سمیناری دوکتور قاسملو  (٢)، چەند مەسەلەی سیاسی جیهانی،  سەید ئەحمەد حوسێنی

–  چەند مەسەلەی سیاسی جیهانی

دوو پڕۆسەی جیهانی  – ڕەوتی ئاشتی – دیموکراتیزاسیۆن (دیموکراتیزەکردن)

ئەو دوو پرۆسەیە بە تەواوی لە جیهان دا دەچێتە پێش، هێندێک هۆ هەیە بۆ چوونە پێش( ئاڵ و گۆڕ لە کومونیستی سۆڤیەت) ڕۆژ بە ڕۆژ خێراتر دەچێتە پێش.

– تەئسیری پڕۆسەی ئاشتی لە دنیا دا !

یەکەم ڕەقەبەری نێوان دو دەوڵەتی گەورەی جیهان گۆڕاوە بە شێوەی هاوکاری ، ساڵان وەزعەکە ئاوا بوو هەر کەس لە لای شۆڕەوی بوو دژی ئەمریکا بوو  و بەر عەکس. لە واقیع دا دونیا ببو بە دوو بەش،ئەوەی لە نێوەڕاست دابوو دەبوو تەکلیفی خۆی ڕەۆشن بکاتەوە جیهانی سوەمیش دەبوو لە نێویاندا سەر بە لایەنێک بێ.

لە هەر حاڵ دا لایەنگریان لە لایەنێک  لە دەوڵەتە گەورەکان دەکرد (بە تایبەت باری ئابوری) لەو وەزعە دا گارباچۆف هاتە مەیدان.

هاوکاری  ئێستای نێوان دو دەوڵەت لە بەر چاوی میلەتان لە درگای داخراو پێک نایە، سیاسەتی سۆڤیەت لەو باەرەوە باشتر و ڕونترە، خەتەری شەڕی ئەتۆمی کەم بۆتەوە، (لە نێو بردنی موشەکی نێونجی).

ئەوەی گارباچۆف دەڵێ ئێمە لایەنگری سادر کردنی شۆڕشی سوسیالیستی نین زوتر لینین وتویەتی لە ڕاستیدا وڵاتەکان خۆیان دەبێ ئەو شۆڕشە پێک بێنن.

سوسیالیزم کاری هەر وڵاتێکە کە دەبێ خۆی لە نێو خۆی دا پێکی بێنێ.

– سیاسەتی ئێستای سۆڤیەت!

 – کامبۆچ(کێشە محەلییەکان بەرەبەرە حەل دەبن).

ئانگۆلا، کوبا پشتیوانی لێدەکات – چریکە دژی دەوڵەتیەکانیش ئەمریکا پشتیوانیان لێدەکات.، هەر دوو لا دەستیان لە پشتیوانی هەڵگرتووە.

ئەفغانستان – فەلەستین چارەسەر کردنی کێشە محەلییە.

– ئەو سیاسەتەی سۆڤیەت، بوەتە هۆی باشتر بوونی نێوانی لە گەڵ زۆر دەوڵەتی دیکە وەک چین.

ئەفکاری عمومی جیهان یەکپارچە لە گەڵ گۆرباچۆفە، لە ئاڵمانی غەربی ڕەئی گیری کراوە بەرانبەر بە بۆچونی گارباچۆف بە تەواوی خەڵک موافق بوون.

– پڕۆسەی دووهەم. دیموکڕاتیزاسیۆن!

بناغەی پڕۆستریکا لە واقع دا دیموکراتیزاسیۆنە، دیموکراسی لە سۆڤیەت سەر دەکەوێ بێ ئەوەی زەرەری بۆ سوسیالیزم هەبێ، بەڵکوو قازانجی زۆرە، ئێمە تەنیا حیزبێکین لە خاوەرمیانە دا پێشتر ئەوەمان مەترەح کردوە واتە (سوسیالیزمی دیموکراتیک).

سی (٣٠) ساڵ لە مەو بەر کۆنگرەی حیزبی کومونیستی شوڕەوی بڕیاری دا کە پاش سی (٣٠) ساڵ شۆڕەوی بە پێنج ساڵ پێش ئەمریکا دەکەوێ ، ئێستە کە گارباچۆف قسە دەکا ت ئەو بڕیارە بەتەواوی غەڵەتە، خاکی سۆڤیەت یەک لە سەر شەشی خاکی دونیایە، بەڵام گەنم لە ئەمریکا دەکڕێ.

ئەگەر لە دیکتاتۆریەوە بچینە دیموکراسی دەبێ ماڵیات بدەین بۆ نمونە خۆمان،  زۆر کەس پێیوایە نابێ بە قسەی بەرپرسەکەی بکات یان هەر لە دیموکراسی دەترسێت.

چەند کۆسپ بوە لە سەر ڕیگای دیموکراسی – هێندێکیان لاچوون هێندێکیان ماون، مەسەلەن ئەگەر لە سکرتاریا یان دەوروبەری دەفتەرن  کە ئاپاراتێک پێک دێت  زوو شتەکان بە شێوەیەک کۆنتڕۆڵ دەکرێن  ئەگەر کەسێک لە ئورگانەکانی خوارەوە دێت گلەیی هەیە کارەکانیان بۆ جێبەجێ نابێت لە سۆڤیەت دا شتەکە بە هاتنی گۆرباچۆف باش بووە،

– ئەرتەش! (فەرماندەکان) مەسئولی کولی ئیتلاعات (KGB)- مەسئولی تەبلیغات هەمووی موافقی گارباچۆفن، تەنیا کەسێک موخالیفە بەرپرسی کشت و کاڵە کە بۆی ناکرێ، لە داهاتودا لای دەبەن.

– عاملی ناوخۆیی ، گەورەترین کۆسپی ئەو گلاسنۆستە لە سۆڤیەت دا ئابوریە، ئەگەر بتوانێ لەو ماوەدا کە بۆی دانراوە جیبەجێی بکەن زۆر باش دەبێ.

– عاملی دەرەوە. !

لە وڵاتانی دەرەوە وەک ئاڵمانی شەرقی ناتوانێ فەورەن لە لایەن سەرۆکی ئەو وڵاتە سەدو هەشتا (١٨٠) دەرەجە گۆڕان پێک بێ، ئەگەر ئەو شەهامەتەی هەبێ لاچێ یەکی دیکە ئەو کارە بکات.

– لە چۆکۆسلواکی لە باری فەرهەنگیەوە لە گەڵ سۆڤیەت ئیرتباتیان هەیە ڕەنگە گلاسنۆست لەوێ لەو وڵاتانی دیکە زوتر پێک بێت بەڵام خەڵک زۆریان پێخۆشە گلاسنۆست بچێت .

– لە ڕۆمانی سەرۆکەکەی سی (٣٠) ساڵە لەسەر کارە هەموو کەس و کاری خۆی لە سەرەوەی دەوڵەتن.

–  ئاڵبانی، لە ئەڵبانی فەرقی هەیە خراپە، کەسیان قەبوڵ نیە.

– بولغارستان ، سەرۆکەکەی کە لە سەر کارە دوو جانبە بازی دەکات.

– لە مەجارستان و لەهێستان بە تەواوی وەزعەکە گۆڕاوە وتویانە حیزب و ڕێکخراوەکانی دیکەش تێکۆشانیان هەیە، لە لەهێستان کلیسا بەهێزە بەڵام چەند حیزبی قبوڵ کراوە.

– لە چین وەزع باشە وێتنامیش هەر وا باشە.

– لە کورەی شێمالی لەوە ناچێ وا زوو ئەو خەتە بڕوا

لە کوبا بڕوانینە ئەو سەفەرەی گارباچۆف کاسترۆ وێدەچێ قانع بێ

–ئایا پرۆستریکا تا کوێ دەڕوا نابێتە سەرمایەداری؟

تیئۆری لێک نزیک بوونەوە. لە باری تەلەفیزیۆن، تەلەفون  و …..شتێکی باشن

لە وڵاتانی ئیمپریالیستی زۆر کەس هەن دەیانەوێ نەخشی سەرمایە کەم بکەنەوە، مەسەلەن، سوید بەشی زۆری بانکەکان میللیە، لە وڵاتێکی سوسیالیستی چومە لای نەفەرێکی ڕەفیق، تەلەویزیۆنی هەبوو کە مسکۆ و ئەمریکا و ئینگلیس و ئاڵمان و چەند کشوەری وەردەگرت، گوێ گرتن لە هەموی ئەوانە ئاشنا بوون بە هێندێک شتە کە تەقریبەن بڕێک هاوفکری بۆ نمونە بۆ نەفەری سوسیالیست و ئیمپریالیست پێک دێ، ئەوە  بە مانای بوون بە سەرمایەداری نیە، سوسیالیزم هەدەفەکەی ئەوەیە کە ئینسان چ لە باری مادیەوە، چ لەباری مەعنەویەوە، تەسەل بێت لە سوسیالیزم دا هەدەف ئینسانە!.

–ئەو وەزعە بوحرانێکی ئێگجار قورسی بۆ ڕێکخراوەکان پێکهێناوە!

– حێزبی تودە- تەنیا چەند مەقالەی ساردیان نوسییوەو هیچی دیکە

-کۆمەڵە هیچی لە سەر نەوتوە نیشانەی ئەوەیە ئیختلافیان هەیە و ساخ نابنەوە

-ڕاهی کارگەر بە تەواوتی دژی ئەو شتەیەکە لە شورەوی پێکهاتووە

-چریکەکانی ئەقەلیەت سەرگەردانن نازانن چی بنوسن ئەکسەریەتی کشتگەر  و حزبی دیموکراتیکی مردمی ئیران بە تەواوی ئەو خەتەیان قبوڵە

 – ئازادی کار موخالفن بەڵام ناوێرن دەری ببڕن

ئەکسەریەتی فەڕوخی نگەهدار ئەوان زیاتر لە حیزبی تودە دەترسن زۆربەیان موافقن.

– راهی کارگەر توشی ئینشعاب بوە ئەوانی دیکەش توش دەبن

ئەوانەی کە واقعبینن دەبێ تەجدید نەزەر بکەن لە ڕابردوی خۆیاندا جیا بونەوەی ئەو جارە نوتفەی ئەوەی تێدایە ! (لێك نزیک بوونەوەی تێدایە)

هەڵوێستی ئەو ڕەوتە بەرانبەر بە کورد!

هێزێکی نێوخۆی وڵاتین ئەوەندەش زەق نەبوە لە فەلەستین لە پێشترە

یەکیەتی سۆڤیەت نایەوێ وەک جاران خۆی توشی مەسەلەیەک بکا کە نەزانێ چیە،

لە کۆتایی دا ئەم نامۆژگاریانەشی باسکردن !

بە کادر و پێشمەرگەکان ڕابگەیەنن بە هیچ جۆر لە کاتی هاتنی مولاقاتیان نابێ جوابی نامەی ڕژیم بدەنەوە، لە نوسینی نامەدا نوقتە زەعفی  ئێمە دەدۆزنەوە.

ئەو کەسانەی جوابیان داوەتەوە دوبارە کەس و کاریان ناردونەوە، لە خەتی مەسئولین جەعل دەکەن بۆ پیلان دروست کردن.

١٧|١|١٣٦٨ی هەتاوی