حاشا كردن لە نەتەوە خوازی و ناسیۆنالیزم، دوو چەمكی مەترسیدار لە ئەدەبیاتی " پژاك"دا، هێرش کەریمی

سیاسەتی ناڕوون، بێ‌ بنەما، دەستەمۆ و ژێر كۆ بوون روویەكی تازە و دژ بە پرسی نەتەوەخوازی بەخۆیەوە گرتووە.

رۆژێك هەتا دوا فیشەك شەڕ دەكات و رۆژێكی دیكە نامەی سۆزداری و كۆتایی شەڕ لەگەڵ سەرانی حكوومەتی ئێران ئاڵوگۆڕ دەكات، رۆژێك بیانووی جیهان پەسند دەداتە دەست ئێران و رۆژێكی دیكە لەراستای سیاسەتەكانی حكوومەتە دژبە كورد و ویلایەتی فەقیهدا پلان رێژی بۆ كوردستان دەكات و پەرە بە بیری دژایەتیی كردنی كورد و نەتەوەخوازی دەدات، بەڵام ئەوەش لەحاڵێکدایە کە رۆژ نیە لاوان و خەڵكی تینووی ئازادی بە هۆی بیر و باوەڕی سیاسیی، نەتەوەیی یان بە هۆی رەگەز، زمان و كولتورەوە نەخرێنە بەندیخانە و تووشی ئازاری ئەشكەنجە، بێ رێزی و كوشتن نەبن.

“پژاك” لەتازەترین بڕیاری سیاسیی خۆیدا، ناسیۆنالیزم و نەتەوەخوازی كوردی دژ بە دێمۆكراسی و بە ئاستەنگ لە بەردەم دێمۆكراسیدا وەسف و پێناسە كردووە  و بەوتەی خۆیان هەوڵ دەدەن ئەو لەمپەڕەی گەیشتنە بەدێمۆكراسی لاببەن و بەو بڕیارە وەبیر ئەوە هاتمەوە كە سەرۆكی ئەو گرووپە (حاجی ئەجمەدی) بە بەردەوامی دەیوت كە ئێمە كێشەمان لەگەڵ كۆماری ئیسلامیی نیە، بەڵام دەبێ‌ مافی خەڵكی كورد دابین بكەین، جا ئەو مافە دەبێ‌ لە كێ‌ بستێنن و بەدژی چ لایەنێك خەبات بكەن پرسیارەكە هەر دەبێ‌ بۆ خۆیان جوابی بدەنەوە.

لەتازەترین بەیاننامەی و كۆنفرانسی خەبەری (کودار)دا باس لەوە كراوە كە دەوڵەت  ـ نەتەوە نەیتوانیوە وڵامدەر بێت و بشێوی ناوەتەوە. لەنێوان رەوتی دەوڵەت ـ نەتەوە و نەزم و ئەمنیەتیی نێودەوڵەتیی پێوەندییەكی راستەوخۆ و نەپچڕاوە هەیە ئەوە راستییەكی حاشا هەڵنەگرە كە لەئاستی نێودەوڵەتیدا چەندین شێواز لە دەوڵەت ـ نەتەوە بوونی هەیە و نموونە سەركەوتووەكانی ئەو پڕۆسەیە دەكرێ‌ لەئورووپا و ئورووپای باختری و ئەو وڵاتانەی كە بەرەو پیشەیی بوون دەڕۆن بەرچاو بكەوێ‌، دەوڵەت ـ نەتەوە لەو بەشە لە جیهاندا پەرەگرتنێكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە و زۆرترین پشكیان لەپرسە جیهانییەكاندا هەبووە و تەنانەت ئەمڕۆكە لەوان وەكوو دەوڵەتی “پەسا مۆدێڕن” ناو دەبردرێن و ئەو وڵاتانە زۆربەی كێشەكانیان هەر لەو رێگەیەوە چارەسەر كردووە، بەڵام لەهەمبەردا ئەو وڵاتانەی كە لەبواری پیشەیی و ئابوورییەوە داخراویان هەیە و دەرگاكانیان بەڕووی دونیای دەرەوەدا داخستووە، دۆخێكی زۆر باشیان لەبواری دەوڵەت ـ نەتەوەدا نیە و لەنێوان دەوڵەت و نەتەوەدا جیاوازی و بۆشایی درووست بووە و هەنووكە ئەو دەوڵەت و لایانانەی كە دژایەتی پڕۆسەی نەتەوەخوازی دەكەن بەناچاری لەئەدەبیاتی سیاسیی و نێودەوڵەتی خۆیاندا ناكارامەیی ئەو سیستمە دەخەنەڕوو، راستە ئەو سیستمە بۆیە ناكارامەیە چونكە خەریكە خۆی خەفە دەكات و بازنەیەكی ئاسنینی بەدەوری خۆیدا كێشاوە و هیچ پێوەندییەكەی لەگەڵ دونیای دەرەوە نیە، جا ئەگەر بەپێی ئەو قسانە كە نەتەوەگەرایی و ناسیۆنالیزم رێگرە لە دێمۆكراسی ئێستا دەبوایە وڵاتانی رۆژئاوا و ئەمریكا دیكتاتۆرترین وڵاتان بوونایە و هەروەها دەبوایە ئێستا رووخابان.

پڕۆسەی دەوڵەت ـ نەتەوە لەوڵاتێكدا پێوەندییەكی راستەوخۆشی لەگەڵ سیستمی سیاسیی، دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتە، ئیدئۆلۆژی و نەزمی ناوخۆیی و دەرەوەدا هەیە. لەبیرمان نەچێ‌ دوای رووداوە جیهانییەكان پرسی توێژینەوە و لێكۆڵینەوە لەسەر دەوڵەت ـ نەتەوە لەبیاڤی نێودەوڵەتییدا گرینگییەكی تایبەتی بەخۆیەوە بینی و دوای شەڕی سارد ئێمە شایەتی دەیان ئەندامی نوێ‌ بۆ ناو ئەو پڕۆسەیە بووین و ئەو وڵاتانە هەڵقوڵاوی شەڕ، ئابووری شكست خواردوو و لایەنگری چینی كرێكار بوون، بەڵام هەر لەو وڵاتانەدا بەتایبەت رۆژهەڵاتی نێوەراستدا پرسی ناسیۆنالیزم و لەنێو ئەوانیشدا ناسیۆنالیزمی كورد دێتە بەر باس و لەهەوڵی دامەزراندنی دەوڵەتی خۆیان دان و لێرەدایە كە وڵاتان ئەوە بە هەڕەشەیەكی ئەمنیەتیی بۆ سەر خۆیان دەزانن و لەهەوڵی پێشگری لەپەرەگرتنی ئەو بیرۆكەیە دان.

ناسیۆنالیزم بزووتنەوەیەكی ئیدئۆلۆژیكە بە مەبەستی بەدەست هێنان و پاراستنی مافی جارەی خۆنووسین، یەكیەتی و شوناسی خەڵكانێك كە ژمارەیەكیان باوەڕیان بە پێكهێنانی نەتەوەیەك هەبێت، بەو پێناسەیە دەبێ‌ باوەڕ بەوە بهێنین كە ناسیۆنالیزم هەتا ئەو كاتەی شكڵ نەگرێ‌ شتێك بەناوی نەتەوەخوازی نابێت و نەتەوەخوازیش بەپێی تیورییەكانی “ئانتۆنی دی ئیسمیت” پێش مەرجی پێكهێنانی دەوڵەتە. بێ‌ شك ئەگەر دەوڵەت ـ نەتەوە لەلایەن لایەنێكی دیاری كراوەوە رێبەری بكرێ‌ ئەوە ناتوانی پلۆرالیسم بپارێزی و هیچ جیاوازیەك قبووڵ ناكات، بەڵام ئەگەر ئەو دەوڵەت ـ نەتەوەییە لەسەر ئەساسی جوغرافیا و سانترالیزمی دێمۆكراتیك بێت، ئەوە بەدڵنیاییەوە دەتوانێ‌ ببێتە چەترێك بۆ هەموو لایەن و نەتەوە جیاوازەكان. تازە ئێمە ئەگەر كەمێك وردتر ببینەوە بۆ داهاتووی ئێران سیستمی فێدڕاڵ پێشنیار كراوە كە بەپێی دۆخی ئەو وڵاتە گونجاوترین سیستمە.

ئێستا ئەگەری ئەوە هەیە كە ئەو پرسیارە لەمێشكی زۆربەماندا بیچمی گرتبێ‌ بۆ چی پژاك لە دۆخە ناسكەدا دژ بە پرسی نەتەوەخوازی راوستاوە؟

ئەزموونی خەبات و تێكۆشان لەكوردستانی ئێران و ئاڵوگۆڕەكانی ناوچە كارێكی وای كرد كە حیزبە سەرەكییەكان بكەونە دۆخێكی زۆر نالەبار و خرانە بەر دووڕییانێك كە هەڵبژاردنی زۆر ئەستەم بوو و لەهەمان كاتدا بوو كە فەرشی سوور بۆ حیزبێكی كوردستانی توركیە لەئێران راخرا و بەشێوەیەكی ئاشكرا دەستیان بەچالاكی كرد و ئەو حیزبە بە پێی ئیدئۆلۆژی خۆی چەند لقی بۆ بەشەكانی كوردستان دروست كرد و بەو هیوایە کە بتوانێ‌ لەرێگای ئەو لقانەییەوە شۆڕشی كورد دەستەمۆ بكات، بەڵام دوای تێپەڕینی ساڵانێك “پژاك” لقی کوردستانی ئێرانی ئەو حیزبە نەیتوانی وڵامی بیرورای گشتیی كوردستان و هەروەها پە.كە.كە بداتەوە و ئەوەش زۆر پرسیاری لای ئەندامەكانی ئەو حیزبە دروست كرد و وای لێهات زۆربەی سەركردەكانی واز لەشۆڕش بێنن و قەندیل بەجێ‌ بێڵن.

لەحاڵی حازردا ناوی پارتی ژیانەوەی ئازادی كوردستانبە باشی و شوێندانەری نەکەوتۆتە بەر چاوی وڵاتان، بۆیە وێ ناچێ حیزبەكان ئامادە بن پێوەندیی لەگەڵ بگرن و دیهەوێ‌ بە دامەزراندنی “كودار” وتووێژ لەگەڵ وڵاتان و یەك لەوان ئێران دەست پێبكات و لەو رێگەیەوە بە بێ دەسكەوت بۆ کورد دانیشتن لەگەڵ ئێران بكات، لەلایەكی دیكەوە پارتی كرێكارانی كوردستان خەریكە لەگەڵ توركیە بەئەنجام دەگات و بە پێی دوایین بڕیاری بەڕێز عەبدوڵڵا ئۆجەلان رێبەری ئەو پارتە، دەبێ‌ چەك دابنێن و روو لە خەباتی سیاسیی بكەن، لێرەدایە كە پەكەكە بیری لە پەژاك كردۆتەوە و دەبێ‌ بەجۆرێك لەجۆرەكان كۆتایی بەخەباتی چەكداری ئەو پارتە بهێنێ‌ و بە كوردی و كورتی هەڵیبوەشێنێتەوە، بەڵام بە حوكمی ئەوەی كە پێشتر زۆریان گەورە كردەوە ناتوانێ‌ هەر بەو ئاسانییە ئەو بڕیارە بدات.

شۆڕشی كورد لەكوردستانی ئێران هەمیشە لەسەر ئەساسی مافخوازی و رزگاریخوازی و رێز گرتن لە بەرامبەرەكەی بووە و هیچكات بێ‌ رێزی بە نەتەوەی دیکە نەکردووە و رووحییەی تۆڵە سەندنەوە لەشۆڕشی كورد بەتایبەت لەدوای ساڵی 1357دا نەبووە، بەڵام ئەگەر كەمێك بەوردی چاو بەكار و كردەوەكانی “پژاک” لەكوردستانی ئێران بكەین ئەو کاتەی خەباتی چەکدارییان دەکرد هەوڵیان داوە كە عەمەلیاتی تۆڵە سەندنەوە ئەنجام بدەن و كەسانێك بكووژن كە سەربازی عادی بوون و لەئاستی بڕیاردەراندا نەبوون و ئەوە شتێك بوو كە هەڵسوکەوتی پژاکی خەوشەدار كردبوو و زیاتر وەكوو سازمانی حەماس سەیرییان دەکرد ، هەر بۆیە سەرچاوە سەرەكییەكە كەوتە بیری ئەوەی كە چیدیكە لقەكەی وڵامدەر نیە و هەر چەندە دەیانویست بە دروست كردنی پەژاك ئەمریكاش فریو بدەن و ئیمتیازی لێوەربگرن، بەڵام سەركەوتوو نەبوون.

دوای ئەو هەموو ماوەیە ئێستا دەبێ‌ خەڵكی زیاتر ئەوەیان بۆ روون ببێتەوە كە تەقەی چەكەكانی پەژاك تەنیا بۆ ئەندامگیری زیاتر و فشاری لایەنێكی دیكە بووە نە بۆ رزگاری كورد. بێگومان ئەم بڕیارەی دوایین كۆنگرەی پەژاك كۆتایی هاتن بە چالاكیەكانی ئەم پارتە پاشكۆیەیە كە ماوەیەكە هەوڵی خەڵەتاندنی خەڵكی پێ دەدرێت و لەلایەكی دیكەشەوە ئەو دژایەتییەی ئەوان هەوڵێكی دیكەیە بۆ بێ بایەخكردنی دەسكەوتە نەتەوەییەكان بەتایبەت لە هەرێمی كوردستان وقەتیس كردنی خەبات لەهێندێ‌ چەمكی بێ‌ پێناسە و دوور لە واقعییەت و ئەدەبیاتی حیزبێكی تایبەتی.

لەكۆتاییدا دەتوانم بڵێم شۆڕشی كورد لەكوردستانی رۆژهەڵات بەستراوە بە بڕیاری حیزبە لەمێژینە  و خاوەن جێگە و پێگە كۆمەڵایەتیەكانە كە پرسی نەتەوخوازی و ناسیۆنالیزمی كوردیان كردۆتە بنەمای سیاسەتی خۆیان و لەبیریشمان نەچێ‌ هەموو ئەو دەوڵەتانەی كە لە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكاندا ئەندامن دەوڵەتی نەتەوەیین و ئاڵا و هێمای نەتەوەیی خۆیان هەیە، تەنانەت دەوڵەتە كۆمۆنیستەكانیش بە نێوی نەتەوەكانیانەوە ناسراون.

 

بابەتی پەیوەندی دار

 

• كەجەكە: وازمان لە دەوڵەتی نەتەوە هێناوە

• پژاك سیستمی “كۆدار” بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان رادەگەیەنێت