"an independent online kurdish website

رەزا پەهلەوی  لە ماهیەتیدا نیە قبووڵی فرە نەتەوەیی بوونی وڵات بکا و شێوەی بیرکردنەوەی هاوشێوەی ڕێژیمی ئاخوندیە و وەختێك هەر وەك ڕابردوو بە یەك وڵات و ئاڵا و

نەتەوە  خۆی گرێداوە، نیشانەوەی ئەوەیە کە زەمینەی ئەوەی تێدا نیە مەرجی هێزە تێکۆشەرەکانی ڕۆژهەڵات لە بەرچاو بگرێت.

ئەو زاتە گەلێك جار زمان  فەلسەفی دەکا و ڕایگەیاندووە کە باوەڕی بە ئێرانێکی دێمۆکڕاتیك هەیە، بەڵام وەختێك باس دێتە سەر خوێندن و نووسین بەزمانی دایك بەداخەوە ئەو ناڕەسەنەش بە گاڵتە جاریەوە دەڵێت: سەری لەو مەسەلەیە دەرناچێ و چۆن دەکرێت لە وڵاتێكدا چەند زمان هەبێت. بەوەش ناوەستێ و زیاتر ڕووی شۆڤێنیزمانە دەر دەخات و ئەوە بە کێشەیەکی گەورە بۆ لێك تێگەئیشتن و هاوکاری لە بەڕێوەبردنی وڵات دەزانێ.

نەموونەش بەوە دێنێتەوە کە وەختێك ئەندازیارێك پردێك چاك بکات، پێێوایە کێشە لێك حاڵی بوون دروست دەبێت و ئەگەر کەس لێك تێناگات.  وەختێك سەیری ئەو ڕوانینەی دەکرێت، مرۆڤ باشتر لە نیەت خراپی یان تێدەگا و دیارە هەر لە ئێستاوە خۆیان لە پرسی فرەنەتەوەیی بوونی ئێران دەزنەوە و دەیان هەوێت بە هۆکاری بێ بنەما وڵاتێك بەڕێوەبەرن لەسەر چەشن و فۆڕمی باوباپیرانی و میراتی ڕێژیمی ئاخوندی ئێرانی داهاتوو ئیدارە بکات.

کوڕی شای لە دەسەڵات کەوتوو دەمێكە ژێر بەژێر خەریکی پیلان گێرانە بە دژی بزووتنەوەی دێمۆکراسیخوازی لە ئێراندا و هەوڵی خۆیان بەگەڕخستووە کە دەستەی دامەزرێنەری حكوومەت لە تاراوگە، بە بێ ئاگاداری نوێنەری نەتەوەکانی وڵات پێك بێنێ و بەوجۆرە بۆ جارێکی دیکە بە زیندووی تەڵقینی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی سەرانسەری بدات.

لە ماوەی ڕاپەڕینی نەتەوەكانی بندەستی ڕێژیمی ئاخوندیدا، بەردەوام  گوێ بیسی هەواڵ و لێدوانی سەیر و سەرنج ڕاکێسین لە هەمبەر داهاتووی سیاسی ئێران پاش ڕوخانی ئەو دەسەڵاتە.

  ھەڵوێستی سەڵتەنەتخوازەكان جگە لە خۆبواردنیان  پرسی فرەنەتەوەیی بوونی ئێران و حاشاکردن لەو چەمکە گرینگەی ئێران وەك پێك هاتەی فرەنەتەوەیی ، ھەر وەك ڕابردوو  بیر دەکەنەوە وسەیری ڕووداوكان دەكەن.

ئەو فارسە شۆڤێنیستانەی باوەڕیان بە فرە نەتەوەیی بوونی ئێران نیە، ھاتوون لەسەر بنەمای ٢٥٠٠ ساڵەی سیستەمی كۆنەپەرستی و ستەمی سیاسی و نەتەوەیی بەدوور لە ئیرادەی گەلانی وڵات، خەریکەن نەخشەی حكوومەتێكی تری دێكتاتۆری بەسەر ئیرادەی گەلانی ئێراندا بسەپێن و   ئەوەش لە نەوحی خۆیدا درێژەدانە بەو سیاسەتەی لە كوردستان بە دژی گەلی كورد پەیڕەو كراوە لە ڕابردوو و ئێستاشدا.

ڕەزا پەهلەوی لە پشت پەردەیدا هەنگاوی زۆر مەترسیداری گەڵگرتووە بەدژی گەلانی ئێران، کاتێك دەسەڵاتی نیە ئەوە بکات، ئەی ئەگەر لەسەر شانی گەلانی وڵات بگاتە لوتکەی بڕیاری سیاسی چ دەکات!

بنەماڵەی شای دەستەیەك لە سیاسی و ماستاوچیەکانی وڵاتیان لە دەوری خۆیان کۆکردۆتەوە كە  ڕوانینی سیاسی و كۆمەڵایەتی یان بەتەواوی پێك دەچێت و لەسەر ئەوەی کۆکن کە بڵێن یەك نەتەوە و ئاڵا و وڵات.

بێگوومان ئەو تێ فکرینە سیاسیەی هاوبیرانی پەهلەوی  جیاوازیەکی ئەوتۆی لە گەڵ خوێنمژانی ئەمڕۆدا نیە و، بگرە زۆریش لەوان مەترسی دارتر دەبن بۆ سەرداهاتووی سیاسی و نەتەوەیی ئێران.

لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و کۆڕوکۆبوونەوەیان لە گەڵ کۆمەڵگای دەرەوەدا  بە ڕوخسار و بیرکردنەوەی تر خۆیان دەنوێنن،  تا بتوانن  بەو ڕێگایەدا حوكمڕانی بەسەر چارونووسی گەلی كورد و گەلانی تری ئێراندا بكەن و بە ھۆقەبازیەكی تر مافەكانمان پایەماڵ بكەنەوە.

بەخۆشیەوە ئەمڕۆ لە نێو گەلانی پێك ھێنەری ئێراندا ئەو وشیاریە سیاسی و نەتەوەییە بە جۆرێك گەشەی كردووە كە لێ ناگەڕێن لەو گەمە سیاسیە نوێیەدا بقیچێن و مایەپووچ و سیاسیەکی قیچا و کە خەڵك تاج و تەختی یان بەر لە ٤٣ لە زەویدا کێشاون، ببنەوە مەترسی و بێن حوکمڕانی وڵات بگرنەوە دەست.

ئێمەی كورد زۆرمان دەست بەزمان و پێشمان بە ڕۆشنبیرانی كورد دەگرت كە كاڕێك نەكرێت، یەكڕیزی نەتەوەیی و ھاوپشتی گەلانی وڵات تێك بدات و با جارێ بزانین ئەوانیش چۆن دەڕوانە ڕووداوەكان و چیان لە ھەگبەیدایە بۆ داھاتووی وڵات .

بەداخەوە شاپەرستەكان سەبارەت بە ماف و ئازادی گەلان جیاوازیان لە گەڵ ڕابردووی خۆیان نیە و لەو بارەوە بەھەق لە ڕێژیمی ئاخوندی كەم ناھێنن و لە ژێر دروشمی ئازادی و دێمکڕاتیكدا دەیان هەوێت بیروڕای گشتی نێوخۆ و دەرەوە لەسەر خۆیان بەلاڕێدا بەرن تا دەگەنەوە دەسەڵات.

كەلی كورد و ھێزە تێكۆشەرەكانی  ڕۆژهەڵاتی کوردستان لازمە بۆ ئەو مەبەستە و داھاتووی سیاسی وڵات لە گەڵ ئەو نەتەوە و ھێزە سەرانسەریانەی ئێران  دابنیشن  کە باوەڕیان بە فرە نەتەوەیی بوونی وڵات هەیە و لاریان نیە لە پێك هێنانی عکوومەتێکی دێمۆکڕاتیك و فیدڕاڵ.

ناكرێ لە بەرخاتری دراوسێی ناڕەسن و، دوژمنی خوێن و خاك، هەرچاوەڕێ بکرێ و نێوماڵ و ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی خۆت ڕێك نەخەی، خێڵی ڕەزا پەهلوێ چاویان  بە ڕووداوە سیاسی و شۆڕشگێڕیەكانی ڕۆژهەڵاتی  كوردستان ھەلنایەت و،  ئێستاش ئەگەر ئاڵای کوردستان دەبینن واقیان وڕدەمێنێ و دووچاری سەرسوڕمان و توندئاژۆی  دەیانگرێ.

دیتمان ئەو نەتەوەیی بەتەواوی بە پشتیووانی لە ڕاپەڕینی  شارەکانی كوردستان ھاتە مەیدان و خوێنی لێ دەچۆڕا گەلی  خەباتگێڕی  بلوچستان بوو.

حێزبی دێمۆکڕاتی کوردستانی ئێران  وەك هێزێکی دیار و شوێندانەر لازمە زیاتر لەو پەیوەندیەدا بێتە مەیدانێ و دەرکەوتووە کە سەڵتەنەتخوازەکان هیچ باوەڕێکیان بە فرە نەتەوەیی بوونی ئێران نیە و ئەوان لەسەر پنجی خۆیان بەسیسی سەوزبوونەتەوە و با کورد نە بێتە هۆکاری  گەشەکردنەوەیان .

جێگای خۆیەتی سیاسی و ڕۆشنبیرانی كورد لە پەیوەندی لە گەڵ دامەزراندنی حكوومەتی نوێ لە دەرەوە لە لایەن ڕەزا پەهلوی ، جگە لە بڵاو كردنەوەی زانیاری لەسەر ئەو ھەنگاوە، خەڵكیش بزانێ كە مەترسیەكان زۆرن بۆسەر بزووتنەوەكەمان و گەلانی پێك هێنەری ئێران.

کاتێك کە باس دێتە سەر ڕووخاندنی ڕێژیمی تیرۆریستیی ئاخوندی و پرسی سیاسی و نەتەوەیی لە ئێراندا، بەشێك لە بژاردە و فکرخۆشەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە نائومێدییەوە ڕوانینی خۆیان دەردەبڕن لەبارەی پێشهات و ئەگەری گۆڕانکاریی گەورە لە ئێراندا.

دیارە ئەو نیگەرانی و دڵەڕاوکەیەش بەدڵنیایییەوە هەر لە خۆیەوە سەر هەڵنادا و بەرئەنجامی ئەو بارودۆخەیە کە لە دەرەوەی وڵات،  پاش سەرهەڵدانی ڕاپەڕین و شۆڕشی نوێ بەدژی ڕێژیمی ئاخوندی لە ئێراندا سەری هەڵداوە، هاتۆتە ئاراوە.

۱. زۆرێك دەۆرسن ئاخۆ بڵێی شۆڕشی کوردستان ئەو جارە  بتوانێت شتێك بۆکورد بکا و مافەکانی زامن و دەستەبەربکات لە ئێرانێکی کۆنفیدڕاڵی و دێمۆکڕاتیكدا؟

۲. یان ئەوەتا بەشی کورد هەر ئەوەیە کە ژێردەستە و بۆ پاراستنی بەرژەوەندیی خەڵکی تر لە گەمەسیاسییەکاندا بەشداری بکات و دەرفەتی ئەوەی نەبێت بپه‌ڕژێتە سەر ئامانجی ئەو خەباتەی کە لە مێژساڵە بە دژی داگیرکاری و ستەمکارەکان لە کوردستان بەڕێوەی دەبات؟

هگەلی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان  ئەزموونی زۆر ناخۆشی سەبارەت بە جووڵانەوەی سیاسی و بزووتنەوەی کورد بەگشتی و هەڵکەوتە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی شۆڕشەکانی کوردستان هەیە. زۆر جار مێژوو بەسەرکورددا دووبارەبۆتەوە و قەدەری ئەو گەلە جۆرێك بووە، نەتوانێت دەستکەوتە بەدی هاتووەکانیشی وەك پێویست بەهۆی ناکۆکی و دژایەتییه‌ نێوخۆیەکانی بپارێزێت.

ڕۆژهەڵاتی کوردستان  لە ئێستادا بە بار و دۆخێکی هەتا بڵێی هەستیاردا هەنگاو دەنێ و، لە هەموو وەختێك زیاتر نیازی بە هاوپشتی و کۆدەنگیی سیاسی و کۆمەڵایەتیی نێو خۆیی هەیە و ڕێبەرانی سیاسی بەتەواوی دەبێت ڕەچاوی بەرژەوەندی گشتی کورد بکەن و بەتەنیا سازان و ڕێککەوتن زیانی گەورە بە شەقامی سیاسی کوردستان دەگەیەنێت.

 یەکگرتنەوە و  لێك نزیكتر بوونەوەی هێزەکانی ئەو بەشەی کوردستان، ئەو دەرفەتەی بۆ کورد دێنێتە ئاراوە کە بتوانێت بە هێزتر لە گەڵ گەلانی تری وڵاتدا سەبارەت بە پرسی نەتەوایەتی، قسە و دیالۆگ و گفت و گۆی ئەنجامبدات و، مەرجەکانی خۆی جێگیر بکات.

مەبەستی ئەو چەند دێرە هەرگیز ئەوەنییە کە دژی لێك نزیكبوونەوەی هێزێکی کورد لە گەڵ حیزبێکی غەیری کورد دابین لە ئێراندا. ئەوەی لێرەدا کاکڵی باسەکەیە و مەبەستمانە باسی بکەین ئەوەیە کە پەیوەندەیەکانیان لە گەڵ هێزە ئێرانییەکانی تر دا، لەسەر ئەساسی بەرژەوەندیی ستڕاتیژیی نەتەوەیی بەردی بناخەی بۆ دابنرێت،  کە ئەوە خاڵەش شتێکی گەلێك جەوهەری و باش و زۆر بەسوودە بۆ پڕۆسەی سیاسی داهاتوو.

بەڵام ئەگەر بێت و لادان لەو چەمکە فیکرییە رووبدات و پێمان وابێت موجاهیدین یان سەڵتەنەتخوازەکان دێن و هاسانکاری بۆ بەڕەسمی ناسینی مافی سیاسی گەلی کورد دەکەن، ئەوە هیچ کاتێك پێی ناگوترێت پەیوەندیی ژیرانەی سیاسیی هێزێکی تێکۆشەری کوردستان لەگەڵ هێزە ئێرانییەکانی تر.

ئەو جار کورد دەبێت هەوڵی دامەزراندنی کۆنفیدڕاڵی لە داهاتووی ئێراندا بدات و دەستووری نوێی وڵات، بەجۆرێك ئامادە و تەنزیم بکرێت کە زامنی پاراستنی مافی نەتەوایەتیی گەلانی بەتەواوی تێدا ڕەچاو کرابێ و، دەرفەتی بووژانەوە و سەرهەڵدانەوەی حکوومەتێکی دیکتاتۆر پێك نە یەت.

ئاخۆ چۆن دەکرێت، کورد داوا لە لایەنێك بکات،( ڕەزا پەهلەوی ) مافی سیاسی و نەتەوەیی گەلانی ئێران   بسەلمێنێت کە خۆی وەك هێزێکی دێمۆکرات و مێژوویی هەرگیز خەباتی نەکردووە؟. چوونکه‌ بێ ئەوەی خۆیان هەستیان پێکردبێت، بەشێکی سیاسەت و تێڕوانینی ئەوانیش لە گەڵ حکوومەتی ناوەندیدا زۆر پێك دەچێت! بەتایبەت ئەو بەشەی که‌ پەیوەندیی بە پێك هاتەی نەتەوەیی و چۆنیەتیی ئیدارەکردنی وڵاته‌وه‌ هەیە، لە پاش روخاندنی حکوومەتی ئاخوندیدا!

کێشەی کورد بابەتێکی ئاینی و کولتووری نییە و بگرە بەتەواوی پرسێکی سیاسی و نەتەوەییه‌ و بۆ چارەسەرکردنێکی جەوهەریانەی ئەو بابەته‌ش، ڕێبەری جووڵانەوەی سیاسیی کورد ئه‌بێ هەنگاوی ژیرانەی بهاوێژێ و، بە ڕێکەوتن و دوو قسەی لووسکەی فارس نابێت هەڵخەڵەتێن.

ئەگەر بێت و هێزەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە ئێستاوە بەسەر جەمسەرە جیاواز و دژبەیەکەکاندا دابەش بن، بێگوومان ئەو زەمینەیە پێك دێ کە   لە هەندێك میحوەردا ناکۆکییە نێوخۆیەکانی گەلی کورد، دیسانەوە  سەرهەڵدەداتەوە کە ئامانجی نەیارنی کورد ئەوەیە.

لە هەلومەرجێکی ئەوتۆدا بزووتنەوەی کورد خێرێکی ئەوتۆی بۆ پرۆسەی سیاسی کوردستان نابێ و ڕووداوەکان جگە لە بەدبەختی، شتێکی دیکەی بەداوەنابێت.

 محەممەد سلێمانی

نویتـرین هەواڵ و بابەت


فارسی