ناوچەگەرایی . ئیبڕاهیم لاجانی

نۆروێژ بە ماسی بە نێوبانگە و هەموو جۆرە ماسیەکی لێیە، یەکێک لەوان پێی دەوترێ کوی. 

کوی koi   وەک وتم جۆرە ماسیەکە.  تایبەتمەندی هەرە بەرچاوی ئەو ماسیە ئەوەیەکە  ئەگەر بیخەیتە نێو شوشەیەکی بچکۆلەوە، درێژیەکەی تەنیا بە ئەندازەی ٥ تا ٨ سانتیمیتر گەشەدەکا. ئەگەر ڕێگای بدەی لە ئەکڤاریومێکی تۆزێک گەورە یا لە حەوزەماسیەکی کەمێک بەریندا بژی، درێژیەکەی دەبێتە ١٥ تا ٢٥ سانتیمیتر. ئەگەر بشیخەیتە حەوزێکی گەورەوە، ئا چڵەپۆپەی زەرفیەتی  potential  خۆی هەڵدەدا و  درێژیەکەی بە ئەندازەی ٩٠ تا ١٢٠ سانتیمیتر گەشەدەکا. 

بەوجۆرە دەبینین کە لە نێوان ڕادەی گەشەکردنی ماسیەکە و ئەو گۆمە  یا ئەو ژینگە کە ماسیەکەی تێدادەژی، پێوەندیەکی ڕاستەوخۆ هەیە. هەر بەوجۆرە ڕادەو قەبارەی ئەو ژینگە یا ئەو گۆمە کە مرۆڤیشی تێدادەژی، ڕاستەوخۆ شوێن لەسەر ڕادەی گەشەکردنی ئەو ئینسانە دادەنێ.
ئەو ژینگە، ئەو مەیدانە کۆمەڵایەتی و سیاسی و فەرهەنگیە کە مرۆڤ تێیدا کار و ژیان و گوزەران و خەبات دەکا، شوێنەواری راستەوخۆ لەسەر ڕادەی هەڵدان و گەشەکردنی مرۆڤەکە دادەنێ بۆ ئەوەی بتوانێ هەموو لایەنەکانی کەسایەتی خۆی پەرەپێبدا.
ئومێدەوارم بیرۆکەی هێنانەوەی ئەو ماسیە وەک نموونە، ئیلهام بداتە  ئێمە تێکۆشەرانی نێو بزووتنەی کوردستان و هانمان بدا کە  تێکۆشین مەیدانی کار و ژیان و خەباتمان بەرینکەینەوە و ئەو کەندوکۆسپ و دیوارارانە تێکڕوخێنین کە بیر و ئەندێشەمانیان حەپسکردوە. پێویستە ئاگاداری تواناو زەرفیەتەکانی خۆمان بین و گەشەیان پێبدەین و مەیدانی گەشەکردنیان بۆ بخوڵقێنین و لە کەندو کۆسپ و چالێنج نەترسین.دڵخۆشکردن بەوە کە لە نێو چەند دۆست و هاومەحفەلی خۆماندا بەڵی بەڵێمان بۆ بلێن، غەدرکردنە لە خۆمان و لە بزووتنەوە.  ڕاستە من پیرانشاریم و  حەقی خۆمە پیرانشارم خۆشبوێ و  هەستی تەعەلوقم بەو مەڵبەندەوە هەبێت. ئاخر مرۆڤیش وەک درەخت پێویستی بە ڕەگە. بەڵام ڕەگ بۆ ئەوەنیە کە لەبن خۆڵ و خاکەکەدا ئەسیرت بکاو نەیەڵێ سەوزبی، باڵابکەی و لقوپۆپان باوێی. ڕەگ بۆ ئەوە یە بە خاکەوەت گڕیبدا و شوێن پێت بۆ گەشەو هەڵدان و گوڵکردن و وەبەرهاتن بداتێ. پیرانشار بۆمن دەبێ تەنیا ئەو ڕووبارە بێت کە لەوێڕا بە دەریای گەورەی کوردستانەوە پەیوەستبم تا بتوانم باشتر مەلەبکەم و  خۆم باوێمە سەرپشتی شەپۆلەکان. ئەوشەپۆلانەی دەمبەنە پێش . دوکتۆر قاسملوو شایی مەریوانی و سنەیی لە شاییەکانی ناوچەکانی تەرگەوەڕومەڕگەوەر باشتر دەزانی.  گۆرانیەکانی ناوچەکانی هەورامان و لوڕستان و قەسری شیرنی بە دڵەوە گوێ لێدەگرتن و دەی وتنەوە. لە بیرمە لە کۆنگرەی شەش دووجار  گۆرانی بەوبەو بەوبەو خانمەخاسەکەمی، بە هونەرمەندی خۆشەویستی گەلەکەمان، کاک قادر ئەلیاسی، دووبارە کردەوە. سۆرانیەکەی لە کرمانجیەکەی باشتر بوو. شیعری شاعیرانی هەموو ناوچەکانی کوردستانی لە بەر بوو. کڵاش و ڕانکوچۆغەی هەورامان و پەستەکی داڵەهۆی لە بەردەکرد.  ناڵێم ئێمە نه‌بینە ئەو. بەڵام بە حەق ئەو نموونەی کوردێکی کوردستانی بوو. با لەو بارەوەش قاسملووی نەمر بکەینە سەرمەشق و مۆدێل. هەستی تەعەلووق هەبوون بە ناوچەیەکی تایبەتی لە کوردستان، هەستێکی پاک و بێگەرد و سروشتیە و لە سەر هەویەتی مرۆڤیش کاریگەرە. بەڵام ئەو هەستە نە دەبێ مەیدانی پێبدرێ هەموو وجودمان دابگرێ و نەدەبێ ببێتە کۆسپ لە سەر رێگای گەشەکردنمان وەک میللەتی کورد و وەک تاکی کوردستانی. ئەوانەش کە  لەوە دەترسن کە لە دەریا گەورەکاندا نقوم بن و لەترسی ئەوە لە گۆمیلکەی قەراغ گوندەکەیان نایەنەدەر، با دڵنیابن، مەلەی نێو چۆم و ڕووبارە گەورەکان خۆشترە و کەیفی زیاتری هەیە، بەو مەرجەی مەلەی بزانن یا هەوڵدەن مەلەی فێربن. هەر کەسیش زەرفیەتی  تێدابی، مەلەش فێردەبێ و وەک ماسیەکەی نێو ئەو تەمسیلەی سەرەوە، گەشەش دەکا.

{jcomments off}

١٥.٠١.٢٠١٢