” کورتەباس کرۆکی کۆی داخواز و ئامانجانەیە کە بزووتنەوەی کورد خەباتی لە پێناودا دەکا”. بەشی 3 ، محەممەد سلێمانی

ڕوانینی دکتۆر قاسملووی لەو بارەوە ئەمەیە کە یەکسانی و دادپەروەری بکرێتە پێوەری هەموو  وەرچەرخانە سیاسی و مێژوویە کان لە دواڕۆژدا.

 هەڵاواردن و پەراوێزخستن وەك دیاردەیەکی نامۆ دەناسرێ و هەموو لایەك دەبێت ڕێز لە فرەڕەنگی و ڕەهەندی سیاسی و کۆمەڵایەتی یەکدی بگرێ و دژی هەڵپەرستی و جیاکاری سیاسی و ئایینی و کەمینەکانە.

  باوەڕی بە فرەڕەهەندی و بیروباوەڕی جیاوازی سیاسی و تەشکیلاتی لە کوردستاندا هەبوو و پشتووانی ژینگەیەکی ئەتۆی  دەکرد کە هەموو لایەك هەست بەبوونی خۆی باکا و بە پێچەوانەی ئەو قسانەی کە هیندێك سەرکردەی بێوادەی ڕۆژهەڵات دەکەین کە دکتۆر قاسملوو کولتوری وێکهەڵکردنی بەلاوە نابوو.

 ئازادی و ژیانی بەختەواری دەبێت بۆ هەموولایەك دابین بکرێ ، بیمەی کۆمەڵایەتی کە تێیدا ڕەچاوی بێکاری و لە دەستدانی توانای کار کراوەتەوە، بۆ خەڵک دابین بکرێ. مەرجەکانی تەندروستی و پێداویستیەکان بۆ خەڵك  جێ بەجێ  بکرێ و ئەو کارەش وەختێك دەکرێ کە حکوومەت ئەو توانا ئابوورییەی بە تەواوی  هەبێ.

 ئەو هێزە ئابووریش وەختێك بە باشی گەشەدەکات کە حکوومەتی کوردستان بەرنامەی درێژخایەنی خۆی هەبێ و ئەو خاڵانەش بە یاسای تایبەت ڕێکبخرێن و دەرفەتی بە هەدەردانی  داهات و سامانی گشتی   نەتەوەیی بەکەس یان لایەنێك ڕێگای بە هەدەردانی پێبدرێت. بەڵکوو ئەو جوومگە ئەساسی و بنەڕەتیانە گونجاوترە کە لە لایەن خەڵکی بێلایەن و دڵسۆزەوە بە ڕێوەببرێت. گەشەکردن و  دەسکەوتی ئابووری دەبێ وەك مەرجی پێشکەوتن و باشترکردنی ژیانی کۆمەڵایەتی خەڵکی کوردستان سەیربکرێ و   سوودی لێ ببنرێ.

پەرەپێدان بە ئابووری تێکەڵا و هاندانی وەبەرهێنەرانی نێوخۆی و دەرەوە، دەتوانێت هۆکارێکی باش بێ بۆ گەشەکردنی ئەو بوارە و لەوێشدا حکوومەتی کوردستان ئەرکی کۆنتڕٶل و چاوەدێری گشتی دەکەوێتە سەر شان.

 کەوابوو گرینگە بیر لە پەرەپێدان و گەشەپێدانی ژێرخانی ئابووری بکرێتەوە و ماڵیەت بکرێتە مەرجی ژیانێکی ئاسوودە و زامنکراو لە ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا.  ناوەندەکانی بڕیاری سیاسی لە کوردستان کە بە ڕێگای یاسادا دەسەلاتەکانیان ڕێکدەخرێ، دەرفەتی گەندەڵی و ڕیشوەوەرگرتن بە کەس نەدڕی و دزی و بەتاڵان بردنی سەروەت و سامانی گشتی وڵات،  توندترین سزای هەبێ.

حیزبێکی سیاسی وەك حدکا بەردەوام بەرنامەی بۆ قۆناخە مێژوویەکان تێکۆشانی سیاسی هەبووە، هەر لەبەر ئەوەشە کە  پاش وەرگرتنی مافی سیاسی و نەتەوایەتی، ئیدی کۆتایی خەبات نابێ و ئەوجار سەرەتایی ئەو قۆناخە دەست پێدەکا کە فیکرەکەی دەمێکە بڵاوکراوەتەوە.

بەڵکوو ئەو وەختی خەباتی شۆڕشگێڕی لە چەشنی خۆیدا دەست پێدەکات کە دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی کوردستان بکەوێتە دەستی هێزەکان و پاشان بەڕێگای هەڵبژرادندا، پارلمان و حکوومەت وڵات بەرێوەبەرن و لە شێوە باش و لایەنە لاوازەکانی باشووریش سوود وەربگیرێ. 

دیارە ئەو باسە و پەیادەکردنی خاڵ بەخاڵی سۆسیالیزم ڕەنگە هێندە سانا نەبێت. بەشێکی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە ڕەنگە زۆر لایەن و دەسەت و کەس پەیدابن و لە بەر هۆکاری حەسادەتی سیاسی و کوێر زەینیان دژایەتی ئەو بنەما فیکریە کە ئامانج  ئەساسی جێگیرکردنی، ئاسوودە و ئاشتی سیاسی و کۆمەڵایەتیە بکرێ و گیروگرفتی زۆر بێتە ئاراوە.

 بەڵام زەرورەتی ئەو مەسەلەیە و جێگیرکردنی لە کوردستاندا، دەتوانێت لە بەرژەوەندی هەژاران و زەحمەتکێشان و خاوەن پێداویستیە تایبەتەکاندا بێت، بیمەی گشتی هەموو لایەك بگرێتەوە و کەس بە هۆی رەگەز و ئایین و بیرکردنەوەی سیاسی ، لەو دەسکەوتە ئابووری و کۆمەلایەتیە بێبەری نەکرێ و بەجۆرێك حکوومەت ئەرکدار بکرێ ئاوڕ لە ژیان و گوزەرانی هەژاران و کەم داهاتەکانی کوردستان بداتەوە.

 هەر لە سەر ئەو بنەمایە بوو کە ڕێبەری شۆڕشی هاوچەرخی نوێی شۆرشی  گەلی کورد، دکتۆر قاسملوو “سۆسیالیزمی دێمۆکراتیکی ” هێناوەتە نێو حیزب.

 ئەو باسە کە بە کورتەباس ناوبانگی دەرکرد، بێگوومان گیروگرفتی یەکجار زۆری بۆ دروست کراو لایەنگرانی تودەیزم زۆر بە شێوەیەكی ڕێکخراو  و یەکگرتوو دژایەتی خۆیان لە گەڵ ئەو چەمکە فیکریە دەردەبڕێ و هەوڵیاندەدا حیزب وەك هێزێکی پاشکۆی حیزبی توودەی ئێران بمێنێتەوە.  بەڵام  وشاری سیاسی و نەتەوەیی دکتۆر قاسملوو توانی سنوورێك دابنێ و حیزب بە تەواوی بخاتە سەر ڕێبازی ڕاستەقینەی خۆی و بیکاتە هێزێکی دیار و کاریگەری نێو بزووتنەوەی سیاسی و خاوەن بڕیار و خوێندنەوەی سەربەخۆخوازانە.  

 

ئەو حیزبەی کە ئەمڕۆ هەموومان شانازی پێوەدەکەین و بەکردەوەش سەلماندوویەتی کە هێزێکی بەکردار و مێژووییە و هەرگیز خۆی لە خەڵک جیا نەکردۆتەوە و بەردەوام پەیوەندی بە هێزی هەبووە.

توودەیەکان هەوڵی زۆریاندا نەهێڵن ئەو باسە و سۆسیالیزمی دێمۆکراتێك ببێتە رێبازی سیاسی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستانی ئێران و هەرچی کردیان بە خۆشیەوە نەیانتوانی بەر بەشەپۆلی نەتەوەی و سەربەخۆ خوازی حیزب بگرێ کە ڕێبەری بزووتنەوەیەکی بەتەواوی نەتەوەیی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەکرد.

 پشوو درێژی و هێوری دکتۆر قاسملوو سەبارەت بەو باسە و  شیکردنەوە و تاوتوێکردنی بە شێوەی دروست و زانستی سیاسی و کۆمەڵایەتی، لانیکەم ئەو زەمینەی پێك هێنا لە نێو حیزبدا  ئەو خاڵە جەوهەریە لە گۆنگرەی شەشەمی حیزبدا پەسندبکرێ.

 لەو کاتەوە هەتا ئەمڕۆ سۆسیالیزمی دێمۆکراتیك بۆ تە بەشێکی گرینگ و مێژووی لە رێبازی سیاسی و نیشتیمانی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران.

لادان و کاڵکردنەوەی ئەو بنەمافیکرییە، بێگوومان زیانگەیاندنە بە ڕێبازی ستڕاتیژی سیاسی و نەتەوەیی حیزب، کە دکتۆر قاسملوو وەك ” ئامانجی دواڕۆژی حیزب هێناویەتە گۆڕێ. هەر لەوێشدا بە روونی باسی جۆرەکانی دیاریکردنی مافی چارەنووس بۆ گەلی کورد دەکا، ئێستا حیزب فیدڕالی  بە باشترین بژاردەی چارەسەرکردنی پرسی سیاسی و نەتەوەیی لە ئێراندا وەك وڵاتێکی فرەنەتەویی دەزانێ.

 هەروەك ئاشکرایە، ئامانج لەو ڕێبازە سیاسیە، دابینکردنی یەکسانی سیاسی و کۆمەڵایەتییە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا. بەدوای ئەویشدا خەبات بۆ لە نێو بردنی جیاوازی چینایەتی دەست پێدەکا و لەوێشدا، ناکرێ بە رێگای ئەو جۆرە شۆرشەدا توێژێکی تری کۆمەڵگا زیانی لە خۆشگوزەرانی و ئاسایشی کۆمەڵایەتیدا بەر بکەوێت. دەکرێ ئەوە وەك پێناسەیەکی نوێ سەیر بکرێ.

چوونکی ئامانجی فیکری شەهید دکتۆر قاسملووی  ئەوەیە کە کەس  لە کوردستاندا بەرکەوتەی ڕیفۆرمێك نەبێ کە دەکرێ. یانی شۆڕشی چینایەتیش بەو مانایە ناکرێ کە ئەوجار تووێژێکی تری کوردستان هەموو شێکی ژیان لە دەست بدەن و هەست بە داماوی و زوڵم لێکراویان بکەن.

  ئەو خاڵە پێویستی بە هاوسەنگی و باڵانسێکی ئەو تۆیە کە بە یاسا ڕێکبخرێ و بە جۆڕێك ئەو دابەشکاریە ڕووبدا کە لایەك نە کەوێتە ژێر باری زووڵم و ستەمی چینایەتیەوە لە کوردستان.

  ئەو دژی نا یەکسانی و زۆرداری و چەوساندنەوەی مرۆڤەکان بەدەستی یەکدی بوو. کەوابوو کردنەوەی ئاسۆی ئەو کەوانەیە ڕوانینێکی جەوهەریە لە سەر ئەو رێبازە.

 هەر لە خۆوە نیە ناوی کورتەباسی هەڵبژاردوە، ئەوەش خۆی نەوعێكە لە  تاکتکی نووسین کە شەهید دکتۆر قاسملوو لەوێدا  هەڵیبژاردەوە و زۆر بەکورتی   مەسەلە ئەساسی و بنەڕەتیەکانی هێناوەتە بەرباس.

 کۆی باسەکەی بۆ حیزب و ڕێبوارانی بەئەمەگی ئەو ڕێبازە سیاسیە بەجێ هێشتووە کە چۆن خۆیان لە گەڵ رەوتی بەرەوپێشچوونی کۆمەڵگای جیهانیدا، خەباتی خۆیان هاوشان دەکەن و لە رووی گەشەکردن و پێشکەوتنەوە بەردەوام دەبێ هەنگاوێك لە پێش ئەو خەڵکەوە بن، کە شۆڕشی ئازادیخوازی و مافویستەکەیان لە لایەن حیزبەوە ڕێبەری دەکرێ.

 ئیدی ئەوەی تر دەگەرێتەوە سەرخۆمان کە تا چ ڕادەیەك لە سەر سۆسیالیزمی دێمۆکراتیك شارەزایمان هەیە و بەکوێی تێگەیشتنی گەیشتووین. 

ڕەنگە وەك پێویست هێشاش ئەو فیکرە بە باشی لە نێو بەدەنەی حیزبدا بە شێوەی زانستی و هزری وەرنەگیرابێ و زۆر کەس بە ئامانجێکی بێ سەمەرە و بێ هوودەی بزانێ.  لە بەر ئەوەی باس لە قۆناخی دوای ئازادی و حوکمڕانی کوردی دەکا و کاتێك زەمینەی پیادە کردنی ئەو نیزامە دەست پێدەکا، کە گەل بە مافی سیاسی و نەتەوەیی خۆی گەیشتبێ.

 بەڵام ئەوەشمان لە بیر نەچێ وەختیك باس لە شۆڕشی نەتەوایەتی دەکا، بەو مانایە کە کورتەباس وەك ڕێبازێکی گشتی و سیاسی، گرێدراوی قۆناخی ئێستای خەبات لە گەڵ پاش ڕزگاری سیاسی پێکەوە لێکدەبەستێتەوە. باسی کوردتەباس سەرەتا لە سەر مەسەلەی نەتەوایەتی  و چۆنیەتی چارەسەرکردنی دەوێ و پاشان نموونەی پەیوەندیدار لە سەر جووڵانەوە سیاسی و سۆسیالیستیەکان لە سەر ئاستی گێتیدا دەهێنێتەوە، بۆ ئەوەی هەموو لایەك عزووری فیکریان لەسەر کۆی رووداوەکان هەبێ و لە دەلاقەی بچووك و تاریکەوە تەماشای قۆناخەکان نەکرێ.

بەلام خراپ نیە کە هەر لە ئێستاوە ئەو باس و جۆری ئاڵوگۆڕەکان بخرێنە روو و هەتا بەرچاوروونی زیاتر دورست بێت.

 دیارە زۆر کەس بەداخەوە لە نێو حیزبیشدا بە شێوەیەك لە شێوەکان، بەنەرمی دژایەتی ئەو ڕێبازە گشتیە دەکەن. ئەگەر کەسێك بە وردی کورتەباسی خوێندبێتەوە و بەتەواوی لە دەق و جەوهەری ئەو باسە گەیشتبێت، باوەڕ ناکرێ بەرامبەر بەو فیکر کەملوتفی نیشان بدات.

 دونیایی ئەمڕۆ سەرەڕایی بارگرژی و تێکچوونی باڵانسی سیاسی و نیزامی زلهێزەکان و دروست بوونی مەترسی لە سەر ئاسایشی کۆمەڵایەتی گەلانی ناوچە و بەتایبەتیش گەلی کورد. دیارە ئەو ئاڵۆگۆرانە دەرفەتێکی ئەوتۆیان پێک هێناوە کە مەسەلەی کورد و پرسی نەتەوەیی زۆر بە باشی زەق و بەرچاو بێ. زۆر دۆستی گەورە و بەهێز پشتیووانی مافی سیاسی کورد دەکەن .  هەلومەرجی سیاسی لە گەڵ سەردەمی لە دایکبوونی کورتەباس دا زۆر جیاوازە، ئەو جیاوەزیەش ئەوەنیە کە ئێمە لەو رێبازە دوور بکەوینەوە.

 بە روونی ئەمڕۆ زیاتر رەوایی ئەو فیکرە دەرکەوتووە. گۆڕانکاریەکان لە زەمینەی بارچاوتربوونی مەسەلی کورد دایە و هەرچەندە بەداخەوە جارێ خەباتی ڕۆژهەڵاتی کوردستان وەك بزووتنەوەیەکی سیاسی و پێشکەتونخواز، دەوڵەتە بە هێزەکان ئاوڕیان لێنەداوەتەوە.  

 

محەممەد سلێمانی

کۆتایی