هه‌نگاوێك له‌ پێناو یه‌كگرتوویی نه‌ته‌وه‌كانی ئێراندا ، دارا ناتق

به‌ درێژایی مێژووی خه‌بات و تێكۆشانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، وێڕای هه‌وڵدان بۆ رزگاریی نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌ ژێر زوڵم و زۆری حكوومه‌تی ناوه‌ندیدا، هه‌رده‌م داكۆكیی له‌ مافی سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كانی ئێران كردووه‌ و خوازیاری پێكهێنانی ده‌سه‌ڵاتێكی دێمۆكراتیك و گه‌لی بووه‌ كه‌ سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی ئێران مافی وه‌ك یه‌كیان له‌ به‌رێوه‌بردنی وڵاتدا هه‌بێت و له‌و پێناوه‌شدا نرخی زۆری داوه‌.

هه‌ر له‌و پێوه‌ندییه‌دا حدكا به‌ هاوكاری‌ و هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كانی‌ دیكه‌دا، له‌ رێكه‌وتی 20 فێورییه‌ی ساڵی 2005ی زاینیدا، به‌ كۆكردنه‌وه‌یی نوێنه‌ری سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌ سته‌ملێكراوه‌كانی‌ ئێران له‌ ده‌وری به‌رنامه‌ و پلاتفۆرمێكی هاوبه‌ش له‌ سه‌ر بنه‌مایی خه‌بات و هه‌ڵدان بۆ پێكهێنانی سیسته‌مێكی دێموكراتیك و فیدراڵ بۆ داهاتووی ئێران، كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌كانی ئێرانی فیدراڵیان دامه‌زراند. هه‌ر وه‌ك له‌ یه‌كه‌م راگه‌یه‌ندراوی‌ دامه‌زراندنی ئه‌و كۆنگره‌یه‌دا هاتووه‌ و پێداگری له‌ سه‌ر ئه‌و ئه‌سله‌ ده‌كات كه‌ وڵاتی ئێران موڵكی هه‌موو خه‌ڵك و نه‌ته‌وه‌كانی ئه‌و وڵاته‌یه‌ و مافێكه‌ كه‌ به‌ درێژایی مێژوو له‌ نه‌ته‌وه‌كانی ئه‌و وڵاته‌ سه‌ندراوه‌ته‌وه‌. هه‌روه‌ها ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئێمه‌ زوڵم و سته‌می نه‌ته‌وه‌یی و نادادپه‌روه‌ری‌ كه‌ رێژیم به‌رامبه‌ر به‌و نه‌ته‌وانه‌ به‌رێوه‌ی‌ ده‌بات هه‌ست پێ‌ ده‌كه‌ین وخه‌بات و تێكۆشانی ئازادیخوازانی وڵاته‌كه‌مان و قوربانیدانیان له‌ پێناو دابین كردنی دادپه‌روه‌ری و ئازادی له‌ ئێراندا به‌رز ده‌نرخێنین و له‌و بروایه‌داین كه‌ رووخانی رێژیمی دیكتاتۆر و دژی گه‌لیی ئیسلامیی ئێران و دامه‌زراندنی حكوومه‌تێكی فیدراڵ له‌ سه‌ر بنه‌مایی نه‌ته‌وه‌یی ـ جوگرافیایی‌ وه‌ك میكانیزمێكی سیاسی بۆ داهاتووی ئێران ده‌توانێت به‌رده‌وامی و یه‌كگرتوویی سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌كانی ئێران له‌ چوارچێوه‌ی ئێرانێكی ئازاد و دێموكراتیكدا بپارێزێت و هه‌ر بۆیه‌ش به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌و زه‌رووره‌ته‌، یه‌كگرتووی نێوان سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی وڵات به‌ پێویست ده‌زانین.
هه‌روه‌ك ده‌زانن كه‌ ئێران وڵاتێكی فره‌ نه‌ته‌وه‌یه‌ و له‌ شه‌ش نه‌ته‌وه‌یی فارس، تورك، كورد، عه‌ره‌ب، به‌لوچ و توركمان پێك هاتووه‌. به‌ڵام به‌ درێژایی مێژوو له‌ سه‌ر ئه‌ساسی یه‌ك نه‌ته‌وه‌ی بالاَده‌ست به‌ڕێوه‌چووه‌ و نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌ ژێرده‌سته‌ بوون و به‌رده‌وام سه‌ركوت كراون. سیسته‌می سیاسی له‌ ئێراندا هیچكات نه‌یتوانیوه‌ وه‌ڵامده‌ری راسته‌قینه‌ی‌ ژیانی نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌ی‌ ئێران بێت و داواكاری و خواسته‌ ڕه‌واكانی نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كان هه‌میشه‌ به‌ دژایه‌تی و مه‌ترسی بۆ سه‌ر یه‌كپارچه‌ی خاكی ئێران له‌ قه‌ڵه‌م دراون و به‌و بیانووه‌ به‌رده‌وام سه‌ركووت كراون و مافه‌كانیان پێشێل كراوه‌. ئه‌گه‌رچی ئێران به‌ گوێره‌ی پێكهاته‌كه‌ی له‌ وڵاتێكی فره‌ نه‌ته‌وه‌ پێكهاتووه‌، به‌داخه‌وه‌ له‌ یاسایی بنه‌ره‌تیی كۆماری ئیسلامیدا دان به‌و نه‌ته‌وانه‌ دانه‌نراوه‌ و ئه‌زمونی ڕابردووی رێژیم و هه‌بوونی وه‌ها ده‌ستوورێكی نادێموكراتیك و پڕ له‌ ناته‌بایی، ده‌رخه‌ری ئه‌و راستییه‌ كه‌ نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كان به‌رده‌وام له‌ چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌ت و یاسا و رێسا دژی گه‌لییه‌كانی ئه‌و رێژیمه‌دا مافیان پێشێل كراوه‌ و له‌ ژێر جێگیر كردنی كولتوری نه‌ته‌وه‌ی باڵاده‌ست واته‌ یه‌ك نه‌ته‌وه‌، یه‌ك زمان و یه‌ك مه‌زهه‌ب و یه‌ك ئاڵا، به‌ به‌رده‌وامی هه‌وڵی ئاسمیله‌ كردن و له‌نێوبردنی شووناسی نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كانیان دراوه‌.
هه‌ر بۆیه‌ش ده‌بینن كه‌ به‌ له‌به‌رچاو گرتنی ئه‌و هه‌ڵاواردنانه‌ و به‌ ره‌سمی نه‌ناسینی نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كان له‌ یاسایی بنه‌ڕه‌تی ئێراندا و پێشێلكردنی مافه‌كانیان و نیشاندانی ئێران به‌ یه‌ك نه‌ته‌وه‌ی باڵاده‌ستی فارس له‌ یاسای ئه‌و وڵاته‌دا و دیاریكردنی یه‌ك مه‌زهه‌بی شیعه‌ی دوازده‌ ئیمامی و… ، وایكردووه‌ كه‌ نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كان ئه‌و سیستمه‌ به‌ هی خۆیان نه‌زانن و بۆ رزگار بوون له‌ ده‌ست چه‌وسانه‌وه‌ و زولمَ و زۆری رێژیمی دژی گه‌لیی كوماری ئیسلامی، به‌رده‌وام له‌ گۆڕه‌پانی خه‌بات و تێكۆشاندا بن.
كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌كانی ئێرانی فیدراڵ له‌ یه‌كه‌م راگه‌یاندنی خۆیدا به‌ دروستی ئاماژه‌ به‌و راستییه‌ ده‌كات كه‌ كۆماری ئیسلامی حكومه‌تێكی تۆتالیتێره‌ و دژی ئازادی و مافه‌كانی خه‌ڵكی ئێرانه‌، رووخانی ئه‌و رێژیمه‌ مه‌رجی یه‌كه‌می سه‌قامگیر بوونی حكومه‌تێكی فیدراڵ و دێموكراتیكه‌ له‌ ئێراندا. هه‌رچه‌ند كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌كانی ئێرانی فیدراڵ سه‌ره‌تا به‌ به‌شداریی حه‌وت رێكخراو و لایه‌نی سیاسیی سه‌ر به‌ نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كان دامه‌زرا، به‌ڵام توانیی یه‌كده‌نگی و یه‌كگرتوویه‌كی سیاسی و ته‌شكیلاتی پێك بێنێت و ببێته‌ هه‌وێنی یه‌كگرتوویی نێوان نه‌ته‌وه‌كانی ئێران. ئه‌و كۆنگره‌یه‌ توانی بۆ یه‌كه‌مینجار له‌ مێژووی سیاسیی ئێراندا، به‌ كۆكردنه‌وه‌ی به‌شێكی به‌رچاو له‌ رێكخراو و هێز و لایه‌نه‌ سیاسی و ئازادیخوازه‌كان له‌ ده‌وری یه‌ك پلاتفۆرمی هاوبه‌ش، ده‌رگای هاوكاری و یه‌كگرتووی له‌ نێوان نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كاندا پێك بێنێت و به‌ دانانی به‌رنامه‌ و پرۆژه‌یه‌كی هاوبه‌ش و رێكه‌وتن له‌سه‌ر میكانیزمی سیاسیی داهاتووی ئێران، دژ به‌ حكوومه‌تی ناوه‌ندی و رووخانی ئه‌و رێژیمه‌ پلانیان هه‌بێت و هه‌روه‌ها به‌ به‌رفراوان كردنی بازنه‌ی خه‌بات و تێكۆشانی سیاسیی خۆی، هێز و رێكخراوی زیاتر له‌ ده‌وری خۆیدا كۆ بكاته‌وه‌.
بۆیه‌ چالاكتر كردن و به‌هێزتر كردنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌كانی ئێرانی فیدراڵ، به‌ یه‌ك گوتاری هاوبه‌شی سیاسی له‌مه‌ڕ سیسته‌می داهاتووی ئێران، وێڕای ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌توانێت كاریگه‌ریه‌كی باشتری‌ له‌ كۆڕ و ناوه‌نده‌ جیهانییه‌كاندا هه‌بێت، هاوكات یه‌كگرتوویی سیاسی و ته‌شكیلاتیی نێوان هێز و رێكخراوه‌كانی ئێرانی به‌هێزتر ده‌كات و ئیراده‌ی یه‌كگرتوویی و ئازادیخوازی له‌ نێوان نه‌ته‌وه‌كانی ئێران له‌ نێوخۆی وڵاتدا به‌هێزتر ده‌كات و ده‌بێته‌ گه‌ره‌نتی‌ پێكهێنانی سیسته‌می داهاتووی وڵات له‌ سه‌ر بنه‌مای فیدراڵیزمی‌ ـ جوگرافیایی‌ ـ نه‌ته‌وه‌یی‌ و دابین بوونی مافی سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی ئێران.