جایگاە کوردها بدنبال انتخابات سراسرى در عراق، ع ـ شریف زادە

روز چهار شنبە ٣٠ ماە آوریل ٢٠١٤ میلادى دور سوم انتخابات پارلمانى در عراق بر گزار شد در این انتخابات صدها حزب ، گروە

، دستە ، طایفە و قبیلە … کە در دهها ائتلاف بزرگ و کوچک سازماندهى شدەبودن ، براى تصاحب ٣٢٨ کرسى پارلمان بە مصاف همدیگر رفتند.

بنا بە اطلاعات اولیە در این انتخابات مشارکت مردم بیش از ٪٦٠ بودەاست با وجود جو رعب و وحشت عملیات تروریستى این میزان مشارکت ، بیانگر علاقە و رغبت مردم بە انتخابات بعنوان ابزارى براى تغییر است ( پیش بینى میشود میزان مشارکت مردم در کوردستان بیش ٪٧٠ بودە باشد (.

با معیارهاى غربى نمیتوان بە این انتخابات نمرە دمکراتیک داد اما صد البتە همین انتخابات نادمکراتیک در قیاس با  انتخابات هاى کارتنى دوران صدام حسین بە مراتب مترقى تر و بهتر است رئیس کمیسیون عالى انتخابات اعلان نتیجە نهایی را بە بیست تا سى روز دیگر موکول کرد همین گفتە رئیس کمیسیون هم کافى است تا از تقلب و ناسلامت بودن نتیجە انتخابات شک داشت.

نظام فدرالى در عراق بر اساس آئین ، دیانت ( مذهب ) و قومیت تدوین گردیدەاست بنابراین نمیتوان و نباید بیش از این هم از انتخاباتش انتظار داشت.

طبق قانون اساسى عراق نهادهاى ریاست جمهورى و رئیس دولت بعد از قطعى شدن نتیجە نهایی انتخابات ، توسط پارلمان تعیین میگردند اما نباید فراموش کرد کە عملا انتخاب نخست وزیر و رئیس جمهور در این کشور تنها منوط بە نتیجە انتخابات نیست ، بلکە رضایت و توافق شمارى از کشورهاى خارجى از جملە  ایران و عربستان سعودى از تأثیر فراوانى برخوردار است سایە دو دولت نامبردە بر روند انتخابات اخیر کاملا مشهود بود.

هیولاى جنگ سوریە بر فضاى انتخابات بە وضوح نمایان بود حتى شمارى از پوستر نامزدها از مجروحین و معلولین جنگ سوریە بودن در بخشهاى شیعە نشین معلولین کسانى بودن کە در دفاع از رژیم اسد مجروح یا معلول شدە اما در مناطق سنى نشین فضاى انتخابات مملو از شعارهاى جهادى علیە رژیم اسد بود در این میان کوردها باید بر خود ببالند کە در فضاى دمکراتیک و مستقل توانستند روند انتخابات را بگذرانند.

طبق قرار و مداراها قبلى ، اقتدار سیاسى در عراق بر سە محور ( عربهاى شیعى ، عربهاى سنى و کوردها ) بە تناسب کمیت تقسیم میگردد در این انتخابات جهت نیل بە این مهم ٩٠٤٥ نامزد از سوى ٢٢١ حزب ، دستە ، گروە طایفە ، قبیلە … در ٣٦ ائتلاف بە منظور رقابت با همدیگر سازماندهى شدەبودند.

عربهاى شیعە مذهب بە حکم اینکە اکثریت جمعیت عراق را تشکیل میدهند ( ٪٦٠ ) ، بیشترین سهم را هم در حاکمیت دارند رئیس دولت بە آنها تعلق میگیرد در مجلس دوم با اتحاد دو ائتلاف بزرگ ( دولت قانون ٨٩ و ائتلاف ملى با ٧٠ نمایندە ) نورى مالکى را بە قدرت رساندە بودند هر چند از مالکى بە عنوان یک نخست وزیر موفق یاد نمیشود ، اما قابل پیش بینى است در پنج سال آیندە همچنان بە ریاست دولت عراق ادامە دهد زیرا رقباى وى در طیف و ائیتلافهاى دیگر ضعیف و پراکندەاند مضافا بر اینکە مراجع تقلید شیعە و رژیم جمهورى اسلامى ایران هم از وى حمایت میکنند. نیروهاى سیاسى در عراق در مقایسە با  پنج سال پیش بسیار پراکندەتر شدەاند جو سیاسى عموما در عراق بحرانى تر و ا ختلافات عمیقتر شدەاند تصور میشود کە نمایندەگان مجلس سوم بە آسانى نتوانند بر روى انتخاب ریاست جمهورى و نخست وزیر بە توافق برسند لازم بە یادآورى است کە در مجلس دوم با اینکە دستەبندیها کمتر و جم و جورتر بودند ( دو ائتلاف شیعى  ، اهل تسنن و کورد هر یک تنها یک ائتلاف ) توافق بر سر انتخاب رئیس جمهور و نخست وزیر بیش از ٩ ماە بە درازا کشید اکنون شیعە ها پنج ائتلاف بزرگ و چندین حزب و دستە کوچک ، سنى ها حدالاقل چهار ائتلاف بزرگ و بیش از دە حزب و گروە کوچکتر و کوردها بدون ائتلاف بوسیلە احزاب وارد بازیهاى سیاسى مجلس سوم میشوند بر همین اساس است میتوان گفت کە توافق بر سر انتخاب نخست وزیر و رئیس جمهور آیندە اگر ناممکن نباشد ، بسیار زمان بر و پیچیدە خواهد بود.

عربهاى سنى با ترکیب جمعیت ٪٢٣ ى دومین گروە قومى و مذهبى را تشکیل میدهند در مجلس دوم ریاست پارلمان را در اختیار داشتند پراکندگى مذهبى ، قبیلەاى و سیاسى در جامعە سنى ها بە مراتب بیش از گروەهاى قومى و مذهبى دیگر است سنی ها کە از سال ١٩٧٨ تا ٢٠٠٣ قدرت مطلق را در عراق داشتند ، بە آسانى زیر بار حکومت تحت هژمونى شیعە نمیروند و راە قهر و مبارزە را برگزیدەاند بە همین دلیل هم است کە مناطق سنى نشین بحرانى ترین بخشهاى عراق میباشند در مجلس اول مشارکت در دولت را نپذیرفتند و در حاشیە ماندن اما در مجلس دوم هم راە مبارزە ادامە دادن و هم در حاکمیت مشارکت نمودند ائتلاف و دستەبندیهاى متفاوتى در جامعە سنى هاى عراق وجود دارند کە در رأس آنها میتوان بە ائتلاف متحدون تحت ریاست اسامە نجیفى رئیس پارلمان ، ائتلاف العربیە بە ریاست صالح مطلک و الوطنیە بە ریاست ایاد علاوى اشارە داشت ایاد علاوى در مجلس دوم ائتلاف العراقیە را رهبرى میکرد کە با کسب ٩١ کرسى بزرگترین فراکسیون محسوب میشد ( علاوى کە خود شیعە است ائتلاف تحت رهبریش موسوم بە سکولارهاى عراق است).

کوردها با جمعیت نزدیک بە ٪٢٠ از کل جمعیت عراق سومین وزنە معادلات قدرت در عراق میباشند در دو دورە قبلى نهاد ریاست جمهورى را در اختیار داشتن در دە سال گذشتە سهم کوردها از حاکمیت در عراق بیش از وزن جمعیت آنها بودە است بە همین دلیل هم بود بر خلاف سنى ها از دولت تحت رهبرى شیعە شکایتى نداشتن و با علاقە تمام در امور دولت مشارکت نمودند کوردها اینبار بر خلاف دورەهاى قبلى با ائتلاف وارد گود انتخابات نشدن بلکە بوسیلە احزاب در آن شرکت کردن کوردها مجموعا ٥٧ نمایندە در مجلس دوم داشتن اما  ائتلاف کوردستان ( پارت دمکرات کوردستان و اتحادیە میهنى کوردستان ) با ٤٣ نمایندە آنها را نمایندگى میکرد قابل پیش بینى است شمار نمایندەگان کورد اینبار بە ویژە در استانهاى کرکوک و نینوا افزایش یابد اما با این وجود محتمل است کە میدان چانەزنى براى کوردها در مجلس سوم محدودتر باشد.

سیر حوادث در پنج سال گذشتە در عراق در راستاى منافع ملت کورد ارزیابى نمیشوند در دو سال گذشتە اختلافات حکومت اقلیم کوردستان و دولت مرکزى مخصوصا در امور مربوط بە فروش نفت و گاز بە اوج خود رسید هر چە زمان پیش میرود و دولت مرکزى در بغداد بیشتر جان میگیرد ، دامنە اختلافات هم با حکومت اقلیم عمیقتر میشوند البتە بى تفاوتى امریکا در امور عراق و کوردستان و دخالتهاى رژیم دینى ایران از بە وجود آمدن این اختلافات بدون تأثیر نیستن.

مشکلات قدیمى و مزمن اقلیم کوردستان با دولت مرکزى کمافى سابق حل نشدە باقى ماندەاند حذف سیاسى آقاى جلال طالبانى بر صحنە سیاسى عراق مشکلى جدید و بزرگ دو سویەاى را براى کوردها بە وجود آوردەاست یک سوى مسالە آن است کە فقدان آقاى طالبانى پست ریاست جمهورى براى کوردها را در هالەاى از ابهام قرار دادە است دگرگونى صف بندیهاى سیاسى در عراق این احتمال را تقویت کردەاست کە پست نهاد ریاست جمهورى بە عربهاى سنى واگزار شود اما اگر کوردها این پست مهم را از دست دهند ، وزنە آنها هم در بعد داخلى و هم از منظر منطقەاى بسیار آسیب دیدە و تنزل خواهد کرد.

در صورتیکە کوردها موفق بە حفظ پست ریاست جمهورى براى خود شوند ، تعیین بدیل آقاى طالبانى در جامعە کورد تنش آفرین خواهد بود.

گاها نامى از آقاى مسعود بارزانى براى تصدى ریاست جمهورى عراق شنیدە میشود اما نامبردە نە تمایل بە آن دارد و نە روحیەى ریاست جمهورى در بغداد را داراست از سوى دیگر جامعە کورد بە رهبرى آقاى بارزانى در کوردستان احتیاج مبرم دارد و وجود وى را در کوردستان مثمرالثمرتر میدانند.

آقاى طالبانى رهبر اتحادیە میهنى کوردستان بود ( است ) زمانیکە نامبردە سکان ریاست جمهورى عراق را در دست گرفت ، اعتبار و نفوذ حزب تحت رهبریش در جامعە کورد در ردە دوم ( اول ) بود اما اعتبار این حزب بشدت افت کردە و اکنون در جایگاە سوم قرار دارد بنا بر این از نظر تئورى پست ریاست جمهورى دیگر بە اتحادیە میهنى کوردستان تعلق نمیگیرد حتى اگر بە هر دلیلى این پست بە حزب نامبردە تعارف شود ، بعید بنظر میرسد کە اتحادیە میهنى کوردستان بتواند جانشین آقاى طالبانى را معرفى نمائید گاهى اوقات سخنگویان این حزب از روى عصبانیت و بصورت غیرە رسمى از استاندار کرکوک ( دکتر نجم الدین کریم ) بعنوان بدیل طالبانى نامى بە میان میآورند.

دگرگونیهاى سیاسى در جامعە کورد ، جابجاى مهرەها و چهرەهاى سیاسى را هم بدنبال خواهد داشت در صورتیکە کوردها بتوانند از نهاد ریاست جمهورى براى خود دفاع کنند ، نوشیروان مصطفى بە پنج دلیل ذیل میتواند آلترناتیو آقاى طالبانى در مقام رئیس جمهور آیندە عراق باشد. 

1.      حزب  تحت رهبرى آقاى نوشیروان مصطفى ( جنبش تغییر ) اکنون دومین نیرو در کوردستان محسوب میشود بە عبارت دیگرهمان جایگاهى کە اتحادیە میهنى کوردستان چند سال پیش داشت.  

2.      آقاى نوشیروان مصطفى سالهاى متمادى معاون اول آقاى طالبانى در حزب اتحادیە میهنى کوردستان بودەاست هم از نظر تجربە و هم از نظر دانش سیاسى توان ریاست جمهورى عراق را دارد. 

3.      رئیس جمهور عراق هر کس باشد بە همراهى و رضایت عربها ( شیعە و سنى ) احتیاج دارد رضایت عربها هم بستگى بە آن دارد کە رئیس جمهور در راستاى اتحاد عراق فعالیت کند در مدت یکسال گذشتە کە حذف آقاى طالبانى بر صحنە سیاسى عراق براى همیشە مسجل گردید ، آقاى نوشیروان مصطفى بە مناسبتهاى متفاوت جهت جلب رضایت عربها با تز استقلال کوردستان مخالفت کرد (همان شگردى کە آقاى طالبانى هم بکار میبرد استقلال کوردستان را بە خواب و رویاء تشبیە میکرد.

4.      مشارکت نوشیروان مصطفى در کابینە هشتم حکومت اقلیم کوردستان و امضاء همپیمانى با پارت دمکرات کوردستان بدون اینکە نتیجە انتخابات پارلمان عراق روشن شود ، حکایت از بدو بستان وى با آقاى بارزانى دارد آقاى بارزانى خوب واقف است کە بدون همگامى و توافق جنبش تغییر امکان تمدید رهبریش بر اقلیم کوردستان محال است همان معاملەاى کە دە سال پیش فى مابین آقاى طالبانى و بارزانى صورت گرفت ( رهبرى اقلیم براى آقاى بارزانى و پست ریاست جمهورى عراق براى اقاى طالبانى.)

5.      دیدار اخیرنمایندەگان آیالات متحدە امریکا با آقاى نوشیروان مصطفى و متعاقب آن صدور بیانەاى از سوى آقاى بارزانى کە در آن تعیین جانشین طالبانى را بە تأئید پارلمان اقلیم کوردستان واگزار کردە بود ، نشان از زمینە سازى براى آقاى نوشیروان مصطفى جهت تصدى پست ریاست جمهورى عراق است در چنین حالتى آیا اتحادیە میهنى کوردستان این جابجایی را خواهد پذیرفت ؟ سوال کلیدى کە آیندە بە آن پاسخ خواهد داد.

 

همزمان با انتخابات سراسرى در عراق ، انتخابات استانداریها در کوردستان برگزار شد در این انتخابات پارت دمکرات کوردستان تحت رهبرى آقاى مسعود بارزانى با فاصلە چشمگیر پیشتاز بود  انتخابات محلى در کوردستان رابطە معقولى بین انتخاب کنندە و انتخاب شوندە بەوجود آوردەاست کە براى ثبات دمکراسى آیندە کوردستان حائز اهمیت است پارت دمکرات کوردستان در استانهاى دهوک و اربیل بیشترین رأى دهندە را داشت ، جنبش تغییر ( گوران ) هم فاوریتوى استان سلیمانیە بود اتحادیە میهنى کوردستان در استان کرکوک و استان جدیدالتأسیس حلبجە از رقباى خود جلوتر بود.

بحرانهاى متفاوت از سیاسى گرفتە تا اقتصادى ، از نظامى گرفتە تا مذهبى و قومى سراپاى عراق را فرا گرفتەاست و روز بە روز دامنە این بحرانها وسیعتر میشوند تجربە چندین سال گذشتە بە اثبات رساندە کە الگوى لبنانى کردن عراق جواب نمی دهد بعبارت دیگر سیستم فدرالى بر اساس آئین ، دین و قوم شکست خوردەاست پیش بینى میشود کە مجلس سوم عملا مسیر گذر از نظام فدرالى را طى کند اکنون کشور عراق بر سر دو راهەاى قرار گرفتە یا بسوى تجزیە و یا بسوى تمرکز قدرت در بغداد پیش میرود شرایط داخلى براى تجزیە عراق مهیاست ، اما تجزیە عراق بوسیلە عوامل خارجى مسدود شدەاست.

دوران زندگى اجبارى کوردها در عراق بە نقطە پایان خود رسیدەاست فرهنگ زندگى و مشارکت مسالمت آمیز هم وجود ندارد در نتیجە کوردها در عراق باید بدون فوت وقت بە گزینە استقلال کوردستان روى آورند تشکیل یک دولت کوردى از هر امرى ضرورى تر است تنها دولت کوردى است میتواند حلال مشکلات کوردها در عراق باشد فقط یک دولت کوردى میتواند پیش قتل عام مجدد را بگیرد دولت مستقل کوردى در عراق از نان شب براى کوردها ضرورى تر است.

 

ع ـ شریف زادە ـ ٧ماى ٢٠١٤ میلادى ـ آلمان