چالاکییە مەدەنییەکان و نافەرمانی مەدەنی!!! حەسەن پاڵانی

باک  گرووندی  مێژووی  قانوونی  بنەڕەتی  ئێران.

ئەگەر بەوردی  مێژوی  33  ساڵەی  کۆماری پەت و سێدارە،  کۆماری ئیسلامی شەرۆڤە بەکەین،  تەواوی رەهەندەکانی میژوی دەسڵاتی خۆسەپاندنی بەسەر شۆرشی گەلانی ئێراندا
هەڵسەنگێنین.

بە ئاسانی  بۆمان  دەردەکەوێت  کە ئەم  رژیمە  نەک هەر بە پیی  هەموو  پەرنسیپ و  مەعییارە  ئینسانی ویا ساییەکانی  بەشەری مامەڵەی  نەرکردوە،  لەگەڵ دانشتوانی  پێکهێنەری  پانتای جغرافیای  وەڵاتەکەی ، بگرە  بەڵکو  بەرهەرشێوەێک  لە شێوە  ممکن و غیرەممکونەکان و، ئەگەر چی لەگەڵ هەموو نەرییەتیەکی بەشەری و لەگەڵ هەموو غورف و عادەتێکی نێوخۆیی و نێونەتەوەی ناتەبای هەیە، دانشتوانی خۆی لە  هەرچی مافی ئینسانییە بێ بەش کردوە.  بە تاییبەت  نەتەوە غیرە  فارس  زەبانەکان و  ئەو  نەتەوانەی  کە  لەباری  ئتنیکیوە  جیاوازن  لە نەتەوەی فارس.

کۆماری  ئیسلامی  بەدرێژای زیاتر لە سێ  دەیییەی دەسڵات داری  خۆی، ئەوقیمەو  بەها ئینسانی و ئەخلاقی و نەتەوەییانە  کە مرۆڤاکان  وەک  ماف و بەهاییەکی  سروشتی خۆی  پیی  بەخشراوە،  لە ماوەی  ژیانی  دەسڵات  داری  ئەم  رەژیمە  بەپێی  یاسا و  برژەوەندییە  تەک  نەتەوەییەکانی  نەتەوەی  فارەس  بەتەواوەتی  رەچاوی   نە کردوەو ،  مافی نەتەوەکانی تری   لێی  زەوت کردون.  ئەو چەمکانەی   کە باس  لە ئازادی ، هاوڵاتی بوون و  یەکسانی  بەیینی  هەموو  مرۆڤاکان و  چین وتوێژە  جۆربە جۆرەکانی هەناوی  کۆمەڵگا دەکات،  نەک کاری  بۆنەکردوون   بۆ جێبەجێ  کردنییان،  بەگرە بەهوو  شێوەێک لە دژاییەتیدان. 

گەلانی ئیێران ساڵی  1357  شۆرشییان  کرد  بۆ ئەوەی  یاسایەکی  گشتی  کە لەودا  مافە ئینسانی و دیموکراتییەکانی گەلانی  ئێران  بە هەموو  نەتەوەو  ئاین و ئایین زاو زەبان  و  کلتووری  جیا وازەوە   تێدا جێ  بەکەوێت.  بە ڵام  نەک ئەو مافەیان  بۆ لەبەرچاو  نەگیرا،  بەگرە  دەستوری  جیهادو  لەناو  بردنیشیان  بۆ سادرکرا.   گەلی  کوردو  باقی نەتەوەکانی  ئیران  چاوەروانی  ئەوە ییان  دەکرد  یاسایەکی  مەدەنی،  بێ    لە بەرجاو  گرتنی  دەمارگرژی  نەتەوەیی  وبێ ئەوەی  رەنگدانەوەی   بیرو  هزری  تەنها  نەتەوەیک   بێت.  یاساێک  خراییە  ریفران  دۆمەوە  کەلە لاییەن  چەند  کەسی   دەستوپێی  خودی  رژیمەوە  زۆر لە پێشدا  بەرنامەو کاری  بۆکرابوو ، کە هەر ئەو یاساو  قانونانە  دەنگی  بۆدرا  کە سەر چاوەکەی  ئاو خواردو لە  ویلایەتی فەقی   بوو.

بەڵام   لەگەڵ  ئەوەش دا  ئەو یاسای  بنەڕەتیە  کە لە ساڵی 1358  دەنگی  بۆ  دراو  پەسەند کرا،  هەتا  ئێستا  هیچ  نەوعە   ئاڵوگۆرو  گۆرانکاریەکی   تێدا نەکراوە.  سەرەرای   بیری  بیردۆزەکان و  پسپۆرانی  بواری  یاسا  ناسی  هەر یاساێک   دەبێت  گۆرانکاری  تێدا  بکرێ  بەپێی   پێشەوە  چونەکانی   بواری   پێداویستیەکانی   ئینسانی و ئەو داواکاری و  داخوازیانە   کە مرۆڤ   هەیەتی و  لەگەڵ  هەر قۆناغێک،   لە قۆناغەکان   کە بۆی   پێش   دێت.  یاسای کۆماری   ئیسلامی   پێویستی  بە ئاڵوگۆری   بنەڕەتیی و  چاک سازی   هە یە،   بۆ ئەوەی  ناتوانێ   وەڵامدەرەوەی خواست و  داخوازییەکانی   گەلانی  ئێران،   لە باری سیاسی،   ئابوری،   کۆمەڵایەتی و  ئازادیە   فەردی وگشتیەکانەوە  بێت.

پێناسەیەکی  کورتی  نافەرمانییە  مەدەنیەکان و  کۆماڵگای  مەدەنی.

سەرەتا پێویستە چەمکی نافەرمانی مەدەنی  تا ئەو شوێنەی کە رێی  تێدەچێت بە دروستی پێناسە بەکەین، بەکار هێنە سروشتیەکانی  ئەو زاراوەیە  کە خۆی  لە کۆمەڵە  مەفهومێکی، سیاسی. کۆمەڵایەتی، ئابووری، رۆشنگەری، ئەدەبی، کەلتوری  دەبینێتەوە  دابەرێژین. نافەرمانی  بریتیە لە ئەوەی کە  کۆمەڵێکی بەر چاو لە خەڵکی دانشتوانی  وەڵاتێک بۆ بەدەست  هێنانی  داواو  داخوازییە  ئینسانی و  نەتەوەییەکانی  بە شێوەهایەکی  مەدەنی  لە چوارچێوی  رێخراوەیەکی رێخراوداو  بەشێوەیەکی خۆبەخشانە بۆ بەدەست  هێنانی  ئامانج و  داخوازییەکانیان  لەگەڵ   داموودەزگا حکومی دەوڵەتییەکان  لە بەربەرەکانی دان و  بە هەرشێوەییەکی  بۆیان  بەکرێ  داخوازیەکانی  خۆیان  بەهێنەگۆرێ.  نافەرمانی کردن  بەرانبەر  بە یاساو  رێسایەکی  کە لێی موعتەریزن و  بەدژایەتی  کردنی  خۆیان  بەرانبەر  بەدەوڵەت  لە نافەرمانی  کردن  دان و ، ئەرکی  خۆیان  بەپێجەوانەوە  جێ بەجی  دەکەن.

ڕۆڵی نافەرمانییە  مەدەنییەکان

بۆ  ئەوەی  کە بتواندرێ  بە باشترین  شیوە   نافەرمانییەکان   رۆڵی   خۆیان  هەبێت.  پێویستە  چەند  هێماییەکی  بنەرەتی   بۆ لەبەر  چاو  بەگیردری،   وەک   لەپێشدا  بتواندری  کلتورسازییەکی  بەرفەراوانی  لە هەموو  ئەو جومگانەدا   بۆ  بکرێ   کە ئامانج و   داخوازیەکان  کاری  تێدا  دەکەن.   ڕێخستنیکی   تۆکمەو  بەرفەراوان  لە بەئاگا کردنی  خەڵک و  هۆشیار  کردنەوەیان   لە هەموو   مەجالەکانی   ژیانی  نافەرمانی دا ،   چوون  هەرئەندازە  خەڵک  شارەزابن   لە پرۆسەی  رێخستنی  وەها  کارێک  بێشک   دەتوانی   ئەنجامی   باشتر   بەدەستەوە  بەدات.  دروست کردنی  تۆری  هاوکاری و  هاوئاهەنگی   لە نێوان   چین وتوێژە  جۆر بەجۆرەکانی   نێو   کۆمەڵگا  بەگشتی و بەستنەوەی  سەتروکتووری  هاوفکری و هاوکاری  نێوان  ئەو  توێژانە  لە هەموو   بوارەکانی   ژیانی   مەدەنی و نافەرمانیدا   دەتوانێ   دەورو  نەقشی خۆی  هەبێت.  بۆ ئەوەی  بتواندرێ  لە  باشترین   میکانیزمەکانی  ژیانی  نافەرمانی  دا کەڵکی  پیوست  وەرگریت،  پێوستە  چە میدیاکانی  نێو  خۆ بەپێی  مەجال و  ئیمکاناتی  خۆیان  بۆ  نیشان  دانی   کارو  چالاکیەکانی   کارە   نافەرمانییەکان   لەهەموو   مەجالەکانی   ژیانی ،  سیاسی ، کۆمەڵایەتی و   ئابووری دا  دەورو   کاریگەری   لە گەیاندنی   هەواڵەکان   بە میدیاکانی   بەتەواوەتی   ئازاد دا   لێ بوردەیی   زیاتر   لە خۆیان نیشان  بەدەن،  تا میدیا  ئازادەکان  لە گەیاندنی   کارو   چالاکییەکان   بیرورای  گەشتی  لێ  ئاگەدار کەن.  دەست   لە نێو  دەست نانی   میدیاکانی   نێو  خۆو  میدیاکانی  ئازاد،   ڵیرە دا   مەبەست   لە میدیای   ئازاد ، ئەو میدیانەیە   کە لە ژێر چەنگی   رەژیمدا نییە.   یەکێک   لە هەرە فاکتۆرەکانی   سەرکەوتنی   هەر   بەزاڤێکی   نەتەوەی و   ئینسانی   کە بتوانی   رێبەراییەتی   هەر رەووتێک   لە رەوتەکان   بەکات. 

ڵیرەدا  بۆ  دروست  کردنی  وەها  بزاڤێک،  کە  ریبەراییەتی ، رێخستنی   بیرۆکەیەکی   نافەرمانی   بەکات.   پێویستمان  بە  هاو ئاهانگێکی  فرە  چەشنی،   فرە  رەنگی و،  فرە  لاییەنی   بە هەموو  رەنگو  ئایدیاکانەوە   هەیە  لە سەر خەستنی  وەها رێخستنێک  کە  بە  توانێ  رێخۆشکە ر  و زەمینە ساز بێت،   بۆ دروست کردنی  راپەرینێکی گشتی و   خەڵکی  کە یارمەتی دەر   بێت  لەسەر خستنی  بزافێکی  نەتەوەی دا .

ئیمە  لیرە دا  بۆ  ئەوەی   بتوانیین  بە  باشترین  شیوە  دەرفەت بە خوولقێنیین   پێویستە  لە هەر  گۆران  کارێک  دەکرێت گرووپ و کەسانی  نەتەوەی و خاوەن  ئەزموون  خاوەن  پۆتوون سیالی شارەزا   لە هەموو  تواناو  زەرفیەتیەکانیان  کەڵک  وەرگریین.  چوون  هەر گۆرانکارییک  لە دامەزراوە  سیاسی  وسیستەمە  گشتیەکانی  دەسڵاتدا،  کە  لەروانگەی  کۆمەڵناسیەوە   شرۆڤەی بەکەی   دەتواندرێ  خوولقێنەری  هێندێک  فاکتۆری زاتی و  عیینی   بەن  کە دەتوانن  کۆمەڵێک  لە رووداوی  نەفەرمانی  بەهێز  پێناسە  بەکەن ، کە دەبێتە  خاوەنی  چەندیین  تایبەتمەندی.

وەک  بەرێخستنی  ڕەوتێکی  کۆمەڵاییەتی  بەهێز  لە تەواوی  جوومگەو  بوارەگشتییەکانی  ژییانی  کۆمەڵاییەتی ، سیاسی و  ئابووری  و خەڵکیدا.  کە تا بتواندرێ   لە دووتۆی  پرسە گشتیەکەدا  چاکسازی و  گۆرانکاری  ئەرێنی  بۆ  خەڵکی  دەستەبەر بەکات.  سەرچاوە  سەرەکییەکانی   دژاییەتی  دەبێت  لە گۆرانکارییە  سیاسی و  ئابووری و هێزە  بەرهەمهینەرەکاندا  بەدواییدا  بەگەرێیت،  وەک کەسانی   شارەزا   لە بواری   کارو  حورفەی   پیشەسازی،   تێکنیسوێن،  خاوەن  کارخانەو  کوورەخاناکان،   مامۆستاییان،   پەرەستداران،   پزیشکان  بە  گشتی  هەموو  چین و توێژەکان  کە هەر  یەکەو  بەنەسبەتی  خۆی  دەورو  کارییگەری  هەییە،  لە رێخستن و  سەرخەستنی  وەها   پرۆسەێک  دا.  بۆ ئەوەی  بەم کارە  بتواندرێ  جۆریک  لە نا هاوسەنگی    لە   نێو  سیستەمەکەدا  دروست  بکرێت ،  سەرچاوەی  سەرەکی  ئەم ناهاوسەنگییەش،  ناهاودەنگی  نیوان بەها  فەرهیگییە  گشتیەکانی  نیوان  کۆمەڵگاو  سیستمی بەرهەمهێنانی   ئابووری   نادادپەروەرانە یە ، کە کاریگەرترین  هۆکارن   بۆ  درستبوونی   نافرمانییە   مەدەنییەکانی نێو کۆمەڵگا. 

کارکردن   لەسەر چەمکی  بیری هەژاری و نەداری و  بێکاری  گۆرانکارییەکانی  ژیانی خەڵکیدا  یەکێک  لەهەرە  فاکتۆرە  بەهێزەکانی  ئەم  قۆناغەی  ژییانی  دانشتوانی  گەڵانی  ئێرانە،  چوون  هەژاری و بێکاری  وەک  گەورەترین    فاکتۆر   دەتوانی   کەڵکی   خۆتی لێ   بەبینی   بۆ  گۆرانی   ژیانی  سیاسی و   نەتەوەیی.   چوون   لەو دا هەر  خوودی  هەژاری و بێکارییە  دەتوانی  لە نافەرمانییەکاندا  هەلوومەرجیکی  لەبار بەخوولقێنێ و چاوەروانییەکانی  خەلکیش  بەرز  بەکاتەوە،  بەم جۆرە کۆمەک  بە هەرچی زیاتری   نافەرمانییەکان  لە رەوتێکی  بەرفراوان  کردنی  خەباتێکی  سەرتاسەری  دا  بۆ خۆی  مەسۆگەر  دەکات.

ڵێرە دا   گروپە  جۆربەجۆرەکان  بە کۆمەڵ   رێکدەخرێن   تا سەرقاڵی  رووبەروو   بوونەوەییەکی   کارییگەری   ئۆرگانیکی  کۆمەڵاییەتی،   ئابووری و   مافخوازانەییان  ببنەوە  کە لە  دەرئەجامی خەباتێکی   بەرفەراوانی  نافەرمانی  مەدەنی  لە هەموو مەجالاکانی   ژیانی  رۆژانەییاندا   توشی بوون.   هەرچی زۆرتر  بەمەبەستی  بەرزکردنەوەی  چاوەروانییەکان  بواری سەر هەڵدانی  ناڕەزایەتش  بۆ  نا فەرمانی  مەدەنی  فەراهەم  بێت و  تێگەیشتنێکی  نارەزایانە  بۆ کردەوەی  شۆرشێکی  سەرتاسەری   خۆش  بێت و  زووتر  بە  ئامانجە  ئینسانی و نەتەوەییکانمان   دەگەیین.

رێکەوت  2012-11-23

{jcomments off}