کۆنگرەى نەتەوەیی له پێناوى چى؟، ع ـ شریف زاده

ماوەى چەندین ساڵه دەنگوى به ستنى کۆنگرە ( کۆنفرانس ) ێکى کوردى بە بەشدارى نوینەرانى هەر چوار پارچەى کوردستان لە ئارا دایە ئەم دەنگویە جارو بار کپ و جارو باریش پەرە ئەستینى لە رۆژهەڵاتى نیوەراست

کە کوردستانیش لەوى دا جیگیرە روداوە سیاسیەکان بە خیرایی و کتوپڕ روو دەدەن بە چەشنێک زۆر جاران مەجال بە داڕیژەران نادەن کە لە چوارچیوەى کاتى دیارى کراۆ بەرنامەکان پیش بینى و بەریوە ببەن بە پێ قاعیدە دەبا ئەم کۆنگرەیە لە ساڵى ٢٠٠٦ پێک هاتبا بەڵام هەربەو دەلیلەى سەرەوە و برێکیش لە بەر تەمەڵى ریبەرانى سیاسى کورد تا ئیستا گرتنى ئەم کونگریە ( کونفرانسە ) وە پاش کەوتوە هەلبەت وەپاش کەوتنى ئەم کونگرەیە نە تەنیا لە بایخى کەم نەکردوەتەوە بگرە رەۆتى ئاڵ وگٶڕە سیاسیەکانى یەک بە دواى یەکى ناوچە ، بایخى بەستنى گەلێک زێدەتریش کردوە.

بریارى کوتایی هینان به خەباتى چەکدارى لە باکوورى کوردستان و پاشه کشەى هێزى گریلا بۆ ناوچەکانى باشوورى کوردستان و ئاڵوزى سیاسى لە باشوورى کوردستان بە بیانوى هەڵبژاردنى سەرۆکى هەریمى کوردستان هەلومەرجیکى نوى و تا رادەیەک مەترسى دارى بۆ کورد خولقاندوە کە ئەگەر کورد وریا نەبێت شەریکى نێوخۆیی پێوە پێش بینى دەکرێ.

 لە چند مانگى رابردوو پارتى کریکارانى کوردستان ( پ.ک.ک ) داواى بەستنى کۆنگرەى نەتەوەیی لە دەسەڵاتدارانى هەریمى باشوورى کوردستان کردوە هەر لەو پیوندیە دا بەڕیز کاک مسعود بارزانیش لە پەیامى خۆى بۆ کۆنگرەى لاوانى هەر چوار پارچەى کوردستان کە لە ڕێکەوتى ٢٦ى بانەمەڕى ٢٧١٣ى کوردى لە شارى دهوک پێک هات جاریکى دیکەش جەختى لەسەر بەستنى کۆنگرەى نەتەوەى کردەوە و بە پێ زانیاریەکانى دڕکاۆ لە چند رۆژى ڕابردووش بەڕیز مسعود بارزانى نامەى بۆ ڕیکخراوە گرنگەکانى هەر چوار پارچەى کوردستان ناردوە تا هەر چى زووتر ئەم کونفرانسە ( کۆنگرەیە ) ببسرێت بەم پى یە ئیحتیماڵى ئەوە هەیە کە ئەم جارە بە پیئچەوانەى جارانى رابردوو کۆنگرە ببسرێت بەڵام هاوکات چاۆەروانى ئەوەش دەکرێت کە کۆنگرە لە ریبازى ئەسڵى خۆى لا بدرێت و بکرێت بە رینگى بۆکسى نێوان پارتى کریکارانى کوردستان و پارتى دێموکراتى کوردستان.

دۆڵەتەکانى زاڵ بە سەر کوردستان ( ئیران، تورکیە ، سوریە و عیراق ) سەرەراى هەموو جیاوازیەکانیان لە سیستمى حکوومەتیەوە بگرە تا ناکۆکى سیاسى ، ئابورى و سنورى … لە ئاست کورد دا یەکگرتوون و بۆ پێشیل کردنى مافى کورد هاودەنگ و بۆ سەرکوت کردنى بزوتنەوەکانى هاوپەیمان بوون و هەن بە واتەیەکى دیکە  دوژمنایەتی لە گەڵ کورد خاڵى هاوبەشى ئەو دۆڵەتانە بوە و هەیە لەم بارەوە تا ئیستا چەندین کۆڕ وکوبوونەوە ، کونفرانس ، کونگرە و پەیمانى گەورە و چکولە یان دژى کورد بەستوە و ئیمزا کردوە.

لە مێژ ساڵە کە نەتەوەى کورد ئاواتى یەک گرتنیکى سیاسى  ـ نەتەوەیی دەخوازیت تا بتوانیت لە بەرانبەرى هاۆپەیمانیی و یەکیەتى وەڵاتانى زاڵ بە سەر کوردستان وەک ژاربڕ ( پاد زهر) کەڵکى لێ وەر بگرێت کورد گەڵیک جار بۆ ئەم مەبەستە هەوڵى داوە بەڵام تا ئیستا بە چەشنى پیویست بە ئارەزوى خۆى نەگەیشتوە بەشێک لە هەوڵە کانى کورد لەم بارەوە بریتین لە :

1.     بۆ یەکەم جار بانگەوازى یەک گرتنى کورد لە لایەن  ئەمیر بەدرخان لە ساڵى ١٨٢٩ ى زاینى بڵاو کرایەوە و داواى یەکیەتی تەواوى سەرۆک خێل و سەرۆک عەشیرتەکان لە تەواوى ناوچەکانى کوردستان کرد.

2.     لە ١٤ى سیپتامبرى ١٩٢٢ ى زاینى شیخ مەحمود بە ئیبتیکاریکى کوردانە لە شارى سولیمانیە ( کۆى سونجاق ) کونگرەیەکى نەتەوەى پێک هینا کە لەو کونگریە دا نوینەرى کوردەکانى ئیرانیش بەشدار بوون.

3.     لە مانگى مارسى ١٩٢٣ کۆبوونەوەى هاوبەش لە نێوان شیخ مەحمود ، سمائیل ئاغاى سمکو و مەحمود خانى دزڵى بە ئامانجى یەک ڕیز کردنى هێزى کورد پێک هات.

4.     لە ١٧ى سیپتامبرى ١٩٤٥ کونفرانسیکى بەرین لە سەرۆک عەشیرەتەکانى کورد لە شارى سنە بەسترا کە نوینەرى کوردەکانى باشووریش تیدا بەشدار بوون.

5.     لە ساڵى ١٩٣٧ لە رەۆتى بزووتنەوەى ئارارات کۆمیتەى لە خۆى بوون دروست بوو کە هەم کوردەکانى باشورى کوردستان و هەم کوردەکانى کوردستانى ئیران زۆر چالاکانە لەو دا بەشدار بوون.

6.     لە ١٦ى ژوئینى ١٩٤٦ کۆبوونەویەکى هاوبەش لە نێوان نوینەرانى حیزبى هیوا و کومەڵەى ژیانەوەى کورد و بە بەشدارى یەک یان دوو کەس لە کوردەکانى باکورى کوردستان بە ئامانجى خەباتى هاوبەشى کورد  پیك هات کە بە ناوى پەیمانى سێ سنورى  لە مێژوو دا تۆمار کراوە.

7.      لە دەیەکانى ١٩٨٠ بەڕیز کاک دوکتور قاسملوو هەوڵى دا بە نهینى ڕێکەوتنیکى سیاسى لە نێوان ڕێکخراوە ناسراوەکانى کورد لە هەر چوار پارچەى کوردستان پێک بینى.

8.     لە ئاوگۆستى ١٩٨٥ کونگرەیەکى نیشتیمانى بە بەشدارى کوردەکانى هەر چوار پارچەى کوردستان لە شارى لەندەن بەریوە چوو.

9.     لە ٤ى نوامبرى ١٩٨٩ کونگرەیەکى نەتەوەیی لە شارى پاریس بە بەشدارى ژمارەیەکى بەرچاۆ لە کوردەکانى هەر چورا پارچەى کوردستان بەسترا.

10.  لە ٢٤ى نوامبرى ١٩٩٤ کونفراسیکى بەرین لە شارى مسکو پیتەختى روسیە بەریوە چوو کە تێدا ژمارەیەکى بەرچاۆ لە کوردەکانى هەر چوار پارچەى کوردستان بەشدار بوون .

11.  لە مانگى ماى ١٩٩٩ پارتى کریکارانى کوردستان لە شارى ئامیستردامى هولەند زیاتر لە ١٨٠ کەسایەتى کوردى لە هەر چوار پارچەى کوردستان کۆ کردەوە و کونفراسیکى بەرینى پێک هینا.

 بێ گۆمان کۆنگرەى ئەم جارەش ناتوانى هەموو گرفتە کانى کورد چارەسەر بکات چونکە گرفتە سیاسیەکانى  کورد زۆر لەوە قووڵترن کە بە کۆبوونەوەیەک چارەسەر بکرێن ، بەڵام لە هەلو مەرجى گرنگى ئیستا دا بەستنى ئەم کۆنگرەیە دەتوانى بۆ کورد گەلێک بە کەڵک بێت.

کونگرەى نەتەوەیی لە پێناویی چى ؟

                 I.          یەکیک لە ئامانجە سەرەکیەکانى کۆنگرەى نەتەوەیی دەبى پشتیوانى لە رەۆتى سەبەخۆیی باشوورى کوردستان بە رێبەرى بەڕیز کاک مسعود بارزانى بێت چوونکه سەربەخۆ کردنى باشوورى کوردستان لە  نانى ئیوارە بۆ نەتەوەى کورد فەرزتر و زەروریترە.

لە مانگى ئاوگۆستى ١٩٤٥ پاشماوەى یەهودیەکان کە لە دەستى نازیەکانى ئاڵمان رزگار ببوون لە شارى وین پیتەختى ئوتریش کۆبوونەوە و کۆنگرەى یەهودیەکانیان پێک هینا کە وەک بەردى بناخەى پێک هاتەى دۆڵەتى ئیسرائیل دەژمێدرێت یەهودیەکان لەم کۆنگرەیە دا بریاریان دا کە یان نابى تاقە یەهودیەک بمێنى و یان دەبى دۆڵەتى خۆى بە هەر قیمەتیک بیت پێک بینى یەهودیەکان لەم کونگرەیە بەو ئاکامە گەیشتبوون کە هوکارى دروست بوونى هولوکاست ( سوتاندنى یەهودیەکان بە دەست نازیەکان ) نەبوونى دۆڵەتى یەهودى بوە و بۆ ئەوەى کە جاریکى دیکەش هولوکاست دوپات نەکریتەوە ، دەبى یەهودى دۆڵەتى خۆى هەبى بریارى یەهودیەکان دروست لە ئاۆ دەر هات و پاش پێک هینانى دۆڵەتى ئیسرائیل بە کردەوە یەهودى کۆژى زۆر کەم کرایەوە و بوو بە هوکارى نەجاتى باقى یەهودیەکان پرسیار ئەوەیە کە ئایا کورد دەتوانى بریاریکى گرنگ لەو چەشنە بدات ؟

               II.          لە مێژ ساڵە بوونى مەرجەعیکى کوردى کە بتوانى لە لایەک لە نێو کۆمەڵگاى کورد لە سەر کیشە و ناکۆکیەکان داوەرى بکات ( نه بریار بدات ) و لە لایەکى دیکەوە لە دەرەوەى کۆمەڵگاى کورد بە تایبەت لە ڕێکخراوى نەتەوە یەک گرتوەکان و یەکیەتى ئوروپا نوینەرایەتى کورد بکات بە تاڵە کۆنگرەى نەتەوەیی کورد دەبێ بۆ ئەم بوشایی میکانیزمى پیویست رەچاۆ بکات.

             III.          یەکیکى دیکە لە ئەرکە سەرەکیەکانى کۆنگرەى نەتەوەیی دەبێ ئەوە بێت کە لە رەۆتى ئاشتى لە باکوورى کوردستان بە تى بینیەوە پشتیوانى بکات و هەروا میکانیزمیک بۆ ئەهون کردنەوەى پێوەندیەکانى کورد لە گەڵ دۆڵەتى ناوەندى لە ئیران تاۆ و تو بکات.

             IV.          نەبوونى ئاڵاى هاوبەش ، سروودى هاوبەش ، زمانى کوردى هاوبەش ، خەتى نوسینى هاوبەش … نە تەنیا گوتارى نەتەوەیی کوردى لاواز کردوە بەڵکوو یەک نەتەوە بوون ( ملت واحد ) ى کوردى لە بەرامبەرى عەلامەتى پرسیارەوە قەرار داوە ؟ هاوبەش کردنى ئەو ناهاوبەشانەى کورد یەکیک لە ئەرکە سەرەکیەکانى کۆنگرەى نەتەوەیی کورد دەبێت.

               V.          دەس تێ وەردانى بڕێک لە ڕێکخراوە کوردیەکان لە کارو بارى بەشەکانى دیکەى کوردستان یەکى دیکە لەو دیاردە نیگاتیڤانەیە کە زیان و زەرەرەکى گەلێک مەزنى بە یەکیەتى سیاسى کورد گەیاندوە کە پیویستە کۆنگرەى نەتەوەیی کورد ڕێگا چارەیەکى گونجاۆ بۆ چارەسەرى ئەم دیاردە نیگاتیڤە بدوزیتەوە.

بێ گۆمان ئەم پینج خاڵەى سەروە تەنیا بەشێک لە ئەرک و رەساڵەتى کۆنگرەى نەتەوەیی کورد ئەژمار دێن.

رەنگ بێ گرنگترین بەشى ئەم کۆنگرەیە دیارى کردنى تەرکییبى ئەندامانى بەشدار و پێک هاتەى کۆمیتەى پێک هینەرى بێت کە پیویستە کۆمیتەى پێکهینەرى کۆنگرە لە ژێر ریبەرى وچاۆدێرى راست وخۆى بەڕیز کاک مەسعود بارزانى دا بێت پایبەند ( متعهد ) بوون به پشتیوانى لە تیزى سەربەخۆیی باشوورى کوردستان و رەۆتى ئاشتى لە باکوورى کوردستان دەبێ وەک مەرجى سەرەکى بۆ ئەندامانى بەشداران لە کۆنگرە دیارى بکرێت. نه تەنیا بەشدارى نوینەرانى هەر چوار پارچەى کوردستان زەرووریە بەڵکو بەشدارى نوینەرى کوردەکانى فەلەستین ، رووسیە ،  رۆژهەڵاتى ئیران ، … دەبێ لە بەر چاۆ بگرێت.

بەشدارى نوینەرى ڕیکخراوى نەتەوە یەک گرتوەکان ، یەکیەتى ئوروپا بایخى بەستنى ئەم کۆنگرەیە دەباتە سەر.

ع ـ شریف زاده ـ ٣٠ى پوشپەرى٢٧١٣ى کوردى ـ ئاڵمان