لەنێو تۆفاندا، بنیاتنانی داهاتوو . کەریم پەرویزی

لە ٩ی ژووئەنی ٢٠١٤ دا ڕەشەبای داعش تێکەڵ بە شەپۆلی نارەزایەتیی عەرەبە سونییەکانی عێراق بوو و تۆفانێکی لێ درووست بوو کە تاکوو ئێستا لە نیزیک بە نیوەی خاکی عێراقدا دەسەڵاتی مالیکی ( کۆماری ئیسلامیی) راماڵیوە .

لەو گێژاوەشدا و بەدوای هەرەسهێنانی سوپای پووشاڵیی عێراقدا کە سووپا سەرکوتکەر و پووشاڵیەکەی رەزاخانمان بیر دەخاتەوە کە بە یەک تەقەی هێزە هاوپەیمانەکەنان لە ١٩٤١ دا رووخا و هەموو هەڵاتن، لەوەها بۆشاییەکی نیزامی و ئەمنیەتیدا، هێزی پێشمەرگەی کوردستانیش زۆربەی هەرەزۆری خاکی کوردستان کە لە ژێر دەسەڵاتی سوپای عێراقدا بوو کۆنترۆڵی کرد.

لە بەغداش مالیکیی سەرۆک وەزیری تاکلایەنە، خۆی دەکا بە پاڵەوانی پاراستنی شیعەکانی عێراق و دەیەوەێ خۆی بەو قارەمانە نیشان بدا کە بە تۆندوتۆڵی لە بەرامبەر هەڕەشەی تیرۆر و پیلانەی ناوچەییدا بەرەنگاری دەکا و تەنیا ئەو رزگاردەری شیعەی چەوساوەی عێراقە و بەو شێوەیە درێژە بە مانەوەی خۆی، لانیکەم لە بەغدا و باشووری عێراق بدا! ئێستا:  حکوومەتی هەرێمی کوردستان لانیکەم لە رووی ئەمنیەتی و نیزامیەوە، نزیک بە تەواوی کوردستانی باشووری لە ژێر دەستدایە و سیاسەتی جیاواز لە بەغدا پێڕەوی دەکا.

لە نزیک بە نیوەی خاکی عێراقدا دەسەڵاتێکی نوێی نادیار کە دیار نیە رەوتی ئیسلامیی زیاتر زاڵ دەبێ یا عەرەبیی عێراقیی دژی سەفەوی! لە رووی نیزامی و ئەمنیەتیەوە کۆنترۆڵی ناوچەک دەکا و درووشمی پێشرەوی بەرەو گرتنی بەغدا دەدا.  لە بەغداش کەسێک پاڵەوانی گۆڕەپانەکەیە کە هەردوو رەوتەکەی کوردستان و رۆژاوای بەغدای پێ پیلانگێڕە! لە ناوچەکەشدا، تورکیە و ئوردون و عەرەبستان و قەتەر و کوەیت، گەر خۆشحاڵ بە رووخانی دەسەڵاتی سەرەڕۆی سەربە کۆماری ئیسلامی لە بەغدا نەبن! لانیکەم خۆشحاڵ بە لاوازبوونی ئەو دەسەڵاتە و هێزگرتنی دژبەرانی لە نێو عەرەبی سوننیی عێراقدا هەن.

کۆماری ئیسلامیش کە لەپێناوی پاراستنی بەشارئەسەددا، وازی لە رێبەریی جیهانی ئیسلام هێنا! بووبە سەرکوتکەری موسوڵمانانی سوننی لە سوریە، ئێستا بە شێوەی ئاشکراتر و توندتر لە سوریە، هەستی بە مەترسی لە عێراق کردوە و وردە وردە خۆی لە زەلکاوی عێراق تێ وەردەدا و ئەمساڵیش نەبێ، ساڵیک و دوانیتر، ئەو شەڕە بەر درگای خۆیشی دەگرێ و داهاتوویەکی باشی بۆ چاوەڕوان ناکرێ! لەم نێوەدا و بە گۆڕانکاریی هێز و هاوکێشەکان لە سەر ئەرزی واقیع، هەڵوێست و سیاست و کردەوەی ئامریکاش وەک لایەنێکی دیاریکەری هاوکێشەکان، جێگای تێڕامان و سرنجە. لەم ساڵانەی دواییەدا بە چەندین هۆ، گۆڕان لە ستراتژیی سیاسی و نیزامیی ئامریکادا پێک هاتوەو وەکوو ساڵانی رابردوو نەک هەڵسوکەوت و کردەوەی لەو چەشنەی لێ نابینرێ، بەڵکوو لە ناوچەی رۆژهەڵاتی نێوەراست، لە حاڵەتی فاعیل و بکەری سیاسی و دەستنیشانکەری رەوت و وەگەڕخەری هێزەوە، بۆ لایەنی دیپلۆماتکار و هاوئاهەنگیکەر و دۆزینەوەی رێگا چارەی سیاسی بۆ کێشەکان رۆڵی گۆڕیوە.

هۆکارەکانی گۆڕانی ستراتژیی ئامریکا دەتوانین ئاماژە بەمانە بکەین:  خەریک بوون بە چارەسەر کردنی قەیرانە نێوخۆییەکان و دووبارە ژیاندنەوەی گەشەی ئابووری  .

دۆزینەوە و پەرەدان بە سەرچاوەکانی وزە لە نێو ئامریکا و بەرەو بێنیازبوون لە وزە لە شوێنەکانی دیکەی جیهان – گۆڕانکاری لە چەقی ململانێ جیهانیەکان، لە نێوان زلهێزەکان لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستەوە بەرەو باشووری رۆژهەلاتی ئاسیا و دەریای چین.

گۆڕینی ستراتژیی ئامریکا لە باری نیزامیەوە، لە دەرگیربوونی مرۆییەوە بەرەو دەرگیربوونی تێکنۆلۆژیک و ماشینی .

سیاسەتی دێمۆکراتەکان و خەریکبوونیان بە دیپلۆماسی و سیاسەتەوە و ماندوویی خەڵکی ئامریکا لە زیاتر لە ١٠ ساڵ شەری ئامریکا لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و … ئەمانە، ئەو هۆکارانەن کە ستراتیژیی ئامریکایان گۆڕیوە و لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا وەکوو جاران هەڵسوکەوت ناکا، نەک بەو مانا کە دەست لەم ناوچە گرینگە هەڵ دەگرێ، بەڵکوو شێوەی کرداری و میکانیزمەکانی دەرگیریی دەگۆڕێ. لە وەها ستراتژی و لە وەها ئەمرێکی واقیع لە عێراقدایە کە دەبینین باراک ئۆباما دەڵی، ئێمە ناتوانین لە رێگەی نیزامیەوە عێراق بە یەکپارچەیی بهێڵینەوە.

ئەو قسانەی ئۆباما و سەردانی جان کەری، وەزیری دەرەوەی ئامریکا و قسەو لێدوانەکانی و سەردانی بۆ هەولێر، دەڵێن کە سیاسەتی ئامریکا لە دەستنیشانکردنەوە بۆ هاوئاهەنگ کردن و دۆزینەوەی رێگا چارە گۆڕانکاریی بەسەردا هاتوە. لە ژێر رۆشنایی ئەو راستیانەدایە کە بەو ئاکام و دەرەتانەدەگەین کە هەرێمی کوردستان لەبەردەم هەل و تاقیکاریەکی مێژوویدایە.

تێوەگلانی لە شەڕی نێوان تۆفانی عەرەبی سوننی و دەسەڵاتی تاکڕەوی مالیکیی نزیک بە کۆماری ئیسلامی، تەنیا بە زەرەری کورد و بە ماڵوێرانی و دەعوەت کردن لە تیرۆریستان بۆ نێوماڵی کورد تەواو دەبێ و مالیکی و خامنەیی قازانجی تێدا دەکەن.

چاوەڕوانی بۆ ئەوەی دۆخەکە ئارام بێتەوە و دوایە کورد بڕیار بدا کە چی بکا، دەرفەت و دەرەتانەکان لەبار دەبا و لە ئارامبوونەوە و سەقامگیریدا، هەر لایەک کە سەرکەوتبێ، تۆڵە لە کورد دەکاتەوە! – چاو لەدەمی ئامریکا و ئەم و ئەو بوون، هەڵەی سیاسیە و نەخوێندەوەی گۆڕانکاریە سیاسی و ستراتیژیەکانە. لەکاتێکدا کە ئامریکا هێزی سەربازی و مەیدانیی نەهێشتوەتەوە تاکوو ئەمر بە ئەم و ئەم بکا کە چی بکەن، بەڵکوو لە نێو داواکاری و روانگەکاندا بۆ دۆزینەوەی رێگا چارەکان هەوڵ دەدا.

لە کۆتاییدا ناکرێ بۆ بەرپرسان و بەڕێوەبەرانی حکوومەتی هەرێم دیاری بکەین کە چی بکەن و چی نەکەن، چوونکە رەنگە زۆر زانیاریی پشتی درگا داخراوەکان هەن کە خەڵکی دەرەوی ئەو کۆبوونەوانە نەیانزانن، بەڵام بە پێی لێکدانەوە و خوێندنەوەی واقیعیەتەکان و گۆڕانکاری ستراتیژیەکان و هەروەها وشیاربوونەوە لە مەترسیە لەناکاوەکانی دەوروبەر، باشترین رێگا ئامادەکاری و خۆ رێکخستن و ئامادەکردنی گەل بۆ هەنگاوی مێژوویی و خۆکردن بە ئەمری واقیعە، چوونکە رەنگە ساڵێک و دوو ساڵ سەختی و دژواریی بەدواوە بێ، بەڵام گەر خۆت سەلماند و سەپاند، ئیتر حکوومەتەکانیش بە ناچاری رادێن کە لەگەڵ ئەمری واقیعدا هەڵسوکەوت بکەن و بەرژەوەندیی خۆیانی تێدا بدۆزنەوە.