ئایا ئه‌مجاره‌ش ده‌مانفرۆشن؟، ئاسۆس هه‌ردی‌

بیرخستنه‌وه‌یه‌كی خێرا: له‌پاش جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی، كاتێك وڵاته‌ كۆلونیالیسته‌كان هاتنه‌ سه‌ر دابه‌شكردنی میراتیی “پیاوه‌ نه‌خۆشه‌كه‌”، به‌ڵێنیان دا هاوكاری میلله‌تانی ژێرده‌ستی ده‌وڵه‌تی عوسمانی بكه‌ن بۆ سه‌ربه‌خۆیی،

بۆ ئه‌وه‌ی هه‌م ده‌وڵه‌ته‌كه‌ پارچه‌پارچه‌‌و لاواز بكه‌ن، هه‌م ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ تازانه‌ش بخه‌نه‌ ژێر نفوز‌و ده‌سه‌ڵاتی خۆیانه‌وه‌. ئه‌وان هه‌موو به‌ڵێنه‌كانیان برده‌سه‌ر، ته‌نانه‌ت ده‌وڵه‌تیان بۆ میلله‌تێكی په‌راكه‌نده‌ی وه‌ك جووله‌كه‌ش دروستكرد، به‌ڵام له‌ دوا ساته‌كاندا ده‌وڵه‌تی كوردستانیان فرۆشت به‌ ئاتاتورك!به‌ریتانییه‌كان كه‌ عێراقیان دروستكرد، ویلایه‌تی مووسڵ (كوردستانی باشوور)ی له‌سه‌ر نه‌بوو، بڕیار بوو ئه‌میش بكرێته‌ وڵاتێك بۆ كورد. به‌ڵام دیسانه‌وه‌ كوردیان فرۆشت به‌ نه‌وت‌و ناسیونالیزمی عه‌ره‌بی سوننی له‌عێراقدا.له‌دوای جه‌نگی دووه‌می جیهانی، كۆماری مهاباد له‌سه‌ر ده‌ستی یه‌كێتی سوڤێتی پێشوو، فرۆشرا به‌ كۆمه‌ڵێك به‌ڵێنی پووچی (قوامو لسه‌لته‌نه‌- سه‌دری ئه‌عزه‌م)ی ئه‌وسای ئێران.له‌ساڵی 1975دا ئه‌مه‌ریكا شۆڕشێكی گه‌وره‌‌و 14 ساڵه‌ی كوردستانی باشووری فرۆشت به‌ شای ئێران، بۆ ئه‌وه‌ی شه‌تولعه‌ره‌بی ده‌ستكه‌وێ!له‌ هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی رابردووشدا، به‌به‌رچاوی جیهانه‌وه‌ جینۆساید‌و كیمیاباران كراین، به‌ڵام له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌مه‌ریكا‌و ئه‌وروپا‌و خۆرهه‌ڵات‌و خۆرئاوا، فرۆشراین به‌ دزێوترین دیكتاتۆری سه‌رده‌م: سه‌دام حسه‌ین.ئه‌مڕۆ دیسان له‌ناوچه‌كه‌دا هه‌لومه‌رجێك هاتۆته‌ پێشه‌وه‌ كه‌ مه‌ترسی دووباره‌ بوونه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و ته‌جروبه‌ تاڵانه‌ی لێده‌كرێت. له‌لایه‌كه‌وه‌ به‌ بۆچوونی زۆربه‌ی چاودێرانی سیاسی، یه‌كێك له‌ ده‌رنجامه‌كانی رێكه‌وتننامه‌ی ئێران‌و ده‌وڵه‌تانی (5+1) بریتی ده‌بێت له‌ به‌هێزبوونی رۆڵی ئێران له‌ناوچه‌كه‌دا. وه‌ك هاوڕێیه‌كیش وتی: ئێران له‌ژێر ئابلووقه‌دا بوو عێراقی كۆنترۆڵكردبوو، ئاخۆ دوای ئه‌و ئابلووقه‌یه‌ چی له‌م وڵاته‌ بكات؟له‌لایه‌كی تریشه‌وه‌، هه‌موو ئاماژه‌كان‌و ته‌نانه‌ت شیكردنه‌وه‌ی میدیای خۆرئاواش ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێن كه‌ ئه‌مه‌ریكا باكووری كوردستانی فرۆشت به‌ ئه‌ردۆغان، بۆئه‌وه‌ی رازی بكات بنكه‌ ئاسمانییه‌كانی به‌كاربێنێ، توركیاش كه‌مێك سنووره‌كانی به‌ ڕووی داعشدا توندتر بكات!به‌مشێوه‌یه‌ كورد له‌هه‌موو كوردستاندا، ده‌كه‌وێته‌ نێوان به‌رداشی دوو زلهێزی ناوچه‌كه‌وه‌‌و به‌داخه‌وه‌ ده‌ڵێم پێشبینی قۆناغێكی دژواری لێده‌كرێت. ئه‌م رووداوانه‌، جارێكیتر ئه‌و په‌نده‌ مێژووییه‌مان بیرده‌خه‌نه‌وه‌ كه‌ كه‌س دۆستی كه‌س نییه‌، هه‌موو كه‌سێك ته‌نها دۆستی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆیه‌تی‌و ته‌واو. به‌دیاریكراویش وڵاتێكی گه‌وره‌ی وه‌ك ئه‌مه‌ریكا، هه‌رگیز سیاسه‌تێكی روون‌و تایبه‌تی به‌رامبه‌ر به‌ كورد نه‌بووه‌، ئه‌گه‌رچی ره‌نگه‌ كورد تاكه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كی ناوچه‌كه‌ بووبێت كه‌ گرێی ده‌روونی به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ریكا نه‌بووه‌‌و نه‌چۆته‌ به‌ره‌كانی دژ به‌و وڵاته‌وه‌. سه‌رده‌مانێك له‌گوتاره‌ پڕله‌ دروشمه‌كانی ئۆباماوه‌ وا چاوه‌ڕێ ده‌كرا شتێك بگۆڕێت‌و كه‌مێكیش له‌عه‌داله‌ت سیاسه‌تی ئه‌و وڵاته‌ له‌ناوچه‌كه‌دا ئاڕاسته‌ بكات، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئۆباما گۆڕانكارییه‌كی كردبێت، بێ هیچ گومانێك به‌ئاڕاسته‌یه‌كی نێگه‌تیڤدا بووه‌. هه‌ر له‌ فایلی عێراقه‌وه‌ بیگره‌، تا ده‌گاته‌ راپه‌ڕینه‌كانی جیهانی عه‌ره‌بی. هیوادارم وه‌ك نووسه‌ری ناسراو پاتریك كۆكبۆرن ده‌ڵێت به‌ كردنه‌وه‌ی ده‌ستی توركیا به‌رامبه‌ر كورد “ئه‌مه‌ریكا گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی خۆی له‌خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا نه‌كات”!له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا، ئه‌مه‌ كۆتایی دنیا نیه‌‌و ناشبێ. كورد له‌ناوچه‌كه‌دا میلله‌تێك نییه‌ وا به‌ئاسانی فه‌رامۆش بكرێت‌و له‌مه‌یدان ده‌ركرێت. ئه‌مه‌ كارێكه‌ ته‌نانه‌ت ئیمپراتۆرییه‌ته‌ گه‌وره‌كان له‌سه‌رده‌مه‌ تاریكه‌كاندا بۆیان نه‌كراوه‌. بێگومان هه‌میشه‌ ئه‌وه‌ كورد خۆیه‌تی كه‌ ده‌توانێ ئیراده‌ی خۆی فه‌رزكات‌و سیحری موئامه‌ره‌كان به‌تاڵكاته‌وه‌، به‌ڵام ئایا سه‌ركرده‌و هێزه‌ سیاسییه‌كانمان له‌ سه‌ختی بار‌ودۆخه‌كه‌ تێده‌گه‌ن، یا ته‌سلیمی دوو به‌رداشه‌كه‌ ده‌بن‌و به‌ده‌ستی خۆیان ئه‌و ئیراده‌یه‌ ده‌هاڕن؟

بیرخستنه‌وه‌یه‌كی خێرا: له‌پاش جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی، كاتێك وڵاته‌ كۆلونیالیسته‌كان هاتنه‌ سه‌ر دابه‌شكردنی میراتیی “پیاوه‌ نه‌خۆشه‌كه‌”، به‌ڵێنیان دا هاوكاری میلله‌تانی ژێرده‌ستی ده‌وڵه‌تی عوسمانی بكه‌ن بۆ سه‌ربه‌خۆیی، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌م ده‌وڵه‌ته‌كه‌ پارچه‌پارچه‌‌و لاواز بكه‌ن، هه‌م ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ تازانه‌ش بخه‌نه‌ ژێر نفوز‌و ده‌سه‌ڵاتی خۆیانه‌وه‌. ئه‌وان هه‌موو به‌ڵێنه‌كانیان برده‌سه‌ر، ته‌نانه‌ت ده‌وڵه‌تیان بۆ میلله‌تێكی په‌راكه‌نده‌ی وه‌ك جووله‌كه‌ش دروستكرد، به‌ڵام له‌ دوا ساته‌كاندا ده‌وڵه‌تی كوردستانیان فرۆشت به‌ ئاتاتورك!

 

به‌ریتانییه‌كان كه‌ عێراقیان دروستكرد، ویلایه‌تی مووسڵ (كوردستانی باشوور)ی له‌سه‌ر نه‌بوو، بڕیار بوو ئه‌میش بكرێته‌ وڵاتێك بۆ كورد. به‌ڵام دیسانه‌وه‌ كوردیان فرۆشت به‌ نه‌وت‌و ناسیونالیزمی عه‌ره‌بی سوننی له‌عێراقدا.

 

له‌دوای جه‌نگی دووه‌می جیهانی، كۆماری مهاباد له‌سه‌ر ده‌ستی یه‌كێتی سوڤێتی پێشوو، فرۆشرا به‌ كۆمه‌ڵێك به‌ڵێنی پووچی (قوامو لسه‌لته‌نه‌- سه‌دری ئه‌عزه‌م)ی ئه‌وسای ئێران.

 

له‌ساڵی 1975دا ئه‌مه‌ریكا شۆڕشێكی گه‌وره‌‌و 14 ساڵه‌ی كوردستانی باشووری فرۆشت به‌ شای ئێران، بۆ ئه‌وه‌ی شه‌تولعه‌ره‌بی ده‌ستكه‌وێ!

 

له‌ هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی رابردووشدا، به‌به‌رچاوی جیهانه‌وه‌ جینۆساید‌و كیمیاباران كراین، به‌ڵام له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌مه‌ریكا‌و ئه‌وروپا‌و خۆرهه‌ڵات‌و خۆرئاوا، فرۆشراین به‌ دزێوترین دیكتاتۆری سه‌رده‌م: سه‌دام حسه‌ین.

 

ئه‌مڕۆ دیسان له‌ناوچه‌كه‌دا هه‌لومه‌رجێك هاتۆته‌ پێشه‌وه‌ كه‌ مه‌ترسی دووباره‌ بوونه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و ته‌جروبه‌ تاڵانه‌ی لێده‌كرێت. له‌لایه‌كه‌وه‌ به‌ بۆچوونی زۆربه‌ی چاودێرانی سیاسی، یه‌كێك له‌ ده‌رنجامه‌كانی رێكه‌وتننامه‌ی ئێران‌و ده‌وڵه‌تانی (5+1) بریتی ده‌بێت له‌ به‌هێزبوونی رۆڵی ئێران له‌ناوچه‌كه‌دا. وه‌ك هاوڕێیه‌كیش وتی: ئێران له‌ژێر ئابلووقه‌دا بوو عێراقی كۆنترۆڵكردبوو، ئاخۆ دوای ئه‌و ئابلووقه‌یه‌ چی له‌م وڵاته‌ بكات؟

 

له‌لایه‌كی تریشه‌وه‌، هه‌موو ئاماژه‌كان‌و ته‌نانه‌ت شیكردنه‌وه‌ی میدیای خۆرئاواش ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێن كه‌ ئه‌مه‌ریكا باكووری كوردستانی فرۆشت به‌ ئه‌ردۆغان، بۆئه‌وه‌ی رازی بكات بنكه‌ ئاسمانییه‌كانی به‌كاربێنێ، توركیاش كه‌مێك سنووره‌كانی به‌ ڕووی داعشدا توندتر بكات!

 

به‌مشێوه‌یه‌ كورد له‌هه‌موو كوردستاندا، ده‌كه‌وێته‌ نێوان به‌رداشی دوو زلهێزی ناوچه‌كه‌وه‌‌و به‌داخه‌وه‌ ده‌ڵێم پێشبینی قۆناغێكی دژواری لێده‌كرێت. ئه‌م رووداوانه‌، جارێكیتر ئه‌و په‌نده‌ مێژووییه‌مان بیرده‌خه‌نه‌وه‌ كه‌ كه‌س دۆستی كه‌س نییه‌، هه‌موو كه‌سێك ته‌نها دۆستی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆیه‌تی‌و ته‌واو. به‌دیاریكراویش وڵاتێكی گه‌وره‌ی وه‌ك ئه‌مه‌ریكا، هه‌رگیز سیاسه‌تێكی روون‌و تایبه‌تی به‌رامبه‌ر به‌ كورد نه‌بووه‌، ئه‌گه‌رچی ره‌نگه‌ كورد تاكه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كی ناوچه‌كه‌ بووبێت كه‌ گرێی ده‌روونی به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ریكا نه‌بووه‌‌و نه‌چۆته‌ به‌ره‌كانی دژ به‌و وڵاته‌وه‌. سه‌رده‌مانێك له‌گوتاره‌ پڕله‌ دروشمه‌كانی ئۆباماوه‌ وا چاوه‌ڕێ ده‌كرا شتێك بگۆڕێت‌و كه‌مێكیش له‌عه‌داله‌ت سیاسه‌تی ئه‌و وڵاته‌ له‌ناوچه‌كه‌دا ئاڕاسته‌ بكات، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئۆباما گۆڕانكارییه‌كی كردبێت، بێ هیچ گومانێك به‌ئاڕاسته‌یه‌كی نێگه‌تیڤدا بووه‌. هه‌ر له‌ فایلی عێراقه‌وه‌ بیگره‌، تا ده‌گاته‌ راپه‌ڕینه‌كانی جیهانی عه‌ره‌بی. هیوادارم وه‌ك نووسه‌ری ناسراو پاتریك كۆكبۆرن ده‌ڵێت به‌ كردنه‌وه‌ی ده‌ستی توركیا به‌رامبه‌ر كورد “ئه‌مه‌ریكا گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی خۆی له‌خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا نه‌كات“!

 

له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا، ئه‌مه‌ كۆتایی دنیا نیه‌‌و ناشبێ. كورد له‌ناوچه‌كه‌دا میلله‌تێك نییه‌ وا به‌ئاسانی فه‌رامۆش بكرێت‌و له‌مه‌یدان ده‌ركرێت. ئه‌مه‌ كارێكه‌ ته‌نانه‌ت ئیمپراتۆرییه‌ته‌ گه‌وره‌كان له‌سه‌رده‌مه‌ تاریكه‌كاندا بۆیان نه‌كراوه‌. بێگومان هه‌میشه‌ ئه‌وه‌ كورد خۆیه‌تی كه‌ ده‌توانێ ئیراده‌ی خۆی فه‌رزكات‌و سیحری موئامه‌ره‌كان به‌تاڵكاته‌وه‌، به‌ڵام ئایا سه‌ركرده‌و هێزه‌ سیاسییه‌كانمان له‌ سه‌ختی بار‌ودۆخه‌كه‌ تێده‌گه‌ن، یا ته‌سلیمی دوو به‌رداشه‌كه‌ ده‌بن‌و به‌ده‌ستی خۆیان ئه‌و ئیراده‌یه‌ ده‌هاڕن؟

سەرچاوە: ئاوێنە