فرێدریك تیسۆ بۆ رووداو: قاسملوو مامۆستای من بوو، کاوە ئەمین

بەشی یەكەم

فرێدریك تیسۆ، كونسوڵی پێشووی فەرەنسا لە هەرێمی كوردستان، لە ساڵانی هەشتاكانی سەدەی رابردوودا بە رێگەی قاچاخ لە توركیاوە خۆی دەگەیەنێتە رۆژهەڵاتی كوردستان

بۆ ئەوەی بە پیشەكەی كە پزیشكییە، هاوكاریی گەلی كورد بكات، لەوێ‌ زۆرترین كاتی لەگەڵ د.عەبدولڕەحمان قاسملووو بەسەر بردووە، بە جۆرێك قاسلموو بە مامۆستای خۆی وەسف دەكات و دەڵێت ئەو بە هەموو شتێكی كوردی ئاشنا كردم. فریدریك تیسۆ میوانی بەرنامەی پەنجەمۆری كەناڵی (رووداو) بوو، مۆری خۆی لەو رووداوانە دا كە لە كوردستان بینیونی.

 

رووداو: دیدارێكی تۆ و كەنداڵ نەزان دەبێتە هۆی ئاشنایەتی تۆ لەگەڵ كورد، پێش ئەوە دەربارەی كورد هیچ شتێكت دەزانی؟ 

 

تیسۆ: من لە ساڵی 1980 دكتۆر كەنداڵ نەزانم بینی، داوای لە رێكخراوی پزیشكانی نێودەوڵەتی كرد سەردانی كوردستانی ئێران بكەن، چونكە لەوكاتەدا كورد كێشەی نەبوونی پزیشكی هەبوو. ئێمە وەك تیمێك كە پێكهاتبوو لە سێ پزیشك، سەردانی ئێرانمان كرد. لەو كاتەدا سەفەركردن زۆر زەحمەت بوو، لەبەرئەوەی ئەو كات لە توركیا كودەتا كرابوو، پەڕینەوە لە توركیاوە بۆ ئێران سەخت بوو، بەڵام توانیمان ئەو كارە بكەین.

 

رووداو: چۆن لە سنوور دەربازتان بوو؟

 

تیسۆ: بە شەو لە سنوور پەڕینەوە. بەفرێكی زۆری لێبوو. پێشمەرگە ئێمەی پەڕاندەوە. نازانم، گرووپێكی نهێنی پێشمەرگە بوون. ئێمە لە سنوور پەڕینەوە، لەبیرمە دوای سێ هەفتە گەیشتینە دەفتەری سیاسی دكتۆر قاسملوو.

 

رووداو: یەكەم دیدارت لە شاری شنۆ لەگەڵ نەبی قادری بوو، لە كتێبەكەتدا زۆر باسی دەكەیت، كەسێكی چۆن بوو؟

 

تیسۆ: وایە، ئەو فەرماندەیەكی پێشمەرگە بوو، پیاوێكی زۆر بەڕێز و میهرەبان بوو. زۆرباش لەبیرمە جارێك چووینە لای بۆ ئەوەی ریش و سمێڵمان بتاشین. هەموو جارێك كە دەچووینە شاخ بۆ چارەسەری پزیشكی، لەگەڵمان دەهات.

 

رووداو: لە شەوێكی تاریكدا دەچیتە نێو ئەشكەوتێك، كەسێك بە زمانی فەرەنسی بەخێرهاتنت دەكات. ئەو كەسە كێَیە، هەستت چۆن بوو كەسێك لە ئەشكەوتێكی كوردستاندا بە فەرەنسییەكی جوان قسەت لەگەڵ دەكات؟

 

تیسۆ: ئەو كەسە دكتۆر عەبدولڕەحمان قاسملوو بوو. گوتی بەخێربێن پزیشكە فەڕەنسییەكان. زۆر سەرنجڕاكێش بوو. لەبیرمە ئەو كات سەرم سوڕما.

رووداو: ئەوە یەكەمجار بوو د.قاسملوو ببینی؟

 

تیسۆ: بەڵێ یەكەمجار بوو، تووشی شۆك بووم، قاسملوو كەسێكی زۆر بەڕێز بوو، بە چەند زمانێك قسەی دەكرد. بە فەڕەنسییەكی زۆر جوانیش قسەی دەكرد.

رووداو: لە كتێبەكەتدا باسی ئەوە دەكەیت، زۆرجار وشەیەكی كوردی بەكاردەهێنی كە پێشمەرگە زیاتر بەكاریان هێناوە، ئەو وشەیە چیت بیردەخاتەوە؟

تیسۆ: شەوێك بە رێگایەكدا دەڕۆشتین، شەوێكی زۆر تاریك بوو، پێشمەرگەیەك لە پێش منەوە دەڕۆیشت، لە ناكاو كەسێك هاواری كرد: كێیە؟ لەو كاتەدا راچڵەكیم و زۆر ترسام. ئەو كەسە پاسەوانی بەردەم دەفتەری سیاسی بوو. وشەی كێیە ناونیشانی یەكەم بەشی كتێبەكەمە. لەبەرئەوەی هێشتا ئەو دەنگە لە مێشكمدا دەزرینگێتەوە.

 

رووداو: شۆڕش لە ئێران بەرپاببوو، خومەینی هاتبووە سەر حوكم، سێ فەرەنسی لەوێ بوون، پەیوەندی نێوان ئێران و فەرەنسا چۆن بوو لەو كاتەدا؟

 

تیسۆ: لەو كاتەدا رەوشەكە زۆر سەخت بوو، چونكە لەلایەك ئێمە لەفەڕەنسا پێشوازیمان لە خومەینی كرد و چەند ساڵێك مایەوە. كە گەڕایەوە ئێران، دوای ساڵێك شەڕی لەدژی كورد راگەیاند. بەڵام مەحاڵ بوو بۆ خومەینی و حكومەتەكەی كە قبوڵی بكەن پزیشكە فەڕەنسییەكان یارمەتی خەڵكی كورد بدەن. كارێكی سەخت بوو بۆ ئێمە، چونكە سوپای پاسداران و هێزە ئەمنییەكانی ئێران هەوڵیان دەدا دەستگیرمان بكەن. بەنی سەدر سەرۆككۆماری ئەوكاتی ئێران بوو، ئەو كاتە خومەینی رابەری باڵا بوو، دواتر بەنی سەدر رایكرد و چووە فەڕەنسا. لەو كاتەوە فەڕەنسا و حكومەتی فەڕەنسا بوونە دوژمن. ئەو كارەی ئێمە زۆر مەترسیدار بوو، بەڵام گوێمان بەوە نەدا.

 

رووداو: سەردانی زۆر شوێنت كردووە، كۆسۆڤۆ، ئەفغانستان، مەغریب، بەڵام باسی ئەوە دەكەیت كە كێشەی كورد ببوو بە كێشەی تۆ؟ چۆن ئەو پەیوەندییە توندوتۆڵەت لەگەڵ كورد دروستكرد؟

 

تیسۆ: كاتێك خەڵكی كوردم ناسی، هەستی خۆشەویستیم بۆ كورد بزوا. بۆچی؟ لەبەرئەوەی ئەو خەڵكە وڵاتیان نەبوو، لەشەڕدا بوون بەرامبەر تاران و بەغدا و ئەنقەرە و دیمەشق. بۆ من زۆر سەخت بوو واز لەو خەڵكە بهێنم. من پزیشك بووم، لەوێ خەڵكی كورد كێشەی كەمیی پزیشكیان هەبوو، بۆیە لەوێ مامەوە. تاوەكو ئێستا زۆر لە خەڵكی كوردەوە نزیكم.

 

رووداو: كاتێك باسی قاسملوو دەكەیت، وەكو هاوڕێیەك و مامۆستایەك باسی دەكەیت، تۆ لە رێگای قاسملووەوە خۆت بە بەشێك لە كورد دەزانی؟

 

تیسۆ: بەڵێ، ئەو مامۆستای من بوو، بە هەموو بەسەرهاتەكانی كوردی ئاشنا كردم. بەسەرهاتی مەهاباد و هەروەها چیرۆكی كۆچكردنی مەلا مستەفا بۆ یەكێتیی سۆڤیەت، سەرەڕای هەموو وردەكارییەكانی ژیانی خەڵكی كورد لە توركیا و سووریا و ئێران و عێراق. بێگومان بەدرێژایی ژیانم وانەكانی ئەوم بیر دەمێنن.

 

قاسملوو دیموكراتێكی راستەقینە بوو، كەسێكی رووناكبیر بوو. لە هەمانكاتدا رابەری هێزێكی شەڕكەر بوو. زۆر جار قسەم لەگەڵ دەكرد و دەمگوت رەنگە ئەو كارەی ئێستا ئێوە دەیكەن بە تەواوی دیموكراسی نەبێ، ئەویش دەیگوت ”بەڵێ دكتۆر تیسۆ، بەڵام پێویستە یەك شت بزانی، لە كاتی شەڕدا، زۆر زەحمەتە بەتەواوی پەیڕەوی لە دیموكراسی بكەی، لەبەرئەوەی ئێمە دوژمنمان هەیە، ئەو دوژمنە بە هەموو شێوەیەك هەوڵ دەدا هێرشمان بكاتە سەر”. ئەوە وانەیەكی زۆرباش بوو بۆ من.

 

رووداو: باسی شەڕت كرد، لە نزیكەوە بەچاوی خۆت لە كوردستان بەرەی شەڕت بینیوە؟

 

تیسۆ: بەڵێ بێگومان. بەباشی لەبیرمە. سەرلەبەیانییەك لەگەڵ دكتۆر قاسملوو و چەند كەسێكی دیكە چووینە بەرەی شەڕ لە نزیك بۆكان. لەوێ شەڕێكی گەورە هەبوو، دوو سێ كاژێر بەردەوام بوو. ئێمەش لەوێ بووین چونكە حەزمان دەكرد زۆر نزیك بین لە پێشمەرگەوە. لە هەمان كاتدا ئێمە ئامادە بووین بۆ بەهاناوەچوونی پێشمەرگە بریندارەكان. شتێكی سەرنجڕاكێش بوو كە لەگەڵ دكتۆر قاسملوو چوومە بەرەی پێشەوەی شەڕ، من شەڕكەر نەبووم، بەڵام واقیعی شەڕم لە نزیكەوە بینی.

 

رووداو: لە كتێبەكەتدا باسی ئەوە دەكەیت كە قاسملوو و پێشتریش مەلا مستەفا بارزانی، حەزیان لەوە نەدەكرد پەنا بۆ كاری تیرۆر بەرن؟ بەڵام فەلەستینییەكان لە ساڵی 1971 ئەوەیان كرد و لە میونشن چەند كەسێكی ئیسرائیلییان كوشت، پێتوایە ئەوان لەو رێگەیەوە توانییان فەلەستین بە دنیا بناسێنن؟

تیسۆ: بەڵێ، دوكتۆر قاسملوو جارێك لەوبارەوە قسەی لەگەڵ كردم و پێیگوتم ئێمە وەك كورد هەرگیز خەڵكی بیانیمان نەڕفاندووە و هەرگیز كردەوەی هاوشێوەی ئەوانەی یاسر عەرەفات ناكەین. تاوەكو ئێستا هیوادارم خەڵكی كورد ئەو كارە نەكەن، چونكە ئەو كارە تیرۆریستیانە لەگەڵ دیموكراسی ناگونجێن. ئەوە وانەیەكی دیكە بوو.

 

رووداو: چەند لە كوردستان مایتەوە؟

 

تیسۆ: یەكەمجار شەش حەوت مانگێك مامەوە. لە توركیاوە هاتمە كوردستان، بەڵام ئەستەم بوو بتوانم لە هەمان رێگاوە كە پێیدا هاتبووم، بگەڕێمەوە توركیا، چونكە سوپای توركیا و هێزە ئەمنییەكان دەیانزانی ئێمە لە كوردستانین. یەكێك لە تیمەكەی ئێمە لە توركیا زیندانی كرا. لەگەڵ دكتۆر قاسملوو بیرمان لەوە كردەوە رێگەیەكی دیكە بدۆزینەوە بۆ گەڕانەوە بۆ فەڕەنسا. لە بیرمە لەسەر نەخشە سەیرمان كرد رێگەیەك هەبوو بەرەو یەكێتیی سۆڤیەت. وەك چۆن مستەفا بارزانی لەوێوە تێپەڕی. یان رێگەیەك لە باكووری عێراقەوە بەرەو سنووری سووریا تاوەكو فەلەستین. رێگەیەكی دیكەش بەغدا بوو. دوای دانوستاندن لەگەڵ سەددام، لەڕێی بەغداوە گەڕامەوە فەرەنسا.

 

رووداو: دواتر دەچیت بۆ ئەفغانستان، تەنیا كاری مرۆیی پاڵی پێوە دەنان بچن بۆ ئەو وڵاتانەی شەڕیان تێدایە، یان سەركێشییەكی گەنجانە بوو وای لێدەكردن دنیایەكی دیكە ببینن؟

 

تیسۆ: رەنگە ئەوە سەركێشییەك بووبێت، بەر لەوەی بێمە كوردستان چوومە ئەفغانستان. چوومە هەرێمێك كە شەڕی تێدا بوو لەدژی یەكێتیی سۆڤیەت. رەوشەكە زۆر سەخت بوو بۆ دانیشتووانی ناوچەكە، لەبەرئەوەی هەموو رۆژێك هەلیكۆپتەرەكان بۆردومانی ماڵی خەڵك و نەخۆشخانە و هەموو شوێنێكیان دەكرد. بێگومان ئێمە لەگەڵ موجاهیدین بووین، شەڕەكە زۆر قورس بوو بۆ هەموو لایەك، تەنانەت بۆ ئێمەش، لەبەرئەوەی یەكێتیی سۆڤیەت هەوڵی دەدا ئێمە دەستگیر بكات و بمانخاتە زیندانەوە. ئەوە پیشەی ئێمە بوو، هەم سەركێشی بوو.

 

رووداو: لە سەركردەكانی موجاهیدنی ئەفغانستانی ئەوكاتە، كێت بینی؟ كەست لە سەركردە دیارەكانیان بینی؟

 

تیسۆ: پێكەنیناوییە، من هەرگیز چاوم بە قەلبەدین حیكمەتیار نەكەوت. بەڵام ئەو كاتەی كە گەڕامەوە بۆ پاكستان، بێگومان ئەو كات ڤیزامان دەستنەكەوت بەهۆی شەڕەكەوە، پۆلیس و سوپای سەر سنووری پاكستان دەستگیریان كردم و منیان خستە زیندانەوە. بۆچی؟ لەبەرئەوەی حیكمەتیار بە پۆلیسی گوتبوو كە دوو پزیشكی فەڕەنسی هەن پێویستە دەستگیریان بكەن. هەفتەیەك لە پاكستان لەناو زیندان مامەوە بەهۆی حیكمەتیارەوە.

 

رووداو: ئەگەر باسی شەڕی نێوان كورد خۆیان بكەین، قسەی قاسملوو لەسەر ئەو شەڕانە چی بوو؟

 

تیسۆ: لەو كاتەدا، پەیوەندیم لەگەڵ دكتۆر قاسملوو هەبوو، لە شاخ مامجەلال و هێرۆخانیشم ناسی. وابزانم ساڵی 1982 بوو لە شاخ ئەوانم بینی.

 

پێكەنیناوی بوو، چونكە جیاوازی هەبوو لەنێوان پێشمەرگەی رۆژهەڵات و پێشمەرگەی مام جەلال. پێشمەرگەی مام جەلال زۆر شیك بوون، زۆر مۆدێرن بوون.

 

جیاوازییان هەبوو، پێشمەرگەی مام جەلال پێشمەرگەی شار بوون، ئەوان پێشمەرگەی شاخ بوون. مام جەلال پیاوێكی زۆر باش بوو. خاتوو هێرۆش بە هەمانشێوە. بەڵام هیچ پەیوەندییەكم لەگەڵ مەسعود بارزانی نەبوو. لەبەرئەوەی ئەو لەو ناوچەیە نەبوو. بەداخەوە هەندێكجار پێشمەرگەی بارزانی دەهاتنە ناوچەی شنۆ لە ئێران، بەڵام ئەوان شەڕیان لەگەڵ دەكردن. بۆ من شتێكی نامۆ بوو كە ببینم كورد لە ناوخۆدا شەڕ دەكەن. قاسملوو تێیگەیاندم كە بۆچی بەو شێوەیەیە. ئەو باسی هۆكارەكانی بۆ كردم. پێشمەرگەی بارزانی و پارتی لەلایەن ئێرانەوە پشتگیریی دەكران. قاسملوو و حیزبی دیموكرات لەلایەن بەغداوە.

 

ئەوكات شەڕی ئێران و عێراق هەبوو. بێگومان دڵنیام لەوەی هەندێكجار ئێران داوای لە پارتی دەكرد پێشمەرگەكانی حیزبی دیموكرات بكوژێت. چونكە ئەوان لە دژی ئێران شەڕیان دەكرد. ئەوە چیرۆكی كوردە. ئێستا دەبینی كەمێك رەوشەكە هەر بەو شێوەیەیە، بەداخەوە ئەوە چیرۆكی كوردە. بەڵێ تێگەیشتم بۆچی هەندێكجار تێگەیشتن لە چیرۆكی كورد هێندە سەختە و بۆچی دابەشبوون.

 

رووداو: پەیوەندیت تەنیا لەگەڵ دیموكراتدا هەبوو یان لەگەڵ كۆمەڵەی كوردستانی ئێرانیش پەیوەندیت هەبوو؟

 

تیسۆ: پەیوەندیم لەگەڵ كۆمەڵەش هەبوو. كەسێك هەبوو ناوی شێخ عیزدەین حوسێنی بوو، ئەویشم بینی. ریشی هەبوو، پیاوێكی پیر بوو.

رووداو: لە یادەوەرییەكاندا باسی فەرهەنگێكی كوردی فەرەنسی دەكەیت، تۆ ئەو فەرهەنگەت نووسیوە؟

 

تیسۆ: بەڵێ من فەرهەنگێكم نووسی، چونكە زۆر پێویست بوو بۆ خۆم و بۆ تیمە فەڕەنسییەكە، لە شنۆ دەستم كرد بە نووسینی ئەو فەرهەنگە. لەبیرمە ئەو فەرهەنگەم لە گوندێكی نزیك پیرانشار تەواو كرد. ئەو وشانەی تێدابوون كە لە ژیانی رۆژانەدا بەكاردێن، ناوت چییە؟ خەڵكی كوێی؟ چەند منداڵت هەیە؟ فەرهەنگەكە لە ئەرشیفی خۆمدا ماوە و وەكو شتێكی بەنرخ پاراستوومە.

 

رووداو: بێجگە لە فەرەنسییەكان، دكتۆری دیكەی بیانی لێبوو؟

 

تیسۆ: پزیشكی بیانی لێنەبوون، بەڵام لەبیرمە پزیشكێكی نەشتەرگەریی ئێرانی لێبوو، سەر بە موجاهیدینی خەلق بوو. كەسێكی زۆر چەپ بوو. هەندێكجار پێكەوە هاوكاریی پێشمەرگە بریندارەكانمان دەكرد.

 

رووداو: چەندین پێشمەرگە لەبەردەستی تۆدا شەهیدبوون، بەڵام باسی پێشمەرگەیەك دەكەیت بەناوی مەحموود رەحمانپوور؟ بۆچی بەتایبەتی باسی شەهیدبوونی ئەو پێشمەرگەیە دەكەی؟

 

تیسۆ: لەبەرئەوەی كەسێكی زۆر میهرەبان بوو. زۆر باش بوو، بۆ كوردستان شەڕی دەكرد نەك لەدژی حیزبەكانی دیكە. رەحمانپوور پیاوێكی زۆر بەهێز بوو، بەداخەوە رۆژێك لەلایەن سوپای پاسدارانەوە كوژرا. زۆر خەمبار بووم بەوە، چونكە شێوازی كوژرانی زۆر دڕندانە بوو، وەكو شێوازی داعش بوو.

 

رووداو: لە ساڵی 1981 كاتێك فرانسوا میتران دەسەڵات دەگرێتە دەست لە فەرەنسا، لە كوردستان تەقەی خۆشی بۆ دەكەن، بۆچی، لەبەر خاتری تۆ بوو؟

 

تیسۆ: ئێمە رادیۆیەكی بچووكمان هەبوو، لەو رادیۆیەوە هەواڵی سەركەوتنی فرانسوا میترانمان بیست، كۆمەڵێ پێشمەرگەم لە دەور بوون. لە ناكاو پێشمەرگەكان ئاڵای فەڕەنسایان بەرز كردەوە و دەستیان كرد بە تەقەكردن، دەیانگوت بژی فرانسوا میتران. لەبەرئەوەی لە بەرنامەی سیاسی فرانسوا میتران و پارتی سۆسیالیستی فەڕەنسیدا لەبارەی كاروباری نێودەوڵەتی گوتبوویان پێویستە هەوڵی پاراستن و یارمەتیدانی سێ نەتەوە بدەین، كورد و فەلەستینی و پۆلیساریۆ. بێگومان خەڵكی كورد زۆر دڵخۆشبوون بە سەركەوتنی فرانسوا میتران. بۆ من شتێكی زۆر سەرنجڕاكێش بوو.

 

رووداو: ئەوكاتە تەنیا برینداری حیزبی دیموكرات و كوردی رۆژهەڵاتتان تیمار دەكرد، یاخود لەسەر ئەو سنوورانە كوردی شوێنەكانی دیكەیش سەردانیان دەكردن؟

 

تیسۆ: راستە حیزبی دیموكرات حیزبی سەرەكی و خەڵكی ناوچەكە بوو، بەڵام كاری ئێمە ئەوە نەبوو تەنیا ژیانی پێشمەرگەكانی ئەو حیزبە رزگار بكەین. هاوكاریی هەموو خەڵكمان دەكرد. لەبیرمە جارێك سەردانی زیندانی حیزبی دیموكراتم كرد. لە ناو زیندانەكە دیلی سوپای پاسداران و خەڵكی ئێرانیی تێدا بوو، چارەسەری ئەوانیشمان دەكرد. ئەوە ئەركی ئێمە بوو. ئێمە هاوكاریی هەموو دانیشتووانمان دەكرد، خەڵكی سەر بە دیموكرات و كۆمەڵە و حیزبەكانی دیكە.

 

رووداو: ئێوە لە بەغداوە هاتوچۆتان دەكرد، لەگەڵ دیموكراتیشدا دۆست بوون، دیارە ئاگاتان لەوە هەبووە كە عێراق بەچ شێوەیەك هاوكاریی دیموكراتی دەكرد؟

 

تیسۆ: بەدیاریكراوی نازانم، بۆ ئێمە شتێكی نامۆ بوو كە دەمانبینی پەیوەندی لەنێوان سەددام و حیزبی دیموكرات هەبوو.  دكتۆر قاسملوو بۆی روونكردمەوە كە ناچارە پشتگیری بەدەست بهێنێ بۆ ئەوەی بتوانێ هاتوچۆی دەرەوە بكات، هەروەها رەنگە بۆ وەرگرتنی پارە و چەك و ئەنجامدانی كاری دیكە. من بەتەواوی نازانم. ئەی پشتگیریی تاران بۆ مەسعود بارزانی چی بوو؟ ئەوەش نازانم.

 

رووداو: حكومەتی فەرەنسا هاوكاریی حیزبەكانی رۆژهەڵاتی دەكرد؟

 

تیسۆ: نەخێر، حكومەتی فەڕەنسا هیچ هەماهەنگییەكی لەگەڵ حیزبە كوردییەكان نەبوو. كورد لە فەڕەنسا نەناسراو بوو. كەس شارەزای پرسی كورد و كوردستان نەبوو. رەنگە تەنیا یەك دوو دیپلۆماتێك ئاگادار بووبن. تەلەڤزیۆنەكان باسیان نەدەكرد. بەداخەوە، تەنیا كۆمەڵگای مەدەنی و ئێن جی ئۆكانی وەكو ئێمە ئاگاداری ئەم شەڕە بوون. ئێمە هەوڵی پاراستنی خەڵكمان دەدا، یارمەتیمان دەدان.

 

رووداو: بەڵام ئەوكاتە تەنیا هەر شەڕ نەبوو لە كوردستاندا، لە ساڵی 1982 یەڵماز گۆنای خەڵاتی كانی لە فەرەنسا وەرگرت، ئەی ئەمە هۆكارێك نەبوو بۆ ناساندنی زیاتری كورد لە فەرەنسا؟

 

تیسۆ: بێگومان، لەو كاتەدا یەڵماز گۆنای نموونە بوو، لە فەڕەنسا ئایكۆنێك بوو. منیش دەمناسی و لە نزیكەوە چاوم پێی كەوتووە. ئەو كاتە كاری لەسەر دوایەمین فیلمی دەكرد لە دەوروبەری پاریس. لەكاتی دروستكردنی فیلمی دیوار لەلای بووم و سیناریۆكەیم خوێندەوە، فیلمێكی نایاب بوو باشترین رێگە بوو بۆ ناساندنی كورد. ئەو پیاوە كوردە توانی خەڵاتی چڵە خورمای زێڕین لە فێستیڤاڵی كان بەدەستبهێنێ. دوای ئەوەی یەڵماز گۆنای و كەنداڵ نەزان چاویان بە دانیاڵ میتران كەوت. دوای ئەوە ئینستتیوتی كوردییان لە پاریس دروستكرد. ئەوە بە هەوڵی یەڵماز گۆنای بەدەست هات. تاوەكو ئەو كاتەی مرد، ئیشی بۆ كوردستان كرد.

 

رووداو: كەواتە مادام میتەران لەڕێگای یەڵماز گۆنایەوە ئاشنایەتی لەگەڵ كورد پەیدا كرد؟

 

تیسۆ: بەڵێ لەو كاتەدا چاوی بە یەڵماز گۆنای كەوت. دوای ئەوە هەنگاو بە هەنگاو كوردی ناسی. من لە ساڵی 1981 كوردم ناسی، مادام میتران لە ساڵی 1983 یان 1984 كورد و ناوچە كوردنشینەكانی ناسی. ئەو كات بڕیاریدا شتێك بۆ خەڵكی كورد بكات، من سێ ساڵ بەر لەو كاتە ئەو بڕیارەم دابوو. كاتێك هەست بە هەستیاری دەكەی بەرامبەر داهاتووی گەلێك، هەوڵ دەدەی شتێكیان بۆ بكەی، ئێمەش هەوڵماندا شتێك بكەین.

 

رووداو: خۆشەویستەكەت سەردانت دەكات، هەر لەبەر خاتری تۆ هاتبوو یان لە كوردستان كاری مرۆیی دەكرد؟

 

تیسۆ: تۆ باسی هاوژینەكەم دەكەی وایە؟ جارێك بە دكتۆر قاسملووم گوت من پێویستە بگەڕێمەوە فەڕەنسا. گوتی نەخێر لێرە پێویستمان پێتە و دەبێ بمێنیتەوە. منیش گوتم تكایە پێویستە بڕۆم، ئەوكات هاوژینم نەبوو، خۆشەویستم بوو. بە قاسملووم گوت خۆشەویستەكەم لە پاریسە، ناوی كاترینە. پێویستمان بەوەیە هەندێك كات پێكەوە بەسەربەرین. ئەویش گوتی باشە من چارەسەرم پێیە، تۆ لێرە بمێنەوە، من پارەی سەفەری هاتنی خۆشەویستەكەت دەدەم. بەوجۆرە ئەویش هات بۆ كوردستان. بێگومان ئەوە بۆ من بوو، بەڵام سوودی هەبوو بۆ خەڵكی كورد، لەگەڵ من هاوكاریی خەڵكی كوردی دەكرد لەو شەڕەدا. بێگومان هەموو ژیانی لەگەڵ من سەرقاڵی ئەو مەسەلەیە بووە.

 

رووداو: لەلایەك دكتۆرێكی فەرەنسی خزمەتی بریندارەكانی پێشمەرگە دەكات و لەلایەكی دیكەوە بۆمبی فەرەنسی لە كوردستان دەتەقێنرێتەوە، ئەو بریندارانەی بە بۆمبی فەرەنسی بریندار دەبوون، دەیانهێنان بۆ لای تۆ تیماریان بكەیت؟

 

تیسۆ: بێگومان ئەوە پارادۆكسە. ئەوكات كوردی ئێران لەلایەن سەددامەوە پشتگیری دەكران، كوردی عێراقیش لەلایەن تارانەوە. ئەوە پارادۆكس نییە؟ لە وڵاتی منیش هەندێك كەس بۆمبیان دروستدەكرد، وڵاتەكەشمان بە چەند رژێمێكی دەفرۆشتنەوە. دوای ماوەیەك پێویستی كرد ئێمەی فەڕەنسی ئەوانە چارەسەر بكەین كە بە بۆمبی فەڕەنسی بریندار بووبوون. بابەتەكە پارادۆكسە، بەڵام من دەتوانم چی بكەم؟

 

بابەتی پەیوەندی دار

دوکتۆر فرێدریک تیسۆ بەشی یەک بەرنامەی پەنجەمۆر لە روداو