ڕۆانگە من لەسەر کاک ئەحمەد لەکۆری پەردەهەڵگرتنی پەرتووکی هەنگەواژەی ژیانەوە، عوسمان مەحمودی

لە نیوبانگ بیستنی تاکیکی نێو گۆمەڵگاوە بۆ شۆربوونەوە بەناو کەسایەتی زاتێک کە  دەریایەکی بێ‌سنور بوو لە بوواری سیاسی، نەتەوەی، ئەدەبی و کومەلایەتی.

یەکەم جار نیوبانگی کاک ئەحمەدم – پیاوێکی نەرمونیان هاوکات شیرین کەلام لە کۆری لاوانی سەوداسەری رزگاری نیشتمان لە شارویرانی مەهاباد لە سالی ١٣٥٩ بەگوێدا چرپێندرا.

رێزدار لەو نەسلەی بوو کە هاوکات لەگەل شورشی ١٣٥٧ی ئیران رێچکەشکێن و هەڵگری هزری نەتەوەیی و کوردایەتی بوو. کوردبوون و رێرەویی ئەم چەمکە ئەرکێکی هاسان و رەها نەبوو، بەتایبەت ئەودەم کە هزری سوسیالیستی سوار و  زال بوو بەسەر ئەندیشە و دوررنمای دنیای دوو جەمسەری باوی ئەو سەردەمەدا.

زێدەرەویم نەکردووە  گەر بلیم بزووتنەوەی رزگاری خوازی نەتەوەیی باوی ئەمڕوی روژهەڵات بەشێکی زۆری مەدیونی ژیربینی ئەم نەسلەیە کە ئازایانە و دلسۆزانە بۆی تێکۆشان.

هەلومەرجی خەبات و هەوراز و لێژی جولانەوە لە لایەک و دەست و پەنجە نەرم کردن دەگەڵ روانگەی ئیدەئال و نەبوونی هەڵ سەنگاندنی دەقیق لە شوڕش و جوڵانەوەی چەکداری لە لایەکتر وایکرد تا بەشێک لەخۆبایی‌ و بەشێکیتر تووشی ناهومێدی بوون. سەرئەنجام و دەرکەوتەی ئەم خوێندنەوە و هەڵسەنگاندنە سەرپێیی و ساکارە بوو بە هۆی ئەوە هەردوو لا دەستیان لە لاشانی چیا بەربێت و دواجار پەریوەی گەرمێن و کوێستانی ئەم جیهانە بن. بەشێک لە نەسلی کاک ئەحمەد کە پەیامهێن و بزوێنەری هوویەت و ناسنامەی نەتەوەیی بوون و نەسڵی دواتر واتە ئێمەمانان هەر یەکە لە قوژبنێکی ئەم گردوونە دا  بڵاو بووین و گیرساینەوە.

قەدەر بەهەڵکەوت من و رێزداری هەڵدێری سکاندیناوی و سوئید کرد. سەرەتای یەکتر ناسین و دوستایەتی پاشانمان لە پەیوەندیکی تەلیفونی لە درەنگانی شەوێکی ساو و روناک و تاریکی لە چاو زڕاوی هاوینی 1988وە دەست پێدەکات.

کات ژمێر نیزیکە 10ی شەوە تەلیفون زەنگ لێدەدا

– بەڵی فەرموو

– مەممودیە؟

– بەڵی فەرموو 

– خەبەرت لە کاکت هەیە، ئەدی مامت؟

– جەنابتان بەریز ؟

– ئەتۆش هاتووی بۆ کوێستانەکانی مەنگوڕایەتی، ئێوە مەرداڕێکی باشن و هەموو ساڵێک ئەم کوێستانانەتان بەسەر دەکردەوە..

– باشە بەرێز ئێوە کێن ئاوا لە ژیانی من  شارەزان ؟

– ئەگەر دەگەڵ مامت پەیوەندیت گرت بڵی ئەحمەد لێی دەپرسی !

– ئەگەر نەی زانی کێم بڵی کاکەمەمی!

ئەم تەلیفونە بوو بە هەوێنی دەستێیکی ئاشنایی ئێمە و سەرەداوی قوناخی پێکەوە کار کردنمان بۆ ماوەیەکی زیاتر لە 30 ساڵ لە حیزبی دێمۆکڕات دا. 

ئەوانەی کاری رێکخراوەەیان کردووە دەزانن کە تێکۆشان لە ڕێکخراوێکدا سفرەی شامی شەریف نیە و کەندو لێژ و کەوتن و هەستانەوەی هەیە بە تایبەت گەر ئەم رێکخراوە حیزبێکی نەتەوەیی بێ و تەنیا حیزبێکی چینی تایبەت یان ئیدئولوژیکی دیاری کراو نەبێت. سەرەتاکانی ناسین و هاوکار بوون دەگەڵ کاک ئەحمەد لە کاتێک دا بوو کە ڕەشەبای ئازار هێنی دژبەران، وەک داوی جاڵجاڵوکە چواردەوری خەباتی حیزبی تەنی بوو هەر جموجوڵیکی رێکخراوەکەمان  لە سوئێد دەکەوتە بەر تەوژمی رەوا یا ناڕەوای دژبەرانی حیزبی کە خوا هەڵناگری هەرچی لە جانتا و پاشکۆیان دابوو بۆ ڕوخانی ئێمەمانان دریخیان نەدەکرد. بەکورتی بەخت و جەوی ئەو سەردەمە هاوێی ئێمە نەبوو و مەڵەغان کێشی کەرتی وینجەی شۆڕش دایم لە پاشنە پێی دەداین و برینداریان دەکردین.

تەنیا یاوەر و پشتیوانی ئێمە ئەو کۆمەڵە گەنجەی کە قۆڵمان لە کاری حیزبی هەڵماڵی بوو، ورە و باوەر و شیلگێڕ بوون و ماندوو نەبوونی کاک ئەحمەد بوو.

کاک ئەحمەد سیاستوانێکی شارەزا، کادرێکی بە ئەزموون و کارامە، لە سەرخۆ و بە بڕشت بوو و دەبوو لە هەر کردەوەیەک یا بریاریک چەند ئامانجی پێکابا. واتە هەم کاری حیزبی بەرێوە بردبا هەم ئێمەی گەنجی فێری کاری رێکخراوەیی کردبا و لە دەستاری ئەزموونی داباین . ئەوەی ئەو زاتەی بۆ من کردبوو بە ئۆلگوو، ماندوو نەناسی لە تێکوشانی بێ پسانەوە و ئارامیی و لە سەرەخوبوونی ئەو لە رەفتار بوو.

بەردەوام لە تێکۆشاندا بوو و وێرای ئەوەی مەدحی خاڵە باشەکانی ئێمەی دەکرد هاوکات کەم و کۆڕی و دەرەنجامی کار و  بڕیارەکانی ئێمە و حیزبی دەست نیشان دەکرد. بە کورتی ئەو فێرکارێکی دڵسوز و کارامە و تێگەیشتوو و بە بڕشت بوو. لە ماوەی ئەو دوو ساڵەی کە لە كوچی ئەودا تێپەڕ دەبێت هەر ئێمە  نیزیکانی ئەو دەزانین چەندە جێی ئەو شەیدای نیشتمانە، لە دیالۆگی درەنگانی شەوانە و تەلەفوونە بە وەخت و ناوەختەکان لەمەڕ روداوەکانی ئەو ماوەیە بەتاڵە. 

بە تێپەربوونی کات، پەیوەندی و  خەباتی هاوبەشی ئێمە چڕو چڕتر دەبوو و زۆرتر سەرسامی زانست و تێگەیشتویی و شارەزایی ئەو لە بوارەکانی کۆمەلایەتی، سیاسی، ئەدەبی و نەتەوەیی  دەبووم.

لە بارەی کۆمەلایەتی

کاک ئەحمەد خسلەتێکی شاز و نایابی لە بواری پێوەندی کۆمەڵایەتی دا هەبوو بە جۆرێک رایەڵکە و تۆڕی بەرینی کومەڵایەتی وی هەر لە دەوری هاوخەبات و هاوڕێیانی حیزبی لە رۆژهەڵات دا  چڕو قەتیس نەببوو، بەڵکوو پەیوەندێکی بەر بڵاو و گشتگیری لە گەل چالاکوانانی، سیاسی، ئەدەبی، زانستی و هونەری باشور، باکور، روژئاوا و ئێرەڤان  هەبوو و بەردەوام ئەم پەیوەندیە لە گەشە و گەشەسەندن دابوو. ئاخەفتنی وی تێکەڵاوێک بوو لە رێزو حورمەت و بایخدان بە بەرامبەرەکەی. بەجورێک کە بۆ هەر تاکێک کۆدی تایبەتی هەبوو کە لایەنی بەرامبەر هەست بە رێز و حورمەت بکات. لەو پەیوەندییەدا و لە تەرازووی حورمەتی کاک ئەحمەددا، کوڕ و کچ، لاو و بە تەمەن و گەورە و چووک جێگە و پێگەی خۆی هەبوو و هەموو لایەک هەستی بە شکۆ و گەورەیی دەکرد.

بەکورتی  هەر تاکێک دەیتوانی کۆرپەی خەم و شادی ، نسکوو هەستانەوە لە بێشکەی بەرفرەوانی سینگی ئەودا راژێنێ و هەست بە ئارامی و متمانە بکا.

لە سەر ئێزنی کاک سەنگەر جگەر گۆشەی کاک ئەحمەد دەمهەوی پرسیارێکی  کاک سەنگەر باس بکەم.

چەند ڕۆژ دوای کوچی ناوادەی کاک ئەحمەد کە بنەماڵەکەی هەروا لە شوکدا بوون. سەنگەر پرسیارێکی لێکردم و گوتی مامە عوسمان پێت وایە بابم لە کێ زۆر نیزیک بوو پێم خۆشە لە گەڵ نێزیکەکانی بابم پەیوەندیم هەبێ.

لە وڵامدا سەنگەرم ناهومێد کرد و وتم کە ولامێکی کۆنکرێتم بؤ ئەو پرسیارە نیە. بەڵام هەر تاکیک لەگەڵ بابت پەیوەندی هەبوو بێ، خۆی لە هەموو کەس لەوی نیزیکتر دەزانی. دەتوانم بڵێم هەموو لە بابت نیزیک بوون. بەبی جیاوازی فکری، سیاسی و چینایەتی.

کە چاوم  هەڵبری و سیلەم دا نێو چاوانی  سەنگەر. چاوی پڕ بوو لە فرمێسک، بەڵام هاوکات هەستی شانازی‌کردن لە گەشی فرمێسکەکانی دەباری.

گؤتی مامە لەوەتی من و خوشکەکانم فاممان کردووە،  چاوەڕوانی  چەند چرکەیەک بووین تا لە خەڵوتێ بابوو مندال دا، بەسەر ببەین و بە ڕاوێژ و گاڵتە و گەپ رۆژ و کاتەکانی پشوو تێپەر کەین. جار هەبوو تا 2ی نیوەشەو چاوەڕان بووین کە بابم بیتەوە لەباوەشی بگرین وهەستی خوومان دەرببرین. بەڵام زەنگی تەلیفون و کۆبوونەوەکانی بێکۆتایی، قەت ئەم دەرفەتەی بو ئێمە نەڕەخساند و بە حەسرەت و هیوا بۆ دەرفەتێکیتر سەرمان دەنایەوە. 

هەر بۆیە داخەکەم دەورو بەر و هاورێیانی زیاتر لە ئێمە لە وجوودی ئەم زاتە سوودیان بینیوە. بۆ من وشەی باب  تێکەڵاۆێکە لە کۆبونەوەی بێ کووتایی، تەلیفونی بێ پسانەوە و نووسین و کارکردن لە سەر زمانی کوردی تا درەنگانی شەو.

بەڵام لە کۆری پرسە و ناشتنی بابم ئەوە بۆ من دەرکەوت کە ئێمە خاوەنی چ گەوهەرێک بووین. ئێستا زیاتر لە هەر کاتێک هەست دەکەم کە بۆ بابم، کیان و سەربەستی نەتەوەکەی لە سەرووی هەموو شتێک بوو. دەتوانم بڵێم هەموو کاتی خۆی بۆ کاری حیزبی و ئەدەبی تەرخان کردبوو و لە پێناو ئەو ئامانجەدا، ئێمە لە بە شێکی زوری کاتی بابمان بێ‌ بە‌هرە بووین.

 لە بواری ئەدەبی دا

کاک ئەحمەد وەک لیی دەگێڕنەوە هەر لە تەمەنی لاوەتی دا شەیدای ئەدەب و زمانی شیرینی کوردی بوو لە پەرەپیدان و خزمەت بە زمانی کوردی قەت کەمترخەم نەبووە. هەر لەدەورانی  سەرەتای خەباتی حیزبی دا ئەرکی لە كۆری پەروەردەی حیزب دا وەر گرتووە و جیگا پەنجەی دیارە و ناسناوی ماموستا کرمانجی بۆ خۆێ تومار کردوە.  ناوبراو بەوە گەیشتبوو کە یەکێک لە کۆڵەکەکانی زیندوو مانەوەی نەتەوەیەک،  پاراستن و گەشەپیدانی زمان و ئەدەبی ئەو نەتەوەییە.

لە ماوەی ژیانی تاراوگەیشدا ئەرکی ماموستای زمانی کوردی بە پیشەی خوی هەڵبژاردو و هاو کات چەند کتێبی کوردی بە ناوی گوڵەبهارە  بۆ پوڵەکانی سەرەتایی و دواناوەندی نوسیوە کە ئیستاش لە  قوتابخانەکانی سوئێد، منالانی کورد کەڵکی لێوەردەگرن. بە کورتی کاک ئەحمەد و ئەدەب و زمانی کوردی دووانەیەکی لێکدانەبڕاو بوون . گەشەکردن و خوو پێ گەیانددنی بی پسانەوە لە بواری ئەدەبی و زمانەوانی ملوانکەیەکی رەنگینی ملی کاک ئەحمەد بوون.

ئیستا کە لەم کۆرەدا پەردە لەسەر شاکارێکی بێ وینەی کاک ئەحمەد بە ناوی هەنگەواژەی ژیانەوە هەڵدەدریتەوە، خۆشەویستی و عیشقی کاک ئەحمەد  بۆ ئەدەب و زمانی کوردی زیاتر خۆی دەردەخات و دەدرەوشێتەوە.

بە سەراحەت و بێ پەردە دەتوانم بلێم ئەم پەرتوکە کاری ئەنیستوتێکی زانستی و ئەدەبی وڵاتێکی سەربەخۆیە و بودجەیەکی کلان و کۆمەڵیک شارەزای زمانەوانی پێویستە.

کاک ئەحمەد چۆن دەرەقەتی ئەو ئەرکە هاتووە و چ ماوەیەک خەریکی ئەو ئەرکە بووە و چ ئەنگیزەیەک لەپشتی ئەو کارە خۆی حاشار داوە دەبێ هەر خولیای و شەیدا بوونی ئەو زاتە دەگمەنە بێت بە زمانەوانی.

لە کۆتایدا دەلێم  کاکە رەوانت گەش .

سپاس بوو گوێ گرتنی ئیوەش