنگی ئۆجەلان و هاكان فیدان پێكەوەنراوە بۆ ئەوەی پرسی كورد بەتوركیایی بكرێ و ببێتە زەمینەیەكی واقیعی بۆ چارەسەركردنی پرسەكە. 

لەلایەكتریشەوە سەركردەكانی تەڤدەم لەخۆرئاوای كوردستان بەردەوام سەردانی توركیا دەكەن و لەگەڵ بەرپرسەكان كۆدەبنەوە. تەنانەت لەوێ ڤیزەی وڵاتان وەردەگرن و لەوێشەوە سەردانی دەرەوە دەكەن. بەرپرسیاری كانتۆنەكانیش بەردەوام سەردانی ئەو وڵاتە دەكەن و دەروازە سنوورییەكان كراونەتەوە. لەوە واوەتریش زیاتر لە 1400 برینداری (ی.پ.گ) لەخۆرئاوای كوردستانەوە گوێزراونەتەوە بۆ توركیا و لەوێ دەرمان كراون. ئەمە لەكاتێكدایە بەشێكی زۆر لەم هەڤاڵانە پێشتر لەچیاكانی باكووری كوردستان گەریللا بوون. جا مەبەست لەپرسەكە ئەوەیە كاتێك بزووتنەوەی باكوور بۆ چارەسەركردنی پرسی كورد بۆخۆی راستەوخۆ لەگەڵ “میت” گفتوگۆی هەیە (كە كارێكی پێویستیشە بۆ چارەسەری پرسەكە)، رەنگبێ زۆر راست نەبێ كێشەی نێوان خۆی و هێزەكانی پارچەكانی تری وڵات بە كاری “میت” ببەستێتەوە. 

 ئەنجام:

لێرە دەبێ بپرسین: باشە ئەگەر وایە هۆكاری سەرەكی ئەم كێشەیە چییە؟ هۆكاری سەرەكی ئەمە پرسی سەروەرییە. سەروەری ئایندەی خۆرهەڵاتی كوردستان. واتە ئەگەری زۆر ئەوەیە كە (ك.ج.ك) زۆر كەیفی بەوە نەیەت هێزەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان زیندوو ببنەوە و بگەڕێنەوە ناو خۆرهەڵاتی كوردستان. ئەگەر ئەمە بێـتەكایەوە، ئەوە ئەو بەدیلەی (ك.ج.ك) بۆ خۆرهەڵاتی كوردستانی دروستكردووە و ناوی لێناوە “پەژاك” و “كۆدار”، ناتوانن بەسەر چارەنوسی ئەو بەشەی كوردستاندا زاڵ ببن. لەبەرئەمە گەلێك ئارەزووی ئەوە ناخوازن هێزەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان زووبەزوو لەنەریتی “كەمپنشینی” رزگاریان ببێت. 

بۆیە هەتا پێیبكرێ كێشە و گرفت بۆ ئەو هێزانە دەنێتەوە. بەڵام ئەقڵی سەلیم حوكم دەكات، كە هێزە كوردستانییەكان كەڵك لەوانەكان و ئەزموونی مێژوویی خۆیان وەربگرن. ئەگەرنا چ كێشەیەكی تێدایە ئەگەر بەراستی هێزەكانی باكوور بەتەنگ یەكێتی نەتەوەییەوەن، هێزەكانی پێشمەرگەی خۆرهەڵاتی كوردستانیش لەپەنای خۆیان لەچیاكانی قەندیل بحەوێننەوە؟ بۆ ئەمە نەریتی پاوەنگەرایی دەناسرێتەوە و لەلای رایگشتیش مەحكومە. نەریتی باشتر ئەوەی باشووری كوردستانە. هەر لەو شاخانەی قەندیل هەمیشە چوار پێنج هێز بەپەنای یەكەوە خەباتیان كردوە. هەر ئێستاش خودی (ك.ج.ك) هێزی رەوانەی شەنگال كردووە و لەكەركوكیش لەپەنای هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان (كە هی پارتی، یەكێتی و سۆسیالیست و گشت هێزەكانیتریشی تێدایە) لەدژی داعش دەجەنگێت. 

باشە كاتێك (ك.ج.ك) لەباشووری كوردستان ئاوا لەناو بەرەیەكی هاوبەشدا دەجەنگێ و پرسی بەكەسیش نەكردووە و بەرهەقەیشە، ئەی ئەمە بۆ هێزەكانی خۆرهەڵات بەرەوا نابینێت؟ خۆ هێزەكانی خۆرهەڵات هەر لەیەكەم رۆژەكانی هێرشی داعش بۆ سەر هەرێمی كوردستان دەستبەجێ هێزیان رەوانەی بەرەكانی جەنگ كرد و قوربانشیان دا، بەڵام بەهۆی دەستوەردانی ئێرانەوە بۆ هەموو هێزێك دەرگا كرایەوە تەنها “دیموكرات و كۆمەڵە” نەبێت! تەنانەت ئێران حەساسیەتیشی بە پەژاك نەبوو لەكەركوك بەشداری بەرەكانی جەنگ ببێت. بەڵام ئێستا (ك.ج.ك) لەگەڵ ئەوەی خۆی لەباشوور لەبەرەی رەوای جەنگی بەرگری كوردستاندایە و ئەمەش كارێكی بەرزی نیشتمانییە، هەقوایە چیتر پێش بەجموجۆڵی هێزەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان نەگرێ و رێگەیان پێبدا و تەنانەت هاوكاریشیان بكات.

سەرچاوە: سایتی سڤیل