روداوی ١١ سپتامبری ٢٠٠١ ئەزمونێکی تاڵ بۆ رادیکالیزمی ئیسلامی، ئازاد شێخی

هێرشی تێرۆریستی رۆژی١١ سپتامبر لە ئەمریکا ئەگەر لە لایەک تێک شکانی کاتی هەیمەنەی گەورە زلهێزێکی وەک ئەمریکا بوو، لەلایەکی دیکە کردارێکی هەڵەی بەرهەڵستکارانی دێمۆکراسی و دونیای پێشکەوتوو بوو

کە بوو بە هۆی ئەوەی زیاتر لە رابردوو ئامریکا و هاوپەیمانانی وەک کاراکتەرێکی بەهێز لە کایە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی نێوەراست دا بمێننەوە و ئەم وڵاتانە بە کەلک وەرگرتن لە هێزی نیزامی و ئابووری خۆیان، زۆربەی هەرە زۆری وڵاتانی ناوچەی رۆژهەڵاتی نێوەراستیان ملکەچ کرد بەوەی بەتایبەت براگەورەیی ئامریکا و هەروەها هاوپەیمانانی قەبول بکەن و بیانخەنە بازنەی خزمەتکردن بە پەرە ئەستاندنی هێژمونی ئامریکا لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوییندا.

شێوەی پەلامار بۆ سەر ناوەندی بازرگانی جیهانی لە ئامریکا لە رۆژی ١١/٩ لە لایەن تاقمێک لە چالاکانی ئەلقاعیدە، زیاتر لە رابردوو هێزە ئیسلامییە بناژۆ خوازەکان و بیری رادیکالیزمی ئیسلامی وەک ئیدئۆلۆژێکی دەسەڵاتخوازو پەلاماردەر وێنا کرد، ئەم کردەوە تێکدەرانەیە جیا لەوەی نەیتوانی خزمەت بە ئامانجەکانی بیری بناژۆخوازی ئیسلامی بکا بەڵکو خۆیان بون بە ئامانجی کۆمەڵگای جیهانی بە گشتی و زلهێزەکانی جیهان بە تایبەتی.

ئەزمونەکانی شەری یەکەم و دوهەمی جیهانی و زۆربەی هەرە زۆری شەرە گەورەو بچوکەکان لە زۆربەی وڵاتانی جیهان، جیاوازی ئینسانی لەگەل گیانلەبەرەکانی دیکە هێنابوە نزیکترین ئاستی خۆی، ئەگەر بۆ زۆر دوورتر لە ئێستا نەگەرێنەوە قەتلوعامی یەهودییەکان، پەلاماری ناوکی بۆ سەر هێرۆشیما و ناکازاکی و کیمابارانی شاری هەلەبچە نمونەی بێ شەرمانەترین و ترسناکترین بەرهەمەکانی شەرن. ئاکامە زیانبارەکانی ئەو شەرانە بۆ کۆمەڵگای مرۆڤایەتی بە رەگ و پێستەوە هەست پێدەکرا، لەبەر ئەوەی ئینسانەکان بە نیسبەت یەکەوە نامۆ ببوون، ئایدۆلۆژیەکان لە پێناو بێ نرخ کردنی کەسایەتی و هەستی مرۆڤ دۆستی ئینسانەکان لە هیچ هەوڵێک درێغیان نەکردبوو.

ناکرێ خۆمان لەو راستییە نەدەین کە ئەو ئەمنیەتە کۆمەڵایەتییەی ئێستا لە وڵاتانی پیشە سازی و دێمۆکرات دایە هەیە (هەرچەند تا ئێستاش خەبات بۆ باشتر کردنی هەیە)و لە بەشێکی زۆریدا یاسا سەروەرو مرۆڤ بایەخی پر بە پێستی خۆی هەیە و رۆژ لەگەل رۆژ ئەم بایەخانە زیاتر بنچینەیی دەکرێن و لەگەل پێشکەوتنی کۆمەڵگای مرۆڤایەتی بۆ خزمەت کردنی زیاتری ئینسان گۆرانیان بەسەردا دێت. دەکرێ وەک ئێعترافی کۆمەڵگای جیهانی چاوی لێبکەن کە لەهەوڵی قەرەبوو کردنەوەی زیانەکانی شەرە پر لە کارەساتەکانی سەدەی رابردووە

زۆرێک لە وڵاتانی جیهان بە پێناسەی نوێ بۆ دەسەڵات و سیستەمی دەسەڵاتدارییەتی توانیان بایەخیش بۆ زۆرێک لە ئیدەو باوەرە سیاسیەکان بگێرنەوەو متمانەی خەلک وەر بگرنەوە.

دوای مێژوێکی پڕ لە شەرو خوێن رشتن، ئێستا جیهانی مەسیحیەت بە بێ شەرو کوشتن بە پەیامی ئاشتی و پێکەوەیی زیاتر لە یەک ملیاردو دوسەد ملیۆن مرۆڤ لە دەوری خۆی کۆدەکاتەوە گوێ رایەڵی پەیامی ئاشتی پاپ فرانسیس ن ، دور کەوتنەوە لە بە سیاسی کردنی ئایینی مەسیحی خزمەتێکی گەورە بوو بەم ئایینە.

رادیکالیزمی ئیسلامی،بخۆ نەگونجاندنی لەگەل گۆرانکارییە ناوچەیی و جیهانیەکان و ترسان لە پێشکەوتووی کۆمەڵایەتی ئینسانەکان، بە شەری دونیای پێشکەوتتو لەگەل ئایینی ئیسلام پێناسە دەکا، بەڵام ئەمە دورە لە راستی ، لەبەر ئەوەی خودی ئیسلامییەکان بە تایبەت هێزە توندرەوەکان خۆیان مودێلێکی نوێی دەسەڵاتدارییەتییان نیە پێشکەشی بکەن و زۆرتر لەهەولی ناشیرین نیشاندانی ئەو هێزانەیە کە لەبەرانبەر خۆیدا دای ناون.

ئەزموونی ١١ی سپتامبر دەلاقێکی نوێی کردەوە کە تێگەیشتنێکی رونترمان لە چاو رابردوو دەست بکەوێ. ئەو پەلامارەی لە سالی ٢٠٠١ رویدا نەک ئەمریکای بەچۆکدا نەهێنا، بەلکو زیاتر لە رابردوو جەسارەت و هێزو پشتیوانی بۆ خۆی کۆ کردەوە تەنانەت وڵاتانی ئیسلامیشی لە ناوجەکە زیاتر بۆ لای خۆی راکێشا، ئیسلامی سیاسی هەڵێکی کرد کێشەی ئیسلامی سیاسی، کێشەی ئیسلام و موسلمان نییە لەگەل دونیای رۆژ ئاوا، بەڵکوو کێشەی ئەو هێزو گورووپانەن کە دەیانهەوێ لە رێگەی ئیسلامی بارگاوی بە سیاسەت، بێ بەرهەمی خۆیان، بە بێ بایەخ نیشاندانی بەرهەمە فکری، سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی رۆژئاوا پڕ بکەنەوەو، لە رێگەی سڕینەوە جەستەیی(حذف فیزیکی) مۆدێل و مێتۆدێکی باشیان پێشکەشی کۆمەڵگای مرۆڤایەتی نەکرد،

ئەوەی ئێستا لە سوریەو عێراق کۆمەلێک ولاتی دیکە روو دەدا. وەک خۆ کوژی و تێرۆر و تەقاندنەوە بۆتە جۆرێک لە مێتۆدی خەباتی سیاسی و نیزامی هێزە توند رەوەکان، ئەم مێتۆدەش نەک خزمەت بە ئامانجەکانیان ناکا بەڵکو کۆمەلگای جیهانی و تەنانەت ژینگەی ئەو هێزانە زیاتر لێک نزیک دەکاتەوە بۆ ئەوەی بایەخ بۆ ئینسان و کەسایەتی ئینسان بگێرنەوە،