تاران، بنكەی فەرماندەیی تیرۆریزمی نێودەوڵەتی، سەلام ئیسماعیل‌پوور

لەم ڕۆژانەدا پێگەی تاران لە بەرەی نێودەوڵەتیی دژ بە تاقمی خەلافەتی ئیسلامی (داعش)، پرسیارێكە كە زۆر كەسی بە خۆیەوە سەرقاڵ كردووە.

لەم پێوەندییەدا ناڕوونییەكان زیاتر لەوەوە سەرچاوە دەگرن كە دێوەزمەی تیرۆریزم و ئەوپەڕگیریی ئایینی بە جۆرێك لە سیمای گرووپی خەلافەتی ئیسلامیدا خۆی دەرخستووە كە لە نێوان بەشێكی زۆر لە خەڵك و كەس و لایەنە سیاسییەكاندا ئەو ڕاڕاییەی هێناوەتە ئاراوە كە گەلۆ بە بوونی وەها تیرۆریزمێكی هەوسارپچڕاو و جیاوازیی ڕواڵەتیی نێوان توندوتیژیی دەمامك ڕەشەكانی ئەم گرووپە و خەمزە دیپلۆماتیكەكانی ڕێژیمی تاران و دەستوپێوەندییە ناوچەییەكانی، هێشتا دەكرێ ڕێژیمی تاران بە تەوەری سەرەكیی تیرۆریزم و بناژۆخوازی و جیددیترین لەمپەر لە سەر ڕێگای ئاشتی و سەقامگیری و بەختەوەریی گەلانی ناوچەكە بزانین؟ یان دەبێ بە تێڕوانینێكی نوێ بۆ ئاڵوگۆڕەكانی ناوچە، لە خەبات دژ بە بناژۆخوازی و تیرۆریزمی ئیسلامی سیاسیی سوننەدا، پێگەی ڕێژیمی ئێران لە بەشێك لە كێشەوە بۆ بەشێك لە چارەسەر بگۆڕدرێت؟

ئەگەرچی بە ڕواڵەت وادیارە كە كۆماری ئیسلامی و دەستوپێوەندییە ناوچەییەكانی ڕۆڵێكی گرینگیان لە خەبات دژ بە داعشدا گێڕاوە، بەڵام كەم نین ئەو كەسانەی كە بە گومانەوە چاو لە هەوڵەكانی ڕێژیمی ئێران لەو پێوەندییەدا دەكەن و تەنانەت ڕێژیمەكانی ئێران و سووریە و دەسەڵاتی شیعەی عێراق و لقوپۆپەكانیان بە هەوڵدان بۆ گۆڕینی بەرەی نێونەتەوەیی دژەداعش بە بەرەیەك بۆ خزمەت بە مانەوەی بەشار ئەسەد، سات و سەودا ناوكییەكانی ئێران لەگەڵ ڕۆژئاوا، لاوازكردنی پێگەی هەرێمی باشووری كوردستان، پەلكێش كردنی مەكینەی سەربازیی زەبەلاحی ڕۆژئاوا بۆ نێو زۆنگاوی شەڕ لەگەڵ ڕكابەرە سوننەكانیان لە ناوچەدا و كۆكردنەوەی بەروبوومی سیاسیی ئەو شەڕە لە هەر دوو لاوە تاوانبار دەكەن.

“ڕاغدە درغام” ڕۆژنامەنووسی ئەمریكایی بە ڕەچەڵەك لوبنانی، حكوومەتی كۆماری ئیسلامی بە بەرپرسیاری سەرهەڵدانی ڕێكخراوی داعش تۆمەتبار دەكات و دەڵێ لە كاتێكدا كە حكوومەتەكانی ناوچە، داعش بە مەترسییەكی سەرەكی بۆ خۆیان و ناوچە دەزانن، زۆربەی هاووڵاتیانی ئەم وڵاتانە بە پێچەوانە، پاڵپشتیی ئەم ڕێكخراوە دەكەن و بوونی بە پێویست دەزانن بۆ پێكهێنانی هاوسەنگییەك لە بەرانبەر ئێراندا. ئەمە بەو واتایەیە كە توندوتیژی و دڕندەیی ئیسلامی سیاسیی شیعە بە ڕێبەرایەتیی كۆماری ئیسلامی بۆتە هۆی بەرهەمهێنانەوەی توندوتیژییەكی بەرانبەر لە چەشنی داعش لە نێو وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیدا بۆ بەرەنگاربوونەوەی شەپۆلەكانی تیرۆریزم و بڵاوبوونەوەی ئیدئۆلۆژیی هێژمۆنیخوازانەی ڕێژیمی ئێران.

ئەو هاوسەنگییەی كە ئەم لایەنانە باسی دەكەن، لە ڕاستیدا دەكرێ بڵێین هاوسەنگیی دڕندایەتی، كاولكاری و مرۆڤكوژییە، واتە داعش دیاردەیەكی سەرچاوەگرتوو لە بەستێنی ڕادیكاڵیزمی سوننەیە كە وەكوو پەرچەكردارێك بەرانبەر بە شیعەگەریی ڕێژیمی ئێران سەری هەڵداوە و بە پێچەوانەی ڕەوتی باوی ڕابردوو، واتە ململانێی دیپلۆماسی و سیاسەتی عورفی لەگەڵ دڕندایەتی و تیرۆریزم، ئەم جارە هەر بەپێی ڕیساكانی خودی كۆماری ئیسلامی كایە دەكات و دڕندایەتیی ڕێژیمی تاران و لقوپۆپەكانی بە دڕندایەتی وەڵام دەداتەوە.

كۆماری ئیسلامی لە چەند دەیەی ڕابردوودا بە پێكهێنان و بەهیزكردنی گرووپە بناژۆخوازەكانی بەستراوە بە خۆی لە سووریە، لوبنان، فەلەستین، ئەفغانستان، پاكستان، عێراق و زۆریەك لە ولاتانی ناوچە و جیهان، لە چەكی ئایین بۆ بەرەوپێشبردنی سیاسەتە هێژمۆنیخوازانەكانی خۆی كەڵكی وەرگرتووە.

حیزبوڵڵای لوبنان، حەماس و جەهادی ئیسلامیی فەلەستین، ئەنسارولئیسلام لە كوردستان، سپای بەدر و سپای مەهدی لە عێراق و حیزبی ئیسلامیی حیكمەتیار لە ئەفغانستان ڕەنگە ناسراوترینی ئەو گرووپانە بن.

هەنووكە باس لەوە دەكرێت كە تەنیا لە سووریە لانیكەم 24 گرووپی تیرۆریستیی سەر بە ڕێژیمی ئێران چالاكانە لە كوشتوبڕی خەڵكی ئەم وڵاتەدا هاوكاریی ڕێژیمی ئەسەد دەكەن.

لە گرینگترینی ئەم گرووپانە دەبێ ئاماژە بە ناوی حیزبوڵڵای لوبنان، هێزی قودسی سپای پاسداران و تیپی ئەبوولفەزل ئەلعەباس بە فەرماندەیی كەسێك بە ناوی ئەبووهاجەر بكەین.

كۆمەڵێك تاقمی بچووكتریش لە شیعەكانی عێراق وەك “عەسائیب ئەهلی حەق، كەتائیبی زولفەقار و مەعسووم”یش لە كوشتاری خەڵكی سووریەدا بەشدارن.

لەم نێوانەدا دەكرێ ئاماژە بە دەیان ناوی دیكەی وەك گرووپی “شەبیحە” بكەین كە وەكوو بەسیجییەكانی سووریەش باسیان لێ دەكرێت، هەروەها چەندین تاقم لە بەكرێگیراوانی شیعەی سووریەش وەكوو میلیشیا لە گرتووخانەكان و ناوەندە ئەمنیەتییەكانی ئەسەد خەریكی ئەشكەنجەدان و خولقاندنی تاوان دژ بە مرۆڤایەتین.

ژمارەیەك لە گرووپە یەمەنییەكانیش وەك چەكدارانی عەشیرەی حووسی كە ڕاهێنانی تیرۆریستییان پێ كراوە، هەنووكە لە سووریە خەریكی كوشتوبڕ و تاڵانی خەڵكی ئەم وڵاتەن.

لە بەحرەین كۆماری ئیسلامی بە قاچاخی چەكوچۆڵ و هاندانی بەشێك لە شیعەكانی ئەو وڵاتە بۆ پێكهێنانی ئاژاوە و ناسەقامگیری، ناڕەزایەتییە مەدەنییەكانی خەڵكی ئەو وڵاتەی بە لاڕێدا بردووە و هەوڵ دەدات لەو دۆخە بۆ بە چۆكداهێنانی حكوومەتەكانی بەحرین و عەرەبستان و جیاكردنەوەی ناوچە شیعەنشین و نەوتییەكانی وەك “قەتیف” و “ئەحسا”ی عەرەبستان كەڵك وەربگرێت و هەر لەو پێوەندییەشدا بەم دواییانە، دۆزگەری گشتیی بەحرەین بە تاوانی گواستنەوەی چەكوچۆڵ بۆ كردەوەی تیرۆریستی، حوكمی زیندانی تاهەتایی بە سەر 9 ئێرانیدا سەپاند.

لە یەمەنیش ڕێژیمی ئێران لە ساڵی 1991ەوە بە شوێن جیگە پێیەكدا بۆ خۆی گەڕاوە و بنەماڵەی “ئەلحووسی”ی بۆ ئەم مەبەستە هەڵبژاردووە. حووسییەكان شیعەی زەیدی یان پێنج ئیمامین. حوسێن ئەلحووسی، ڕێبەری ئەو هۆزە لە دەیەی 1990دا بە پشتیوانی و هاندانی ئێران و لاساییكردنەوەی حیزبوڵڵای لوبنان “حیزبی حەق”ی دامەزراند. ساڵی 1997 لە حیزبی حەق جیا بووەوە و كۆمەڵەی لاوانی باوەڕمەندی دامەزراند كە هەنووكە كاكڵی سەرەكیی راپەڕینەكانی یەمەن پێك دەهێنێت. ناوبراو ساڵی 2004 لە شەڕێكدا لەگەڵ سوپای یەمەن كوژرا.

لەو كاتەوە تا ئێستا عەبدولمەلیك ئەلحووسی، رێبەرایەتیی بزووتنەوەی ئەلحووسیی وە ئەستۆ گرتووە. ناوبراو بە تەواوی لە ژێر كارتێكەریی بیرۆكەكانی خومەینیدایە و ڕێژیمی ئێران هەوڵ دەدات وەكوو حەسەن نەسروڵڵای یەمەن بیناسێنێت. حووسییەكان لە ناوچەی سعدەی یەمەن چالاكن كە هاوسنووری ناوچە شیعەنشینەكانی عەرەبستانە و هەر بەم هۆیەشەوە چالاكییەكانیان بۆ ڕێژیمی ئێران زۆر گرینگە.

لە ڕاپۆرتی ناوەندی لێكۆلێنەوەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ڕێژیمدا بۆ ئەحمەدی نژاد هاتووە كە: “حووسییەكان لە باكووری یەمەن بە پاڵپشتیی ئێمە شەڕ دەكەن… بە لە بەرچاوەگرتنی هەلومەرجی ناوچە و پێوەندییەكانی عەرەبستانی سعوودی لەگەڵ كۆماری ئیسلامی، پێویستە زیاتر لە ڕابردوو لە ڕووی ماڵی و چەكوچۆڵەوە پشتیوانییان لێ بكرێت”.

دوابەدوای داگیركرانی بەشی هەرەزۆری شاری سەنعا، پایتەختی یەمەن لە لایەن ئەم گرووپەوە لە ڕۆژانی رابردوودا، ڕێژیمی ئێران بە ڕاشكاوی پشتیوانیی خۆی لە پێشڕەوییەكانی ئەم گرووپە دەربڕیوە و بە شێوەی ناڕاستەوخۆ شەڕ دژ بە عەرەبستانیشی ڕاگەیاندووە. عەلیڕەزا زاكانی، نوێنەری مەجلیسی ڕێژیم لەم پێوەندییەدا دەڵێ:

“لە یەمەن خەریكە ڕووداوێكی زۆر مەزنتر لە لوبنان ڕوو دەدات، لە 20 پارێزگای یەمەن 14 پارێزگا كەوتوونەتە دەستی شۆڕشگێڕان و 90%ی سەنعاش هەروەها… . پاش سەركەوتن لە یەمەن بە دڵنیاییەوە نۆرەی عەرەبستانە، چوونكە ئەم دوو وڵاتە نزیك بە دووهەزار كیلوومیتر سنووری هاوبەشیان هەیە و لە لایەكی دیكەشەوە ئێستا 2میلیۆن چەكداری تەیاركراو لە یەمەن بوونیان هەیە… . هەنووكە شۆڕشی ئیسلامی سێ پایتەختی وڵاتە عەرەبییەكانی كەوتۆتە ژێر دەست و تا ماوەیەكی دیكە سەنعاش دەگرێت و سیستمی بە یەكپارچەكردنی موسڵمانان جێبەجێ دەكات”.

بەڵام هەنووكە وادیارە كە سەردەمی خافڵبوونی عەرەبەكان و سوننەكان لە بەرانبەر ئەم سیاسەتی “یەكپارچەسازییە”دا كۆتایی هاتووە.

سەرهەڵدانی گرووپەكانی وەك داعش و پاڵپشتی كرانیان لە لایەن كۆمەڵانی خەڵكی سوننەی جیهانی عەرەبەوە زیاتر لەوەی كە نیشاندەری ئۆگرییان بۆ زیندووكردنەوەی خەلافەتی ئیسلامی بێت، لە ڕاستیدا كاردانەوەیەك بەرانبەر بە هەڕەشە ئیدئۆلۆژیك و سیاسییەكانی ڕێژیمی شیعەی ئێران دژ بە پێكهاتەی سیاسی و كۆمەڵایەتییی ئەم وڵاتانەیە. بەم دواییانە ڕێژیمی سوودان، هاوپەیمانی دێرینی ڕێژیمی ئێران ناوەندە بەناو فەرهەنگییەكانی ئێرانی لەو وڵاتە داخست و سیخوڕەكانی ڕێژیمی بە تۆمەتی ئاشكرای هەوڵدان بۆ گۆڕینی پێكهاتەی ئایینی و پەرەپێدانی شیعەگەری لەو وڵاتە وەدەر نا.

لە وەها هەلومەرجێكدا پەرەسەندن و درێژەكێشانی شەڕ دژ بە داعش لە سووریە و عێراق و ئاشكراتربوونی ململانێی نێوان ئێران و عەرەبستان لە ڕووداوەكانی یەمەندا، لەوانەیە هێندێك پرسی نوێ لە پێوەندی لەگەڵ تیرۆریزم لە ناوچەكە و پێوەندیی لەگەڵ كۆماری ئیسلامیدا بهێنێتە گۆڕێ كە هێماكەی لە وتەكانی دەیوید كامێرۆن، سەرۆك وەزیرانی بریتانیا لە ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان و هەڵوێستی هاوپەیمانیی دژەداعش لەمەڕ بەشدار نەكردنی ئێران لەم هاوپەیمانییەدا دەر دەكەوێت. واپێدەچێ جیهان بەرەبەرە تێ گەیشتبێت كە ڕێژیمێك كە هێشتا بەهێزكردن و دابینكردنی دارایی و چەكوچۆڵی ڕێكخراوە تیرۆریستییە جۆراوجۆرەكان بە “ئەركی شۆڕشگێڕانەی خۆی بۆ پشتیوانی لە چەوساوەكان” دەزانێت، هاوپەیمانێكی باش بۆ بەشداریكردن لە شەڕی دژەتیرۆردا نابێت.

 

سەرچاوە: کوردستان مێدیا