رۆژی 21ی مانگی فۆرییه له لایه‌ن یونیسکۆ رێکخراوه‌ی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان وه‌ک رۆژی جیهانی زمانی دایک ناودێر کراوه.ئه‌م ناودێرییه له کۆنفرانسێکی گشتی یونیسکۆ له سالی 1999ی زایینی به مه‌به‌ستی زیندوو راگرتن وپێش به خاپوور بوونی زمانه‌کان و کولتووه‌ره‌کانی دوونیا پێكهات.
هه‌ر وه‌ها سالی 2008ی زایینی وه‌ک سالی جیهانی زمانه‌کان ناونرا.
زمان له روانگه، فه‌لسه‌فی و ئایدولۆژییه‌کانه‌وه.” ناسیونالیسم ، مارکسیسم و ئایین”
ناسیونالیسم؛ زمان وه‌ک یه‌کێک له پێکهاته‌کانی نه‌ته‌وه داده‌نێت وبه به‌ردی بناخه‌ی کۆمه‌لگای ده‌زانی.هیچ نه‌ته‌وه‌ێک له دوونیا دا به بێ زمان نه‌بووه و نابێت.دواکه‌وتووترین و زلهێزترین ره‌گه‌زه‌کان و میلله‌تانی سه‌ر گۆی زه‌وی له هه‌ر قوشبنێک چ ده‌ست رۆیشتوو وچ بێ ده‌سه‌لات بێ زمان نیین،که وابوو زمان و نه‌ته‌ووه وه‌ک ماسی و رۆبار وان که ته‌واکه‌ره‌وه‌ی یه‌کترن. دل خۆشی هه‌ر نه‌ته‌وه‌ێک به ئه‌وین به‌ستن به زمانی پێشینانی خۆی که وه‌ک چیرۆک که له مێژوویدا ده‌ماو ده‌م بۆی ماوه‌ته‌و گرێدراوه.
گرنگی زمان فره‌تر له ژیان و هه‌لسووکه‌وتی مرۆڤدا خۆی ده‌رده‌خات بۆییه زمان که‌ره‌سه‌ێکه که مرۆڤ به کۆمه‌لگاوه گریده‌دا و ته‌نیا له ریگای زمانه‌وه له گه‌ل کۆمه‌لگای خۆی پێوه‌ندی ده‌به‌ستیت،و روانگه و هه‌ستی خۆی به‌م شێوه واته زمان ده‌گه‌ێنته ده‌ورووبه‌ر و کۆمه‌لگای.هه‌روه‌ها زمان پردی نیوان نه‌ته‌وه‌کانی دیکه‌ییه،حکوومه‌توو دامووده‌زگاکانی دوونیا به که‌لک وه‌رگرتن له زمان له بواره جوراو جوره‌کاندا پێکه‌وه هاوکاری و رامیاری ده‌که‌ن…که‌واته ئه‌گه‌ر زمان نه‌بواییه جیوازی له نێوان مرۆڤ و ئاژه‌له‌کاندا نه‌بوو.
هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانی سه‌ر گۆی زه‌وی له پێشدا له رووی زمانه‌وه له یه‌کتر جودا و پێناسه ده‌کرێن، نه‌ته‌وه به بێ زمان ناسنامه‌ی نییه.مامۆستا هه‌ژار موکریانی ده‌لێت؛ قه‌باله‌ی مان و نه‌مانی هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانی له دوونیادا زمانه.هه‌ر لهم پێوه‌ندییه‌دا مامۆستا خال له سه‌ر گرنگی زمان ئاماژه به‌وه‌ده‌کات؛ کۆمه‌لێک که زمان و کولتووری نه‌مێنیت له ژێر پێ نه‌ته‌وه‌ێکیتردا ده پووکێته‌وه و خاپوور ده‌بیت.به‌لام نه‌ته‌وه‌ێک که زمان و کلتووری هه‌ییه،ئه‌گه‌ر ژێر ده‌سته‌و و دیلیش بێت هه‌ر نه‌ته‌وه‌ییه و له هه‌نگاونان به‌ره‌و پێش چوون و رزگاریدا هه‌ر سه‌ر ده‌که‌وێت.به گیان له ده‌ستدانی هه‌زاران مرۆڤ نه‌ته‌وه‌ێک قه‌ت نامرێت به‌لام به له‌ناو بردنی زمان نه‌ته‌وه‌ێک له بن هه‌لده‌وه‌شێته‌وه و نامێنێت.
له‌وانه‌ییه کۆمه‌لێک رووداوی ژیانی کۆمه‌لاییه‌تی نته‌وه‌ی کورد ده‌رکه‌وێت که زمان به ته‌نییا شه‌رت نییه بۆ نه‌ته‌وه بوون،به‌لام ئه‌وه هه‌ستی هه‌مه‌لایه‌ن و پیکه‌وه‌گریدراوی نه‌ته‌وه‌ییه که ناسنامه‌ی پێده‌به‌خشێ.هه‌زاران کورد له باکوور گیانی خۆیان به‌خت کرد له پێناوی رزگاری و ئازادی به بێ ئه‌وه بتوانن به زمانی زگماکی خۆیان بدوێن.هه‌رله‌م پێوه‌ندییه‌دا که‌سانی دیکه‌ش بوون که به زمانی دایکی خۆیان ده‌دوان،به‌لام دژ به نه‌ته‌وه‌ی خۆیان هه‌لوێستیان ده‌بوو و دژکرده‌ویان ده‌نواند.
مارکسیسم؛ له فه‌لسه‌فه‌ی مارکسیسم دا زمان ئه‌و گرنگییه که ناسیونالسیم پێده‌دا له خۆناگری و بایه‌خی نییه .مارکسیسته‌کان له روه‌انگه‌ی ماتریالیستیه‌وه له دوونیا ده‌روانن و ئابووری به بنه‌ما ده‌زانن و هه‌روه‌ها لهم تێرمانینه‌وه کۆمه‌لگای مرۆڤاییه‌تی ده‌بینن.له روانگه‌ی مارکسیسم مرۆڤ ئاژه‌لێکی ئابوورییه،که واته فه‌کتووری سه‌ره‌کی پێکهاتنی نه‌ته‌وه وبنچینه‌ی کۆمه‌ل،ئابوورییه.
مارکسیسم،له روانگه‌ی ئینترناسیونالیستی هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانی دوونیا به یه‌ک چاو ده‌بینێت و هه‌موو به‌یک پێکهاته ده‌زانێت.
ئایین “ئیسلام” له رووانگه‌ی ئیسلاممه‌وه زمان له ژیانی نه‌ته‌وه‌کان،رۆلی سه‌ره‌کی ناگیرێت،ئیسلام باور بوون به ئایین وتوحید و نه‌بووت و دیانه‌ت که رۆلی سه‌رکه‌ی ده‌گێرێت ده‌خاته پێش.هه‌ر بوییه ئیسلام به باور بوون و روانینی ئیدوئۆلۆژیکی خۆییه‌وه ده‌روانێته زمان و تیرمانینێکی به‌ستراوه و تاکی بۆ هه‌موو دوونیا هییه که له کۆوه بۆ به‌شێک ده‌روانی “باور بوون به یه‌زدان و بنه‌ماکانی ئیسلام “وه‌ک کۆ،زمان و کلتوور به‌ش.که به‌م لێکدانه‌وه ئیسلام ومارکسیسم له سه‌ر یه‌ک باورن؛” کۆ” بۆ “به‌ش” یه‌ک نه‌ته‌وه‌ی تاک (واحد) و ناسیونالیسم له به‌رامبه‌ریندا “به‌ش” بۆ” کۆ”.
روانگه‌ی ئیسلام و مارکسیسیم کاریگه‌ری زۆر له سه‌ر زمان دانه‌وه بۆ نموونه وڵاتانی که به‌م سیستممه حکوومه‌تیانه ئیداره ده‌کرین،که چه‌ند نه‌ته‌وه‌ی جیاوازیان تیدایه ده‌بێت له ژیر یه‌ک چه‌تری ته‌ک زمانی وه‌ک زمانی سه‌رکی و ره‌سمی ئیداره و کونتررۆل بکرن،که واته زمانی ده‌رجه یه‌ک و ده‌رجه دوو.که ئه‌مه‌ش کاریگه‌ری خراپی خۆی له درێژ خایه‌نداهه‌یییه.ته‌نانه‌ت بۆ ئێمه‌ی کورد له ئێرانی بنده‌ستدا زمانی عه‌ربی زیاتر بایه‌خی پیدراوه و له قوتابخانه‌کاندا ده‌خویندرێت تا کوو زمان کوردی.
سه‌عید گؤلشه‌ن
18/02/14
سه‌رچاوه‌ی وه‌رگیراو له فارسییه‌وه:
زبان شناسی کرد و تاریخ کردستان
تالیف:بهزاد خۆشحالی
کاک فەتاح ئەمیری “روماننووسی بە توانا” کۆچی دوایی کرد.
بیـرۆکە لە چـیرۆکی منـداڵان.. رەزا شـوان
سوریه و رۆژئاوا؛ چه سرنوشتی خواهند داشت؟ با نگاهی به تاریخ سوریه، از تاسیس تا امروز
وتووێژی من ساڵە نەڵۆسی لە بەرنامەی وێژمان، کوردکاناڵ
شەڕی ئێدە و ئایین ناکەین، مەلا برایمی مەجید پور 
بۆچی رووخانی رژێمی ئەسەد و سووریام پێخۆشە!؟..، هەڵۆ بەرزنجەیی 
وال‌استریت ژورنال: ترامپ در حال بررسی حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران است.
ڕوانگەی ناوەندی بەڕێوەبەریی حیزبی دێموکرات لەبارەی ڕووداوەکانی سووریە
گـرنگـیـیەکانی کـنجکاوی بۆ منـداڵان.. رەزا شـوان
روخانی رژێمی بەعسی سوریا، عوسمان کەوکەبیشاد
9 دیسەمبەر رۆژی قەدەغەكردنی جینۆسایدو رێزگرتن لە قوربانیانە
کۆڕیادی هاوڕێ قاسم قارەمانی ، وێنە و فیلم
دیکتاتۆری 53 ساڵەی بنەماڵەی ئەسەد کۆتایی هات و پیرۆزبایی لە گەلی سوریا دەکەین
بیرەوەری:هەڵوێستێکی جوانمێرانە بۆ پووچەڵکردنەوەی پلانێکی زیانباری کۆماری ئێسلامی، بە بۆنەی ڕۆژی پێشمەرگە،سەدیق باباییی
بە خاکسپاردنی هاوڕێ قاسم قارەمانی لە شاری ڤیسترۆسی سوید
ڕژێمی ئەسەد کۆتایی پێدێت؟ کورد لە ڕۆژئاوا چی بکات و چی نەکات؟، د. خالید خەیاتی
پێشهاتەکانی سووریا و لێکەوتە ناوخۆیی و هەرێمییەکانی، شێرکۆ کرمانج
فەهمی کاکەیی: ساڵی رابردوو 7 هەزار منداڵی کورد لە سوێد زمانی کوردییان دەخوێند
پرویز ناتل خانلری و {شعر عقاب (پوشکین)، سەعی سەقزی
سمینارێك لەسەر جینۆسایدی كورد لە كۆنگرەی 23 ی دادگای تاوانی نێودەوڵەتی لە شاری لاهای هۆڵەندا
دەتەوێت ڕۆژئاوای کوردستان بپارێزی؟ دەبێت لە حەلەب شەڕی خۆت بکەی، مەیسەم مورادی
چەند هەواڵێک و کورتە فیلم لە سەر ئالۆزیەکانی سوریە
کۆچی دوایی هاوڕێ قاسم قارەمانی و ئاگاداری بەخاکسپاردن و یاد کردنەوە
نایلا خەڵاتگری خەڵاتی ئاشتیی نیودەوڵەتی منـداڵان.. رەزا شـوان- ئێمە هەر بەیەک چاو دەبینین !، مەلا برایم مەجید پوور
یادێک لە سێ شەهید، کە یەکیان هەرگیز نەگەڕایەوە، عەلی هاشمی
هۆرامان / شاهۆ/ شاوە/ ئەشاوەهوو، سدێق بابایی
رەهەنـدی نەتەوەیی و نیشـتمانی لە هـۆنـراوەی منداڵان.. رەزا شـوان
نتانیاهو: اسرائیل به برنامه هسته‌ای حکومت ایران ضربه زد
هــــــــــــــاڵ؛ ڕۆمان ، سدێق بابایی
كەركووك لە نێوان هەردوو ئاماری 1947-1957، عەلی مەحمود محەمەد
گەشەكردنی كەركووك لە قەبارەو ژمارەی دانیشتوان ، عەلی مەحمود محەمەد
بۆ کێ دەنووسی؟!، برایم فەڕشی 
لە خۆم دەگەڕێم، برایم فەڕشی
پرونده ۵۴ هزار صفحه‌ای فساد ۵۲ مقام ارشد جمهوری اسلامی
تایبەتمەنـدییەکانی پاڵەوان لە چـیرۆکی منـداڵان.. رەزا شـوان
هەڵبژاردنی پارلەمانی کوردستان، عوسمان کەوکەبی شاد
” هەتا ئێستاش رۆژ نییە تاوێک بۆ دایک و باوکم نەگریم” سالۆ مولەر ، و. هەڵۆ بەرزنجەیی
عصیان آهو؛ بازپس‌گیری زنانه بدن
یادێک لە شەهیدی فەرماندە جەعفەر بایەزیدی (چەعفەر کۆمەڵە)، عەلی هاشمی
کریستینا هامۆک کۆچ دەبێتە یەکەم کەشتیوانی ژن بۆ سەر مانگ.. رەزا شـوان
مافی كەمایەتییەكان لە نێوان رەیان شارباژێڕی و مونا چۆمانی، عەلی مەحمود محەمەد
بەس نیە شەڕو دووبەرەکی ؟!، مەلا برایم مەجید پوور
یەکەم هێرشی ئاشکرای ئیسرائیل بە فڕۆکەی شەڕکەر بۆ سەر ئێران، بۆچوونی مەنسوور عەزیزی و عەلی جەوانمەردی
خەبات بۆ پاراستنی یەکڕیزیی هەرێمی کوردستان، د. سامان شاڵی- پارتی چەپی ئەڵمانی لە دووڕیانی: دەستپێکێکی نوێ و هەڵوەشانەوە دا، هەڵۆ بەرزنجەیی
ماسییه زیته، سەعی سەقزی
بە خاکسپاردنی هاوڕێ موتەلیب حەریقی لە ستۆکهۆلـم
خاتوو ریـپـین چـیرۆکنووسێکی ئـۆسترالـییە بۆ منـداڵان.. رەزا شـوان- دەڵێـێ بــەهــەشــتــی خــوایــە، مەلا برایم مەجید پوور
ئاگاداری/ مەڕاسیمی بەخاكسپاردنی خاڵ موتەلیب
خەڵاتی ئاشتی نۆبێل ٢٠٢٤، عوسمان کەوکەبی شاد
شیوەنی دوای هەڵبژاردن، عەلی مەحمود محەمەد- تانیشک بچووکترین وەرگری دکتۆرایە لە جیهـان.. رەزا شـوان
به نوشته‌ای از مترجم (محمد خاکی) بنگریم !، سه‌عی سه‌قزی
کۆچی دوایی موتەلیب حەریقی (خاڵە موتەلیب)
سهركهوتنی حهماس!، عهبدولهتیف ئهلمهناوی
چەند چالاكییەك لە رۆژی جیهانی دژ بە ئیعدام
ویرانکردن خاورمیانه و قتلعام مردم آن منطقه توسط دولتهای اسرائیل و ایران و امریکا!، سەعی سەقزی
چۆن وەک هەرێمی کوردستان لە جەنگی ئیسرائیل و بەرەی مقاوەمە بڕوانین؟، زوبێر رەسوڵ
ئیسرائیل و حیزبوڵا و لوبنان، مهریوان وریا قانع- فـانتـازیـا لە وێـژەی منـداڵان.. رەزا شـوان
- ئەخلاقی ئیسلامی و تایبەتمەندیەکانی ، مەلا برایم مەجیدپوور
- هێڕشی موشەکی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، عوسمان کەوکەبیشاد
کاریگەرییەکانی هێرشەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل لەسەر پرسی کورد!، شهریف عەلی
بۆچی چارەنووسی فەلەستینییەکان وەکو ئێمەی لێهات؟، موفید محەمەد نوری
سرویس امنیتی سوئد از «احتمال نقش ایران» در حملات نزدیک سفارت‌های اسرائیل در کپنهاگ و استکهلم خبر داد.
هێرشی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، ئەوە دوهەم هێرشی ئێرانە، وەک رێکەوتنی ژێر بە ژێر یان تەڵە دەچێ، ساڵە نەڵۆسی
حیزبوڵڵای لوبنان کوژرانی حەسەن نەسروڵڵای راگەیاند
به مناسبت دومین سالروز (جمعه سیاه) زاهدان ، سەعی سەقزی
بۆ هونەرمەندی نەمر فەتانە وەلیدی، سەعی سەقزی- لە جەنگی حیزبوڵا-ئیسرائیل، تا شەرەفکەندی و ڕیفراندۆمی باشوری کوردستان!، شهریف عەلی
هاو سەنگەری دێرین ” لە وڵامی پرسیارەکەت کە نووسی بووت دەبێ چ بکەین” ، مەلا برایم مەجید پوور- وێـژەی منـداڵان لە رووسـیا.. رەزا شـوان
ڕاگەیاندنی کۆمەڵە بە بۆنەی گیانبەختکردنی هاوڕێ ڕێبوار کەریمیان
هێرشی گەورەی مووساد بۆ سەر حیزبوڵا لە رێگای تەقینەوەی پەیجەر
یادێک لە کاک سەعیدی لێو بەبزە، سەید عەلی هاشمی
چارەنووسی نادیاری کوردی ڕۆژهەڵات له باشووری کوردستان؟، د. کامران ئەمینئاوە- بــاوەڕ ، مەلا برایم مەجید پوور
بەیانی باش ژینا- ژینانامە، برایم فەڕشی
