دریاچە ارومیە. ابراهیم اورمیە

چند روز پیش بود آغاز مرگ زجر آلود دریاچەای کە سالیان دراز زخمی بود،تنهابود،ولی زندە بود و زندگی می کرد و آدمیت را می شناخت، دریاچەای کە چندین رنگ و هر رنگش،نگاری ذلال از سالیان دراز از فرهنگ ملتهای آگاه، کە اگر ان روزهای بیماری حوصلە می کردند و در آن باتلاق سمی دست وپا نمی زدند امروز زجرهایشان تن این دریاچە بیمار را خراش نمی داد و گوش عالمی را با نوای مرگش عذاب نمی داد

!

ولی بگذار حقیقتی سیاه تر را بگویم حقیقتی کە هر روز می شنویم ولی نمی بینیم درک این همە سیاهی بسیار سخت است .ملتهای من امروز بیمارند ،بیمارانی کە هیچ گاه حالشان بە این پریشانی نبود.اهالی اینجا را یک ملت خواندم چرا کە یک درد مشترک دارند، دردی کە همە می دانند ولی هیچ کس نمی داند.از اقوام گفتم از نگارە های رنگین ولی حقیقت این است کە همە این ملتها و اقوام در حال مرکند در حال نابودی آری این رنگهای کە سرزمین من را ساختە اند دیگر رنگ باختە اند و جز سیاهی و درد حرف دیگری نە برای خود دارند و نە برای دیگر رنگها….آری غم انگیز است داروی مسکنی کە روزی از جانب قدرت زندگی بخش برای آرام کردن تب و لرزی سادە بە این ملتها خوراندە شد امروز و چندین هزار روز است کە همە را در عطشی کور می سوزاند زجر می دهد و غدەای نفرت انگیز و نفرت سازی است کە در جان کودکان این سرزمین ریشە دواندە است…..

بیماری نفرت بیماری خشم بیماری اشک و خون، کورەای جهنمی ساختە کە هیزمش را

برخورد تمدنها و رنگها ی این سر زمین محیا می سازد….

نفرت بود کە بە جای دلسوزی ،خانە های ملتی را زیر آب سدهای آبادگران شهر غربت

برد!

نفرت بود کە بە جای عملی درست ،پیشنهاد “ترک خانە و کاشانە“شان بە این مردمان پیشنهاد شد از جانب مجلسی کە بظاهر مشتی از همین رنگین کمان مردم است…..

نفرت بود کە آوازهای سینە کودکان روستای بە لبخندی کریح برای “خندە بازار“فروخت…..

آری…..

نسخەای کە برای این مردم پیچیدە شد ،برای همە گران تمام شد .ولی برای دریاچە ارومیە بە قیمت رنگ و لعابش و بە قیمت زندگیش تمام شد….

دریاچە ارومیە دومین درباچە شور جهان است کە در حد فاصل استانهای آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی واقع و با شهرستان ارومیە ١٨ کیلومتر فاصلە دارد ،این دریاچە در ارتفاع ٤١٨٣ پایی از سطح دریا و در بین ٤٥ تا ٤٦ درجە طول شرقی و ٣٧ الی ٣٨،٣٠ عرض شمالی واقع شدە و طول آن ١٤٠کیلومتر در راستای شمال بە جنوب و عرض آن ٨٥ کیلو متر در کسترە غرب و شرق و در نقاطی هم ١٥ کیلو مترمی باشد و مساحت آن بە ٥ تا ٦ هزار کیلومتر مربع میرسد و از نظر تقسیمات کشوری قسمتی ازآن در محدودە آذربایجان غربی و ‌‌قسمت دیگر آن در آذربایجان شرقی قرار دارد ،ولی از نظر مدیریت و سیستم تشکیلاتی ،دریاچەارومیە زیر نظر ادارە کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی ادارە می شود.

کرانەهای دریایی از لحاظ آمیختگی مظاهر دو گونە زیست متفاوت، دنیای آب و جهان خاک،کە در حقیقت جنبە دلنشین بی نظیری دارند،هوای لطیف،نسیم دریا، و آفتاب درخشان و آبی دریاچە و امواج دلنشین آن و پرواز پرندگان زیبا رنگ در آسمان صاف با صدها مناظر خوشرنگ چشم نواز، شهر نشینان ملول و مسافران خستە را مجال میداد کە ساعاتی را دور از سختیها و رنجهای زندگی با فراغت خاطر و آسودگی خیال در آغوش طبیعت روح بخش و نشاط انگیز این دریاچە بە استراحت بپردازند .

طبق آخرین گزارشات رسمی کارشناسان بیشتر از ٨٥ درصد از آب این دریاچە از بین رفتە و و در حال حاضر کمتر از ١٥ در صد آن باقی ماندە است،با توجە بە کم شدن آب دریاچە در زمانهای مختلف درصد شوری آب این دریاچە هم بە شکل اسفناکی بالا رفتە است چنانکە از ١٠٠گرم تا ١٨٠گرم در لیتر بە ٤٠٠تا ٤٥٠ گرم در لیتر رسیدە کە می توان گفت تقریبا بە حالت اشباع رسیدە ،این مقدار نمک باعث هر چە بیشتر تبخیر شدن آب کم شدە این دریاچە و سبب تسریع در مرگ ان می شود.

آب دریاچە علاوە بر نزولات آسمانی و چشمەهای داخلی از ١٤ رودخانە فصلی و دایمی با حجمی ٦ میلیارد متر مکعب تامین می گردد ،با توجه بە تغیر آب هوای منطقە و گرم شدن هوا و کاهش نزولات آسمانی و تبغیر شدن آب دریاچە شاهد عملکرد نادرست حاکمان و رفتار بی رحمانە مردم این منطقە در رابطە با این دریاچە هستیم و این سبب اصلی خشک شدن این دریاچە می باشد .حاکمان با ساختن سد های متعدد زیادی با اهداف سیاسی و تغیر دادن دموگرافی منطقە و مسدود کردن آبهای جاری بە این دریاچە و ریختن پس آبها و بازماندە شیمیایی کارگاههای صنعتی باعث از بین بردن زندگی طبیعی در داخل دریاچە شدەاند .از طرف دیگر با احداث بیشترا از ٢٥ سد در مسیر ریختن آبهای جاری بە این دریاچە بە بهانە تامین آب شرب و٩٠ درصد آب مورد نیاز کشاورزان منطقە و همچنین زدن بیشتر از ٦٠٠٠حلقە چاه عمیق و نیمە عمیق توسط اهالی منطقە در اطراف این دریاچە و منطقە بدون کنترل صحیح مهندسی باعث تغیرات زیر زمینی در بستر آبها شدە است.

از شاهکارهای دیگر دولت ساختن جادە دریایی بین شهرستان ارومیە و شهرستان تبریز میباشد کە چندین سال است با ریختن سنگهای بزرگو عظیم و شن و ماسە بە این دریاچە باعث تقسیم کردن این دریاچە بە ٢ قسمت شدە کە این کار یعنی ساختن جادە شنی در وسط دریاچە از حرکت و گردش طبیعی آب این دریاچە جلوگیری نمودە و باعث مسدود شدن کانالهای زیر دریای آبها شدە است .ساختن جادە بر روی دریاچە ها در همە نقاط دنیا کار ی است برای آسان کردن رفت و آمد و جابەجا کردن سریع کالاها و امکانات زندگی و برای آسایش مردم و استفادە آنها می باشد و ساختن این پلها هم از قانون و قواعد مخصوصی بر خوردار است در هیچ جا مشاهدە نشدە کە برای ساختن پل بر روی دریاچەها بیشتر از ٧٥ درصد از آن بە وسیلە شن و ماسە ساختە شود ولی متاسفانە این پروژە دانستە ویا نادانستە توسط رژیم جمهوری اسلامی ایران بە اجرا در آمد و بە پایان رسید بدون اینکە کسی یا وجدان اگاهی از این اقدام آنها انتقاد نماید ،کە حتی تقدیر هم نمودند.

مداخلە دولتی و سیستم مالی و تجاری بر روی دریاچە و استفادە نادرست از محصولات این دریاچە مانند شن و ماسە و لجنهای کنار دریا کە میتوان از آن برای درمان بیماریها و ساختن برخی از داروها استفادە کرد، یکی دیگر از محصولات دریاچە و در عین حال اقتصادی ترین آبزیان آبهای شور بنام آریمیا از خانوادە سخت پوستان است کە نقش مهمی در تغدیە و پرورش ماهیها دارد و درصورتی کە مورد استفادە صحیح قرار می گرفت می توانست منبع درآمدی برای مردم ساکنین این حومە در آید ولی متاسفانە با سیاستهای نادرست دولتهای حاکم و نگاههای قومی و ملیتی تاکنون هیچ اقدام صحیح و عاقلانەای جهت استفادە صحیح از این دریاچە وجزایر ( ١٠١ جزیرە کوچک و بزرگ) و پارکهای طبیعی متعدد و زیبای موجود در آن نشدە و این بهشت پنهان همیشە از نگاه و بازدید توریستها مخفی نگه داشتە شدە است .

با خشک شدن این دریاچە آب هوای معتدل این منطقە بە هوای گرمسیر تبدیل شدە و ریزگردهای نمک تمام زمینهای کشاورزی را خراب کردە و از بین خواهد برد و زندگی قریب بە ١٤ میلیون نفر از ساکنان منطقە و همسایگانش با خطر جدی رۆبرو خواهد شد ،با وجود این بحران وحشتناک دولتهای حاکم بە جای اندیشدین تدابیر عملی باز هم بە فکر منافع شخصی و دولتی خود هستند.کە اخرین نمونە آن دولت حسن روحانی بود کە با سخنرانی خود و تبلیغ در بین مردم ارومیە بیان داشت کە نخواهم گذاشت دریاچە ارومیە خشک بشود، وی با اشارە بە این کە در اولین روز دولت حل مشکل دریاچە ارومیە را در دستور کار دولت قرار خواهم داد ولی تا حالا کەچندین ماه از آغاز کار این دولت می گذرد هیچ گام عملی در این مورد بر داشتە نشدە است و این وعدە هم مانند سایر وعدەهای آنها تنها در چهارچوب شعار باقی ماند.

دریاچە ارومیە حدود ٤٠ سال است کە آثار بیماری خود را نشان دادە است ولی هیچ یک از دولتهای حاکم تاکنون تدبیری برای این بیماری ناندیشدەاند و بلعکس با بی تدبیری هر چە بیشتر بە خشک شدن و از بین رفتن این دریاچە کمک کردەاند، طبق نظریە های کارشناسان زمین شناسی و آب هوا شناسی حدود ٤٠ سال وقت لازم است کە با اقدامات کارشناسانە و تدابیر لازم و دلسوزانە دولت و مردم منطقە این کار عملی بشود و این دریاچە زندگی دوبارە خود را باز یابد ولی متاسفانە همە اقداماتی کە تاکنون در این راستا انجام گرفتە اند با دیدهای قومی ملیتی بودە کە آن هم با خوردن انگهای سیاسی توقف شدە یا بە بی تدبیری انجامیدە شدە است.