جۆن كیری و ئاوازە كۆنەكە، دەیڤید رۆمانۆ

وەزیری دەرەوەی ئەمریكا جۆن كێری سەردانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی كرد و داوای “حكومەتێكی یەكڕیزی نیشتیمانی” كرد، كە كورد، سوونە و شیعەی تێدا بێت.

دیارە كە ئەمریكییەكان پێیانوایە ئەمە چارەسەری قەیرانی عێراق دەكات.

بەداخەوە، زاكیرەی دیپلۆماتی پێدەچێت زۆر كورت بێت. ئەی لە دوای هەڵبژاردنەكانی 2010 حكومەتی “یەكڕیزی نیشتیمانی” دروست نەكرا؟ ئەرێ عێراق سەرۆك وەزیرانێكی شیعە و سەرۆكێكی كورد و وەزیرێكی دارایی سوونەی نەبوو؟ مەگەر وەزیری دەرەوە و یەكێك لە جێگرەكانی سەرۆك وەزیران كورد نەبوون؟ جێگری سەرۆك و یەكێكی دیكە لە جێگرەكانی سەرۆك وەزیران سوونە نەبوون؟ وەزیرەكانی دیكە لە گروپە سەربەخۆ شیعی و سوونی و كوردی و تەنانەت توركمان و سێكولارەكان نەبوون!

لە كاتی بەڕێوەبردنی ئەم حكومەتەی ئێستا، سەرۆك وەزیران نوری مالیكی بڕیاری دەستبەسەركردنی جێگری سەرۆك وەزیران و وەزیرە سوونەكەی وەزارەتی دارایی دەركرد و هەڕەشەی ئەوەی دەكرد كە جێگری سەرۆك وەزیرانە سوونەكەش “لەكارەكەی دەربكات”. هەروەها هەر لە سەردەمی نوری مالیكیدا بوو كە پۆستی سەرۆكی “ئەنجوومەنی سیاسەتە ستراتیژییەكان” دروست نەكرا و نەدرا بە ئەیاد عەلاوی وەكو ئەوەی كە بەڵێنی پێدرابوو. كوردەكانیش دەیانبینی یەك لە دوای یەكی ئەفسەرەكانیان لە بەغدا دەردەكران و لە بابەتە گرنگەكاندا وەزیرەكانیان لە بەرامبەر مالیكی بێ توانا كرابوون. مانگی نۆی رابردوو هەرێمی كوردستان تەنانەت بینی كە مالیكی و دار و دەستەكەی تەنانەت بڕیاری بڕینی بودجەی هەرێمی كوردستانیشیان دا.

ئێستا دەمانەوێت هەموو كەس گوێ لە ئامۆژگارییەكەی بەڕێز كیری بگرێت و هەموو ئەوانە لە بیر بكەن بۆ ئەوەی “حكومەتێكی یەكگرتووی نیشتیمانی” دروست بكەن و ئەمریكییەكانیش بە ئاشكرا ناڵێن كە مانەوەی مالیكی وەكو سەرۆك وەزیران شتێكی باشە یان نا.

بەپێی ئەم لۆژیكە، دوای ئەوەی كە كورد و سوونە جارێكی دیكە تەسلیمی دەستی بەغدا دەبنەوە ئینجا هەمووان دەتوانن وردتر باسی بابەتی شەراكەتی دەسەڵات و لامەركەزییەت بكەن. گوایە بابەتی شەراكەتی دەسەڵات و لامەركەزییەتی ئەمجارە هەندێك شت لە خۆ دەگرێت كە ئەمریكییەكان لە رابردوودا لەسەری رازی نەبوون، لەوانە دروستكردنی هەرێمێكی سوونی، ئاسایشی هەرێمەكان لەلایەن بەغداوە كۆنترۆڵ نەكرێت، لایەنی داراییان (لە داهاتی نەوت و گازەوە) سەربەخۆ بێت. لەم سیناریۆیەدا عەشیرەتە سوونەكان و هەرێمی كوردستان پێویستە تۆزێك بڕوایان هەبێت و ئینجا  لە بری مالیكی یان لەبری هاوشێوەكەی شەڕی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش)  بكەن.

هەم كورد و هەم سوونەش پێشتر گوێیان لەم ئاوازە بوو، بە تایبەت ئەو كاتەی كە ئامادە بوون شتێكی لەم جۆرە بكەن. هەموو لایەك هەڵخەڵەتێنران و بۆ ئەوەش دەبێت مالیكی لۆمە بكرێت. بەڵام ئەگەر جارێكی دیكە هەڵخەڵەتێنرێن دەبێت لۆمەی خۆیان بكەن. چەند ساڵێك لەمەوبەر كاربەدەستێكی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان پێیگوتم “ئەمریكییەكان بڕوایەكی سەیریان بە بەڵێنی سەر كاخەز هەیە”. ئینجا گوتی “ئێرە سویسرا نییە، ئێرە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە”. بەرپرسەكەی هەرێمی كوردستان ئەم وشانەی لە رۆژێكدا بە من گوت كە دوو فڕۆكەی پڕ لە چەكی بولگاری لە فڕۆكەخانەیەكی كوردستان دۆزرانەوە  بەبێ ئەوەی كە بەغدا و ئەمریكا پێشتر پێیان زانی بێت.

بەهەرحاڵ  دیارە كە مالیكی تەنانەت نایەوێت تەنانەت ئەم گەمەیەش  دووبارە بكاتەوە. لە وتارێكی تەلەڤزیۆنیدا لە هەفتەی رابردوودا گوتی “داواكاری دروستكردنی حكومەتی ئیمێرجینسی كودەتایە لە دژی دەستوور و پرۆسەی سیاسی. هەوڵی ئەو كەسانەیە كە  هەوڵی رووخانی دەستوور و پرۆسە سیاسییە دیموكراسییە لاوەكەی عێراق دەدەن و دەیانەوێت دەنگەكانی هەڵبژاردنەكان بدزن”.

لە نێو سەركردە شیعەكاندا مالیكی سەركەوتنی باشی لە هەڵبژاردنەكانی 2014دا بەدەستهێنا، لەبەرئەوە رەنگە مالیكی ئەو بیركردنەوەیەی لا دروست بووبێت كە دەتوانێت حكومەتێكی شیعی دروست بكات و سوپا بەكاربهێنێت  (بەهاوكاری ئێران) بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی خۆی بسەپێنێت بەسەر وڵاتدا. بەڵام ئەگەر تەماشای رێژەی هەڵهاتنی سەربازەكانی سوپاكەی بكەین، دەبینین ئەم جۆرە بیركردنەوەیە تۆزێك لە پێویست زیاتر گەشبینی تێدایە.

لەلایەكی دیكەوە كورد بەڕێزەوە پێشوازی لە دیپلۆماتكارە ئەمریكییەكان دەكەن و گوێ لە پێشنیازەكانیان دەگرن. بەڵام چی دی ئامادە دەنین بە ئاوازی بەغدا و واشنتن هەڵپەڕن. ئەو ئاوازە زۆر كۆنە و زۆر لێدراوەتەوە. لەلایەكی دیكەشەوە ئەوان ئەو لێكدانەوەیە دەكەن كە تاوەكو زیاتر شیعە و سوونەكان یەكدی هیلاك بكەن، كورد زیاتر بەرەو سەربەخۆیی هەنگاو دەنێت.

 

سەرچاوە: روداو

2014-07-04