مەلا بەختیار: مەبەستم لە خەباتی چەکداری رۆژهەڵاتی کوردستان ئەوە بووە کە شۆڕشی چەكداری تاكە یاساو رێسای ستراتیژی رزگاری گەلانی ژێردەستە نەبووەو نییە

پاش ئەوەی مەلا بەختیار ئەندامی سەرکردایەتی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان لە دیمانەکەیدا لەگەڵ تەلەفزیۆنی رووداو هێندێک باسی ورووژاند و باسی لە بوونی سەلەفییەتی توندئاژۆ لە هەڵبجە و نسکۆی شۆڕش لە رۆژهەلاتی کوردستان کرد و گوتی کە” لەو بەشەی کوردستان شۆرش نەماوە و پاشەکشەی کردووە”

لە زۆر لاوە رەخنە لە قسەکانی گیرا و بابەتیان لەسەر نووسی ، چالاکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە قسەکانی مەلا بەختیار رەنجان و لەسەر تۆرە کۆمەڵایەتییەکانی وەک فەیسبۆک گلەیی و گازەندەی خۆان لەو قسانە دەربری .

مەلا بەختیار لە وڵامی ئەو رەخنانەدا بابەتێکی بە ناوی ” بنەوایی داعش و شۆڕشی چەکداری ” کردە سەروتاری رۆژنامەی چاودێر .

ئەوەی خوارەوە دەقی وتارەکەی مەلا بەختیارە

سه‌روتاری رۆژنامه‌ی چاودێر
بنەوانی داعش‌و.. شۆڕشی چەكداری …. مەلا بەختیار

چاوپێكەوتنی رۆژی 2014/10/8 لە كەناڵی (رووداو) لای ژمارەیەك دڵسۆزی رێكخراوەكانی هێزە ئیسلامیەكان لە هەڵەبجە، هەروەها، لای چەند تێكۆشەرێكی رۆژهەڵاتی كوردستان، مشتومڕی هێنایە ئارا. سەرەڕای بڵاوكردنەوەی دوو رونكردنەوە، گفتمان دابوو ئەم سەروتارەی (رۆژنامەی چاودێر)یش لەسەر ئەو مشتومڕە بنوسین. كە ئەمەی خوارەوە، بۆچونمانە لەمەڕ ئەو باسانە.

پێش هەموو شتێك، زۆر گرنگە، سیاسی‌و روناكبیر، چەند قسەكردنی لا گرنگە، ئەوەندەش گوێگرتن‌و بەدیقەت خوێندنەوەی لا گرنگ بێت. ئەگەر گرنگتر نەبێت. ئەمەش بۆیە دەڵێم، لە چاوپێكەوتنەكەمدا، باس باسی سەلەفییە تیرۆریستەكان بوو. دوورو نزیك، رەخنەم لە هیچ هێزێكی ئیسلامی كە لەناو پرۆسەی سیاسی شەرعی كوردستاندا تێدەكۆشن، نەگرتووە. بەڵكو، رەخنەكان لە یەكێتی‌و پارتی‌و حكومەتی كوردستان گیراون. كە هەڵەیان بەرامبەر بەو هێزە ئیسلامیانە كردووە. كەچی بەڕێزێكی سەركردایەتی كۆمەڵی ئیسلامی (كە ئەوكاتە هێشتا كۆمەڵی ئیسلامیش دروستنەبوبو، بەڵكو جیابونەوەشیان لە بزوتنەوەی ئیسلامی، دەچێتە ناو چوارچێوەی ئەو كێشمەكێشانەی ئەوكاتە) رونكردنەوەی لەسەر چاوپێكەوتنەكە دابوو. هاوكات، هەندێك لە تێكۆشەرانی رۆژهەڵاتی كوردستان، رەخنەیان لەوە گرتبوو كە وتبوم: لە رۆژهەڵاتی كوردستاندا شۆڕشی چەكداری پاشەكشەی كردووە. لەمەشیاندا دیقەت بەكارنەهاتبوو، چونكە من نەموتووە شۆڕش لە رۆژهەڵاتی كوردستاندا نەماوە، بەڵكو وتومە پاشەكشەی كردووە. پاشان دێمەوە سەر ئەم باسە.

ئەوەی زۆرتر مقۆمقۆی لەسەر چاوپێكەوتنەكە نایەوە، مەسەلەی ژمارەی (٦٠٠ بۆ٠٠ ٧)كەسی خەڵكی هەڵەبجەیە، كە لەگەڵا داعش یان هێزە تیرۆریستەكانن. دڵسۆزانی رێكخراوە مەدەنیەكانی هێزە ئیسلامیەكان، لەگەڵیاندا هەندێ‌ خەڵكی تریش، بەرامبەر بەم قسەیە هەڵچون. سەرەنجام، هاوكاتی خۆپیشاندانی خەڵكی هەڵەبجە، بۆ پشتیوانی كۆبانی، كە بەسوپاسەوە، هەزاران كەس ئامادەی بوو، (20 بۆ 30) كەسێكی ئەو رێكخراوانە، گردبونەوەیەكیان دژی ئەو بۆچونە لە شوێنێكی جیادا، كردبوو. لە بەیاننامەیەكیشیاندا، داوا دەكەن، راستەوخۆ داوای لێبوردن بكەم، ئەگینا شكاتم لێدەكەن. من نازانم لەسەر باسكردنی ژمارەی تیرۆریست، زۆر یان كەم، ئەگەر شكاتم لێ بكرێ‌، دادگا چ بڕیارێك دەدات. چونكە نەمبیستووە كەسێك لە ژمارەدا زۆر یان كەم بڵێت، سزای یاسایی لەسەربێت. لەوەڵامی ئەم رەخنانەداو ئەو داوایەی ئەو دڵسۆزانەدا، دەڵێم:

ئەگەر، بەو ژمارەیە (600 بۆ 700) كەس، كە من مەبەستم كۆی ئەو كەسانەیە لەو جۆرە رێكخراوە سەلەفیە تیرۆریستیانەدا كاردەكەن، كە لە چارەكە سەدەی رابوردوودا، لە هەڵەبجە، كوردستان، عێراق، سوریا، ئەفغانستان‌و شوێنانی تر، چونەتە ریزیانەوە، نەك مەبەستم بوبێت بڵێم ئێستا چەكهەڵگری داعشن. ئەگەر دوورو نزیك، بەهەڵە یان بە راست، من هەستی مناڵێكی هەڵەبجەشم بریندار كردبێ‌‌و، بە رونكردنەوەكانی رۆژانی رابردوو، لەگەڵا ئەم وتارەش، گەوهەری بۆچونەكانی منیان بۆ دەرنەكەوتبێ، بێگومان داوای لێبوردن ئاسانترین ئەركی كەسێكی مەدەنیخوازی وەكو منە، بۆ ئەو كەسانەو خەڵكی هەڵەبجە دەریببڕم. ئومێدەواریشم، خەڵكی هەڵەبجە دڵنیا بن، ئەوەتەی شۆڕشی نوێ‌ پەیدا بووە تا ئێستا، هەتا ماویشم لەژیاندا، بەدەر لەوەی چ هێزێكی دەرەوەی یەكێتی لێمرازییە یان لێمڕازی نییە، بە جەختكردنەوەش لەسەر ئەوەی، بۆ راپەڕاندنی ئەركەكانی دیموكراسی‌و سیستەمێكی سیكولاری‌و كۆمەڵێكی مەدەنی‌و یەكسانی راستەقینەی ژن‌و پیاو، بەردەوام دەبم، هەتا ماوم لەژیاندا، كێلی هەموو شەهیدێكی هەڵەبجە و تەواوی دڵسۆزانی هەڵەبجە، وەكو گلێنەی چاوم خۆشدەوێ. لەمبارەوە ئێستا پێویست بەوە ناكات، لاپەڕە پرشنگدارەكانی مێژووی پێشمەرگایەتی‌و سیاسی خۆم، لە سەختترین هەلومەرجی شۆرشگێڕێتیدا، لە دەڤەری هەڵەبجە، باس بكەم. ئەمەیان بۆ مێژوو هەڵدەگرم، كە دڵنیام، سەدان هاوڕێ‌‌و پێشمەرگەی هاوسەنگەرم لە هەڵەبجەو دەوروبەریدا، شایەتی زیندوی ئەو مێژووەن‌و درێغیان نەكردووەو ناكەن لە باسكردنیدا. تەنها ئەوەندەی دەڵێم:

یەكەمین كەس بووم، ساڵی 1990 لە دووەمین ساڵڕۆژی كارەساتی هەڵەبجەدا، لە بەیاننامەیەكی ئاڵای شۆڕشدا، وتومانە: رۆژێك دێ‌ سەدام دەڕوخێ‌‌و گەلەكەمان قەرەبوی قوربانیانی كیمیاباران‌و ئەنفال لە رژێمی عێراق‌و هەموو ئەو كۆمپانیانە وەردەگرێتەوە، كە رژێمی عێراقیان پڕچەكی كوشندە كرد. ئەوكاتە، زۆربەی حیزبەكان، نەك باوەڕیان بە رووخانی رژێم‌و قەرەبوی قوربانیانی هەڵەبجە نەبوو، بەڵكو سۆمای چاویان دادەهات بۆئەوەی رژێمی عێراق ئاوڕی مفاوەزاتێكی لەرزۆكیان لێبداتەوە.

دێمە سەر شۆڕشی چەكداری. جارێ با بیری خوێنەری بخەمەوە، بەتایبەتی شۆڕشگێڕانی هەموو بەشەكانی كوردستان، لە گەرمەی ئەنفالەكاندا، 1988 – 1989 من كتێبێكم بەناوی (شۆڕشی كوردستان‌و گۆڕانكاریەكانی سەردەم- راپەڕینی شارەكان یان شۆڕشی شاخەكان) لەسەر كۆتایی ستراتیژی شۆڕشی چەكداری وەكو رێسای رزگاری گەلان، لەدوای جەنگی سارد نوسیوە. ئەم كتێبە، ساڵی 1992 لە سوید چاپكراوەتەوە، لە بازاڕ نەماوە. لەدوای راپەڕینیش سێ‌ جار چاپكراوەتەوەو نەماوە. سێ‌ جاریش بەزمانی عەرەبی چاپكراوە، هەر لە بازاڕ نەماوە. دوو ساڵیشە بۆ زمانی فارسی وەرگێڕدراوە.

لەم كتێبەدا، سەلماندومە، بەئەزمونی شۆڕشی چەكداری درێژخایەنی گەلان، كە هەڵەیەكی پەیڕەوكراوی باو هەبووە لەناو چەپ‌و شۆڕشگێڕەكان، گوایە شۆڕشی چەكداری درێژخایەن‌و بەرەی نیشتمانیی، تاكە یاساو رێسای رزگاری گەلانن. بە ئاماری شۆڕشە چەكداریەكانی ئەمریكای لاتین، ئەفریقیا، ئاسیا، بە بەشەكانی كوردستانیشەوە، لەدوای جەنگی یەكەمی جیهانەوە، ئەو رێساو یاسایەی سەركەوتنی شۆڕشی چەكداری لەجیهاندا، سەلماندومە كە راست نەبووە. بەڵكو سەلماندوشمە كە زۆربەی شۆڕشە چەكداریەكانی دنیا شكستیان خواردووە، كەمیان سەركەوتووە، هەندێكیشیان ئەوكاتە بەردەوام بوو، گوتوبوشم: ئەم شۆڕشانەی بەردەوامن ستراتیژیان بۆ راپەڕینی شارەكان نەگۆڕن، سەركەوتن بەدەستناهێنن. بۆ ئەم مەبەستەش، ساڵی 1989 نامەیەكی تایبەتیم بۆ بەرێز عەبدوڵڵا ئۆجەلان نوسی، تیایدا بۆچونی خۆم پێگوتبوو كە چەقی خەبات بگوازنەوە بۆ ناو شارەكان‌و خەباتی مەدەنی‌و یاسایی (ئەوكەسەی نامەكەی پێدابوو ئێستاش ماوە)، هەروەها لەگەڵا بەرێز فەرهاد ئۆجەلانی برای بەرێز عەبدوڵڵا ئۆجەلان‌و چەند كەسێكی سەركردایەتی ئەوكاتەی پەكەكەدا، ساڵی 1990 لە شاری (ورمێ‌) دا چەند جارێك ئەم بابەتەم بۆ باسكردوون.

واتا: ئەوساو ئێستاش پێموایە، شۆڕشی چەكداری تاكە یاساو رێسای ستراتیژی رزگاری گەلانی ژێردەستە نەبووەو نییە. ئەو شۆڕشانەی لەوساوە تائێستاش ماوون، دەتوانن تا ئەورادەیە كاریگەر بن كە لەخزمەتی راپەڕاندنی خەڵكدا بن لە شارەكاندا. ئەم بۆچونە لە شۆڕشی ئەریتیریا وا دەرچوو. لە شۆڕشی فەلەستین كوت‌و مت وا هاتەوە. لە باكوری كوردستانیش ئێستا وایە. لە باشوری كوردستانیشدا، راپەڕینی دوای داگیركردنی كوەیت نەبوایە، بەدڵنیاییەوە چارەنوسی دۆخی شۆڕشی چەكداری، مەگەر رێكەوتێكی سیاسی تری چاوەڕواننەكراوی بابەتی، دەربازی بكردایە. زۆریش بوون ئەوكەسانەی ئەوكاتە دەیانەویست بڵاوە بە شۆڕشەكە بكەن. سەدان پێشمەرگەشیان هاندا تەسلیمبێتەوە.

كەوابێ‌، بۆچونەكان لە چاوپێكەوتنەكەدا، لەمەڕ شۆڕشی رۆژهەڵاتی كوردستان، لەو روانگەیەوە سەرچاوەی گرتبوو، نەك هیچ مەسەلەیەكی دیكە، كە هەرگیز رێگە بە خۆم نادەم، جگە لە دەربڕینی بۆچونی بیروباوەڕی راستەقینە، هیچ هۆیەكی تری سیاسی، هانم بدا بۆچونی وا دەرببڕم. ئەگەر ناچار بكرێم واز لە سیاسەتیش بێنم، قەد ناچار ناكرێم پشت بكەمە خەباتی ئازادیخوازانی نەتەوەكەی خۆم، یان هەر نەتەوەیەكی دیكەی ئازادیخواز.

ئومێدەوارم، هەموو لایەكمان خوێندنەوەی وردمان بۆ رووداوەكان هەبێ‌. پەیوەندی ئێستای یەكێتی، یان پارتی، یان هەر لایەكی تر بە دەوڵەتانی ئیقلیمیەوە، بە دیاردەیەكی سەیرو سەمەرە سەیر نەكرێ‌. چونكە، هیچ لایەك شك نابەم لە بەشەكانی كوردستان، گەورە یان بچوك، مەفرەزەیەك پێشمەرگەی هەبوبێ‌ یان لەشكرێك، بنكەیەكی هەبوبێ‌ یان ناوچەیەكی فراوانی رزگاركراو، لەگەڵا یەكێك لە دەوڵەتانی ئیقلیمی پەیوەندی سیاسی‌و لۆجستی نەبوبێت، بە وەرگرتنی كۆمەكی جۆراوجۆریشەوە. چ سەربازی، چ مادی. وە چ بەكارهێنانی جوگرافیای وڵاتەكانیش. ئەمە حوكمی جوگرافیای نیشتمانێكی داگیرو دابەشكراوی وەكو كوردستانە. نەك هێندە، بەڵكو یەك شۆڕشی چەكداری لە تەواوی دنیا، نادۆزرێتەوە، كۆمەكی لە وڵاتانی تر وەرنەگرتبێ‌. ئێستاش سەبارەت بە هەموو هێزە كوردستانیەكان، وایە. شۆڕشی ڤێتنام، لاوس، كۆریا، كوبا، كەمبۆدیا، ئەریتیریا، فەلەستین، نیكاراگواو سلڤادۆر، ئەگەر كۆمەك‌و پشتیوانی جیهان نەبوایە، هەتا رادەی هەناردنی لەشكری پیادەو، فڕۆكەو، هەزاران تۆپی جۆراوجۆریش، قەد سەركەوتنیان بەدەستنەدەهێنا. دیارە جوگرافیای سیاسی تا جوگرافیای سیاسی جیاوازە. دەوڵەتی دراوسێش بۆ دەوڵەتی دراوسێ جیاوازە. بەڵام لە هەمو حاڵەتێكدا، هیچ شۆڕشێكی چەكداری‌و ئەزمونێكی سیاسی تازەبونیادنراو، ناتوانێ‌ كۆمەكی دراوسێكان، هەروەها ناشتوانێ‌ هاوسەنگی بەرژەوەندیی ئابوری‌و سیاسی‌و دیپلۆماسی‌و ئەمنی رەتكاتەوە.

 

كۆتایی قسەكانیشم لەمبارەیەوە، بە نەقڵێكی شەهید دكتۆر قاسملو دەهێنمەوە، كە لە كۆبونەوەیەكی رەسمی لەگەڵ مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە (توژەڵە) بۆی گێڕاینەوە. فەرموی:

“جارێكیان لە كۆنگرەیەكی خوێندكارانی ئۆروپا، داوەت كرابووم، لە دروشمی سەرەكی كۆنگرەكەدا، نوسرابوو: (بۆ پێشەوە بەرەو بەرپاكردنی شۆڕشی رزگاركردنی هەر چوار پارچەكەی كوردستان) سەرپەرشتیاری كۆنگرەكە هات‌و لێیپرسیم وتی:

 

-دكتۆر ئەم دروشمەت پێ چۆنە؟

– لەوەڵامدا گوتم: زۆر جوانە

– گوتی: ئەی بۆ ئێوەش ئەم دروشمە بەرزناكەنەوە؟

– گوتم: چونكە ئێمە هێزی ئێوەمان نییە بۆ رزگاركردنی هەرچوار پارچەكەی كوردستان”.

ئێستاش دەیڵێم: خۆزگە ئەو ئاواتەی دكتۆر قاسملۆ بهاتایەتە دی، هەتا لەژیانداین، هێزێكی كوردستانی بیتوانیایە ئەو دروشمە بەدی بێنێت. هەتا حوكمی جوگرافیای سیاسی ناوچەكەش وابێ‌، جگە لە شێوەی خەباتی جۆراوجۆر لە بەشەكانی كوردستان بۆ مافە دیموكراسیەكان، لە مەودای بینیندا، خۆزگەی شەهید دكتۆر قاسملۆ هەروەكو خۆزگە بۆ هەمومان دەمێنێتەوە