رەزا شوان
“قـه‌ده‌م خـێـر ئـه‌ی خوشـکی پـۆڵایـیـن …. کـۆشـکی په‌هـلــه‌ویـت هـێـنــایه لـه‌رزیـن”
هەریەکە لە ئێمە ئامـانجێک یا زیاتر لە ئامانجێکمان لە ژیـاندا هەیە. هـیواخـوازین لە هـەوڵ و تێکۆشانمانـدا سەرکەوتووبین و بە ئامانجەکانمان بگەین. بەڵام سەرکەوتن و گەیشتن بە ئامـانجەکانمان، بە قسەی رووت و بە خـۆزگە و بە پاڕانەوە و پاڵـدانەوە و بێ ئـیرادە و بێ قـوربانیـدان نایـەنەدی.
بەیانی رۆژێـکی بەهـار، لە دامێنی چیـایەکی بەرزی کوردسـتان، لەسەر تاشە بەردێکی قـووچ و بەرزدا، کـەوێـک نیشتبـۆوە. پـڕ بە گـەرووی دەیقـاسپانـد. رێـوییـەک بیـنی و لە خۆشـیدا کـەوتە هەڵپەڕیـن.
ئەردۆگانی رەگەزپەرست و دیکتاتۆری سەرکۆماری تورکیای زیندانستان. دوای ئەوەی کە بە هـۆی سیاسەتە چەوت و سەقەتەکـانی و قـورخکردن و تاكـڕەوی لە دەسەڵات و لە بڕیارەکانی تورکیادا،
گوڵنـاز و شابـاز، کچـێکی جـوانکـیلەی نـۆ مانـگانیـان هـەبـوو. نـاوی “لانـە” بـوو.
هـاوڵاتییەکی تـورکی خانـەنشین، کە تەمـەنی حەفـتا و پێـنج سـاڵە. وتی: تـامی گـۆشـتم لەبیرچـۆتـەوە! ئـەی پـارە چـییە؟
لە ئەمـڕۆدا، لە ئەنجـامی کاردانـەوەی ئەو هەموو ســتەم و نـاڕەوایی و نایـەکسانی و نادادپەروەری و تونـدوتیژی و پێشێلکارییانەی کە لە کۆمەڵگای کوردیمانـدا،
وەرزشـوانی رمهـاوێـژی جـوانی پـۆڵـەنـدی، خاتـوو (مـاریـا ماکـدالینا ئەنـدرێتشـیک)ی تەمەن (٢٥) ساڵان، کە لە خـولی یارییەکـانی ئۆڵومپی هاوینەی (٢٠٢٠)، کە بە هـوی کۆرۆنـاوە لیـژنەی ئـۆڵـۆمپی نێـودەوڵەتی دوای خـست
سەرەڕای ئەو مـاوە زۆرەی کە بەسەر سەرهـەڵـدانی ئـەدەبی منـداڵانـدا تێپەڕیـوە، لە راستیدا تا ئەمڕۆش دەقـێکی یەکگـرتووی چەسپاو، بۆ پێـناسەکـردنی چەمکی ئەدەبی منـداڵان نیـیە.
لە ئێوارەی رۆژی سێ شەممە (١٠/ ئاوگوست/٢٠٢١) لە باخچەیەکی گەڕەکی ” ئاڵتین داغ” لە شاری ئەنقـەرە”ی پایتەختی تورکیادا.
ژنـەگـونـدییـەکی تـووڕەی تـورک لـە شـارەدێـی (مـوگـلا) لـە رۆژئـاوای تـورکیـادا، کە دارستانەکانی دەسووتێن. لە ئەردۆگانی سەرۆکی تورکیا تووڕەبـوو، بە هـۆی رەفـتارە نابەجـێیەکەی ئەم دواییـەی،
کچە شاخـەوانێکی سەرکەوتـنی سەر شـاخ (سافگـول ئـارئەرسـەلان) ی تەمـەن (٣٣) ساڵ. کە کچێکی تورکە. رایگەیانـد کە بە شێوەیەکی هـێمایی شووی بە چـیای (ئاگری) لە باکووری کوردستان کـرد.
لە زمانی کوردیـدا، ئەم چـوار وشەیە (شیعـر، هـۆنـراوە، هەڵبەست، هـۆازان) بۆ یەک مەبەست بەکاردەهـێنرێن. بەڵام وشەی (شیعـر) زیـاتر بەکـاری دەهـێنین و زیاتریش لە ئەدەبی کوردیدا دەقی گرتووە.
کات و شوێن، دوو رەگەزی بنەڕەتین لە چیرۆکی منداڵاندا، ناکرێت فەرامۆش بکـرین، چونکە بەبێ کات و شوێن، لێکـدانەوە بۆ رووداوەکان ناکـرێت، گەر بە کات و شوێنی دیاریکراوەوە نەبەسترێنەوە.
خاتـوو (گـرو ئـوستین داڵ) نووسەرێکی ناسراوی پسـپۆری بـواری ئـەدەبی منـداڵانە. ناوی لە ریـزبەندیی لیستی نووسەرە بەناوبانگەکانی نەرویج دایە. گـرو داڵ شاعـیر و چیرۆکنووس و پەخشاننووس و رۆماننووس و درامانووسە.
مـام فەرهـاد لە گونـدێکی گـەورەی کوردستاندا، لەگەڵ خـێزانەکەیـدا بە خۆشی دەژیـان. پیـاوێـکی چـیرۆکخـوانی روخـۆش و قـسەخـۆش بـوو. هەمـووان خـۆشـیان دەویـسـت. تا رادەیـەکـیش دەیتـوانی بە کـوردی بخـوێـنێـتەوە و بنـووسـیـت.
گۆرانییە فۆلکلۆرییەکان، بەشێکی گرنگن لە فۆلکلۆری هەر گەلێک. هەموو چین و توێژەکانی خەڵکی حەزیان لەو گۆرانییانە هەیە. ناشزانـرێت کە بۆ یەکەمین جار کێن ئاوازیان بۆ داناون، یان کێن وتوویانن.
دیالـۆگ یا (گفـتوگـۆ) یەکـێکە لە کۆڵەکەکـانی بنیاتنـانی چـیرۆک بە گـشتی و چـیرۆکی منـداڵان بە تایبەتی. کە گرنگی لە گـرنگی و بایەخی کۆڵەکەکانی تری چـیرۆکی منداڵان کەمـتر نییە.
زۆربەی خوێنەران و نووسەران، بە تایبەتیش نووسەرانی بواری چـیرۆک بۆ مـنداڵان، بڕوایان بە بێگومانی کۆتاییەکی شاد لە چیرۆکی منداڵاندا هەیە. بەو هـیوایەی کە هـیوا و گەشبینی و وێنەیەکی باشـتری ژیـان و داهـاتـوویەکی گەشـتر لە هـۆش و هەسـت و لە دەروونی منـداڵانی تامـەزرۆی چـیرۆکـدا بـڕوێـنن.
تورکیا رەگەزپـەرست، کە دوورە لە هەموو بەهایەکی رەوشتی و لە سۆز و هەستـێکی مرۆڤایەتی. تەنیا بە رەشەکـوژی و ژینۆسایـدی گـەلی بێـتاوانی کوردمانەوە نەوەستاوە.
پیاوێکی پـیر شـێـلمێکی چانـد. شـێـلمەکە سەوزبـوو. گـەورە و گەورە و گەورەتـر بـوو. کاتی ئەوە هـات کە هەڵـبکـێشرێت.
منداڵان لە دوای ماڵ و خێزان، لە دوای باخچەی منداڵان و دادەکان. دەچـنە قوتابخانەی سەرەتایی یا بنەڕەتی و دەبن بە قوتابیان.
ئەردۆگان لە پەڕەی خۆیـدا لە تۆڕی توێتەر، داوای لە هەموو جیهان کرد، بە تایبەتیش داوای لە دەوڵەتانی ئیسلامی کـرد. کە بجووڵـێن و بێـنەدەنـگ بۆ راگـرتنی هـێڕشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر مزگـەوتی ئەقسا و ماڵە فەلەستینیەکان.
هـەڵـۆیـەک لەسەر لـووتکە چیـایەک نیشـتبۆوە. نێچـیرێکی لەسەر زەویـدا بـەدی کـرد. هـەڵـۆکە بـۆی هـاتـە خـوارەوە تا بـیگـرێـت.
گـۆرانی چـوار سـاڵان، وا فـێرنەببـوو کە بابـەتـەکـانی یارییەکـانی بشکـێـنـێت. یا کـاری بشـێوی ئەنجـام بـدات.
یوری گاگارین، یه‌که‌م که‌شتیوانی بۆشاییگه‌ڕی یه‌کێتی سۆڤیه‌تی (هەڵوەشاوە) و یه‌که‌م که‌شتیوانه له جیهانـدا، که بۆ یه‌که‌م جار چووە بۆشـایی ئاسمان و خولگه‌ی زەوی و به دەوری زەویدا سوڕایه‌وە.
چیرۆکی بێـدەنگ یا “چیرۆکی وێنەیی” کە بە “چیرۆکی کێشوەربڕ” یش ناودەبرێت، بە زمانی ئینگلیزیش “سایلێنت ستۆری” یە. جۆریکە لە جۆرەکانی چیرۆک بە گشتی و لە چیرۆکی منداڵان بە تایبەتی.
ماڵی دایەگـەورەم لە گەڕەکـێکی شاری (مەهـابـاد) ە، لە رۆژهەڵاتی کوردسـتان. لەگەڵ کوڕە بچووکەکەیدا، خاڵە (دڵشـاد) م، لە خـانوویەکی گەورەدا دەژین، کە شەش ژووری تێـدایە.
رۆژی چوارشەمە (١٧/ ئادار/٢٠٢١) لە دانیشتنی پەرلەمانی تورکیا، بڕیاری دەرکردن و هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر پەڕلەمانتاری کورد (عومەر فاروق جەرجەرلی ئۆغـڵو)
جوانترین پیرۆزبایی لە هەموو خوشک و برایەکی کوردستان پەروەر دەکەین لە کوردسـتان بن یا لە هـەر شـوێنـێکی هـەنـدەرابن.. نـەورۆز پیـرۆزتـرین و دێـرنیـترین شاجـەژنی نەتـەوەیی کـوردە.
پەروەردەکـردنی منـداڵانی کوردمـان بە پوخـتی و بە دروستی، ئەرکـێکی زۆر پیـرۆز و گرنگە، بەرپـرسیارێتییەکی گەورە و هەستیار و چارەنـووسسازە.
ئێـوارەی رۆژی پێنج شەممە (١٨ی فێبرواری٢٠٢١) کەشتی ئاسمانی (پیرسیڤـیرانس) کە سەر بە ئاژانسی بۆشـاییەگەڕیی ئەمریکی “ناسا”یە، بە نەرمی و ئاسایی لە شوێنی دیاریکراوی (جیزیـرۆ) لەسەر هەسارەی (مەریـخ) دا نیشتەوە.
ڤاڵنتینا تریشکۆڤای رووسی، یەکەم ژن و بچووکترین ژن لە تەمەندا، بۆ یەکەم جـار لە مێژووی جیهاندا. لە تەمەنی (٢٦) ساڵیدا، لە رۆژی (١٦/ یۆنیۆ/١٩٦٣) دا،
رۆژنامەگەریی لە باشووری کوردستان.. یا میدیای دەسەڵاتـە یا کاری رۆژنامەیی نییە.
دەشێ پێناسەکردنی جوانی زۆر ئاسان نەبێ، چونکە ئەم زاراوەیە پێویستی بە پێناسەی جـیاواز هەیە. بۆ روونکردنەوە بە شێوەیەکی ساکار، جـوانی بریتییە لە خۆشەویستی و لە کۆششکردن بە دوای جوانیدا.هەروەکو لە هونەر و جووڵە و موزیک وژیاندا هەیە.
تورکیا رەگـەزپـەرسترین و تیـرۆریسـترین دەوڵـەتە لـە هەمـوو جـیهـانـدا. لە دەسـەڵاتی عوسمانییە داگیرکەر و خوێنڕێژ و تاڵانکەر و کاولکەرەکانەوە، لە ئەتاتورکی ناڕەسەنی گـۆڕبەگـۆڕەوە، تا دەگـاتە ئەردۆگـانی دیکتاتـۆری سیکـۆپاتی.
منـداڵێکی کوردمـان کە ناوی (یـوسف ئـۆرهـان ڤـالـینجا ئـۆغـڵو) ە، تەمەنی (٨) ساڵە. خـەڵکی پارێـزگای (هـاکاری) یە، لـە باکـووری کوردسـتان. پـۆلی سێی سـەرەتـاییە لـە قوتابخانەی (شەهـید سەڵاحەدین) لە هاکاری. زۆر لە بـیرکاری”ماتماتیک” دا زیرەکە.
کچۆڵەی جوانکیلە و رووخۆش (ئالیـتا ئانـدرا) لە باوکێکی ئوسترالی (مایکل ئانـدرا) و لە دایکێکی رووسی (نیکا کڵاشینکـۆڤـا) لە (٩/ یونـایەر/٢٠٠٧) لە شاری (مێلـبۆرن) لە ئوسترالیا لەدایکبووە. بە باشی بە زمانی ئینگلیزی و رووسی قسەدەکا و دەنووسێ. دایک و باوکی دوو هـونەرمەنـدی شـێوەکـاری ناسراون لە ئـوسترالیادا.
جـوان کچـۆڵـەیەکی کـوردە لە باشـووری کوردسـتان. تەمەنی دوانگـزە سـاڵە، هـەمیشە خەونی بەو هـیوایەوە دەبینی کە ببێت بە یەکەمین کـچ لە هەموو جیهانـدا کە پێی بخـاتە سـەر مانـگ.
بێ هـەژمارکردنێکی زانـراو.. چـاڵی هـەژاری.. لاوانی ئێران هەڵـدەلـوشێ!
خاتو (کـریستین هـێڵگە گـۆنـاسدوتـێر) بەناوبانگـترین و خۆشەویسترین چـیرۆکـنوسی منـداڵانە لە ئیسلەنـدا. بە رابـەری چـیرۆکنوسانی چـیرۆکی منـداڵان ناسراوە. کـریستین هێڵگە لە (٢٤/ نۆڤـەمبەر/١٩٦٣) لە شاری (ریكیافـیك) ی پایتەختی ئیسلەنـدا لەدایک بـوە. لە منـداڵـییەوە هـۆگـری خوێنـدنەوە و نوسین بـوە.
کچۆڵەی روخۆش (لیـدیـا ئـارۆن سیباستیان) لە شاری (لەنـدەن) لە بریتانیا لەدایکـبوە. خـێزانەکەیان بە رەسەن هـێندین، دایک و باوکی خـەڵکی ویلایـەتی (کـیراڵا)ی باشوری هیندستانن.
ئەو دەوڵەتەی ئێستا بە تورکیا ناودەبرێ، وڵاتی تورکان نییە، وڵاتی رەسەنی نەتـەوەی کورد و یۆنانی و ئەرمەنییەکانە. عوسمانییە تورکەکان داگیریان کرد و لە دواییدا ناویان لێنا تورکیا.
لە کۆندا، نوسەران بە شەرم و ترسەوە رویان لە بواری ئەدەب و نوسین بۆ منداڵان دەکرد. لە ترسی ئەوەی کە ناوبانگیان نەزڕێ و بە چاوێکی کەمتر لێیان نەڕوانن و
لە روسیا وەرزی بـاران بـارین بـو. لە دێیـەکی روسـیادا، ئـاوی بـاران لە جـۆگـەیەکەوە سـەریکـرد و بەسـەر شەقـامەکـەدا دەڕۆیـی. بـاران لـێـیکـردەوە.
دوو کەوبـاز، دوو کـەوی نـێرەی ئـازایان هـەبـوون. لەنـاو قەفـەزدا بەنـدیان کردبوون. رۆژێک هەردوو کەوبازەکە، گرەویان لەسەر ئەوە کرد، کە کەوەکەی کێیان لەوی تریان ئازاتـرە.
لە ساڵی (١٩٥٤) دا، کۆمەڵەی نەتەوە یەکگرتووەکان، داوای لە هەموو وڵاتانی جیهان کرد، کە رۆژێک بە ناوی (رۆژی جـیهـانی منـداڵان) دیاری بکەن. لەم رۆژەدا ئاهـەنگ بگـێڕن، بـەوەی کە رۆژێـکە بۆ بـرایـەتی و لەیکـتێگەیشتن لە نێـوان منـداڵاندا، لەسەر ئاستی جیهانیـدا. بۆ کارکـردنیش بۆ خۆشی و شـادی منـداڵان لە جیهـانـدا.
بۆ ماوەی چەندین سەدە لە جیهاندا، زیانێکی نەژمێر بە مرۆڤ و مرۆڤایەتی کەوت، بە زاڵـبوونی پیاو و پیاوسالاری. بە هۆی پاوانکردنی بەهـرە و بلیمەتییەکانی ژنان.
(جـۆن دێـوی) ده‌ڵێت:”منـداڵ ئەو خـۆرە گەشـەیە، کە هەمـوو دەزگـا پەروەردەییەکان بە دەوریـدا دەسووڕێنـەوە”
لە دوای کێبڕکێیەکی سەرسەختی دیموکراتییانە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکی تازەی ئەمریکا بۆ ماوەی چـوار ساڵی داهاتوو.
نیکۆل جێمس بار کچۆڵەیەکی ته‌مه‌ن (١٢) ساڵانی جوان و رووخۆش و خوێن شیرینە. لەدایکبووی ئینگـلتەرایە. لە خێزانێکی قەرەجی کۆچەرییە. باوکیشی هەر لە ئینگـلتەرا لەدایکـبووە. بە ڕەسنیش هـیندین و زۆر لە مێـژەوە بنەماڵەکـەیان هـاتوونەتە بریتـانیا.
(ئه‌لـبێرت ئەنیشـتاین) دەڵێ:” گەر دەتـەوێ منـداڵەکەت زیـرەک بێ، چـیرۆکی خەیـاڵی بۆ بخـوێنـەوە. گەر دەتـەوێ زیرەکـتر بێ، چـیرۆکی خەیـاڵی زیاتـری بۆ بخـوێنـەوە..”
لە سەردەمێکی رابردوودا، شایەکی زۆر زیرەک و دانا و زانا هەبوو، هەردەم دەیویست لە رێی تاقیکردنەوە و کاری کردارییەوە، گەلەکەی فـێری کۆشش و کاری جـوان و وانە و پەنـدی بەسوود بکات.
گەلی کوردی تێکۆشەر و خۆڕاگر و کۆڵنەدەر و شۆڕشگێڕ و قارەمانمان لە رۆژهەڵاتی کوردستان دا، لە پێناوی رزگـاری کوردستان و ئـازادی کورد و بەدستهـێنانی مافـە رەوا نەتەوەییەکانمان،
گەلێ لە منـداڵان، هـەر لە تەمـەنێکی بچـووکـدا، زیـرەکی و بلـیمەتیـان دەردەکـەون و پێشبینی ئەوەیان لێدەکرێ، کە لە داهاتوودا هەڵبکەون و ببن بە کەسایەتێیەکی ناسراو.
دوای ئەوەی کە بۆ یەکەمین جار لە ساڵرۆژی (٥/ ئوكتۆبه‌ر/١٩٩٤) بە فەرمی کرا بە (رۆژی جیهانی مامۆستایان)، لەو ساڵە و لە رۆژی (٥/ ئوکتۆبەر)ی هەموو ساڵێک دا،
هایکۆ هونەرێکی شیعـری ساکار و کورت و ئاسان و کاریگەر و نایاب و زۆر کـۆنە لە شیعـری ژاپـۆنی دا، تا ئەو رادەیەی کە منـداڵانیش هـۆگـری بـوونە و لاسایی دەکەنەوە.
ساڵانێک بەر لە ئێستا، دوو هاوڕێ هەبوون. ناویان نیل و باز بوون. مشتومڕیـان بوو، لەسەر ئەوەی کە بـڕوا و بـۆچـوونی کامیان لەسەر مانگ راستە.
مینێکی ئێرانی بە تەنگەی عـێراقەوەیە، کە ناوی حەشدی شەعـبی یە.
سەربازێکی کورد بە ناوی (دۆگـان تـشاتین) لەناو هـێزە چەکدارەکانی سوپای تورکیای رەگەزپەرستدا سەربـازی بۆ تورکیا دەکا، لە رۆژی (١٥/ ئاوگوست/٢٠٢٠)، لە لایەن هـاوڕێ سەربازە تورکەکانیەوە کە لە هەمان یەکەی سەربازی لەگەڵی دان، بە کۆمەڵێ هـێڕشیان کردە سەر دۆگان تشتاتین،
لە ئەمـڕۆدا ئێمە لە سەدەی بیست و یەکەمیندا دەژین، سەدەی (رۆشنـبیری گـلۆباڵـیزم)
چـیرۆکێکی کارتێکەرە دەربارەی سۆز و دلۆڤانی و بەخشندەیی دایک. لاوێک چیرۆکی خۆی دەگێڕێتەوە، پەشیمان دەبێتەوە لەو دڵڕەقییەی کە بەرانبەر دایکی کردی، ئەم لاوە دەڵێ:
بڕوا ناکەم هیچ گەلێک لە جیهاندا، وەکو گەلی کوردمان، هێندە دڵپاک و خۆشباوەڕبن و وا بە ئاسانی بـڕوا و متمانە، بە زمـان لـووسی و بە بەڵـێن و بە قسەکانی زەوتکەرانی مافـەکـانیان
لەپـاڵ نووسـەرە کلاسیکییەکـانی ئەڵمانیا لە بـواری ئـەدەبی منـداڵانـدا، کە لە دەرەوەی ئەڵمانیادا لە جیهاندا ناسراون و ناوبانگێکی باشیان هەیە.
لە کۆنەوە تا ئەمڕۆ پەیوەندی نێوان مرۆڤ باڵندەکان، لە نێوان شەڕ و ئاشتیدا جیاوازی هەیە، مرۆڤ حەزدەکا خۆی لە باڵندە دەنگخۆش و رووخـسار جـوان و پەڕ رەنگینەکان نزیک بکاتەوە،
لە دارستانێکـدا، لە رۆژێکی خۆشی بەهـاردا، گوڵەباخێکی سووری جـوان پشکـووت. گـوڵە سوورەکە لە دەوروبـەری خـۆی روانی، لە تەنیشتـییەوە دار چـنارێکی بیـنی.
رۆژی چوار شەممە (٢٩/ یۆلیۆ/٢٠٢٠) کەمال کلیچـدار سەرۆکی پاری گەلی کۆماری تورکیا (جەهەپە) کە گەورەترین پارتی ئۆپـزسـیۆنی تورکیایە، وتی:”پارتی داد و گەشەکردنی دەسەڵاتدار،
بێگومان هەموومان لە قـوتابخـانەی سەرەتـایی یا بنەڕەتیدا، بە قـۆناغی قوتابێـتیدا تێپەڕیوین. ریـزبوونی بەیانیانیش لە گۆڕەپانی قوتابخانەدا لە یادمان ماوە،
لەم سەردەمەدا، لە زیـرەکی و رەوشـت باشی و لە هەڵسوکەوتی دروسـتی کۆمەڵایەتی منـداڵان، وەکو نموونە، ئاماژە بە بلـیمەتی و زیرەکی منداڵانی ژاپـۆن دەکرێ.
رووخۆش کچۆڵەیەکی جوانکیلە و لێوبەخەندەیە. باوکی کۆچی دوایی کرد. مایەوە خۆی و دایـکی و شاهەڵـۆی بـرا بچـووکی. باوکـیان تەنیـا پارچـەیەک زەوی بۆ بەجـێهـێشتن. بیـرێک و کەپـرێک لە ناوەڕاستی زەوییەکـەیان دایە.
لە زمانی کوردیدا، هەموو ئەم وشانە ( مووبه‌كردن، كه‌ڵه‌گایی کردن، ملهوڕی کردن، خۆسەپاندن، خۆزاڵ کردن، شەڕانگێزی، زۆربۆهێنان، خۆڕادان، چەقاوەسوویی کردن).
زمان بنەمایەکی سەرەکی و گرنگترین کۆڵەکەیە لە کۆڵەکەکانی پێکهاتەی نەتەوەیی. بەڵکو زمان ناسنامەی نەتەوەیی لەسەر بنیاد نراوە. هەر نەتەوەیەکیش زمانی تایبەتی خۆی هەیە. بۆیە زمان فاکتەرێکی سەرەکی و گرنگە بۆ پێناسەکردنی هەر نەتەوەیەک.
عەبدولڕەحمان زەبیحی ” عولەما ” تێکۆشەر و شۆڕشگێڕ و سیاسەتمەدار و رۆشنبیر و نووسەر و زمانەوان و فەرهەنگسازێکی زۆر بە توانا بوو.
رۆژی سێ شەمە (٢٣/ یۆنیۆ/٢٠٢٠) یادی (٥٧) مین ساڵڕۆژی لە سێدارەدانی (٢٨) رۆڵەی کوردی دڵسۆز و بێتاوانە لە شاری کەرکووکی کوردستانی داگیرکراودا.
بێدەنگی و چاونقاندنی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بە تایبەتیش نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ئاستی ئەو تاوانە قێزەوەنانەی تورکیای رەگەزپەرست و تیرۆریست و خوێنڕێژ،
لە رۆژی یەکشەممەی (١٨/ ئادار/٢٠١٨) دا، كه سوپای دڕنده و خوێنرێژی توركیا و جاشه ئیسلامییە به‌كرێگیراوه‌كانی شاری (عەفرین)ی رۆژئاوای کوردستانیان داگیرکرد،
چیرۆکە شیعری منداڵان، جۆرێکی گرنگە لە جۆرەکانی شیعر بۆ منداڵان. دوو هونەرن لە هونەرێکدا ئاوێزانی یەکتری بوونە. شیعرە و چیرۆکیشە، بە واتا دووڕەگە.
لە ناوجەرگەی شاری (ئەنقه‌ره) ی پایتەختی تورکیای رەگەزپەرست و تیرۆریستدا، بە شێوەیەکی دڕندانە و نامەردانە، تورکە رەگەزپەرست و توندڕەوەکان، نازییە تازەکانی تورکیا، لاوێکی کوردمان، پەپوولەیەکی بێوەی و بێتاوانی کوردمان، تیرۆر دەکەن.
ئەمریکا بە دروشمی بریقەدار هیچی نەهێشتۆتەوە، خۆی بە پێشەنگ و بە نموونەی ئازدای و دیموکراتی و دادپەروەری و یەکسانی و مافخوازی و جیاوازی نەکردنی نەژادی و فرەڕەنگی دەزانێت لە جیهاندا. بەڵام لە راستیدا ئەمانە راست و کرداری نین و تەنیا دروشم و قسەی رووتن.
لەژێر ئەم ناونیشانەدا، لە ماڵپەڕی ڕووداو/ کرمانجی ئەم باسەم بەرچاو کەوت، کە گۆڕیومەتە سەر ڕێنووسی کوردیی خواروو. پاشان کۆمێنتێکی لەسەر دەنووسم.
چەند سەد ساڵێک لە پێش مێژووی زاینیدا، ئیمپراتۆرییەتی ئاشووری و ئیمپراتۆرییەتی بابیلییەکان، هەریەکەیان بە جیا و یەک لە دوای یەک،
پارتی دیموکراتی گەلان و پارتی کرێکارانی کوردستان، یەک لایەنانە دروشمی برایەتی تورک و کوردیان بەرز کردوونەتەوە، دەیانەوێت ئەوە بخەنە هزری نەتەوەی کوردمان،
گۆرانییە خۆشەکانی دایکانی کوردمان، لەگەڵ هەڵپەڕاندنی جگەرگۆشەکانیاندا، کە لە کوردەواریدا بە “ئیش ئیش”یش ناودەبرێت.
لە ئەمڕۆدا، لە هەموو کاتێک زیاتر، بە هۆی پەرتەوازەیی ناوماڵی کورد، بزووتنەوەی رزگاریخوازی کورد، لە هەموو بەشەکانی کوردستاندا،
منداڵان لە هەموو جیهاندا، گەورەترین و گرنگترین چینی پێکهاتەی کۆمەڵگاکانن.
ئاخوندە خوێنمژەکانی کۆماری سێدارەی ئیسلامی، کە لە ساڵی (١٩٧٩) وە، بەری خەبات و شۆڕش و راپەڕین و قوربانیدانی گەلی کورد و گەلانی ئێرانیان زەوتکرد و دەستیان بەسەر دەسەڵاتی ئێراندا گرت.
تورکیا رەگەزپەرسترین و فاشسترین و دڕندەترین دەوڵەتە لە جیهاندا، تا سەر ئێسقان دۆژمنی سەرسەختی کوردن، هەرگیز چاویان بە بوونی کورد دا هەڵنایات..
رۆژی (٢٣/ ئەپریل)ی هەموو ساڵێک، بە (رۆژی جیهانی کتێب و مافەکانی نووسەر) لە جیهاندا ناسراوە.. رێکخراوی (یۆنسکۆ) ی جیهانی و هەموو دەوڵەتانی جیهان، بەم بۆنە گرنگەوە، ئاهەنگی گەورە و شایستە دەگێڕن..
لە رۆژی دوو شەممە ( ١٣/ ئەپریل/٢٠٢٠) دوای تاوتوێکردن و مشومڕێکی زۆر لە نێوان ئەندام پەرلەمانەکانی پارتەکەی ئەردۆگان،
کارەسات و رووداوە ناخۆش و خەمناکەکان، لە رووی جەستەیی و دەروونییەوە، زیاتر کار لە منداڵان دەکەن، چونکە منداڵان خاوەنی دڵێکی پاک و سۆز و هەستێکی ناسکن.
ڤایرۆسی کۆرۆنا (گۆڤید نۆزدە) کە بۆ یەکەمین جار لە رۆژی (١٢/ دێسەمبەر/٢٠١٩)
کەسایەتییەکان بە پێی دەرکەوتنیان لەسەر شانۆدا:( پەپوولەکان، ئاگـر، دار، چۆلەکە، شوورە، رووبار، ماسی.. کە پەردە لادرا،
ڤایرۆسی کۆرۆنا (کۆڤـید ـ نـۆزدە) لە زۆربەی وڵاتانی جیهانـدا بڵاوبۆتەوە، بـووە بە پەتایەکی ترسناک و کوشندەی جیهانی و ژمارەی تووشبووان و مردووان رۆژ لە دوای رۆژ، لە زیادبوون و هەڵکشاندایە،
گەر بە مێژووی دەوڵەتی عوسمانی ئیمپریالیزم و بە مێژووی سوپای دڕندەی تورکیادا بچینەوە، ئەو راستییەمان بۆ دەردەکەوێت،
لە دەستپێکی ئەم نووسینەدا، پێویستە ئەوە بڵێین کە رۆشنبیری پێویستی بە بڕوانامەی ماستەر یا دکتۆرا یا نومرەی باڵا نییە.
دیکتاتۆری رەگەزپەرستی رسوابوو و ملشۆڕی سوریا (بەشار ئەسەد) لە دیمانەیـەکی تەلەفـزیـۆنیدا،
سەنتێر پارتی لە حکومەت چۆ دەرەوە و حیزبی کرێکاران بە تەنیا حکومەتی دامەزراند، عوسمان کەوکەبی شاد
چۆن حەماس خەونی دروستكردنی دەوڵەتی فەلەستینی لەباربرد؟، ساڵح ژاژڵهیی
وردەکاریی نوێ؛ 24 کاژێری کۆتایی ئەسەد و هەڵاتنی
نازانم لە کوێرا دەست پێبکەم، مەلا ئیبڕاهیمی مەجید پور
گەشتێک بەناو دیوانەکەی (ئەکرەم خامۆش)دا.، هەڵۆ بەرزنجەیی
پیانۆژەنی نابینای بەناوباگ لوسی سیانـزە ساڵان.. رەزا شـوان
رۆژی جیهانی دژ بە چەكداركردنی منداڵان
نامهیهکی بێنرخ به ناوی سهقزهوه!، سه‌عی سه‌قزی
ترامپ: برای برنامه اتمی جمهوری اسلامی دو راه وجود دارد: بمب یا یک تکه کاغذ امضاشده
کتێبی: ئەوەی دیتم و بیستم( بیرەوەرییەکانی کاک عومەری قازی ) بەرگی یەکەم
پەیامی کاک مەلا حەسەن شیوەسەڵی سەبارەت بە کۆنگرەی 17ی حیزبی دێمۆکڕات
چهند قسهیهک لهبارهی کۆنگرهی حهڤدهی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران، ئاسۆ حەسەن زادە
پەیامێک بەدوای پێکهاتنی “کۆنگرەی یەکگرتنەوەی دیموکراتەکان”دا، قادر وریا
وتووێژ لە گەڵ کاک کەماڵ کەریمی- لیستی ئەندامان و بەیاننامەی کۆنگرەی ١٧ (کۆنگرەی یەکگرتنەوەی دێموکراتەکان)
بۆ / بەڕێز سەرۆكایەتی داواکاری گشتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە قسەکانی (عومەر مەحمود فەقێ)
ئایا كابینەكەی ترامپ, كابینەی بلۆتۆكراتەكانە؟؟، عەلی مەحمود محەمەد
دست‌کم ۸۷ زندانی طی یک ماه در زندان‌های جمهوری اسلامی اعدام شدند
پەیوەندیی حیزبی دێموکرات و سازمانی موجاهیدین و شوورای نیشتمانیی بەرگری
ئايا دافۆس نایەكسانی كەم دەكاتەوە؟ بەشی یەكەم و دوهەم، عەلی مەحمود
پەروەردەکردنی منداڵان لە سایەی تەکـنەلـۆژیادا.. رەزا شـوان
کاخ سفید: ویزاهای دانشجویی «همه هواداران حماس» در آمریکا لغو می‌شود.
لێکۆڵینهوهی ئهدهبی یا دهسدرێژی بۆ سهر مافی تاک؟، سەعی سەقزی
بە بەشداری زیادتر لە 2000 کەس یادی 2ی رێبەندان 79 هەمین ساڵڕۆژی دامەزرانی کۆماری کوردستان لە ستۆکهۆڵم کرایەوە.
هیوادارم نە شێوابێێ !، مەلا برایم مەجید پوور
مەرگ یان ژیان؟!، برایم فەرشی
فەڕشاد گردەکانە لە کێشی ۹٤ کیلۆ لە ڕشتەی جۆجیتسۆ پلەی یەکەمی پاڵەوانی گشتی ئەوروپا
پەیامی ناوەندی بەڕێوەبەریی گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران بە بۆنەی ٢ی ڕێبەندان، ٧٩هەمین ساڵیادی دامەزرانی کۆماری کوردستان
ڕاگەیاندنی هاوبەشی حیزب و لایەنە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بۆ مانگرتنی گشتی لە ڕۆژی چوارشەممە ٣ی ڕێبەندانی ١٤٠٣دا
پوشش مراسم تحلیف دونالد ترامپ، صدای امریکا
سانسور کارنامه‌ء ددمنشی و خونریزی {علی رازینی در (کردستان)}، سەعی سەقزی
‘گەمە گەورەکە’ی شام و داهاتووی پرسی کورد لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، زریان رۆژهەڵاتی
رۆمـانی کـۆشان و چـۆڕاوگەی چـێژ.. رەزا شـوان
در پی تیراندازی در کاخ دادگستری؛ دو قاضی شناخته شده کشته شدند
سەردەمی پۆست-ئەسەد: داینامیکی هاوسەنگیی هێز لە نەزمی نوێی ئیسرائیل لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، د. پەرویز ڕەحیم قادر
خسارات هنگفت اقتصادی سقوط حکومت اسد برای جمهوری اسلامی ایران
وردە باس و سەرنج، هەڵۆ بەرزنجەیی
فرمێسکی بێدەنگی بۆ مەرگی هاوبیرێک ، نوری کەریم ، هەڵۆ بەرزنجەیی
ئانا پاکـین لە یانـزە ساڵـیدا ئـۆسکاری بەدەستهـێـنا.. رەزا شـوان- بە بۆنەی مەحکومکردنی حوکمی داسەپاوی لەسێدارەدانی پەخشان عەزیزی
- جۆلانی, پیاوە مەترسیدارەكە، عەلی مەحمود محەمەد
شەپۆلێکی نوێی گرتنی چالاکانی مەدەنی، کولتووری و خەڵکی سڤیلیان وەرێ خستووە
داعش وەکو دەستەی تەحریر عێراق، عارف قوربانی
پۆلێنکاری حیزبی بۆ قوربانیانی جینۆسایدی گەلی کورد مایەی قبوڵ نیە
سرنوشت ایران و سوریه در ۲۰۲۵، با نگاهی به سیاستهای ترکیه
‘شەڕ لەوبەری سنوور’ قیادەی موەقەت هاوپەیمانی کۆماری ئیسلامیی ئێران دژ به کوردی ڕۆژهەڵاتی کوردستان ، د.کامران ئەمین ئاوە
ده‌ها فرودگاه، ایستگاه راه‌آهن و مترو در خطر فرونشست
دکـتۆر سـیوس کەڵەنـووسەری وێـژەی منـداڵان.. رەزا شـوان
بـــــا بـــــزانــیــن، مەلا برایم مەجید پوور
ساڵی 2024 کۆتایی هات و ساڵی 2025 هیوادارین ساڵی روخانی کۆماری ئیسلامی بێ، ساڵە نەڵۆسی
لێدوانەکەی(پۆتین)و سەرنجێکی خێرا.. هەڵۆ بەرزنجەیی
کاک فەتاح ئەمیری “روماننووسی بە توانا” کۆچی دوایی کرد.
بیـرۆکە لە چـیرۆکی منـداڵان.. رەزا شـوان
سوریه و رۆژئاوا؛ چه سرنوشتی خواهند داشت؟ با نگاهی به تاریخ سوریه، از تاسیس تا امروز
وتووێژی من ساڵە نەڵۆسی لە بەرنامەی وێژمان، کوردکاناڵ- شەڕی ئێدە و ئایین ناکەین، مەلا برایمی مەجید پور
بۆچی رووخانی رژێمی ئەسەد و سووریام پێخۆشە!؟..، هەڵۆ بەرزنجەیی 
وال‌استریت ژورنال: ترامپ در حال بررسی حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران است.- ڕوانگەی ناوەندی بەڕێوەبەریی حیزبی دێموکرات لەبارەی ڕووداوەکانی سووریە
گـرنگـیـیەکانی کـنجکاوی بۆ منـداڵان.. رەزا شـوان- روخانی رژێمی بەعسی سوریا، عوسمان کەوکەبیشاد
9 دیسەمبەر رۆژی قەدەغەكردنی جینۆسایدو رێزگرتن لە قوربانیانە
کۆڕیادی هاوڕێ قاسم قارەمانی ، وێنە و فیلم
دیکتاتۆری 53 ساڵەی بنەماڵەی ئەسەد کۆتایی هات و پیرۆزبایی لە گەلی سوریا دەکەین
بیرەوەری:هەڵوێستێکی جوانمێرانە بۆ پووچەڵکردنەوەی پلانێکی زیانباری کۆماری ئێسلامی، بە بۆنەی ڕۆژی پێشمەرگە،سەدیق باباییی
بە خاکسپاردنی هاوڕێ قاسم قارەمانی لە شاری ڤیسترۆسی سوید
ڕژێمی ئەسەد کۆتایی پێدێت؟ کورد لە ڕۆژئاوا چی بکات و چی نەکات؟، د. خالید خەیاتی
پێشهاتەکانی سووریا و لێکەوتە ناوخۆیی و هەرێمییەکانی، شێرکۆ کرمانج
فەهمی کاکەیی: ساڵی رابردوو 7 هەزار منداڵی کورد لە سوێد زمانی کوردییان دەخوێند
پرویز ناتل خانلری و {شعر عقاب (پوشکین)، سەعی سەقزی
دەتەوێت ڕۆژئاوای کوردستان بپارێزی؟ دەبێت لە حەلەب شەڕی خۆت بکەی، مەیسەم مورادی
چەند هەواڵێک و کورتە فیلم لە سەر ئالۆزیەکانی سوریە
کۆچی دوایی هاوڕێ قاسم قارەمانی و ئاگاداری بەخاکسپاردن و یاد کردنەوە
نایلا خەڵاتگری خەڵاتی ئاشتیی نیودەوڵەتی منـداڵان.. رەزا شـوان- ئێمە هەر بەیەک چاو دەبینین !، مەلا برایم مەجید پوور
یادێک لە سێ شەهید، کە یەکیان هەرگیز نەگەڕایەوە، عەلی هاشمی
هۆرامان / شاهۆ/ شاوە/ ئەشاوەهوو، سدێق بابایی- رەهەنـدی نەتەوەیی و نیشـتمانی لە هـۆنـراوەی منداڵان.. رەزا شـوان
نتانیاهو: اسرائیل به برنامه هسته‌ای حکومت ایران ضربه زد
هــــــــــــــاڵ؛ ڕۆمان ، سدێق بابایی
